‘Ang Isa nga Maayo Ginakahamut-an sang Dios’
GIKAN kay Jehova nga Dios ang tanan nga kabuhi. (Salmo 36:9) Huo, “paagi sa iya kita may kabuhi kag nagahulag kag nagaluntad.” (Binuhatan 17:28) Kag indi bala puno sang pagpasalamat ang aton tagipusuon kon ginabinagbinag naton ang padya nga ginahatag niya sa mga suod sa iya? Kay man, “ang dulot nga ginahatag sang Dios amo ang kabuhi nga walay katapusan.” (Roma 6:23) Daw ano ka importante nga agumon naton ang kahamuot ni Jehova!
Nagapasalig sa aton ang salmista nga ‘kahamuot ang ginahatag sang Dios.’ (Salmo 84:11) Apang kay sin-o niya ginahatag ini? Ang mga tawo karon masami nga nagapakita sing kahamuot sa iban bangod sang edukasyon, manggad, duag sang panit, rasa, kag iban pa kaanggid nga mga butang. Sin-o ang ginakahamut-an sang Dios? Si Hari Solomon sang dumaan nga Israel nagasabat: “Ang isa nga maayo nagaagom sang kahamuot ni Jehova, apang ang tawo nga may malaut nga panghunahuna ginapahayag niya nga malaut.”—Hulubaton 12:2.
Maathag nga nahamuot si Jehova sa isa nga maayo—sa isa ka tawo nga may maayo nga mga kinaiya. Ang mga kinaiya sang isa ka maayo nga tawo nagalakip sang disiplina sa kaugalingon, pagkawalay pinasulabi, pagkamapainubuson, pagkaawa, kag pagkamainandamon. Matarong ang iya panghunahuna, makapalig-on ang iya mga tinaga, matadlong kag mapuslanon ang iya mga binuhatan. Ang una nga bahin sang ika-12 nga kapitulo sang tulun-an sa Biblia nga Hulubaton nagapakita sa aton kon paano dapat impluwensiahan sang pagkaayo ang aton adlaw-adlaw nga pagkabuhi kag nagapatalupangod sang mga benepisyo nga resulta sang pagpakita sini nga kinaiya. Magahatag sa aton sing “paghantop sa paghimo sing maayo” ang pagbinagbinag sa kon ano ang ginasiling sini. (Salmo 36:3) Ang pag-aplikar sa maalamon nga laygay sini magabulig sa aton agod maagom ang kahamuot sang Dios.
Importante ang Disiplina
“Ang nagahigugma sa disiplina nagahigugma sa ihibalo,” siling ni Solomon, “apang ang nagadumot sa pagsabdong wala sing pangatarungan.” (Hulubaton 12:1) Bangod nalangkag sa paghimo sang personal nga pag-uswag, ang maayo nga tawo nagahandum sa disiplina. Maabtik sia sa pag-aplikar sa mga laygay nga nabaton niya sa Cristianong mga pagtinipon ukon sa personal nga mga pagpakigsugilanon. Ang mga pinamulong sa Kasulatan kag sa pasad-sa-Biblia nga mga publikasyon daw kaangay sa baston nga pangtabog sa baka nga nagapahulag sa iya agod sundon ang matarong nga dalanon. Ginapangita niya ang ihibalo kag ginagamit ini agod tadlungon ang iya mga dalanon. Huo, ang nagahigugma sa disiplina nagahigugma man sa ihibalo.
Kinahanglanon gid sang matuod nga mga sumilimba ang disiplina—labi na gid ang disiplina sa kaugalingon! Mahimo naton handumon ang mas madalom pa nga ihibalo sa Pulong sang Dios. Ayhan luyag naton nga mangin mas epektibo sa Cristianong ministeryo kag mangin mas maayo nga mga manunudlo sang Pulong sang Dios. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Apang kinahanglan ang disiplina sa kaugalingon agod matuman ini nga mga handum. Kinahanglanon man ang disiplina sa kaugalingon sa iban pa nga bahin sang kabuhi. Halimbawa, madamo karon ang mga materyal nga gindesinyo agod pukawon ang ginadumilian nga mga kailigbon. Indi bala kinahanglan ang disiplina sa kaugalingon agod malikawan ang pagtulok sa indi nagakaigo nga mga talan-awon? Dugang pa, bangod “ang huyog sang tagipusuon sang tawo malaut halin sa iya pagkapamatan-on,” mahimo gid magtubo ang malaut nga kailigbon sa aton hunahuna. (Genesis 8:21) Kinahanglan ang disiplina sa kaugalingon agod indi magpamensar sini nga kailigbon.
Sa pihak nga bahin, wala nagahigugma sa disiplina ukon ihibalo ang isa nga nagadumot sa pagsabdong. Nagapadala sa makasasala nga huyog nga kaugtan ang pagsabdong, ginapakanubo niya ang iya kaugalingon kaangay sang walay-pangatarungan nga sapat nga wala sing maayo nga mga prinsipio. Dapat malig-on naton nga pamatukan ini nga huyog.
“Mga Gamot nga Indi Magabot”
Siempre pa, ang isa ka maayo nga tawo indi mahimo nga mangin di-matarong ukon di-makatarunganon. Gani ang pagkamatarong kinahanglanon man agod maagom ang kahamuot ni Jehova. Nag-amba si Hari David: “Ikaw mismo magapakamaayo kay bisan sin-o nga matarong, O Jehova; subong sa isa ka daku nga taming, likupan mo sila sing kahamuot.” (Salmo 5:12) Ginapatuhay ang mga matarong sa mga malauton, si Solomon nagasiling: “Wala sing tawo nga magalig-on paagi sa kalautan; apang kon tuhoy sa gamot sang mga matarong, indi ini mationg.”—Hulubaton 12:3.
Mahimo nga daw nagatin-ad ang mga malauton. Binagbinaga ang eksperiensia sang salmista nga si Asaf. “Apang ako,” sia nagsiling, “ang akon mga tiil diutayan lang makadanlog, ang akon mga tikang diutayan lang makadalin-as.” Ngaa? Si Asaf nagasabat: “Nangin mahisaon ako sa mga matinaastaason, sang nakita ko ang kalinong sang mga malauton.” (Salmo 73:2, 3) Apang samtang padayon ang iya pagsulod sa santuaryo sang templo sang Dios, narealisar niya nga ginpahamtang sila ni Jehova sa isa ka madanlog nga duog. (Salmo 73:17, 18) Temporaryo lang ang ano man nga kadalag-an nga ginaagom sang mga malauton. Ngaa mahisa kita sa ila?
Sa kabaliskaran, malig-on ang isa nga may kahamuot ni Jehova. Ginagamit subong paanggid ang malig-on nga mga gamot sang kahoy, si Solomon nagasiling: “Ang maayo nga mga tawo may mga gamot nga indi magabot.” (Hulubaton 12:3, The New English Bible) Ang indi kitaon nga gamot sang isa ka daku nga kahoy, subong sang sequoia sa California, mahimo mangalapkap sa pila ka ektarya kag makahatag sing malig-on nga suporta bisan sa baha kag mabaskog nga hangin. Indi gani masarangan lukahon sang mabaskog nga linog ang isa ka higante nga sequoia.
Kaangay sini nga mga gamot sa masustansia nga duta, ang aton hunahuna kag tagipusuon dapat mahalungon ukon maid-id nga magtuon sang Pulong sang Dios kag magkuha sang nagahatag-kabuhi nga tubig sini. Sa amo, ang aton pagtuo mangin mabakod kag mabaskog, ang aton paglaum sigurado kag malig-on. (Hebreo 6:19) Wala kita “ginapalidpalid sang tagsa ka hangin sang [butig nga] panudlo.” (Efeso 4:14) Siempre pa, maapektuhan kita sang mabagyuhon nga mga pagtilaw kag mahimo pa gani mahadlok sa pag-atubang sang kabudlayan. Apang ang aton ‘gamot indi mationg.’
“Ang Sangkol nga Asawa Korona sa Iya Tag-iya”
Madamo nga mga tawo ang nakahibalo sa hulubaton nga, “Sa likod sang tagsa ka madinalag-on nga lalaki yara ang isa ka maayo nga babayi.” Nagapatalupangod sa importansia sang isa ka masinakdagon nga babayi, si Solomon nagsiling: “Ang sangkol nga asawa korona sa iya tag-iya, apang sia nga nagahimo sing makahuluya subong sang kagarukan sa iya mga tul-an.” (Hulubaton 12:4) Madamo nga bahin sang pagkaayo ang nalakip sa tinaga nga “sangkol.” Subong detalyado nga ginasaysay sa Hulubaton kapitulo 31, ang mga kinaiya sang isa ka maayo nga asawa nagalakip sang kapisan, katutom, kag kaalam. Ang isa ka babayi nga may subong sini nga mga kinaiya korona sa iya bana bangod ang iya maayo nga paggawi nagahatag sing dungog kag kadayawan sa iya bana. Wala gid sia nagaambisyon nga labawan ang iya bana ukon nagapaindis-indis nga kilalahon man sia. Sa baylo, sia kabulig nga nagapuno sa kon ano ang kulang sang iya bana.
Paano makahimo sing kahuy-anan ang isa ka babayi, kag ano ang mga resulta? Ining makahuluya nga mga paggawi mahimo maglakip sang halin sa pagkamaawayon tubtob sa pagpanghilahi. (Hulubaton 7:10-23; 19:13) Ini nga mga buhat sang asawa nagahalit lamang sa iya bana. Kaangay sia sang “kagarukan sa iya mga tul-an” sa kahulugan nga “sia nagadala sa iya sa kahalitan, subong sang isa ka balatian nga nagapaluya sa lawas,” siling sang isa ka reperensia. “Mahimo nga ang katumbas nga modernong ekspresyon sini amo ang ‘kanser’—isa ka balatian nga nagapaluya sing amat-amat sa isa ka tawo,” siling sang isa pa ka reperensia. Kabay nga ang Cristianong mga asawa magtinguha nga matigayon ang kahamuot sang Dios paagi sa pagpakita sing mga kinaiya sang isa ka sangkol nga asawa.
Halin sa Hunahuna Pakadto sa mga Buhat Tubtob sa mga Resulta
Ang mga hunahuna nagapadulong sa mga buhat, ang mga buhat sa mga resulta. Sa pagpaanggid sang mga matarong sa mga malauton, masunod nga ginpakita ni Solomon ang pag-uswag sang panghunahuna pakadto sa mga buhat. Sia nagasiling: “Ang panghunahuna sang mga matarong paghukom; ang pagtuytoy sang mga malauton paglimbong. Ang mga pulong sang mga malauton paghulat sa dugo, apang ang baba sang mga matadlong amo ang magaluwas sa ila.”—Hulubaton 12:5, 6.
Ang mga panghunahuna mismo sang maayo nga mga tawo maligdong sa moral kag napatuhoy sa kon ano ang husto kag matarong. Bangod ang mga matarong ginapahulag sang gugma sa Dios kag sa mga isigkatawo, maayo ang ila mga tinutuyo. Sa pihak nga bahin, ginapahulag sang kakagod ang mga malauton. Bangod sini, ang ila mga buko—ang ila mga paagi sa paglab-ot sang mga tulumuron—malimbungon. Maluibon ang ila mga buhat. Wala sila nagapangalag-ag sa pagpahamtang sing tiglapak para sa mga wala sing sala, ayhan sa korte sang kasuguan, paagi sa sayop nga mga panumbungon. Ang ila mga pulong mga “paghulat sa dugo” bangod luyag nila halitan ang ila inosente nga mga biktima. Bangod may ihibalo tuhoy sa malaut nga mga tinutuyo kag may kaalam nga kinahanglan agod mangin mainandamon, nalikawan sang mga matadlong ini nga katalagman. Mahimo pa gani nila paandaman ang mga wala nagahalong kag maluwas sila sa malimbungon nga mga padihot sang malauton.
Ano ang madangatan sang mga matarong kag sang mga malauton? “Ginapukan ang mga malauton kag wala na sila,” sabat ni Solomon, “apang ang balay sang mga matarong magapabilin nga nagatindog.” (Hulubaton 12:7) Ang balay, siling sang isa ka reperensia, “nagarepresentar sa panimalay kag sa tanan nga bilidhon sa isa ka indibiduwal, nga nagapaposible agod magkabuhi sia sa nagakaigo nga paagi.” Mahimo pa gani ini magpatuhoy sa pamilya kag mga kaliwatan sang isa nga matarong. Diin man sini, maathag ang punto sang hulubaton: Magatindog nga mabakod ang mga matarong sa idalom sang kabudlayan.
Mas Maayo ang Kahimtangan sang Mapainubuson
Nagapadaku sa balor sang paghantop, ang hari sang Israel nagasiling: “Tungod sa iya baba nga may kaalam pagadayawon ang isa ka tawo, apang ang may tiko nga tagipusuon pagatamayon.” (Hulubaton 12:8) Indi padasudaso sa paghambal ang tawo nga may paghantop. Nagapamensar anay sia antes maghambal kag may mahidaiton nga kaangtanan sa iban bangod ang “baba nga may kaalam” nagaubay sa iya nga pilion sing mahalungon ang iya mga tinaga. Kon ginapamangkot sing binuang ukon suno sa iya haumhaum, ang tawo nga may paghantop “nagapugong sang iya mga pulong.” (Hulubaton 17:27) Dalayawon ini nga tawo kag kalahamut-an kay Jehova. Lain gid sia sa isa nga may tiko nga mga opinyon nga naghalin sa isa ka “tiko nga tagipusuon”!
Huo, dalayawon ang tawo nga may paghantop, apang ang masunod nga hulubaton nagatudlo sa aton sang balor sang pagkamapainubuson. Ini nagasiling: “Mas maayo pa ang isa nga ginatamod sing kubos apang may suluguon sangsa isa nga nagahimaya sa iya kaugalingon apang ginakulang sa tinapay.” (Hulubaton 12:9) Daw ginahambal ni Solomon nga mas maayo pa nga mangin kubos, nga may isa lang ka suluguon, sangsa nagagasto sang kon ano ang gintigana sa mga kinahanglanon agod lang mahuptan ang isa ka mataas nga kahimtangan sa sosiedad. Maayo gid nga laygay ini para sa aton—nga magkabuhi suno sa kon ano lang ang aton masarangan!
Ang Pangabuhi sa Uma Nagahatag sang Leksion sa Pagkaayo
Ginagamit nga ilustrasyon ang paagi sang pagkabuhi sa uma, si Solomon nagatudlo sing duha ka leksion sa pagkaayo. “Ang matarong nagaatipan sa kalag sang iya ginasagod nga sapat,” siling niya, “apang ang kaluoy sang mga malauton mapintas.” (Hulubaton 12:10) Ang matarong nga tawo nagatatap sa iya kasapatan nga may kaayo. Nahibaluan niya ang mga kinahanglanon nila kag may pag-ulikid sa ila kaayuhan. Mahimo hambalon sang malauton nga nagaulikid sia sa iya mga kasapatan, apang wala sia sing tunay nga balatyagon sa ila mga kinahanglanon. Ang iya mga motibo makagod, kag ginatratar niya ang kasapatan suno sa maganar niya gikan diri. Ang ginakabig sini nga tawo nga nagakaigo nga pag-atipan sa mga sapat mahimo gid nga mapintas.
Ang prinsipio sang mainayuhon nga pagtratar sa mga sapat naaplikar man sa pag-atipan sa mga hinuptanan nga sapat. Mapintas gid nga maghupot sang mga sapat kag dayon paantuson sila paagi sa pagpabaya ukon pagmaltrato sa ila! Sa isa ka sapat nga nagaantos sing tuman bangod sang malubha nga balatian ukon kasamaran, mahimo isa ka pagpakita sing kaluoy ang pag-utod sang kabuhi sini.
Ginagamit subong ilustrasyon ang isa pa ka aspekto sang pangabuhi sa uma—ang pagpanguma—si Solomon nagasiling: “Ang nagapanguma sang iya duta mabusog sing tinapay.” Sa pagkamatuod, may anihon nga benepisyo sa pagpangabudlay nga may katuyuan. “Apang ang nagahingamo sang walay pulos nga mga butang nakulangan sing tagipusuon.” (Hulubaton 12:11) Nawad-an sing maayo nga paghantop ukon paghangop, ang isa nga “nakulangan sing tagipusuon” nagahingamo sang mga negosyo nga usik sa tion, daku sing risgo, kag walay-pulos. Maathag ang leksion sa sining duha ka bersikulo: Mangin maluluy-on kag mapisan.
Nagatin-ad ang Matarong
“Nagakaibog ang malauton sa nasiod sang lambat sang malain nga mga tawo,” siling sang maalam nga hari. (Hulubaton 12:12a) Paano ini ginahimo sang malauton? Paagi sa paghandum sa mga kinitaan nga naggikan sa kalainan.
Ano naman ang masiling sa isa nga maayo? Sia nagahigugma sa disiplina kag malig-on sa pagtuo. Matarong sia, mainandamon kag mapainubuson, maawaon kag mapisan. Kag “tuhoy sa gamot sang mga matarong,” siling ni Solomon, “ini nagapamunga,” ukon “nagatin-ad.” (Hulubaton 12:12b; New International Version) “Ang gamot sang mga matarong magapabilin tubtob sa walay katubtuban,” siling sang An American Translation. Ini nga tawo mabakod kag malig-on. Sa pagkamatuod, ‘ang isa nga maayo ginakahamut-an sang Dios.’ Gani, ‘magsalig kita kay Jehova kag maghimo sing maayo.’—Salmo 37:3.
[Mga retrato sa pahina 31]
Subong sang isa ka mapagros nga kahoy, malig-on ang pagtuo sang isa nga matarong