Ang Pagtamod sang Biblia
Karnabal nga mga Selebrasyon—Husto Bala Ukon Sayop?
“INDI mo gid mapunggan ini,” siling ni Michael. “Ginabutong ikaw sang musika sa imo pulungkuan, ginapahulag ang imo mga tiil, ginapakunyag ikaw—nagasalimuang ka sa karnabal!” Sa pagkamatuod, kada tuig ang karnabal nagapakunyag sa minilyon sa bug-os nga kalibutan, apang wala na sing may mabaskog pa nga kalangkag sangsa pungsod nga ginapuy-an ni Michael, ang Brazil. Sa sulod sang semana antes sang Pagbadlis, ang mga taga-Brazil nagasuksok sing matahom nga mga panapton, ginakalimtan ang mga obligasyon kag mga hilikuton, kag nagaentra sa talan-awon nga nagatay-ug sa bug-os nga pungsod gikan sa kagulangan sang Amazon tubtob sa mga baybayon sang Rio de Janeiro. Tion ini sang pagkanta, sang samba (isa ka saot sa Brazil), kag sang paglimot.
“Amo ina ang isa ka rason kon ngaa popular gid ini,” paathag ni Michael, nga isa anay ka matutom nga manugsaulog sang karnabal sa sulod sang mga tinuig. “Ang karnabal nagahatag sa mga tawo sing kahigayunan nga malimtan ang ila mga problema.” Kag ilabi na para sa minilyon ka imol—ang pagkabuhi nga wala sing nagakaigo nga tubig, wala sing elektrisidad, wala sing trabaho, kag wala sing paglaum—madamong butang nga dapat kalimtan. Para sa ila ang karnabal kaangay sa aspirin: mahimo nga indi sini mabulong ang mga problema, apang sa pila ka paagi ginadula sini ang kasakit. Idugang sa sini ang pagtamod tuhoy sa karnabal sang pila ka Romano Katoliko nga mga klero—ang isa ka obispo nagsiling nga ang karnabal “mapuslanon gid sa sikolohiko nga pagkatimbang sang mga tawo.” Amo sini kon ngaa madamo ang nagapati nga ang karnabal isa ka mabuligon kag aprobado sang simbahan nga kalingawan. Apang, ano ang pagtamod sang Biblia tuhoy sa karnabal nga mga selebrasyon?
Pagsinadya Ukon Magansal nga Kinalipay?
Ang Pulong sang Dios nagasiling nga “may tion sa pagkadlaw . . . kag tion sa pagsaot.” (Manugwali 3:4) Sanglit ang Hebreong tinaga para sa “kadlaw” mahimo man badbaron nga “pagsaulog,” maathag nga kon tuhoy sa aton Manunuga, wala sing malain sa pagkinasadya. (Tan-awa ang 1 Samuel 18:6, 7.) Sa katunayan, ginasilingan kita sang Pulong sang Dios nga magkasadya kag magkalipay. (Manugwali 3:22; 9:7) Gani ginapahanugutan sang Biblia ang nagakaigo nga pagkinasadya.
Apang, wala ginapahanugutan sang Biblia ang tanan nga sahi sang pagkinasadya. Si apostol Pablo nagsiling nga ang magansal nga kinalipay, ukon pagdinagyang, nalakip sa “mga buhat sang unod” kag nga ang mga nagabuhat sing magansal nga kinalipay “indi makapanubli sang ginharian sang Dios.” (Galacia 5:19-21) Busa, ginlaygayan ni Pablo ang mga Cristiano, nga “maggawi sing nagakaigo, indi sa magansal nga kinalipay.” (Roma 13:13) Gani ang pamangkot amo, sa ano nga kategoriya nalakip ang karnabal—wala sing halit nga pagkinasadya ukon maulag nga magansal nga kinalipay? Sa pagsabat, ipaathag naton anay sing dugang ang pagtamod sang Biblia tuhoy sa magansal nga kinalipay.
Ang tinaga nga “magansal nga kinalipay,” ukon koʹmos sa Griego, nagalutaw sing tatlo ka beses sa Cristianong Griegong Kasulatan, may malaw-ay pirme nga kahulugan. (Roma 13:13; Galacia 5:21; 1 Pedro 4:3) Kag indi katingalahan bangod ang koʹmos naghalin sa malaw-ay nga mga selebrasyon nga kilala sa nagahambal sing Griego nga nahaunang mga Cristiano. Diin nga mga selebrasyon?
Ang istoryador nga si Will Durant nagapaathag: “Ang isa ka grupo sang mga tawo nga nagadala sing sagrado nga phalli [simbulo sang kinatawo sang lalaki] kag nagakanta sing mga dithyramb [mga palangadion] kay Dionysus . . . nagahuman, sa Griegong terminolohiya, subong komos, ukon kagansal.” Si Dionysus, ang dios sang alak sa Griegong mitolohiya, ginbaton sang ulihi sang mga Romano, nga naghingalan sa iya subong Bacchus. Apang, ang kaangtanan sa koʹmos wala mailisan. Ang iskolar sa Biblia nga si Dr. James Macknight nagasulat: ‘Ang tinaga nga koʹmois [pangmadamo nga porma sang koʹmos] naghalin sa Comus, ang dios sang kapiestahan kag magansal nga kinalipay. Ining mga magansal nga kinalipay ginhimo sa kadungganan ni Bacchus, nga sa amo nga kabangdanan ginhingalanan nga Comastes.’ Huo, ang mga selebrasyon para kay Dionysus kag Bacchus nagahuman gid sang kinagansal. Ano ang mga bahin sining mga kapiestahan?
Ginlaragway ang Magansal nga Kinalipay
Sa tion sang Griegong mga kapiestahan nga nagapadungog kay Dionysus, suno kay Durant, ang kadam-an sang mga nagasaulog “nagpatuyang sa pag-inom, kag . . . ginkabig nga buangbuang ang isa nga wala nagaentra. Nagmartsa sila sa magaris nga parada, . . . kag samtang nagapahubog sila kag nagasaot nagpakabuang sila sing lubos.” Sing kaanggid, ang Romanong mga kapiestahan nga nagapadungog kay Bacchus (gintawag nga Bacchanalia) nagalakip sing pag-inom kag binastos nga mga ambahanon kag musika kag sing mga danyag sang “tuman ka makahuluya nga mga buhat,” sulat ni Macknight. Busa ang nagapakabuang nga kadam-an, sobra nga pag-inom, makailibog nga saot kag musika, kag imoral nga sekso nagahuman sang pangunang mga bahin sang Griego—Romano nga mga kinagansal.
Ang karon bala nga mga karnabal nagalakip sining nagapatubas sing kinagansal nga mga bahin? Binagbinaga ang pila ka kinutlo gikan sa mga report sang balita tuhoy sa karnabal nga mga selebrasyon: “Tuman kagansal nga mga kadam-an.” “Apat ka adlaw nga pagpatuyang sa pag-inom kag bug-os gab-i nga kinasadya.” “Ang epekto sang karnabal nagadugay sing inadlaw sa pila ka tawo nga nagaginansal.” Ang “makabulungol nga mga tunog sa malapit nagahimo sa mga palaguwaon sang ‘heavy metal’ nga mga grupo . . . nga daw mahinay kon ipaanggid.” “Sa karon, ang bisan anong karnabal nga selebrasyon nga wala sing mga agi daw subong sang steak au poivre (hiwa sang karne) nga wala sing paminta.” “Ang karnabal naangot sa kahublasan.” Ang mga saot sa karnabal nagalakip sing “mga esena sang masturbasyon . . . kag madamong porma sang seksuwal nga paghulid.”
Sa pagkamatuod, ang mga kaanggid sa tunga sang karon nga mga karnabal kag dumaan nga mga kapiestahan makapakibot gid amo nga ang isa nga nagaentra sa magansal nga kinalipay para kay Bacchus makapauyon dayon kon mabanhaw sia sa tunga sang isa ka modernong-adlaw nga kinasadya sang karnabal. Kag indi ina dapat magpakibot sa aton, siling sang producer sa telebisyon sa Brazil nga si Claudio Petraglia, kay nagasiling sia nga ang karon nga karnabal “naghalin sa mga kapiestahan nanday Dionysus kag Bacchus kag amo gid sina, ang matuod nga karnabal.” Ang The New Encyclopœdia Britannica nagasiling nga ang karnabal mahimo maangot sa paganong kapiestahan sang Saturnalia sang dumaan nga Roma. Gani ang karnabal, walay sapayan nga sa lain nga dag-on, naghalin sa pareho nga pamilya subong sang mga nauna. Ang ngalan sang pamilya? Magansal nga kinalipay.
Ano dapat ang mangin epekto sining ihibalo sa mga Cristiano karon? Pareho nga epekto sa sadtong nahaunang mga Cristiano nga nagpuyo sa naimpluwensiahan sang Griego nga mga probinsia sa Asia Minor. Antes mangin mga Cristiano nagpatuyang sila anay sa “paggawi sa mga kaulag, kailigbon, pagkapalainom sing alak, mga magansal nga kinalipay [koʹmois], mga paghinubog kag mangil-ad nga mga idolatriya.” (1 Pedro 1:1; 4:3, 4) Apang, sang matun-an nila nga ginatamod sang Dios ang mga kinagansal subong “mga buhat sang kadudulman,” nagdulog sila sa pagpakigbahin sa katulad-karnabal nga mga selebrasyon.—Roma 13:12-14.
Si Michael, nga ginsambit sa panugod, nag-untat man. Ginapaathag niya kon ngaa: “Samtang nagauswag ang akon ihibalo sa Biblia, nakita ko nga ang karnabal nga mga selebrasyon kag ang mga prinsipio sang Biblia kaangay sang langis kag tubig—indi gid mahimo magsimbuganay.” Sang 1979, nagdesisyon si Michael. Gin-untatan niya ang pagpakigbahin sa karnabal nga mga selebrasyon. Ano ang pilion mo?
[Laragway sa pahina 21]
Antes-Cristiano nga Griegong amphora nga nagalaragway kay Dionysus (larawan sa wala)
[Credit Line]
Sa maayong kabubut-on sang British Museum