Sarang Mo Malandas ang mga Problema nga Nagahalit sa Pamilya

1. Anong natago nga mga problema ang nagaluntad sa iban nga mga pamilya?

ANG daan nga salakyan bag-o lang matinluan kag mapahining. Para sa mga nagalalabay masinaw ini kon tulukon, daw bag-o gid. Apang sa idalom sini, ginatuktok na ang kaha sang salakyan. Amo man sini sa pila ka pamilya. Bisan pa matahom tulukon sa guwa, ang nagayuhum nga mga nawong nagatago sing kahadlok kag kasakit. Sa sulod sang puluy-an, ginaguba sang malain nga mga elemento ang paghidait sang pamilya. Ang duha ka problema nga makatuga sini nga epekto amo ang alkoholismo kag pagpamintas.

2. (a) Ano ang pagtamod sang Biblia tuhoy sa paggamit sing alkoholiko nga mga ilimnon? (b) Ano ang alkoholismo?

² Wala ginapakamalaut sang Biblia ang haganhagan nga paggamit sing alkoholiko nga mga ilimnon, apang ginapakamalaut sini ang pagpahubog. (Hulubaton 23:​20, 21; 1 Corinto 6:​9, 10; 1 Timoteo 5:23; Tito 2:​2, 3) Ang alkoholismo indi lamang pagpahubog; isa ini ka batasan nga pagpatuyang sa alkoholiko nga mga ilimnon kag pagkadula sing kontrol sa pagkonsumo sini. Ang mga alkoholiko mahimo nga mga adulto. Sing makapasubo, mahimo man ang mga pamatan-on.

3, 4. Ilaragway ang mga epekto sang alkoholismo sa tiayon sang alkoholiko kag sa kabataan.

³ Ginpakita sang una sang Biblia nga ang pag-abuso sa alkohol makatublag sang paghidait sa pamilya. (Deuteronomio 21:​18-21) Ang makaguba nga mga epekto sang alkoholismo mabatyagan sang bug-os nga pamilya. Mahimo nga mawili ang asawa sa pagpanikasog nga untaton ang pag-inom sang alkoholiko ukon sa paglandas sang iya indi mapaktan nga paggawi.a Ginatinguhaan niya nga taguon ang ilimnon, ginahaboy ini, ginatago ang kuwarta sang iya bana, kag ginapukaw ang gugma sang iya bana para sa pamilya, para sa kabuhi, kag para pa gani sa Dios​—apang ang alkoholiko nagainom gihapon. Samtang ang iya mga panikasog sa pagkontrol sang pag-inom sang iya bana nagakapaslawan gihapon, nagabatyag sia sing kasubo kag pagkadisangkol. Mahimo nga magasugod sia sa pag-antos bangod sa kahadlok, kaakig, pagbatyag nga nakasala, nerbios, kalisang, kag kakulang sing pagtahod sa kaugalingon.

⁴ Ang kabataan apektado man sang alkoholismo sang isa ka ginikanan. Ang iban ginasakit. Ang iban pa gid ginahingalitan sa sekso. Mahimo nga basulon pa gani nila ang ila kaugalingon sa pagkaalkoholiko sang ginikanan. Sa masami ang ila ikasarang sa pagsalig sa iban ginapierde sang nagabulubag-o nga paggawi sang alkoholiko. Bangod indi nila mahambal sing tampad ang nagakatabo sa puluy-an, mahimo nga makatuon ang kabataan sa pagpugong sang ila mga balatyagon, sa masami may makahalalit nga mga resulta sa panglawas. (Hulubaton 17:22) Mahimo nga dalhon sining kabataan ining kakulang sing pagsalig sa kaugalingon ukon pagtahod sa kaugalingon tubtob sa pagkaadulto.

5. Paano maatubang ang alkoholismo, kag ngaa mabudlay ini?

⁵ Bisan pa madamo nga awtoridad ang nagasiling nga ang alkoholismo indi mabulong, nagaugyon ang kalabanan nga ang isa ka kadakuon sang pag-ayo posible paagi sa isa ka programa sang bug-os nga paglikaw. (Ipaanggid ang Mateo 5:29.) Apang, ang paghaylo sa isa ka alkoholiko nga batunon ang bulig mas madali hambalon sangsa himuon, kay sa masami ginapanghiwala niya nga may problema sia. Walay sapayan, kon ang mga katapo sang pamilya maghimo sing mga tikang agod atubangon ang mga epekto sang alkoholismo sa ila, mahimo marealisar sang alkoholiko nga may problema sia. Ang isa ka manugbulong nga may eksperiensia sa pagbulig sa mga alkoholiko kag sa ila mga pamilya nagsiling: “Sa banta ko ang labing importante nga butang amo lamang nga ang pamilya magpadayon sa ila adlaw-adlaw nga pagsinalayo sa labing mapuslanon nga paagi nga masarangan nila. Dugang kag dugang nga makita sang alkoholiko ang daku nga kinatuhayan sa ulot niya kag sang iban nga mga katapo sang pamilya.”

6. Ano ang labing maayo nga tuburan sang laygay para sa mga pamilya nga may isa ka alkoholiko nga katapo?

⁶ Kon may isa ka alkoholiko sa inyo pamilya, ang inspirado nga laygay sang Biblia makabulig sa inyo sa pagkabuhi sa labing mapuslanon nga paagi nga mahimo. (Isaias 48:17; 2 Timoteo 3:​16, 17) Binagbinaga ang pila ka prinsipio nga nakabulig sa mga pamilya nga maatubang sing madinalag-on ang alkoholismo.

7. Kon ang isa ka katapo sang pamilya isa ka alkoholiko, sin-o ang may salabton?

⁷ Untati ang pagbasol sa kaugalingon lamang. Ang Biblia nagasiling: “Ang tagsa ka tawo magadala sang iya kaugalingon nga lulan,” kag, “ang tagsatagsa sa aton magahatag sing husay sang iya kaugalingon sa Dios.” (Galacia 6:5; Roma 14:12) Mahimo ipahangop sang alkoholiko nga ang mga katapo sang pamilya amo ang salaon. Halimbawa, mahimo magasiling sia: “Kon mas maayo lang ang ginpakita ninyo sa akon, wala ako kuntani mag-inom.” Kon ang iban mag-ugyon sa iya, ginapalig-on lamang nila sia nga magpadayon sa pag-inom. Apang bisan pa kon ginabatyag naton nga biktima kita sang mga kahimtangan ukon sang iban nga mga tawo, kita tanan​—lakip ang mga alkoholiko​—may salabton sa aton ginahimo.​—Ipaanggid ang Filipos 2:12.

8. Ano ang pila ka paagi nga sarang mabuligan ang alkoholiko sa pag-atubang sa mga resulta sang iya problema?

⁸ Indi pagbatyaga nga dapat mo pirme amligan ang alkoholiko gikan sa mga resulta sang iya pag-inom. Ang isa ka hulubaton sa Biblia nahanungod sa isa nga nagakaakig sarang man maaplikar sa alkoholiko: “Kon luwason mo sia, himuon mo pa ini liwat.” (Hulubaton 19:19) Pabayai ang alkoholiko nga mabatyagan niya ang mga epekto sang iya pag-inom. Pabayai nga sia ang maghimos sang iya mga linapta, ukon paathagi sa telepono ang iya amo pagkaaga sa tapos sang iya pag-inom.

9, 10. Ngaa dapat magbaton sing bulig ang mga pamilya sang mga alkoholiko, kag kay sin-o bulig ang labi na nga dapat nila tinguhaan?

⁹ Magbaton sing bulig gikan sa iban. Ang Hulubaton 17:17 nagasiling: “Ang isa ka matuod nga abyan nagahigugma sa tanan nga tion, kag isa ka utod nga natawo tungod sa kapiutan.” Kon may isa ka alkoholiko sa inyo pamilya, may yara kapiutan. Kinahanglan mo ang bulig. Indi mang-alag-ag nga magpabulig sa ‘matuod nga mga kaupod.’ (Hulubaton 18:24) Ang pagpakighambal sa iban nga nakahangop sang problema ukon nakaatubang sing amo man nga kahimtangan mahimo nga makahatag sa imo sing praktikal nga mga panugda kon ano ang dapat himuon kag kon ano ang indi dapat himuon. Apang mangin balanse. Makighambal sa mga tawo nga ginasaligan mo, mga tawo nga magaamlig sang inyo “kompidensial nga paghambalanay.”​—Hulubaton 11:13.

¹⁰ Magtuon sa pagsalig sa Cristianong mga gulang. Ang mga gulang sa Cristianong kongregasyon mahimo mangin isa ka daku nga tuburan sang bulig. Ining hamtong nga mga lalaki ginatudluan sa Pulong sang Dios kag eksperiensiado sa pag-aplikar sang mga prinsipio sini. Mahimo sila mangin “subong sang palalipdan sa hangin kag palanaguan sa unos, subong sang mga ilig sang tubig sa duog nga kigas, subong sang landong sang daku nga igang sa duta nga makalalapyo.” (Isaias 32:2) Wala lamang ginaamligan sang Cristianong mga gulang ang kongregasyon sa kabilugan gikan sa makahalalit nga mga impluwensia kundi nagalugpay man sila, nagarepresko, kag nagapakita sing personal nga interes sa mga indibiduwal nga may problema. Himusli sing bug-os ang ila bulig.

11, 12. Sin-o ang nagaaman sing labing daku nga bulig para sa mga pamilya sang mga alkoholiko, kag paano ginahatag ina nga bulig?

¹¹ Labaw sa tanan, magkuha sing kusog gikan kay Jehova. Ang Biblia mahigugmaon nga nagapasalig sa aton: “Si Jehova malapit sa mga buong sing tagipusuon; kag ginaluwas niya ang mga nagakalisod.” (Salmo 34:18) Kon nagabatyag ka sing buong nga tagipusuon ukon kalisod bangod sang mga pag-ipit sang pagkabuhi upod sa isa ka alkoholiko nga katapo sang pamilya, hibalua nga “si Jehova malapit.” Nahangpan niya kon daw ano kabudlay ang kahimtangan sa imo pamilya.​—1 Pedro 5:​6, 7.

¹² Ang pagpati sa ginasiling ni Jehova sa iya Pulong makabulig sa imo sa paglandas sang kalisang. (Salmo 130:​3, 4; Mateo 6:​25-34; 1 Juan 3:​19, 20) Paagi sa pagtuon sang Pulong sang Dios kag pagkabuhi nahisuno sa mga prinsipio sini, mabaton mo ang bulig sang balaan nga espiritu sang Dios, nga makasangkap sa imo sing “gahom nga labaw sa kinaandan” sa pagbatas sa adlaw-adlaw.​—2 Corinto 4:7.b

13. Ano ang ikaduha nga problema nga nagahalit sa madamo nga pamilya?

¹³ Ang pag-abuso sa alkohol makadul-ong sa isa pa ka problema nga nagahalit sa madamo nga pamilya​—pagpamintas sa pamilya.

14. San-o nagsugod ang pagpamintas sa pamilya, kag ano ang kahimtangan karon?

¹⁴ Ang una nga buhat sang pagpamintas sa maragtas sang tawo amo ang isa ka hitabo sang pagpamintas sa pamilya nga nagdalahig sa duha ka mag-utod, si Cain kag si Abel. (Genesis 4:8) Sugod sadto, ang katawhan ginasalot sang tanan nga sahi sang pagpamintas sa pamilya. May mga bana nga nagasakit sa ila mga asawa, may mga asawa nga nagaatake sa ila mga bana, may mga ginikanan nga mapintas nga nagabunal sa ila lamharon nga mga anak, kag may hamtong na nga mga anak nga nagaabuso sa ila tigulang nga mga ginikanan.

15. Paano ang pagpamintas sa pamilya nagaapektar sa emosyon sang mga katapo sang pamilya?

¹⁵ Indi lamang mga pinalian sa lawas ang halit nga ginatuga sang pagpamintas sa pamilya. Ang isa ka ginasakit nga asawa nagsiling: “Nagabatyag ka sing daku nga sala sa kaugalingon kag kahuya. Sa kalabanan nga aga, luyag mo lamang magparumatay sa katre, nagalaum nga isa lamang yadto ka malain nga damgo.” Ang kabataan nga makakita ukon makaeksperiensia sing pagpamintas sa pamilya mahimo nga magpintas man kon magdaku sila kag may kaugalingon na nga mga pamilya.

16, 17. Ano ang pag-abuso sa emosyon, kag paano naapektuhan sini ang mga katapo sang pamilya?

¹⁶ Ang pagpamintas sa pamilya indi lamang pag-abuso sa lawas. Sa masami ang pagsalakay ginahimo paagi sa pulong. Ang Hulubaton 12:18 nagasiling: “May isa nga nagapamulong sing maparas nga subong sang mga buno sang isa ka espada.” Ining “mga buno” nga nagalaragway sang pagpamintas sa pamilya nagalakip sing pagbuyayaw kag pagsinggit, subong man sing dalayon nga pagmulay, makapanubo nga mga insulto, kag pagpamahog nga manakit. Ang mga pilas sang kapintas sa emosyon indi kitaon kag masami nga indi mamutikan sang iban.

¹⁷ Ang labi na nga makapasubo amo ang pagsakit sa emosyon sang isa ka bata​—ang dalayon nga pagmulay kag pagpakanubo sa mga ikasarang, kinaalam, ukon balor sang bata subong isa ka persona. Ining pag-abuso paagi sa pulong makapierde sang pagsalig sa kaugalingon sang isa ka bata. Matuod, ang tanan nga kabataan nagakinahanglan sing disiplina. Apang ang Biblia nagatudlo sa mga amay: “Dili pagpaakiga ang inyo mga kabataan, agod nga indi sila mahanusbo.”​—Colosas 3:21.

18. Sa diin nagasugod ang pagpamintas sa pamilya, kag ano nga paagi ang ginapakita sang Biblia sa pagtapna sini?

¹⁸ Ang pagpamintas sa pamilya nagasugod sa tagipusuon kag hunahuna subong nga ang paghulag nagasugod sa kon paano kita nagahunahuna. (Santiago 1:​14, 15) Agod matapna ang pagpamintas, dapat bag-uhon sang nagapamintas ang iya panghunahuna. (Roma 12:2) Posible bala ini? Huo. Ang Pulong sang Dios may gahom sa pagpabag-o sa mga tawo. Sarang sini magabot bisan ang “natukod sing malig-on” nga malaglagon nga mga pagtamod. (2 Corinto 10:4; Hebreo 4:12) Ang sibu nga ihibalo tuhoy sa Biblia makabulig sa pagpatubas sining bug-os nga pagbag-o sa mga tawo amo kon ngaa ginasiling nga nagsuklob sila sing bag-ong personalidad.​—Efeso 4:​22-24; Colosas 3:​8-10.

19. Paano dapat tamdon kag pakig-angutan sang isa ka Cristiano ang iya tiayon?

¹⁹ Pagtamod sa tiayon. Ang Pulong sang Dios nagasiling: “Ang mga bana dapat maghigugma sang ila mga asawa subong sang ila kaugalingon nga mga lawas. Ang nagahigugma sang iya asawa nagahigugma sang iya kaugalingon.” (Efeso 5:28) Ang Biblia nagasiling man nga dapat hatagan sang bana ang iya asawa sing “kadungganan subong isa ka mas maluya nga suludlan.” (1 Pedro 3:7) Ang mga asawa ginalaygayan nga “higugmaon ang ila mga bana” kag magpakita sing “tudok nga pagtahod” sa ila. (Tito 2:4; Efeso 5:33) Sa pagkamatuod wala sing mahinadlukon sa Dios nga bana ang maminatud-on nga makasiling nga ginapadunggan gid niya ang iya asawa kon ginaatake niya sia sa pisikal ukon sa pulong. Kag wala sing asawa nga nagasinggit sa iya bana, nga nagauliga sa iya, ukon pirme nagapangakig sa iya ang makasiling nga ginahigugma gid niya kag ginatahod sia.

20. Kay sin-o may salabton ang mga ginikanan para sa ila kabataan, kag ngaa indi dapat magpaabot ang mga ginikanan sing direalistiko nga mga butang sa ila mga anak?

²⁰ Nagakaigo nga pagtamod sa kabataan. Ang kabataan takus, huo, nagakinahanglan, sing gugma kag igtalupangod sang ila mga ginikanan. Ang Pulong sang Dios nagatawag sa kabataan “subong isa ka panublion gikan kay Jehova” kag “isa ka padya.” (Salmo 127:3) May salabton ang mga ginikanan sa atubangan ni Jehova nga atipanon ini nga panublion. Ang Biblia nagapamulong tuhoy sa “mga batasan sang isa ka bata” kag sang “kabuangan” sang pagkabatan-on. (1 Corinto 13:11; Hulubaton 22:15) Indi dapat makibot ang mga ginikanan kon makakita sila sing kabuangan sa ila kabataan. Ang mga pamatan-on indi mga adulto. Ang mga ginikanan indi dapat mangayo sing kapin sa nagakaigo sa edad, sahi sang pamilya, kag ikasarang sang isa ka bata.​—Tan-awa ang Genesis 33:​12-14.

21. Ano ang diosnon nga paagi sa pagtamod sa tigulang nga mga ginikanan kag sa pagpakig-angot sa ila?

²¹ Pagtamod sa tigulang nga mga ginikanan. Ang Levitico 19:32 nagasiling: “Magtindog ka sa atubangan sang ulo nga ubanon, kag tahura ang nawong sang tigulang nga tawo.” Sa amo ginapalig-on sang Kasuguan sang Dios ang pagtahod kag mataas nga pagtamod sa mga tigulang. Mahimo nga mangin isa ini ka hangkat kon ang isa ka tigulang nga ginikanan daw mabudlay pahamut-an ukon nagamasakit kag ayhan mahinay na maghulag ukon mamensar. Sa gihapon, ang kabataan ginapahanumdom nga “magpadayon sa paghatag sing balos sa ila mga ginikanan.” (1 Timoteo 5:4) Magakahulugan ini sing pagpakita sa ila sing dungog kag pagtahod, ayhan pag-aman pa gani para sa ila sa pinansial. Ang pagpamintas sa tigulang nga mga ginikanan sa pisikal ukon sa iban nga paagi bug-os nga nagasumpakil sa dalanon nga ginatudlo sa aton sang Biblia.

22. Ano ang yabi nga kinaiya sa paglandas sang pagpamintas sa pamilya, kag paano ini mapakita?

²² Magpalambo sing pagpugong sa kaugalingon. Ang Hulubaton 29:11 nagasiling: “Ang buangbuang nagamitlang sang iya bug-os nga kaakig, apang ang tawo nga maalam nagapugong sini kag nagapalinong sini.” Paano mo makontrol ang imo espiritu? Sa baylo nga tugutan ang kapaslawan nga magbaskog sa sulod, maghulag sa gilayon nga husayon ang mga problema nga nagautwas. (Efeso 4:​26, 27) Maglakat kon ginabatyag mo nga indi mo makontrol ang imo kaugalingon. Mangamuyo nga ang balaan nga espiritu sang Dios magpatubas sing pagpugong sa kaugalingon sa imo. (Galacia 5:​22, 23) Ang paglakatlakat ukon ang paghimo sing pila ka ehersisyo sang lawas makabulig sa imo sa pagkontrol sang imo mga emosyon. (Hulubaton 17:​14, 27) Tinguhai nga ‘magmakuli sa pagpangakig.’​—Hulubaton 14:29.

23. Ano ang mahimo matabo kon ang isa ka katapo sang Cristianong kongregasyon sulit-sulit kag dimahinulsulon nga nagapadaug sa mapintas nga kasingkal, ayhan nagalakip sing pisikal nga pagpanakit sa iya pamilya?

²³ Ginalista sang Biblia lakip sa mga buhat nga ginapakamalaut sang Dios ang “kaawayon, pagpinuyas, . . . kasingkal” kag nagasiling nga “ang mga nagahimo sang amo nga mga butang indi makapanubli sang ginharian sang Dios.” (Galacia 5:​19-21) Busa, ang bisan sin-o nga nagapangangkon nga Cristiano nga sulit-sulit kag dimahinulsulon nga nagapadaug sa mapintas nga kasingkal, ayhan, lakip ang pisikal nga pagpanakit sa tiayon ukon kabataan, sarang mapaguwa sa Cristianong kongregasyon. (Ipaanggid ang 2 Juan 9, 10.) Sa sining paagi ang kongregasyon mahuptan nga matinlo gikan sa nagapanakit nga mga tawo.​—1 Corinto 5:​6, 7; Galacia 5:9.

24. (a) Ano mahimo ang mangin desisyon sang ginapintasan nga mga tiayon? (b) Paano makabulig ang nagakabalaka nga mga abyan kag mga gulang sa isa ka ginapintasan nga tiayon, apang ano ang indi nila dapat himuon?

²⁴ Kamusta naman ang mga Cristiano nga sa karon ginasakit sang mapintas nga tiayon nga wala nagapakita sing tanda sa pagbag-o? Ang iban nagdesisyon nga mag-unong sa mapintas nga tiayon bangod sang nanuhaytuhay nga rason. Ang iban nagdesisyon sa pagbiya, nagabatyag nga ang ila pisikal, mental, kag espirituwal nga kapagros​—ayhan bisan gani ang ila kabuhi​—yara sa katalagman. Kon ano man ang mangin desisyon sang isa nga biktima sang pagpamintas sa pamilya sa sining mga kahimtangan isa ka personal nga desisyon sa atubangan ni Jehova. (1 Corinto 7:​10, 11) Ang sinsero nga mga abyan, mga paryente, ukon Cristianong mga gulang mahimo nga luyag magtanyag sing bulig kag laygay, apang indi nila dapat piliton ang isa ka biktima nga himuon ang isa ka partikular nga aksion. Sia ang magadesisyon sa sini.​—Roma 14:4; Galacia 6:5.

25. Ano ang katuyuan ni Jehova para sa pamilya?

²⁵ Sang ginhiusa ni Jehova si Adan kag si Eva sa pag-asawahay, wala gid niya gintuyo nga ang mga pamilya gub-on sang makahalalit nga mga problema subong sang alkoholismo ukon pagpamintas. (Efeso 3:​14, 15) Ang pamilya mangin isa ka duog diin ang gugma kag paghidait magalambo kag ang mental, emosyonal, kag espirituwal nga mga kinahanglanon sang tagsa ka katapo ginaatipan. Apang, sang magsulod ang sala, madasig nga naglain ang pagkabuhi sang pamilya.​—Ipaanggid ang Manugwali 8:9.

26. Anong palaabuton ang nagahulat sa mga nagatinguha sa pagkabuhi nahisanto sa mga ginapatuman ni Jehova?

²⁶ Sing makalilipay, wala gintalikdan ni Jehova ang iya katuyuan para sa pamilya. Nagasaad sia nga paluntaron ang isa ka mahidaiton nga bag-ong kalibutan diin ang katawhan “magapuyo gid sa kalig-unan, kag wala gid sing magapakurog sa ila.” (Ezequiel 34:28) Sa amo nga tion, ang alkoholismo, pagpamintas sa pamilya, kag ang tanan nga iban pa nga problema nga nagahalit sa mga pamilya karon mangin mga butang sang nagligad. Ang katawhan magayuhum, indi agod taguon ang kahadlok kag kasakit, kundi bangod may “bug-os nga kalipay [sila] sa kabuganaan sang paghidait.”​—Salmo 37:11.