Ang Pagtamod sang Biblia

Nagasantuanay Bala ang Siensia kag ang Biblia?

HALIN sa mga eroplano kag mga bomba atomika tubtob sa pagmaniobra sa genes sang mga selula kag pagpamuad sa mga karnero paagi sa artipisyal nga mga metodo, ang aton ika-20 nga siglo nangin dag-on nga ginagamhan sang siensia. Nakapadala ang mga sientipiko sing mga tawo sa bulan, nadula nila ang buti, napauswag ang agrikultura, kag nagdala sing madasig, bug-os kalibutan nga komunikasyon para sa binilyon. Gani, indi makapakibot nga kon maghambal ang mga sientipiko, nagapamati ang mga tawo. Apang ano, kon may yara gid man, ang masiling sang mga sientipiko tuhoy sa Biblia? Kag ano naman ang ginasugid sang Biblia sa aton tuhoy sa siensia?

Ang mga Milagro Bala Indi Nahisuno sa Siensia?

“Ang makisiensia nga mga tawo nagapati nga ‘ang tagsa ka epekto may kabangdanan.’ Nagapati sila nga may kinaugali nga paathag ang tanan nga butang,” siling sang kontemporaryo nga ensiklopedia. Ginabaton man sang mga estudyante sa Biblia ang napamatud-an na nga mga prinsipio sa siensia. Apang, ginabaton nila nga masami ginabinagbinag sang Biblia ang milagruso nga mga hitabo nga indi mapaathag sang siensia suno sa ihibalo karon. Halimbawa, ang pagdulog sang adlaw sang panahon ni Josue kag ang paglakat ni Jesus sa tubig. (Josue 10:12, 13; Mateo 14:23-​34) Apang, ining mga milagro ginasugid subong resulta sang gahom sang Dios nga nagapanghikot sing labaw sa kinaugali.

Importante gid ini nga punto. Kon ginsiling sang Biblia nga ang mga tawo makalakat sa tubig nga wala ang bulig sang Dios ukon ang kitaon nga paghulag sang adlaw sa kahawaan mapadulog nga wala sing kabangdanan, mahimo nga daw nagasumpakil ini sa sientipiko nga mga kamatuoran. Apang, kon ginapatungod sang Biblia sa gahom sang Dios yadto nga mga hitabo, wala ini nagasumpakil sa siensia, sa baylo ginabinagbinag sini ang bahin nga indi pa mahangpan sang siensia.

Nagasumpakil Bala ang Biblia sa Siensia?

Sa pihak nga bahin, ano naman ang tuhoy sa mga halimbawa nga ginabinagbinag sang Biblia ang kinaandan nga mga hitabo sa kabuhi sang mga tawo ukon nagahambal tuhoy sa mga tanom, kasapatan, ukon kinaugali nga mga hitabo? Makawiwili nga sa amo nga mga higayon wala sing pamatuod nga halimbawa nga nagasumpakil ang Biblia sa kilala nga sientipiko nga kamatuoran kon ginabinagbinag ang konteksto tuhoy sa ginasiling sini.

Halimbawa, masami nga nagagamit ang Biblia sing mabinalaybayon nga mga tinaga nga nagapakita sing paghangop sang mga tawo nga nagakabuhi sang nagligad nga linibo ka tuig. Kon ang tulun-an ni Job nagasiling tuhoy kay Jehova nga nagahumlad ukon nagaporma sing kahawaan nga “mabakod subong sang salaming nga tinunaw,” nagakaigo lamang nga ginalaragway sini ang kahawaan subong isa ka metal nga salaming nga nagabanaag sing masanag. (Job 37:18) Indi kinahanglan nga tamdon sing literal ang ilustrasyon, subong nga indi dapat tamdon sing literal ang ilustrasyon tuhoy sa duta nga may “sadsaran” ukon “bato nga pamag-ang.”​—⁠Job 38:​4-7.

Importante ini bangod ginatamod sang madamo nga komentarista ini nga mga ilustrasyon sing literal. (Tan-awa ang 2 Samuel 22:8; Salmo 78:​23, 24.) Nagahinakop sila nga ang Biblia nagatudlo sing butang kaangay sang masunod, nga ginkutlo halin sa The Anchor Bible Dictionary.

“Ang duta diin nagapuyo ang mga tawo ginhunahuna subong tipulon, bilog nga butang, ayhan isa ka malapad nga tipulon, nga nagalutaw sa wala sing latid nga kadaygan sang tubig. Sa ibabaw sining katubigan, may isa pa nga wala man sing latid, gikan diin nagatulo ang tubig sa porma sang ulan paagi sa mga buslot kag mga ililigan nga nagahalin gikan sa suludlan sa langit. Ang bulan, adlaw, kag ang iban pa nga mga kapawa ginaplastar nga nagaarko sa ibabaw sang duta. Ining balayan sa ibabaw amo ang gintawag nga ‘kalangitan’ (rāqîa‛) suno sa paglaragway sang mga pari.”

Maathag nga ining paglaragway nagasumpakil sa moderno nga siensia. Apang nagakaigo bala ini nga pagbinagbinag sa panudlo sang Biblia tuhoy sa kalangitan? Indi gid. Ang The International Standard Bible Encyclopaedia nagasiling nga ina nga paglaragway sa Hebreong uniberso “sa pagkamatuod napasad sing labi sa ideya nga lapnag sa Europa sa tion sang Madulom nga Dag-on sangsa bisan ano nga pagpahayag sa [D]aan nga [T]estamento.” Diin naghalin yadtong mga ideya sang Edad Media? Subong sang ginpaathag ni David C. Lindberg sa The Beginnings of Western Science, napasad ini sing daku sa cosmology sang dumaan nga Griegong pilosopo nga si Aristotle, nga ang iya hinimuan amo ang sadsaran sang daku nga panudlo sang Edad Media.

Wala sing pulos ukon makapalibog nga isulat sang Dios ang Biblia sa lenguahe nga makagalanyat sa ika-20 siglo nga sientipiko. Sa baylo sang sientipiko nga mga pormula, ang Biblia nagaunod sing maathag nga mga ilustrasyon nga ginkuha gikan sa matag-adlaw nga pagkabuhi sang mga tawo nga nagsulat sini sing una​—⁠maathag nga mga paglaragway nga nagaimpluwensia sa tanan nga tion bisan sa karon.​—⁠Job 38:​8-​38; Isaias 40:​12-​23.

Mas Mataas nga Ginahalinan sang Ihibalo

Apang, makawiwili nga ang pila ka mga reperensia sa Biblia daw nagapakita sing sientipiko nga ihibalo nga indi mahangpan sang mga tawo nga nagakabuhi sadtong tion. Ginalaragway ni Job ang Dios subong ‘nagauntay sing aminhan sa ibabaw sang wala unod nga kahawaan, nagabitay sing duta sa wala.’ (Job 26:⁠7) Ang ideya tuhoy sa duta nga ginabitay ‘sa wala’ tuhay gid sa mga mito sang kalabanan dumaan nga tawo, nga nagtungtong sini sa mga elepante ukon mga pawikan. Ang Mosaikong Kasuguan may ginapatuman nga katinlo nga abanse kaayo sa ihibalo sa medisina sadtong tion. Ang regulasyon sa pagbukot sa mga tawo nga ginaduhaduhaan nga may aro kag ang pagdumili nga tandugon ang mga bangkay sang tawo walay duhaduha nga nagluwas sa kabuhi sang madamo nga Israelinhon. (Levitico 13; Numeros 19:​11-​16) Sa kabaliskaran, ang mga buhat sa medisina sang mga Asirianhon ginalaragway subong “pagsakot sa relihion, pagpamakot, kag pagtuo sa mga demonyo” kag naglakip sa pagpamulong nga nagagamit sing ipot sang ido kag ihi sang tawo.

Subong mapaabot sa isa ka libro nga gin-inspirar sang Manunuga, ang Biblia nagaunod sing maathag sibu sa siensia nga mga impormasyon nga abanse, bisan pa wala ini sing madamong sientipiko nga pagpaathag nga mahimo wala sing pulos ukon makalilibog sa dumaan nga mga tawo. Ang Biblia wala sing nagasumpakil sa sientipiko nga mga kamatuoran. Sa pihak nga bahin, ang Biblia nagaunod sing madamong pagsumpakil sa wala mapamatud-an nga mga teoriya, subong sang teoriya sa ebolusyon.

[Blurb sa pahina 29]

Ang ginsiling ni Job nga ang duta ‘nagabitay sa wala’ nagapakita sing ihibalo nga wala mahangpan sang iya mga kadungan

[Picture Credit Line sa pahina 28]

NASA