Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Ano Kon Imol ang Akon Pamilya?

ANG imol nga siudad nga iya gindak-an sa Nabagatnan nga Aprika wala naghatag sing malipayon nga handumanan kay George. “Nagaistar lang kami sa kinaandan nga mukhukhu​—isa ka magamay nahuman sa lata nga payagpayag nga may duha ka kuwarto,” alimunaw niya. Kaupod niya sa isa ka kuwarto ang iya walo ka utod nga babayi kag lalaki. Sa mga binulan sang tigtulugnaw, ginasubol niya ang matugnaw nga hangin agod magsag-ob sing tubig sa isa ka gripo nga ginakuhaan sang tubig sang bilog nga komunidad. “Apang ang akon gid ginakaugtan subong isa ka imol,” siling ni George, “amo ang pagtulok sa akon amay nga nagapangabudlay gid sing lakas agod lamang mabuhi kami. Naugot ako sa paghunahuna nga daw sa wala na gid sing solusyon ini.”

Ang kaimulon kinaandan sa nagauswag nga kadutaan. Kag bisan sa mga manggaranon nga mga pungsod sa Nakatundan may yara makapakibot nga kadamuon sang imol nga katawhan. Mahimo nga isa ka sa ila. Kaangay ni George mahimo nagabatyag ka man nga nasiod sa kaimulon. Samtang nga halangpunon ina nga mga balatyagon, mahimo ini makatiklod sa imo sa paghulag sa paagi nga magapadaku, sa baylo nga magpahaganhagan, sa problema nga kaimulon.

Ang Siod sang Pagpalagyo

Talalupangdon nga kadamuon sang imol nga mga pamatan-on ang luyag magpalagyo sa sakit sang kaimulon paagi sa pagpakunol sang ila igbalatyag sa alkohol ukon sa mga droga. Suno sa mananalawsaw nga si Jill Swart, ang mga kabataan sa kalye sang isa ka siudad sang nabagatnan nga Aprika “wala lamang nagahaklo paagi sa baba sang glue (papilit) agod nga ‘magbatyag sing kakunyag’. Ginagamit nila ini . . . agod sa pagpalagyo sa tugnaw, kasubo kag gutom.”

Apang ano ang pamatyag sining mga pamatan-on kon maumpawaan na sila sa ila kahulugbon? Ginapamatud-an ni Jill Swart ang mga sintoma subong sang “tuman nga kapung-aw,” “kasingki,” “madasig nga pagbag-o sang modo,” “may diperensiya nga panulok,” kag madamo pa pisikal nga kasablagan nga indi malaragway subong maayo nga “pagpalagyo” sa kaimulon.

Ang maalam nga si Hari Solomon nagsiling: “Kay ang palahubog . . . magaimol, kag ang katuyo magapapanapot sa tawo sing lapat.” (Hulubaton 23:21) Ang pagtinguha nga palagyuhan ang kamatuoran sang kaimulon paagi sa pagpakunol sang isa sa iya hunahuna paagi sa alkohol, glue, ukon droga indi makadula sang problema. (Ipaanggid ang Hulubaton 31:7) Subong sang ginsiling ni Maria, isa ka 16 anyos nga babayi halin sa imol may solo nga ginikanan nga pamilya sa Bagatnan nga Aprika: “Ang pagtinguha nga palagyuhan ang kamatuoran nagatuga sing madamo nga problema sang sa masolbar sini.” Isa pa, ang daku nga kantidad nga ginagasto agod paayawan inang makahalalit nga bisyo nagadul-ong sa isa sa mas dugang nga kaimulon. Malandas lamang sang isa ka imol nga pamatan-on ang iya kahimtangan kon atubangon niya ini sing makatarunganon.

Kaugot kag Kapaslawan

Naugot nga nasiod sa imol nga palibot, madamo nga pamatan-on ang nagapasingit paagi sa pagkasingki, bandalismo, pagpangawat, kag iban pa nga porma sang pagkadelingkuwente. Ang The World Book Encyclopedia nagasiling nga nakit-an sang mga pamatan-on nga amo “lamang ini ang paagi sa pagpalagyo sa pagkataka, kaimulon, kag iban pa nga mga problema.” Si George, nga ginsambit kaina, nagsiling nga ang iban sang iya mga katubotubo naugot kag naubusan sing paglaum kag nag-entra sa mga gang nga nagapanghalit sa mga kaingod. Nagdugang sia nga “masami sila nagapakig-away kag nagapangawat para mabuhi.” Ginabatuan sang iban nga mga pamatan-on ang kaimulon paagi sa pagsulod sa madali makuwartahan ilegal nga mga hilikuton, subong sang pagbaligya, ukon pagduso sing mga ginadumilian nga mga droga.

Sa baylo nga mapahaganhagan ang kaimulon, ang delingkuwente nga mga paggawi nagapalain lamang sang kahimtangan. Ang kusog nga mahimo kuntani gingamit sa mabungahon nga mga hilikuton​—subong sang pagtuon sing mapuslanon nga abilidad kag trabaho​—ginauyangan. Sa baylo nga mapauswag ang iya kahimtangan, ginabutang sang delingkuwente nga pamatan-on ang iya kaugalingon sa dugang nga kabudlayan sa pisikal kag emosyonal. Ang iban sang mga pamatan-on nagakabilanggo​—ukon nagakapatay bangod sang kasingki. Subong sang ginpaandam ni Hari Solomon: “Ang nagasikway sang disiplina magaimol kag mahuy-an.”​—Hulubaton 13:18.

Wala sing Mahimo kag Wala sing Paglaum

Ayhan ang pinakamakahalalit nga marka nga ibilin sang kaimulon sa isa ka pamatan-on amo ang nagapadayon nga balatyagon sang pagkawala sing pulos kag pagkanubo. Para sa madamo, ang daku nga kaimulon sa tanan nga latagon sang kabuhi nagkuha sang tanan nga paglaum nga mapauswag ang ila kahimtangan sa kabuhi. Ang The World Book Encyclopedia nagkomento nga sa masami ang mga pamatan-on “nakatigayon man sing balatyagon nga wala sing mahimo kag wala sing paglaum nga natigayon sang ila mga ginikanan.” Sa ulihi, ang “kultura sang kaimulon” magasugod, nga nagabilin sa iya mga biktima sa bug-os kabuhi nga pag-antos.

Apang ang pagpakuribong bala sa balatyagon sang pagkawalay mahimo kag walay paglaum makapauswag sang imo kahimtangan? Indi! Kag kon may yara gid man, ang paghimo sing amo magapadayon lamang sang mapintas nga siklo sang kaimulon. Subong sang ginasiling sang dumaan nga hulubaton: “Ang nagapanilag sa hangin indi magsab-ug; kag ang nagatulok sa gal-om indi mag-ani.” (Manugwali 11:​4) Kon ang mangunguma magtulok lamang sa negatibo nga mga kahigayunan​—sa hangin nga makapalid sang iya binhi ukon sa ulan nga makahalit sa iya patubas​—indi gid sia makahimo sang nagakaigo nga tikang. Sing kaanggid, paagi sa pagtalupangod sa negatibo lamang nga mga balatyagon, maparalisar mo ang tanan nga panikasog nga mapauswag ang imo kaugalingon.

Sa amo si Hari Solomon dugang nga naghatag sini nga laygay: “Sa kaagahon isab-ug ang imo binhi, dili pagpunggi ang imo kamot; kay wala ka makahibalo kon diin ang magauswag.” (Manugwali 11:6) Huo, sa baylo nga padulugon sang kahadlok sa kapaslawan ukon sang balatyagon nga wala na sing paglaum ang mga kahimtangan, maghimo sing tikang! May mga butang nga mahimo mo agod mabuligan ka nga ilisan sing amat-amat ang mga negatibo nga balatyagon sing mga positibo.

Pagtukod sing Pagtahod sa Kaugalingon

Binagbinaga ang 11 anyos nga si James. Nagapuyo sia kaupod sang iya iloy kag utod nga babayi sa isa ka iskuwater malapit sa Johannesburg, Nabagatnan nga Aprika. Imol gid sila katama sa materyal. Sa tagsa ka hingapusan sang semana nagaboluntaryo si James sa pagbulig sa pagtukod sing Kingdom Hall sang mga Saksi ni Jehova. Wala lamang ini nagakuha sang tion nga mahimo mahinay nga magaligad kundi nagahatag man ini sa iya sing balatyagon nga may nahimuan. Siling ni James nga may malipayon nga yuhum: “Pagkatapos sang isa ka adlaw nga pagtrabaho, may yara ako sing nasulod nga balatyagon sang pagkakontento!” Imol matuod ini nga pamatan-on, apang may yara sia sing bilidhon nga mga kinaiya: Ang tion kag kusog.

Ang isa pa ka mabungahon nga hilikuton amo ang pamalaybalay nga hilikuton edukasyunal sa Biblia. (Mateo 24:​14) Madamo nga pamatan-on nga mga Saksi ni Jehova ang nagapakigbahin sa sini sing regular. Sa paghimo sini indi lamang nga ginahatagan nila sing paglaum ang iban tuhoy sa isa ka maayo nga palaabuton kundi nagapauswag man ini sang ila pagbatyag sing pagtahod sa kaugalingon, kabilihanan, kag dignidad. Matuod, indi makakuwarta ang isa sa paghimo sining hilikuton. Apang dumduma ang mensahe ni Jesus sa mga Cristiano sa dumaan nga kongregasyon sa Smirna. Imol sila sa materyal, apang bangod sang ila malig-on nga espirituwalidad, si Jesus nagsiling tuhoy sa ila: “Nakilala ko ang imo mga kangitngitan kag ang imo kaimulon​—apang manggaranon ka.” Sing pat-od bangod sang ila aktibo nga pagtuo sa ginpaagay nga dugo ni Jesus, nangin tuman sa ila ka manggaranon, nagabaton sing korona sang kabuhi nga wala sing katapusan.​—Bugna 2:9, 10.

Ang pagtubo subong isa ka imol indi mahapos. Apang, wala sing rason nga magkahuya, magbatyag nga wala sing mahimo, ukon wala sing paglaum sa imo kahimtangan. Nagaluntad ang kaimulon bangod ang “tawo nagadumala sa tawo sa iya kasamaran.” (Manugwali 8:9) Ginapakita sing mga pamatuod nga sa dili madugay ang Dios magabulos sa pagdumala sa mga hilikuton sa duta kag magadula sang kaimulon kag sang makahalapay nga epekto sini. (Salmo 37:​9-11) Tuytuyan sang iya Anak, si Jesucristo, ang binilyon ka tawo padulong sa dutan-on nga Paraiso, subong sang iya ginsaad sa makaluluoy nga malauton nga nagpakita sing pagtuo sa iya samtang nagatagumatayon sila sa usok sang pag-antos. (Lucas 23:43) Samtang sa karon, may madamo ka sing mahimo sa praktikal nga paagi agod malandas ang kaimulon. Hambalan ini sa masunod nga guwa.

[Kahon sa pahina 18]

“Daw Nasiod Ako sang Kaimulon”

Si George isa ka Aprikano nga pamatan-on nga luyag gid nga makapadayon sa pag-eskwela kag tapuson ang iya sadsaran nga edukasyon. Nangatarungan sia nga kon himuon niya ini makakita sia sing maayo nga trabaho nga makatibawas sa iya kag sa iya pamilya sa kaimulon. Apang, indi amo sini ang natabo. Nagbudlay tapat ang pinansial nga kahimtangan sang ila pamilya amo kon ngaa pagkatapos sang anom ka tuig nga pag-eskwela, napilitan si George sa pag-untat kag mangita sing trabaho. Sang ulihi nakakita sia sing trabaho sa pagpanangkas sing mga botelya sa isa ka planta sang botelya, nga nagasuweldo sing 14 ka rands ang semana ($5, U.S.). Ang iya bilog nga kinitaan nagatupa tanan sa mga kinahanglanon sang ila pamilya.

“Bisan matuod nga daw sa nasiod ako sang kaimulon,” siling ni George, “nahangpan ko nga ang pag-entra sa gang ukon pagpangawat agod mabuhi wala sing mabulig. Sa karon, madamo sang akon mga katubotubo nga naghimo sang amo nga mga butang ang ginpaguwa sa mga buluthuan nangin, ulipon sang alak kag droga, kag nabilanggo. Ang iban napatay pa subong resulta sang ila estilo sang pagkabuhi.”

Nian nakilala ni George ang mga Saksi ni Jehova. “Ang isa sa una nga butang nga akon natalupangdan,” siling ni George, “amo nga sa mga Cristianong pagtililipon, ang tagsa nagapalapit kag nagapakigsugilanon sa akon sing matinahuron.” Nagdugang sia: “Amat-amat ko nga natigayon ang pagsalig kag respeto sa kaugalingon nga nangin kakulangan ko anay.” Nakasapo man si George sing kaumpawan sa mga teksto sa Biblia subong sang sa Salmo 72:​12, 13, nga nagasiling: “Kay magaluwas sia [ang Mesianikong Hari] sa mga nawad-an kon magtuaw sia . . . Magakaluoy sia sa imol kag nawad-an, kag luwason niya ang kalag sang mga nawad-an.” Ang mga saad sang Biblia nagpuno sa iya sing bag-o nga interes kag paglaum sa kabuhi.

Kon tulukon si George sa karon, indi mo makita kon daw ano nga paghimakas ang ginhimo niya agod bag-uhon ang iya balatyagon nga pagkawala sing mahimo kag wala sing paglaum padulong sa isa ka positibo nga pagtamod sa palaabuton. Subong isa ka malipayon nga minyo nga tawo, nagaalagad sia karon subong nagadumala nga manugtatap sa isa ka kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova sa Soweto, Nabagatnan nga Aprika.

[Mga piktyur sa pahina 17]

Ang paggamit sang imo kusog kag tion sa paghimo sing maayo nga mga butang mas maayo sang sa pagpatumbaya sang imo kaugalingon sa balatyagon nga pagkawalay paglaum