Magbantay Batok sa Makahalalit nga Kutsokutso!
“Sa kadam-an sang mga pulong wala ginakulangi sing paglapas, apang ang nagapugong sang iya mga bibig nagahimo sing maalamon.”—HULUBATON 10:19.
1. Daw ano ka makahalalit ang may malain sing tuyo nga kutsokutso, ukon butangbutang?
ANG makamamatay nga hilo indi mahimo mangin maayong ilimnon. Ang may malain sing tuyo nga kutsokutso, ukon butangbutang (slander sa Ingles), ginapaanggid sa hilo, nga mahimo man magkawat sa matarong nga tawo sang iya maayong ngalan. Gintawag sang Romanong manugbinalaybay nga si Juvenal ang butangbutang nga “pinakamaisog sa tanan nga hilo.” Kag ginpahambal sang Ingles nga dramatista nga si William Shakespeare sa isa sang iya mga karakter ining pinamulong: “Sia nga nagakaw-it sa akon sang akon maayong ngalan nagakawat sa akon sang butang nga indi magapamanggad sa iya apang magapaimol gid sa akon.”
2. Anong mga pamangkot ang nagakabagay binagbinagon?
2 Apang ano gid bala ang kutsokutso? Paano ini mahimo nga tuhay sa butangbutang? Ngaa magbantay batok sa makahalalit nga kutsokutso? Kag paano ini himuon?
Kon Ano ang Kinatuhayan Nila
3. Ano ang kinatuhayan sa ulot sang kutsokutso kag butangbutang?
3 Ang kutsokutso amo ang “walay pulos nga hambal, indi pirme matuod, nahanungod sa iban nga tawo kag sa mga nagakatabo sa ila.” Isa ini ka “disalapakon, pamilyar nga hambal ukon sulat.” Sanglit kita tanan interesado sa tawo, kon kaisa nagahambal kita sing maayo kag makapalig-on nga butang nahanungod sa iban. Tuhay ang butangbutang. Isa ini ka “dimatuod nga sugilanon nga gintuyo sa paghalit sa maayong ngalan kag reputasyon sang iban.” Ina nga sugilanon masami nga may malain nga tuyo kag dicristiano.
4. Suno sa isa ka manunulat, paano nagaumpisa ang butangbutang, kag diin ini nagahalin?
4 Ang indi makahalalit nga kutsokutso mahimo nga mangin malain nga pasipala. Siling sang manunulat nga si Arthur Mee: “Sa masami ang butangbutang nga nagahalit sa isa ka tawo, kag mahimo bangdan sang iya pagkahulog, nagaumpisa sa kutsokutso, ang kutsokutso nga nagahalin, ayhan, sa mga tawo nga wala sing mahimo kundi ang magkatakata. Isa ini sa pinakadaku nga kalautan sa kalibutan, apang nagahalin ini, sa masami, sa pagkaignorante. Makita naton ini sa masami sa mga tawo nga mamala sing kamot kag wala sing pinasahi nga tulumuron sa kabuhi.”
5. Ano ang kahulugan sang laygay ni Pablo sa 1 Timoteo 5:11-15?
5 Bangod ang walay pulos nga sugilanon mahimo magadul-ong sa butangbutang, si apostol Pablo nagpamulong batok sa mga manugkutsokutso. Sa tapos masambit ang mga balo nga nagakadapat buligan sang kongregasyon, nagsulat sia: “Ang mga bataon nga balong babayi dumilian mo sa paglista, kay kon ang ila kinaugali nga balatyagon magbatok kay Cristo, . . . nagatuon sila sa paglandolando, nga nagapamalaybalay; huo, indi lamang landolando, kundi mga manugkutsokutso kag mga mahilabtunon, nga nagapamulong sang indi dapat nila hambalon. Gani buot ko nga ang mga bataon nga mga balo magpamana, mag-anak, magdumala sang ila mga panimalay, kag indi maghatag sing kahigayunan sa kasumpong sa pagpasipala sa aton. Kay, sa katunayan, may iban nga naglipas nga nagsunod kay Satanas.”—1 Timoteo 5:11-15.
6. Ano ang dapat himuon agod malandas ang personal nga kaluyahon para sa sahi sang pagkutsokutso nga mahimo magadul-ong sa butangbutang?
6 Bangod nagsulat si Pablo sa idalom sang inspirasyon sang Dios, wala sia nagahimo sing dimakatarunganon nga komento nahanungod sadtong mga babayi. Ang ginsiling niya isa ka butang nga dapat hunahunaon gid sing hanuot. Wala sing diosnon nga babayi ang maluyag sa ‘paglipas sa pagsunod kay Satanas.’ Apang, kamusta kon matukiban sang isa ka Cristianong babayi nga may kaluyahon sia sa sahi sang sugilanon nga nagahimo sa iya nga nakasala sing pagbutangbutang? Nian dapat niya pamatian sing mapainubuson ang laygay ni Pablo: “Ang mga babayi dapat . . . mangin hanuot, indi mabutangbutangon.” Nagsiling man sia: “Ang magulang pa nga mga babayi magmatinahuron sa paggawi, indi mabutangbutangon.” (1 Timoteo 3:11; Tito 2:3) Ang kauturan nga mga lalaki dapat man hanuot nga magaaplikar sinang maalamon nga laygay.
7. Sing Makasulatanhon, ngaa makasiling ka nga dapat naton tanan kontrolon ang ginasiling naton?
7 Kon kaisa, sa pagkamatuod, kita tanan nagasugilanon nahanungod sa iban, sa ila mga eksperiensia sa ministeryo, kag iban pa. Apang, indi gid kita ‘maglingkod kag magpamulong batok sa aton utod.’ (Salmo 50:19, 20) Sa pagkamatuod, maalamon ang indi maghambal sing sobra bangod ‘sa kadam-an sang mga pulong wala ginakulangi sing paglapas, apang ang nagapugong sang iya mga bibig nagahimo sing maalamon.’ (Hulubaton 10:19) Gani dapat kita magbantay batok sa kutsokutso, bisan pa daw indi ini makahalalit. Indi kinahanglan nga hambalan naton ang iban nga tawo sa tanan nga tion, bangod madamo kita sing mapilian nga topiko kon ginabinagbinag naton ang matarong, putli, mahigugmaon, maayo, kag dalayawon nga mga butang.—Filipos 4:8.
Kon Paano ang Kutsokutso Mangin Butangbutang
8. Ngaa indi pirme sayop hambalan ang tuhoy sa mga masigka Cristiano?
8 Wala sing malain sa paghambal nahanungod sa pag-alagad sa latagon kag iban pa diosnon nga mga hilikuton sang mga masigkatumuluo kon kita eksakto kag wala sing halit nga nagaresulta gikan sa ginahambal naton. Sa katunayan, ang amo sini nga sahi sang positibo nga mga komento mahimo nga magapalig-on sa iban. (Ipaanggid ang Binuhatan 15:30-33.) Ang iban nga mga Cristiano nagpamulong nahanungod sa matutom nga gulang nga si Gayo, nga sa iya si apostol Juan nagsulat: “Hinigugma, nagahimo ka sing matutom nga butang kon maghatag ka sing bisan ano nga pag-alagad sa mga kauturan, labi na gid sa mga dumuluong, nga nagsaksi sa imo gugma sa atubangan sang kongregasyon.” (3 Juan 5, 6) Gani indi pirme malain ang maghambal nahanungod sa mga masigka Cristiano.
9. (a) Paano ang disalapakon nga kutsokutso mangin paglibak sa matarong? (b) Anong mga pamangkot ang nagakaigo nga ipamangkot naton sa aton kaugalingon?
9 Apang, ang disalapakon nga kutsokutso mahimo mangin pagbutangbutang sa matarong kon hilabtan naton ang ila pribado nga pagkabuhi, duhaduhaan ang ila mga motibo, ukon suspetsahan ang ila mga paggawi. Himuon naton nga batasan ang pamangkuton ang aton kaugalingon, subong sang: Ang akon hambal magahalit bala sa reputasyon sang iban? Matuod bala ang ginasiling ko? (Bugna 21:8) Mahambal ko bala ini sa atubangan niya? Magatuga bala ini sing dipaghiusa sa kongregasyon? Mahimo bala madula ang iya mga pribilehiyo sa pag-alagad bangod sang ginahambal ko? Mahimo bala nga kahisa ang yara sa tagipusuon ko? (Galacia 5:25, 26; Tito 3:3) Maayo bala ukon malain ang bunga sang akon mga hambal? (Mateo 7:17-20) Mahimo ko man bala ini mahambal tuhoy sa mga apostoles? (2 Corinto 10:10-12; 3 Juan 9, 10) Ina bala nga hambal nagakaigo sa mga may pagtahod kay Jehova?
10, 11. Suno sa Salmo 15:1, 3, ano ang indi naton paghimuon kon luyag naton mangin bisita sang Dios?
10 Tuhoy sa mga nagatahod sa Dios, ang Salmo 15:1 nagapamangkot: “O Jehova, sin-o bala ang magadayon sa imo kayangkayang? Sin-o bala ang magapuyo sa imo balaan nga bakolod?” Nahanungod sina nga tawo, si salmista David nagsabat: “Wala sia nagabutangbutang paagi sa iya dila. Wala sia nagahimo sing malaut sa iya abyan, kag wala sia nagapakahuya sa iya isigkatawo.” (Salmo 15:3) Ang tinaga diri nga “nagabutangbutang” naghalin sa Hebreong tinaga nga nagakahulugan sing “paglakat” kag busa “pagpakadto-pakari.” Ang mga Israelinhon ginsugo: “Indi kamo magpakadto-pakari nga nagapalapta sing butangbutang sa tunga ninyo.” (Levitico 19:16, New International Version) Ang bisan sin-o nga ‘nagapakadto-pakari nga nagapalapta sing butangbutang’ indi bisita kag abyan sang Dios.
11 Ang mga abyan sang Dios wala nagahimo sing malain sa ila mga abyan kag indi sila magahimo, ukon magabaton subong matuod, sang bisan anong makahuluya nga sugilanon nahanungod sa isigkatawo. Sa baylo nga ipamaba ang dimatuod nga mga sugilanon nahanungod sa mga masigkatumuluo kag dugangan ang malaut nga pagpakahuya sang mga didiosnon nga ginaagwanta na nila, dapat kita maghambal sing maayo nahanungod sa ila. Indi gid naton luyag nga dugangan ang mga lulan sang aton matutom nga mga kauturan nga lalaki kag mga kauturan nga babayi paagi sa paghambal sing makahuluya nga mga butang nahanungod sa ila.
Kon Mag-utwas ang mga Problema
12. Paano kita mabuligan sang Binuhatan 15:36-41 kon nasulay kita sa pagkutsokutso nahanungod sa isa nga naengkwentro naton anay?
12 Bangod dihimpit, mahimo kita masulay sa paghambal batok sa isa nga naengkwentro naton anay. Apang binagbinaga kon ano ang natabo sang nagahanda si apostol Pablo sa iya ikaduhang misyonero nga paglakbay. Bisan pa determinado si Bernabe nga paupdon nila si Marcos, si Pablo wala magpasugot, “sa pagkahibalo nga [si Marcos] nagbulag sa ila sa Panfilia kag wala mag-upod sa ila sa buluhaton.” Bangod sina, nagresulta ang “isa ka matigdas nga pagbanggianay,” kag nagbulagay sila. Gin-upod ni Bernabe si Marcos sa iya sa Cipre, samtang si Pablo nagpili kay Silas sa pag-upod sa iya sa Siria kag Cilicia. (Binuhatan 15:36-41) Sang ulihi, ang kal-ang sa ulot ni Pablo, ni Bernabe, kag ni Marcos nalandas, kay si Marcos nakaupod sang apostol sa Roma, kag si Pablo may maayo nga ginsiling nahanungod sa iya. (Colosas 4:10) Bisan pa nga may dipag-ugyonay sang nagligad, wala sing pamatuod nga yadtong mga Cristiano nagpalapnag sing kutsokutso nahanungod sa isa kag isa sa tunga sang mga masigkatumuluo.
13. Sa idalom sang anong mga kahimtangan nahanungod kay Pedro nga ginbatuan ni Pablo ang posible nga pagsulay nga libakon ang masigka Cristiano?
13 Ginbatuan man ni Pablo ang posible nga pagsulay nga magkutsokutso sing makahalalit sang ginsabdong niya si Cefas (Pedro), nga nahuya magsalo sa Gentil nga mga matinuohon kag makig-upod sa ila bangod sang pag-abot sang pila ka Judiyong mga Cristiano gikan sa Jerusalem. Sa baylo nga libakon si Pedro, si Pablo ‘nagsaway sa iya nawong sa nawong,’ naghambal sa “atubangan sang tanan.” (Galacia 2:11-14) Wala man magkutsokutso si Pedro sa nagsabdong sa iya. Sa katunayan, ginpatuhuyan niya sia sang ulihi subong “ang aton hinigugma nga utod nga si Pablo.” (2 Pedro 3:15) Gani bisan pa ang masigkatumuluo nagakinahanglan tadlungon, wala ini nagahatag sing rason nga ikutsokutso sia. May maayong mga rason ang magbantay batok sa kutsokutso kag batuan ang pagsulay nga ipamaba ang makahalalit nga kutsokutso.
Ngaa Magbantay?
14. Ano ang pangunang rason nga indi pagpamatian ukon pag-ipamaba ang makahalalit nga kutsokutso?
14 Ang pangunang rason kon ngaa indi naton dapat pamatian ang makahalalit nga kutsokutso ukon makigbahin sa pagpamaba sini amo nga luyag naton pahamut-an si Jehova, nga nagakondenar sang butangbutang. Subong sang mabasa, gin-athag sang sugo sang Dios kon paano niya ginatamod ina nga hambal sang ginsugo niya ang mga Israelinhon: “Dili ka magpakadto-pakari subong nga manuglibak sa tunga sang imo katawhan. Dili ka magpuhon batok sa dugo sang imo isigkatawo. Ako amo si Jehova.” (Levitico 19:16) Kon amo, agod matigayon naton ang kahamuot sang Dios, indi naton dapat paglibakon ang bisan sin-o nga masambit naton sa aton mga paghambalanay.
15. Sin-o ang pangunang mabutangbutangon, kag ano ang epekto sang pagkutsokutso sing makahalalit sa aton kaangtanan sa Dios?
15 Ang isa pa ka rason sa indi pagkutsokutso sing makahalalit amo nga mahimo ina magdul-ong sa pag-ilog kay Satanas, ang pangunang mabutangbutangon kay Jehova. Ining dakung kaaway sang Dios nagakaigo nga ginhatagan sing ngalan nga “Yawa” (Griego, di·aʹbo·los), nga nagakahulugan sing “manugpasipala ukon mabutangbutangon.” Sang ginpamatian ni Eva ang mabutangbutangon nga sugilanon ni Satanas batok sa Dios kag namati sia sa sini, ang unang tawhanon nga mag-asawa nagbulag sa ila labing maayo nga Abyan. (Genesis 3:1-24) Indi gid naton pagtugutan nga magpadala sa mga pahito ni Satanas kag madalahig sa makahalalit nga kutsokutso nga nagakabagay sang pagkadikahamuot sang Dios kag busa, magahamulag sa aton gikan sa aton labing maayo nga Abyan, si Jehova nga Dios.
16. Paano ‘ginapabulag [sang mabutangbutangon] ang mahirup nga mag-abyan’?
16 Indi kita dapat magpamati sa mga manugkutsokutso nga may malain sing tuyo, bangod ginapabulag nila ang mga mag-abyan. Sing masami, ang mga mabutangbutangon nagapasobra, nagapatiko, nagabutig, kag nagatipon sing malaw-ay nga mga pulong. Sa baylo nga atubangon ang isa, nagapanglibak sila. Masunson nagautwas ang dimatuod nga mga suspetsa. Busa, “ang palalibak nagapabulag sa mahirup nga mga abyan.”—Hulubaton 16:28.
17. Ngaa dapat kita magbantay batok sa sobra nga pagkanadalahig sa disalapakon nga kutsokutso?
17 Dapat kita magbantay batok sa sobra nga pagkanadalahig sa disalapakon nga kutsokutso. Ngaa? Bangod ang komento nga wala gintuyo sa pagsaklaw kay bisan sin-o mahimo nga makasalaklaw kon suliton. Mahimo ini pasobrahan ukon patikuon tubtob magahalit sa reputasyon sang isa ka diosnon nga tawo, magakawat sa iya sang iya maayong ngalan. Kon matabo ina, ano ang batyagon mo kon ikaw ang nag-umpisa sang sugilanon ukon nagpamaba sini? Mahimo ka tamdon sang mga tawo subong isa nga sarang makahimo sing halit, kag gani indi na sila makig-abyan sa imo.—Ipaanggid ang Hulubaton 20:19.
18. Ngaa ang kutsokutso nagahimo sa isa nga butigon?
18 Ang isa pa ka rason sa pagbantay amo nga ang makahalalit nga kutsokutso magahimo sa imo nga isa ka butigon. “Ang mga pulong sang mga palalibak subong sang manamit nga mga hungit, nga nagalatum sila sa nasulud gid nga mga bahin.” (Hulubaton 26:22) Kamusta kon ginhungit mo ang kabutigan kag ginpanugidsugid mo ini? Ti, bisan pa nga sa banta mo ang mga kabutigan matuod, nagabinutig ka sang ginpamaba mo ini. Kon mabuyagyag ang kabutigan sini, mahimo ka makabig nga butigon. Luyag mo bala ini matabo? Indi bala sukton sang Dios ang dimatuod nga mga manunudlo nga may salabton sa relihioso nga mga kabutigan? Huo, kag sukton man niya ang butigon nga mga mabutangbutangon. Si Jesus nagpaandam: “Ang tagsa ka pulong nga wala sing pulos nga ipamulong sang mga tawo magahatag sila sing husay sini sa adlaw sang paghukom; kay bangod sang imo mga pulong pakamatarungon ka kag bangod sang imo mga pulong kondenahon ka.” (Mateo 12:36, 37, Byington) Bangod “ang tagsatagsa sa aton magahatag sing husay sang iya kaugalingon sa Dios,” luyag mo bala nga tagudilian ka niya subong butigon nga mabutangbutangon?—Roma 14:12.
19. Ngaa masiling naton nga ang makahalalit nga kutsokutso mahimo makapatay?
19 Ang isa pa gid ka rason sa indi pagpamaba sang makahalalit nga kutsokutso amo nga mahimo ini makapatay. Huo, makamamatay ini, nagapierde sa maayong reputasyon sang walay sala nga tawo. Ang iban nga mga dila ‘matalum nga mga espada,’ kag ang mapait nga mga pulong kaangay sang mga baslay nga gintiro sa walay sala bangod sang pagbangga. Si David nagpangamuyo: “Kabay nga taguon mo [si Jehova] ako gikan sa puhon nga tago sang mga manughimo sang malaut, gikan sa kagubut sang mga manughikot sang kalautan, nga nagbaid sang ila dila kaangay sang espada, nga nagtumud sang ila mga baslay kaangay sang mga pulong nga mapait, agod nga makapana sa mga walay sala sa tago nga mga duog.” (Salmo 64:2-4) Luyag mo bala nga amo ang may salabton sa paghambal sing malaut nga mga butang nahanungod sa isigkatawo tubtob sa punto nga mapahulag sia sa pagpangabay sa Dios sing paumpaw, subong sang ginhimo sang salmista? Luyag mo bala manabat sa butang nga katumbas sa pagpatay?
20. (a) Tuhoy sa kongregasyon sang Dios, ano ang matabo sa isa ka dimahinulsulon nga mabutangbutangon? (b) Anong paghalong ang himuon sang mga gulang may labot sa kutsokutso kag butangbutang?
20 Ang butangbutang mahimo magdul-ong sa pagpaguwa gikan sa organisasyon sang Dios; ang mabutangbutangon mahimo madisfellowship, ayhan subong dimahinulsulon nga butigon. Apang, ina nga aksion indi paghimuon batok sa nakasala sing indi salapakon nga kutsokutso. Dapat ini timbangtimbangon sing mapangamuyuon sang mga gulang, nagahibalo sang maathag nga kinatuhayan sa ulot sang kutsokutso lamang kag sang mapasipalahon nga butangbutang. Agod madisfellowship, ang nakasala dapat isa nga may malain sing tuyo kag dimahinulsulon nga mabinutangbutangon. Ang mga gulang indi awtorisado sa pagdisfellowship kay bisan sin-o tungod sang disalapakon nga kutsokutso nga ginapahulag sang tawhanon nga interes apang indi dimatuod ukon may malain sing tuyo. Indi ini dapat padakuon labang sa nagakaigo nga proporsion, kag may yara dapat mga saksi nga may nagakaigo nga pamatuod sa pagpamatuod nga ang butangbutang dimapangduhaduhaan nga nahimo. (1 Timoteo 5:19) Ang dimahinulsulon nga mga mabutangbutangon ginapaguwa una agod ang may malain sing tuyo nga kutsokutso magauntat, kag ang kongregasyon maamligan gikan sa pagkamangin may tapay sang sala. (1 Corinto 5:6-8, 13) Apang indi gid dapat magpadasudaso ang mga gulang sa bagay nga ginapaguwa nila ang bisan sin-o sa dimakasulatanhon nga rason. Paagi sa pangamuyo kag laygay, masunson nila mabuligan ang isa sa paghinulsol, sa pagpangayo sing pasaylo ukon indi gani sa paghimo sing mga pagbalhin kag sa paghimo sing padayon nga pag-uswag nga mapunggan ang dila.
Butangbutang Bala Ini?
21. Sa baylo nga ikutsokutso ang nakasala, ano ang dapat mo himuon?
21 Ang maalamon nga hulubaton nagasiling: “Ang nagalibudlibud subong nga malibakon nagapahayag sang mga tinago, apang ang matutom sing espiritu nagatago sang butang.” (Hulubaton 11:13) Nagakahulugan bala ini nga kon nahibaluan mo nga ang isa tago nga nagahimo sing daku nga sala, mangin mabutangbutangon ang maghambal sing bisan ano nahanungod sini? Indi. Matuod, indi mo ini dapat pag-ikutsokutso. Dapat mo hambalon ang nakasala, nagapalig-on sa iya nga mangayo sing bulig sa mga gulang. (Santiago 5:13-18) Kon indi niya ini paghimuon sa sulod sang maarang-arang nga panag-on sang tion, ang kabalaka sa katinlo sang kongregasyon dapat magpahulag sa imo nga isugid ini sa mga gulang.—Levitico 5:1.
22. Ngaa masiling naton nga ang 1 Corinto 1:11 wala nagaawtorisar sang pagkutsokutso?
22 Ina nga pagsugid mahimo magaresulta sa pagdisiplina sa nakasala, kag indi ina makalilipay. Apang, ang tawo nga ginahanas sa disiplina nagaani sang bunga sang pagkamatarong. (Hebreo 12:11) Ang sala dapat isugid sa mga gintangdo sa pag-uyat sina nga kaso, indi sa mga manugkutsokutso nga mahimo magapamaba sini. Ginsilingan ni Pablo ang mga Cristiano sa Corinto: “Nasugid sa akon sang katawhan ni Cloe, mga kauturan ko, nga may pagpinuyasay sa tunga ninyo.” (1 Corinto 1:11) Ginkutsokutso bala sang mga katapo sinang panimalay ang ila mga masigkatumuluo? Wala, kundi nanugid sila sa isa ka sangkol nga gulang nga sarang makahimo sing mga tikang sa pagbulig sa sadtong nagakinahanglan sing bulig agod mapasag-uli ang ila mga tiil sa banas sang kabuhi.
23. Anong pamangkot ang pagabinagbinagon pa?
23 Kon ginabuligan naton ang isa sa pagbantay batok sa pagkanadalahig sa makahalalit nga kutsokutso, nagahimo kita sing butang para sa iya kaayuhan. Ang maalamon nga hulubaton nagasiling: “Ang nagabantay sang iya baba nagatipig sang iya kabuhi. Ang nagabuka sing malapad sang iya mga bibig—may kalaglagan.” (Hulubaton 13:3) Sing maathag, nian, may maayong rason sa pagbantay batok sa makahalalit nga kutsokutso kag malaut nga butangbutang. Apang, paano matapna ang makahalalit nga kutsokutso? Ang masunod nga artikulo magasugid sa aton.
Ano ang Imo mga Sabat?
◻ Ano ang kinatuhayan sa ulot sang disalapakon nga kutsokutso kag butangbutang?
◻ Paano ang kutsokutso mangin butangbutang?
◻ Ano ang pila ka rason sa pagbantay batok sa makahalalit nga kutsokutso?
◻ Ngaa indi butangbutang ang isugid naton ang daku nga sala sang isa?
[Piktyur sa pahina 14]
Siguraduha nga wala mo ginatiro sa likod ang iban paagi sa pagkutsokutso nahanungod sa iya