Kon Ngaa ang Biblia Ginbugna nga Dulot sang Dios
ANG Biblia nagasiling nga “ang Dios gugma” kag nagapatungod sang kaalam kag gahom sa iya. (1 Juan 4:8; Job 12:13; Isaias 40:26) Nagasiling ini nga “ang tanan niyang dalanon katarungan.” (Deuteronomio 32:4) Suno sa Biblia, ang Dios nagapakita man sang mga kinaiya subong sang kaluoy kag kaawa.—Exodo 34:6; Roma 9:15.
Bangod ginapatungod sang Biblia inang mga kinaiya kay Jehova nga Dios, nagapasuod ini sang nagapangapkap nga katawhan sa iya. Ining libro nagapamulong tuhoy sa pagpanuga, sa ginhalinan sang sala kag kamatayon, kag sa paagi sang pagpasag-uli sa Dios. Nagahatag ini sang makagalanyat nga paglaum tuhoy sa Paraiso nga ipasag-uli sa duta. Apang ini tanan may kabilihanan lamang kon sarang mapamatud-an nga ang Biblia isa ka ginbugna nga dulot gikan sa Dios.
Ang Biblia kag ang Siensia
Pirme nadaug sang Biblia ang mga kritisismo. Halimbawa, kon basahon ini nga bukas ang hunahuna, masapwan ini nga nahisanto sa matuod nga siensia. Sa pagkamatuod, ang Biblia ginhimo subong espirituwal nga panuytoy, indi subong libro sa siensia. Apang tan-awon naton kon ang Biblia nagaugyon sa sientipiko nga mga katunayan.
Anatomiya: Ang Biblia nagasiling sing husto nga ‘ang tanan nga bahin’ sang sibudbod “nasulat na.” (Salmo 139:13-16) Ang utok, tagipusuon, baga, mata—ini kag ang tanan pa nga iban nga bahin sang lawas ‘ginsulat’ sa genetiko nga talaksan sang pertilisado nga itlog sa taguangkan sang iloy. Sa sulod sining talaksan amo ang nasulod nga mga orasan para sa pagguwa sang tagsa sining mga bahin sing pasunod. Kag hunahunaa lamang! Ining katunayan nahanungod sa pagtubo sang tawhanon nga lawas ginrekord sa Biblia sing halos 3,000 ka tuig sa wala pa matukiban sang mga sientipiko ang genetiko nga talaksan.
Mga sapat: Suno sa Biblia, “ang koneho . . . nagapangusang.” (Levitico 11:6) Si François Bourlière (The Natural History of Mammals, 1964, pahina 41) nagasiling: “Ang ‘refection’ nga batasan, ukon makaduha nga pagpaagi sang pagkaon sa tinai sa baylo nga makaisa lamang, daw kinaandan nga butang sa mga koneho kag mga liyebre. Ang ginasagud nga mga koneho masami nagakaon kag nagatulon nga wala nagausang sang ila ipot sa gab-i, nga nagahuman sa aga sang halos katunga sang bug-os nga unod sang tiyan. Makaduha adlaw-adlaw ang refection sa ilahas nga koneho, kag ini man nga batasan ginakunokuno para sa Europeanhon nga liyebre.” Nahanungod sini, ang libro nga Mammals of the World (ni E. P. Walker, 1964, Tomo II, pahina 647) nagasiling: “Kaanggid ini sa ‘pagpangusang’ sa nagausang nga mga mamalya.”
Arkeolohiya: Ang mga hari, mga siudad, kag mga pungsod sa Biblia nabuhi bangod sang pagkatukib sa mga tapitapi, mga kolon, mga inskripsion, kag iban pa. Halimbawa, ang mga tawo subong sang mga Hethanon nga ginsambit sa Kasulatan nagkabuhi gid anay. (Exodo 3:8) Sa iya libro nga The Bible Comes Alive, si Sir Charles Marston nagsiling: “Yadtong nagtay-ug sang pagpati sang kalabanan nga tawo sa Biblia, kag nagpakadiutay sa awtoridad sini, nagapakadiutay man sang ila kaugalingon bangod sang ebidensia nga natukiban, kag ang ila awtoridad nadula. Ang pala nagatabog sang malain nga kritisismo sa latagon sang mapangduhaduhaan nga mga katunayan pakadto sa ginakilala nga himuhimu lamang nga sugilanon.”
Ang arkeolohiya nagsakdag sang Biblia sa madamong paagi. Halimbawa, ang mga tukib nagpalig-on sang mga ngalan kag mga lugar nga makita sa Genesis kapitulo 10. Nakutkot sang mga manugkutkot ang siudad sang Ur sa Caldea, ang sentro sang komersio kag relihion diin natawo si Abraham. (Genesis 11:27-31) Sa ibabaw sang sapa sang Gihon sa nabagatnan-nasidlangan nga bahin sang Jerusalem, nakita sang mga arkeologo ang Jebusnon nga siudad nga gin-agaw ni Hari David. (2 Samuel 5:4-10) Ang Inskripsion sa Siloam nga gintigib sa punta sang kalog, ukon ponong, ni Hari Ezequias, natukiban sang 1880. (2 Hari 20:20) Ang pagpukan kay Ciro nga Daku sa Babilonia sang 539 B.C.E. ginsaysay sa Nabonidus Chronicle, nga nakutkot sang ika-19 nga siglo C.E. Ang mga detalye sa tulun-an ni Ester ginkompirmahan sang mga inskripsion gikan sa Persepolis kag sang pagkatukib sa palasyo ni Hari Jerjes (Asuero) sa Susan, ukon Susa, sa ulot sang 1880 kag 1890 C.E. Ang inskripsion nga nakita sang 1961 sa mga kagulub-an sang teatro sang Roma sa Cesarea nagpamatuod sang pagkabuhi anay sang Romanong gobernador nga si Poncio Pilato, nga nagpalansang kay Jesus.—Mateo 27:11-26.
Astronomiya: Sang nagligad nga mga 2,200 ka tuig—sa wala pa mahibalui sang mga tawo sa kabilugan nga ang duta tipulon—si manalagna Isaias nagsulat: “Sia amo ang nagalingkod sa ibabaw sang natipulunan sang duta.” (Isaias 40:22) Ang Hebreong tinaga nga chugh nga ginbadbad diri nga “natipulunan,” mahimo man mabadbad nga “globo.” (A Concordance of the Hebrew and Chaldee Scriptures, ni B. Davidson) Nian, ang “natipulunan” man sang malab-utan sang panan-aw sang tawo maathag nga makita halin sa naguwa nga kahawaan kag kon kaisa sa kataasan nga paglakbay sa eroplano. Sing dihungod, ang Job 26:7 nagasiling nga “ginbitay [sang Dios] ang duta sa ibabaw sang wala.” Matuod ini, kay nakahibalo ang mga astronomo nga ang duta wala sing kitaon nga supurta.
Botaniya: Ang iban naghinakop sing sayop nga ang Biblia indi husto bangod si Jesucristo nagpamulong nahanungod sa “lamigas sang mustasa” subong ang “labing diutay sa tanan nga binhi.” (Marcos 4:30-32) Mahimo nga ang ginapatuhuyan ni Jesus amo ang binhi sang maitom nga mustasa (Brassica nigra ukon Sinapis nigra), nga mga 1 tubtob 1.6 milimetros lamang sing diametro. Bisan pa may yara mas diutay pa nga mga binhi, kaangay sang subong kapino sang pulbos nga mga binhi sang orkidyas, si Jesus wala nagapakighambal sa mga tawo nga nagasagud sing orkidyas. Ang taga-Galilea nga mga Judiyo nakahibalo nga tuhoy sa lainlain nga sahi sang binhi nga ginatanum sang lokal nga mga mangunguma, ang lamigas sang mustasa ang pinakadiutay. Si Jesus nagapamulong nahanungod sa Ginharian, wala sia nagatudlo sing isa ka leksion sa botaniya.
Geolohiya: Nahanungod sa kasaysayan sang Biblia sa pagpanuga, ang kilala nga geologo nga si Wallace Pratt nagsiling: “Kon ako subong isa ka geologo gintawag agod ipaathag sing makadali ang amon modernong panghunahuna tuhoy sa ginhalinan sang duta kag sang pagtubo sang kabuhi sa sini sa isa ka simple kag tagauma nga tawo, subong sang mga tribo nga ginapatuhuyan sa Tulun-an sang Genesis, mas maayo pa nga sundon ko ang pinamulong sa nahaunang kapitulo sang Genesis.” Si Pratt nagsiling nga ang pagpasunod sang mga hitabo sa Genesis—ang ginhalinan sang mga dagat, ang paglutaw sang duta, kag nian ang pagluntad sang mga isda, mga pispis, kag mga mamalya—amo gid ang pagpasunod sang pangunang mga pagbahinbahin sang geolohiko nga tion.
Medisina: Sa iya libro nga The Physician Examines the Bible, si C. Raimer Smith nagsulat: “Nakibot gid ako nga ang Biblia husto katama gikan sa pagtamod sang medisina. . . . Kon ginasambit ang pagbulong, subong sang para sa hubag, pilas, kbp., husto ini bisan sa modernong mga talaksan. . . . Madamong disparatis ang ginapatihan gihapon sang madamo nga tawo subong sang, nga ang buckeye sa bulsa magatapna sang rayuma; nga ang pag-uyat sang paka ginatunaan sang kalunggo; nga ang pagbalighot sang pula nga pranela sa liog magabulong sang masakit nga tutunlan; nga ang asafetida nga bag magatapna sang mga balatian; nga kada magmasakit ang bata may lugay sia, kbp., apang inang mga pamulong indi makita sa Biblia. Ini mismo tumalagsahon kag para sa akon isa pa ka pamatuod sang balaan nga ginhalinan sini.”
Masaligan sa Maragtason nga mga Detalye
Sa iya libro nga A Lawyer Examines the Bible, si attorney Irwin H. Linton nagsiling: “Samtang ang mga romansa, mga leyenda kag butig nga testimoniya nagahalong sa pagbutang sang mga hitabo nga ginsugid sa malayo nga lugar kag sa dipat-od nga tion, busa nagalapas sa unang mga pagsulundan nga natun-an namon nga mga abogado tuhoy sa maayo nga pagpangatarungan, nga ‘ang deklarasyon dapat maghatag sang oras kag lugar,’ ang mga sugilanon sang Biblia nagahatag sa aton sang petsa kag lugar sang mga butang nga ginsaysay sing eksakto gid.”
Agod pamatud-an ini nga punto, ginsitar ni Linton ang Lucas 3:1, 2. Didto ginsambit sang manunulat sang Ebanghelyo ang pito ka opisyal agod ihatag ang tion nga si Jesucristo nagsugod sang Iya ministeryo. Talupangda ang mga detalye nga ginhatag ni Lucas sa sining pinamulong: “Sa ikapulog lima nga tuig sang paghari ni Tiberio Cesar, sang si Poncio Pilato ang pangulo-puud sang Judea, kag si Herodes ang tetrarca sang Galilea, kag si Felipe nga iya utod ang tetrarca sang ginsakpan sang Iturea kag Traconite, kag si Lisanias ang tetrarca sang Abilinia, sang pinakamataas nga saserdote si Anas kag si Caifas, ang pulong sang Dios nag-abot kay Juan nga anak ni Zacarias sa kamingawan.”
Ang Biblia puno sang kaanggid nga mga detalye. Dugang pa, ang mga bahin subong sang mga Ebanghelyo ginsulat sang panag-on sang pag-uswag na katama sang Judiyo, Griego, kag Romano nga kultura. Tion ini anay sang mga abogado, mga manunulat, mga administrador, kag kaanggid nga mga tawo. Sa pagkamatuod, nian, kon ang mga detalye nga makita sa mga Ebanghelyo kag sa iban nga mga bahin sang Biblia indi matuod, kuntani ginbuyagyag ini subong daya. Apang ginpalig-on sang sekular nga mga istoryador ang mga punto subong sang pagkabuhi ni Jesucristo. Halimbawa, nahanungod kay Jesus kag sa Iya mga sumulunod ang Romanong istoryador nga si Tacitus nagsulat: “Si Christus, nga sa iya naghalin ang ngalan [mga Cristiano], nag-antos sing daku nga silot sadto anay sang paghari ni Tiberio sa kamot sang isa sang iya mga pangulo-puud, nga si Poncio Pilato.” (Annals, Tulun-an XV, 44) Ang pagkasibu sang maragtas sa Biblia nagabulig sa pagpamatuod nga dulot ini sang Dios sa katawhan.
Ang Labing Daku nga Ebidensia
Bisan pa ang arkeolohiya, astronomiya, maragtas, kag iban pa nga patag sang ihibalo nagasupurta sa Biblia, ang pagtuo sa sini wala nasandig sa sinang pagpamatuod. Sa tunga sang madamong pamatuod nga ang Biblia inspirado nga dulot sang Dios sa aton, wala na sing daku pa nga ebidensia ang mahatag sang sa katumanan sang mga tagna sini.
Si Jehova nga Dios amo ang Tuburan sang matuod nga tagna. Paagi sa iya manalagna nga si Isaias, sia nagsiling: “Ang mga butang nga nahauna—nagakahanabo, kag ako nagapahayag sing mga butang nga bag-o. Sa wala pa sila magguwa, ginasugid ko sila sa inyo.” (Isaias 42:9) Isa pa, ang Biblia nagasiling nga ang mga manunulat sini ginbugna sang Dios paagi sa iya balaan nga espiritu, ukon aktibo nga puwersa. Halimbawa, ang Cristiano nga si apostol Pablo nagsulat: “Ang tanan nga Kasulatan ginbugna sang Dios.” (2 Timoteo 3:16) Si apostol Pedro nagsulat: “Walay tagna sang Kasulatan nga maggikan sa kaugalingon nga pagpatpat. Kay wala gid sing tagna nga nag-abot bangod sa kabubut-on sang tawo, kundi ang mga tawo nga gintandog sang balaan nga espiritu nagpamulong gikan sa Dios.” (2 Pedro 1:20, 21) Gani tan-awon naton ang tagna sang Biblia.
Ang iban sang ginatos ka tagna sa Biblia amo ang nahanungod sa kapital sang Asiria, ang Ninive, “ang siudad nga madugo” nga nagpalapnag sang kahadlok sa bug-os nga Natung-an nga Sidlangan sadto anay sing kapin sa 15 ka siglo. (Nahum 3:1) Apang, sa kataason sang gahom sang Ninive, ang Biblia nagtagna: “Himuon [sang Dios] nga mamingaw ang Ninive, nga mamala kaangay sang kamingawan. Ang kabakahan magaluko sa tunga niya, ang tanan nga kasapatan sang mga pungsod. Ang pelicano kag ang porcupino magahulon sa iya mga uluulo. Ang ila tingog magaamba sa mga talambuan. Ang kamingaw mangin sa mga atangan; kay iya ginhublasan ang mga binuhat nga sedro.” (Sofonias 2:13, 14) Karon, makita sang mga bisita nga isa lamang ka bulubungyod ang nagatanda sa nahapay nga lugar sang dumaan nga Ninive. Dugang pa, ang mga panong sang karnero nagahalab didto, subong sang gintagna.
Sa palanan-awon, nakita ni Daniel nga manalagna sang Dios ang duha sing sungay nga karnero nga lalaki kag ang kanding nga lalaki nga may dakung sungay sa ulot sang iya mga mata. Gindalasa niya ang karnero nga lalaki, pinungal ang iya duha ka sungay. Pagkatapos sina, ang dakung sungay sang kanding nga lalaki napungal, kag sa baylo sini nag-ulhot ang apat ka sungay. (Daniel 8:1-8) Si anghel Gabriel nagpaathag: “Ang karnero nga lalaki nga nakita mo nga may duha ka sungay, sila amo ang mga hari sang Media kag Persia. Kag ang kanding nga lalaki nga bulbulan amo ang hari sang Gresya; kag ang sungay nga daku nga yara sa ulot sang iya mga mata amo ang nahaunang hari. Kag nahanungod sang napungal, nga ang apat nagtubo sa iya duog, ang apat ka ginharian magatindog gikan sa pungsod, apang indi sa kusog niya.” (Daniel 8:20-22) Subong sang ginpamatud-an sang maragtas, ang karnero nga lalaki nga may duha ka sungay—ang Emperyo sang Medo-Persia—ginpukan sang “hari sang Gresya.” Ang malaragwayon nga kanding nga lalaki may dakung sungay sa persona ni Alejandro nga Daku. Sang napatay sia, ginbuslan sang iya apat ka heneral ang “dakung sungay” paagi sa paggahom sa “apat ka ginharian.”
Madamong tagna sa Hebreong Kasulatan (“Daan nga Testamento”) ang natuman may kaangtanan kay Jesucristo. Ang iban sini gin-aplikar sa iya sang ginbugna sang Dios nga mga manunulat sang Cristianong Griegong Kasulatan (“Bag-o nga Testamento”). Halimbawa, ginhatag ni Mateo nga manunulat sang Ebanghelyo ang katumanan sang Makasulatanhon nga mga tagna sang pagkabun-ag ni Jesus paagi sa isa ka ulay, ang pagtigayon Niya sing isa ka mensahero, kag ang pagsulod Niya sa Jerusalem nga nagasakay sa asno. (Ipaanggid ang Mateo 1:18-23; 3:1-3; 21:1-9 sa Isaias 7:14; 40:3; Zacarias 9:9.) Inang natuman na nga mga tagna nagabulig sa pagpamatuod nga ang Biblia ginbugna gid nga dulot sang Dios.
Ang karon nga katumanan sang tagna sang Biblia nagapamatuod nga nagakabuhi kita sa “katapusan nga mga adlaw.” (2 Timoteo 3:1-5) Ang mga inaway, kakulang sang kalan-on, mga kamatay, kag mga linog nga may dimatupungan nga kadakuon bahin sang “tanda” sang “presensia” ni Jesus sa kagamhanan sa Ginharian. Ina nga tanda nagalakip man sang bug-os kalibutan nga hilikuton sang kapin sa apat ka milyon ka Saksi ni Jehova, nga nagabantala sang maayong balita sang natukod na nga Ginharian. Mateo 24:3-14; Lucas 21:10, 11) Ang tagna sang Biblia nga natuman karon nagapasalig man sa aton nga ang langitnon nga gobierno sang Dios sa idalom ni Jesucristo magapaluntad sa dili madugay sang bag-ong kalibutan nga may dayon nga kalipay para sa matinumanon nga katawhan.—2 Pedro 3:13; Bugna 21:1-5.
Ang kaupod nga tsart nga natig-uluhan “Mga Tagna sa Biblia nga Natuman Na” nagahatag sang pila lamang sang ginatos ka tagna sa Biblia nga sarang malista. Ang katumanan sang iban sini ginsulat sa Kasulatan mismo, apang talalupangdon labi na amo ang mga tagna nga nagakatuman karon.
Mahimo nga makita mo ang pila ka bug-os kalibutan nga mga hitabo nga gintagna sa Biblia. Apang ngaa indi mag-usisa sing dugang? Ang mga Saksi ni Jehova malipay sa paghatag sing dugang nga mga detalye kon ipangabay mo. Kag kabay nga ang imo hanuot nga pagpangita sing ihibalo tuhoy sa Labing Mataas kag sa iya mga katuyuan magahaylo sa imo nga ang Biblia ginbugna gid nga dulot sang Dios.
[Tsart sa pahina 7]
MGA TAGNA SA BIBLIA NGA NATUMAN NA
TAGNA KATUMANAN
Genesis 49:10 Ang Juda ginhimo nga harianon nga tribo sang Israel (1 Cronica 5:2; Hebreo 7:14)
Sofonias 2:13, 14 Ang Ninive ginhapay sang mga 632 B.C.E.
Jeremias 25:1-11; Ang pagsakop sa Jerusalem nagasugod sang Isaias 39:6 70-ka-tuig nga kahapayan (2 Cronica 36:17-21; Jeremias 39:1-9)
Isaias 13:1,17-22; Nalutos ni Ciro ang Babilonia;
ang mga Judiyo nagbalik sa tumandok nga
Isa 44:24-28; 45:1, duta (2 Cronica 36:20-23; Esdras 2:1-6)
Daniel 8:3-8, 20-22 Ang Medo-Persia nalutos ni Alejandro nga Daku kag ang Emperyo sang Gresya nabahinbahin
Isaias 7:14; Si Jesus natawo sa isa ka ulay sa Betlehem Miqueas 5:2 (Mateo 1:18-23; 2:1-6)
Daniel 9:24-26 Paghaplas kay Jesus subong Mesias (29 C.E.) (Lucas 3:1-3, 21-23)
Isaias 9:1, 2 Ang ministeryo ni Jesus nga nagahatag sing kapawa nagsugod sa Galilea (Mateo 4:12-23)
Isaias 53:4, 5, 12 Pagkapatay ni Cristo subong halad-gawad
Salmo 22:18 Pagpapalad sa mga panapton ni Jesus
Salmo 16:10; Pagbanhaw kay Jesus sa ikatlo nga Mateo12:40 adlaw (Marcos 16:1-6; 1 Corinto 15:3-8)
Lucas 19:41-44; 21:20-24 Paglaglag sang mga Romano sa Jerusalem (70 C.E.)
AT,Lucas 21:10, 11; Ang dimatupungan nga inaway, tiggulutom,
Mateo 24:3-13; linog, kamatay, pagkamalinapason,
2 Timoteo 3:1-5 kag iban pa, nagakahulugan sang “katapusan nga adlaw”
AT,Mateo 24:14; Bug-os kalibutan nga pagbantala
Isaias 43:10; sang mga Saksi ni Jehova nga
Salmo 2:1-9 ang Ginharian sang Dios natukod na
kag magalutos sa ulihi sang tanan nga nagapamatok
Mateo 24:21-34; Ang internasyonal nga panimalay sang
Bugna 7:9-17 mga Saksi ni Jehova nagasimba sa Dios kag nagahanda para makalampuwas sa
“dakung kapipit-an”
[Laragway sa pahina 8]
Ang inaway, tiggulutom, kamatay, kag linog nagagrabe karon, apang ang bag-ong kalibutan nga may paghidait kag kalipay malapit na