Kapitulo Singko

Gintagna Sang Matuod nga Dios ang Kaluwasan

Isaias 44:​1-​28

1, 2. (a) Ano nga mga pamangkot ang ginpautwas ni Jehova? (b) Paano pamatud-an ni Jehova nga sia lamang ang matuod nga Dios?

‘SIN-O ang matuod nga Dios?’ Ginapamangkot ini sa sulod sang mga siglo. Gani, makapakibot gid nga sa tulun-an sang Isaias, si Jehova mismo ang nagapamangkot sini! Ginaagda niya ang mga tawo nga binagbinagon ini: ‘Si Jehova bala ang lamang matuod nga Dios? Ukon may yara bala isa pa nga makahangkat sang iya posisyon?’ Sa tapos masugdan ang paghambalanay, naghatag si Jehova sing makatarunganon nga mga talaksan sa paghusay sang hulusayon tuhoy sa pagka-Dios. Ang pangatarungan nga ginapresentar magadul-ong sa bunayag sing tagipusuon nga mga tawo sa isa ka indi masuay nga konklusion.

² Sang panahon ni Isaias, ang mga imahen lapnag nga ginasimba. Sa prangka kag maathag nga pagbinagbinag nga narekord sa kapitulo 44 sang matagnaon nga tulun-an sang Isaias, ginapakita diri kon daw ano ka walay pulos ang pagsimba sa imahen! Apang, ang katawhan mismo sang Dios nahulog sa tugalbong sang pagsimba sa mga idolo. Busa, subong sang nakita na sa nagligad nga mga kapitulo sang Isaias, ang mga Israelinhon disiplinahon gid sing matigdas. Apang, mahigugmaon nga ginpasalig ni Jehova ang pungsod nga bisan pa tugutan niya ang mga Babilonianhon nga bihagon ang iya katawhan, luwason niya sila sa iya gintalana nga tion. Ang katumanan sang mga tagna tuhoy sa pagluwas gikan sa pagkabihag kag tuhoy sa pagpasag-uli sang putli nga pagsimba magapamatuod gid nga si Jehova lamang ang matuod nga Dios, sa kahuy-anan sang tanan nga nagasimba sa walay kabuhi nga mga dios sang mga pungsod.

 3. Paano ang matagnaon nga mga pulong ni Isaias nagabulig sa mga Cristiano karon?

³ Ang mga tagna sa sini nga bahin sang Isaias kag ang ila katumanan sa dumaan nga mga tion nagapalig-on sa pagtuo sang mga Cristiano karon. Dugang pa, ang matagnaon nga mga pulong ni Isaias may yara katumanan sa aton adlaw kag bisan sa palaabuton. Kag ining mga hitabo nagadalahig sing isa ka manluluwas kag sing isa ka pagluwas nga daku pa gani sa mga pagluwas nga gintagna para sa dumaan nga katawhan sang Dios.

Paglaum Para sa Katawhan nga Iya ni Jehova

 4. Paano ginpalig-on ni Jehova ang Israel?

⁴ Ang kapitulo 44 positibo nga nagasugod nga may pahanumdom nga ang Israel ginpili sang Dios, kag napain gikan sa mga pungsod sa palibot agod mangin iya alagad. Ang tagna nagasiling: “Karon pamati, O Jacob nga akon alagad, kag ikaw, O Israel, nga akon ginpili. Amo ini ang ginsiling ni Jehova, ang imo Magbubuhat kag ang imo Manughuman, nga nagpadayon sa pagbulig sa imo gikan pa sa tiyan, ‘Dili mahadlok, O akon alagad nga si Jacob, kag ikaw, Jesurun, nga akon ginpili.’” (Isaias 44:1, 2) Daw subong bala nga gin-atipan ni Jehova ang Israel gikan sa taguangkan sang iya iloy, halin pa sang ang Israel nangin isa ka pungsod sa tapos makaguwa sa Egipto. Gintawag niya ang iya katawhan nga “Jesurun,” buot silingon “Matadlong,” isa ka titulo nga nagapabutyag sing gugma kag pagpalangga. Ang ngalan nagapahanumdom man nga ang mga Israelinhon dapat magpabilin nga matadlong, nga sa masami wala nila ginahimo.

5, 6. Anong makapapagpasik nga mga aman ang ginhatag ni Jehova sa Israel, kag ano ang resulta?

⁵ Daw ano ka makalilipay kag makapapagsik ang masunod nga mga pulong ni Jehova! Sia nagsiling: “Bubuan ko sing tubig ang ginauhaw, kag sing nagailig nga mga sapa ang mamala nga duog. Ibubo ko ang akon espiritu sa imo binhi, kag ang akon pagpakamaayo sa imo mga kaliwat. Kag sila pat-od nga magatubo subong nga sa tunga sang berde nga hilamon, kaangay sang mga alamo sa luyo sang mga kanal sang tubig.” (Isaias 44:3, 4) Bisan sa mainit kag kigang nga duog, ang mga kahoy nga yara sa luyo sang tubig mahimo mabuhi. Kon si Jehova magaaman sang iya nagahatag-sing-kabuhi nga mga tubig sang kamatuoran kag magabubo sang iya balaan nga espiritu, ang Israel magauswag sing daku, subong sang mga kahoy sa luyo sang mga kanal para sa irigasyon. (Salmo 1:​3; Jeremias 17:​7, 8) Hatagan ni Jehova ang iya katawhan sing kusog sa pagtuman sang ila papel subong mga saksi sa iya pagka-Dios.

⁶ Ang isa ka resulta sining pagbubo sing balaan nga espiritu mangin amo ang isa ka nagpagsik liwat nga apresasyon sang pila ka indibiduwal tuhoy sa kaangtanan sang Israel kay Jehova. Sa amo, aton mabasa: “Ining isa magasiling: ‘Ako iya ni Jehova.’ Kag inang isa magatawag sang iya kaugalingon suno sa ngalan ni Jacob, kag ang isa pa magasulat sa iya kamot: ‘Iya ni Jehova.’ Kag hingalanan sang isa ang iya kaugalingon suno sa ngalan ni Israel.” (Isaias 44:5) Huo, ang pagdala sa ngalan ni Jehova magahatag sing kadungganan, kay mapamatud-an nga sia lamang ang matuod nga Dios.

Isa ka Hangkat sa mga Dios

7, 8. Paano ginhangkat ni Jehova ang mga dios sang mga pungsod?

⁷ Sa idalom sang Mosaikong Kasuguan, ang isa ka manunubos​—sa kinaandan isa ka masunod nga paryente nga lalaki​—​sarang makagawad sa isa ka tawo gikan sa pagkaulipon. (Levitico 25:​47-​54; Rut 2:20) Ginpakilala karon ni Jehova ang iya kaugalingon subong Manunubos sang Israel​—ang isa nga magagawad sa pungsod, sa kahuy-anan sang Babilonia kag sang tanan niya nga dios. (Jeremias 50:34) Gin-atubang niya ang butig nga mga dios kag ang ila mga sumilimba, nga nagasiling: “Amo ini ang ginsiling ni Jehova, ang Hari sang Israel kag ang iya Manunubos, si Jehova sang mga kasuldadusan, ‘Ako ang nahauna kag ako ang katapusan, kag luwas sa akon wala na sing Dios. Kag sin-o bala ang kaangay sa akon? Papahayaga sia, agod masaysay niya ini kag maatubang sa akon. Sugod sang gintangdo ko ang katawhan sang una nga panahon, ang mga butang nga magaabot kag ang mga butang nga mahanabo isugid nila. Dili kamo mahadlok, kag dili magpakulba. Wala ko bala ginpabati kag ginpahayag ini sa imo sing indibiduwal sugod sadtong panahon? Kag kamo ang akon mga saksi. May nagaluntad bala nga Dios luwas sa akon? Wala, wala sing Igang. Wala ako sing nakilala nga bisan sin-o.’ ”​—Isaias 44:6-8.

⁸ Ginhangkat ni Jehova ang mga dios nga ipresentar ang ila ebidensia. Sarang bala nila matawag ang mga butang nga indi subong sina nga daw amo gid sina, nagatagna sang palaabuton nga mga hitabo sing sibu gid nga daw nagakatabo na ini? Sia lamang nga ‘nahauna kag katapusan,’ nga nagluntad sa wala pa ang tanan butig nga mga dios kag magapabilin gihapon kon sila madugay na nga malipatan, ang makahimo sini nga butang. Ang iya katawhan indi dapat mahadlok sa pagpanaksi sa sining kamatuoran, kay ginasuportahan sila ni Jehova, nga malig-on kag mapag-on subong sang isa ka daku nga igang!​—Deuteronomio 32:​4; 2 Samuel 22:​31, 32.

Ang Pagkawalay Pulos Sang Pagsimba sa Imahen

 9. Sayop bala nga maghimo ang mga Israelinhon sing bisan ano nga sahi sang larawan sang isa ka buhi nga butang? Ipaathag.

⁹ Ang panghangkat ni Jehova sa butig nga mga dios nagapahanumdom sa ikaduha sang Napulo ka Sugo. Yadto nga sugo maathag nga nagasiling: “Dili ka maghimo para sa imo kaugalingon sing larawan nga tinigban ukon sing bisan ano nga kaangay sang bisan anong butang nga yara sa langit sa ibabaw ukon yara sa duta sa idalom ukon yara sa tubig sa idalom sang duta. Dili ka magyaub sa ila ukon masulay sa pag-alagad sa ila.” (Exodo 20:​4, 5) Sa pagkamatuod, ini nga pagdumili wala nagakahulugan nga ang mga Israelinhon indi dapat maghimo sing dekorasyon nga mga larawan sang mga butang. Si Jehova mismo nagsugo nga ang tabernakulo butangan sing mga larawan sang mga tanom kag mga kerubin. (Exodo 25:​18, 33; 26:31) Apang, indi ini pagyauban, ukon simbahon. Wala sing dapat mangamuyo ukon magdulot sing mga halad sa sining mga larawan. Ang sugo nga ginhatag sang Dios nagdumili sang paghimo sing bisan ano nga sahi sang imahen agod simbahon. Ang pagsimba sa mga imahen ukon ang pagyaub sa sini isa ka idolatriya.​—1 Juan 5:21.

10, 11. Ngaa ginatamod ni Jehova ang mga imahen nga makahuluya?

¹⁰ Ginlaragway karon ni Isaias ang pagkawalay pulos sang walay kabuhi nga mga imahen kag ang kahuy-anan nga nagahulat sa mga nagahimo sini: “Sila tanan nga manughuman sang larawan nga tinigban indi matuod, kag ang ila mga hinigugma indi mapuslan; kag subong mga saksi nila wala sila sing nakita kag wala sing nahibaluan, agod nga mahuy-an sila. Sin-o ang nakahuman sing isa ka dios ukon nakahurma sing isa lamang ka larawan nga tinunaw? Ini wala gid sing pulos. Yari karon! Ang tanan niya nga kaupdanan pakahuy-an, kag ang batid nga mga manugpangabudlay naggikan sa dutan-on nga mga tawo. Sila tanan magatipon. Sila magapahimunong. Sila magakahadlok. Sila pakahuy-an sing dungan.”​—Isaiah 44:9-11.

¹¹ Ngaa ginatamod sang Dios ining mga imahen nga tuman ka makahuluya? Una, imposible nga malaragway ang Labing Gamhanan sing sibu paagi sa materyal nga mga butang. (Binuhatan 17:29) Dugang pa, ang pagsimba sa butang nga gintuga sa baylo sang Manunuga isa ka insulto sa pagka-Dios ni Jehova. Kag indi bala ini kubos gid sa dignidad sang tawo, nga gintuga “sa dagway sang Dios”?​​—Genesis 1:​27; Roma 1:​23, 25.

12, 13. Ngaa indi makahimo ang tawo sing bisan ano nga sahi sang imahen nga takus simbahon?

¹² Mahimo bala mangin balaan ang pisikal nga butang bangod ginhimo ini nga isa ka ginasimba nga butang? Ginpahanumdom kita ni Isaias nga ang paghimo sing imahen isa lamang ka hilikuton sang tawo. Ang mga gamit kag mga pamaagi sang manughimo sing imahen pareho lamang sa ginagamit sang bisan sin-o nga panday: “Kon tuhoy sa manugtigib sang salsalon paagi sa parakol, masako sia sa sini sa mga baga; kag paagi sa mga martilyo ginakortehan niya ini, kag padayon sia nga masako sa sini paagi sa iya makusog nga butkon. Subong man, ginagutom sia, kag gani wala sing kusog. Wala sia mag-inom sing tubig; gani ginakapoy sia. Kon tuhoy sa manugtigib sang kahoy, ginaunat niya ang pisi nga inugtakus; ginamarkahan niya ini paagi sa pula nga yeso; ginabuhat niya ini paagi sa tigib; kag paagi sa kompas padayon niya nga ginamarkahan ini, kag amat-amat nga ginahimo niya ini kaangay sa dagway sang tawo, kaangay sa katahom sang katawhan, agod magpuyo sa isa ka balay.”​—Isaias 44:12, 13.

¹³ Ginhimo sang matuod nga Dios ang tanan nga buhi nga tinuga sa sini nga duta, pati na ang tawo. Ang maalam nga mga tinuga isa ka makatilingala nga pamatuod sa pagka-Dios ni Jehova, apang sa pagkamatuod, ang tanan nga butang nga gintuga ni Jehova kubos sa iya. Posible bala nga kapin pa sa sina ang mahimo sang tawo? Makahimo bala sia sing butang nga labaw pa sa iya​—labaw kaayo nga takus ini sang iya debosyon? Kon ang isa ka tawo nagahimo sing imahen, ginalapyo sia, ginagutom, kag ginauhaw. Mga limitasyon ini sang tawo, apang sa di-magkubos ginapakita sini nga ang tawo buhi. Ang imahen nga iya ginahimo mahimo nga daw tawo tulukon. Mahimo pa gani nga matahom ini. Apang wala ini sing kabuhi. Ang mga imahen indi gid balaan. Dugang pa, wala gid sing larawan nga tinigban nga ‘nahulog gikan sa langit,’ nga daw subong bala nga wala ini maghalin sa mamalatyon nga tawo.​—Binuhatan 19:35.

14. Paano ang mga manughimo sing imahen nagasandig sing bug-os kay Jehova?

¹⁴ Nagpadayon si Isaias sa pagpakita nga ang mga manughimo sing imahen nagasandig sing bug-os sa kinaugali nga mga pamaagi kag mga materyales nga gintuga ni Jehova: “May isa nga ang iya hilikuton amo ang pagpulod sing mga sedro; kag nagakuha sia sing isa ka sahi sang kahoy, isa ka daku katama nga kahoy, kag ginapabakod niya ini para sa iya kaugalingon sa tunga sang mga kahoy sa kagulangan. Gintanom niya ang kahoy nga laurel, kag padayon nga ginapadaku ini sang nagabubo nga ulan. Kag ini nangin gatong sang tawo. Gani nagakuha sia sing bahin sini agod mapainitan niya ang iya kaugalingon. Sa katunayan sia nagadabok sing kalayo kag nagaluto sing tinapay. Nagahimo man sia sing isa ka dios nga mayauban niya. Ginhimo niya ini nga isa ka larawan nga tinigban, kag sia nagahapa sa sini. Ang katunga sini ginasunog niya sa kalayo. Sa ibabaw sang katunga sini ginaasal niya sing maayo ang karne nga iya kaunon, kag nabusog sia. Nagapainit man sia sang iya kaugalingon kag nagasiling: ‘Aha! Napainitan ko na ang akon kaugalingon. Nakita ko na ang kasanag sang kalayo.’ Apang ang nabilin sini ginahimo niya nga isa ka dios, ang iya larawan nga tinigban. Nagahapa sia sa sini kag nagayaub kag nagapangamuyo sa sini kag nagasiling: ‘Luwasa ako, kay ikaw ang akon dios.’”​—Isaiah 44:14-17.

15. Ano nga kakulang gid sing paghangop ang ginapakita sang manughimo sing mga imahen?

¹⁵ Makaluwas bala ang isa ka wala masunog nga inuggatong nga kahoy? Indi sa pagkamatuod. Ang matuod nga Dios lamang ang makahatag sing kaluwasan. Paano mangin idolo sang katawhan ang walay kabuhi nga mga butang? Ginpakita ni Isaias nga ang problema gid amo ang tagipusuon sang tawo: “Wala sila makahibalo, ni sila makahangop, bangod ang ila mga mata ginpalhitan agod indi makakita, ang ila tagipusuon agod indi makatigayon sing paghantop. Kag wala sing nagahinumdom sa iya tagipusuon ukon may ihibalo ukon paghangop, nga nagasiling: ‘Ang katunga sini ginsunog ko sa kalayo, kag sa mga baga sini nagluto man ako sing tinapay; nag-asal ako sing karne kag nagkaon. Apang ang nabilin sini himuon ko bala nga isa lamang ka makangilil-ad nga butang? Sa laya nga kahoy magahapa bala ako?’ Nagakaon sia sang mga abo. Ang iya tagipusuon nga nalimbungan nagapatalang sa iya. Kag wala niya ginaluwas ang iya kalag, ukon nagasiling sia: ‘Wala bala sing kabutigan sa akon kamot nga tuo?’” (Isaias 44:18-20) Huo, ang paghanduraw nga ang idolatriya makahatag sing butang nga maayo sa espirituwal daw kaanggid sang pagkaon sing abo sa baylo sang masustansia nga pagkaon.

16. Paano nagsugod ang idolatriya, kag ano ang nagahimo sini nga posible?

¹⁶ Ang idolatriya nagsugod gid sa langit sang ang isa ka gamhanan nga espiritu nga tinuga nga nangin si Satanas naghamkon sang pagsimba nga nagakadapat lamang kay Jehova. Daku gid kaayo ang handum ni Satanas amo nga naghamulag ini sa iya gikan sa Dios. Amo gid yadto ang pamuno sang idolatriya, kay si apostol Pablo nagsiling nga ang pagkamahamkunon pareho lamang sa idolatriya. (Isaias 14:​12-​14; Ezequiel 28:​13-​15, 17; Colosas 3:5) Ginhaylo ni Satanas ang unang mag-asawa nga binagbinagon ang makagod nga mga panghunahuna. Ginkaibugan ni Eva ang butang nga gintanyag sa iya ni Satanas: “Magamuklat ang inyo mga mata kag mangin kaangay kamo sang Dios, nga nakakilala sang maayo kag malain.” Si Jesus nagsiling nga ang pagkamahamkunon nagagikan sa tagipusuon. (Genesis 3:​5; Marcos 7:​20-​23) Ang idolatriya mangin posible kon ang tagipusuon mangin malaut. Gani, importante gid para sa aton tanan nga ‘amligan ang aton tagipusuon,’ nga wala ginatugutan ang bisan sin-o ukon ang bisan ano nga agawon ang nagakaigo gid nga duog ni Jehova sa sini!​​—Hulubaton 4:​23; Santiago 1:14.

Ginpahulag ni Jehova ang Tagipusuon

17. Ano ang dapat dumdumon sang Israel?

¹⁷ Nian ginpahanumdom ni Jehova ang mga Israelinhon sang ila pinasahi kag importante nga posisyon. Sila mga saksi niya! Sia nagsiling: “Dumduma ini nga mga butang, O Jacob, kag ikaw, O Israel, bangod ikaw akon alagad. Ginhuman ko ikaw. Ikaw akon alagad. O Israel, indi ko ikaw pagkalimtan. Panason ko ang imo mga paglapas subong sang panganod, kag ang imo mga sala subong sang madamol nga panganod. Balik sa akon, kay tubson ko ikaw. Maghugyaw sa kalipay, kamo nga kalangitan, kay si Jehova nagpanghikot na! Magsinggit sa kadalag-an, kamo nga pinakamanubo nga mga bahin sang duta! Magkasadya, kamo nga kabukiran, nga nagasinggit sa kalipay, ikaw nga kagulangan kag kamo tanan nga kakahuyan sa sini! Kay si Jehova nagtubos kay Jacob, kag ginpakita niya sa Israel ang iya katahom.”​—Isaias 44:21-23.

18. (a) Ngaa may rason ang Israel nga magkasadya? (b) Paano mailog sang mga alagad ni Jehova ang iya huwaran sang kaluoy karon?

¹⁸ Wala ginhuman sang Israel si Jehova. Indi sia isa ka hinimo sang tawo nga dios. Sa baylo, ginhuman ni Jehova ang Israel agod mangin iya pinili nga alagad. Kag pamatud-an niya liwat ang iya pagka-Dios kon luwason niya ang pungsod. Mapinalanggaon nga ginhambal niya ang iya katawhan, ginapasalig sila nga kon maghinulsol sila, tabunan niya sing bug-os ang ila mga sala, taguon ang ila mga paglapas nga daw ginalipnan sang madamol nga mga panganod. Isa gid ini ka rason nga magkasadya ang Israel! Ang huwaran ni Jehova nagapahulag sa iya modernong adlaw nga mga alagad nga ilugon ang iya kaluoy. Mahimo nila ini paagi sa pagtinguha nga buligan ang mga nakasala​—ginatinguhaan nga magmalig-on sila liwat sa espirituwal kon mahimo.​​—Galacia 6:​1, 2.

Ang Katapusan Sang Pagtilaw Tuhoy sa Pagka-Dios

19, 20. (a) Sa anong paagi gintapos ni Jehova ang iya pagpangatarungan? (b) Anong makapahalipay nga mga butang ang gintagna ni Jehova para sa iya katawhan, kag sin-o ang iya mangin ahente sa pagpahanabo sining mga butang?

¹⁹ Gintapos karon ni Jehova ang iya pagpangatarungan sa isa ka makakumbinsi nga paagi. Ginpresentar niya ang iya sabat sa pinakadaku nga pagtilaw tuhoy sa pagka-Dios​—ang ikasarang sa pagtagna sang palaabuton sing sibu. Gintawag sang isa ka iskolar sa Biblia ang masunod nga lima ka bersikulo sang Isaias kapitulo 44 nga isa ka “binalaybay tuhoy sa pagkalabaw gid sang Dios sang Israel,” ang isa kag lamang nga Manunuga, ang lamang nga Manugpahayag sang palaabuton kag ang paglaum sang Israel para sa kaluwasan. Ang pagpangatarungan amat-amat nga nagbakod sing makadalayaw tubtob sa pagpahibalo sang ngalan sang tawo nga magahilway sa pungsod gikan sa Babilonia.

²⁰ “Amo ini ang ginasiling ni Jehova, nga imo Manunubos kag Manughuman sa imo gikan sa tiyan: ‘Ako, si Jehova, ang nagahimo sang tanan nga butang, nga nagaisahanon nga nagabitad sang kalangitan, nga nagapahamtang sang duta. Sin-o ang kaupod ko? Ginapaslaw ko ang mga tanda sang mga nagahambal sing walay pulos, kag ako ang Isa nga nagahimo sa mga manugpakot nga maghulag sing binuang; ang Isa nga nagapaisol sa maalam nga mga tawo, kag ang Isa nga nagahimo sang ila ihibalo nga kabuangan; ang Isa nga nagahimo sa pulong sang iya alagad nga magmatuod, kag ang Isa nga nagatuman sing bug-os sa buko sang iya mga mensahero; ang Isa nga nagasiling tuhoy sa Jerusalem, “Sia pagapuy-an,” kag sa mga siudad sang Juda, “Sila patindugon liwat, kag ang iya nahapay nga mga duog akon nga bangunon”; ang Isa nga nagasiling sa madalom nga katubigan, “Maghubas ka; kag ang tanan mo nga suba pamalahon ko”; ang Isa nga nagasiling tuhoy kay Ciro, “Sia akon manugbantay, kag ang tanan nga akon nahamut-an tumanon niya sing bug-os”; bisan ang ginsiling ko tuhoy sa Jerusalem, “Sia patindugon liwat,” kag tuhoy sa templo, “Ipahamtang ang imo sadsaran.” ’ ”​—Isaias 44:24-28.

21. Ano nga garantiya ang ginahatag sang mga pulong ni Jehova?

²¹ Huo, indi lamang may ikasarang si Jehova sa pagtagna sang palaabuton nga mga hitabo kundi may gahom man sia sa pagtuman sing bug-os sang iya ginpahayag nga katuyuan. Ini nga pinamulong magahatag sing paglaum sa Israel. Isa ini ka garantiya nga bisan pa hapayon sang Babilonianhon nga mga hangaway ang pungsod, ang Jerusalem kag ang iya sakop nga mga siudad magabangon liwat kag ang matuod nga pagsimba tukuron liwat didto. Apang paano?

22. Ilaragway kon paano naghubas ang Suba Eufrates.

²² Ang wala ginatuytuyan sang Dios nga mga manugpakot wala nagapangahas nga mangin tuman ka espesipiko sa ila mga pagpanagna kay nahadlok sila nga basi ang tion magapamatuod nga sayop sila. Apang sa pagpatuhay, paagi kay Isaias, ginpahayag ni Jehova ang ngalan mismo sang tawo nga gamiton niya sa paghilway sa iya katawhan gikan sa pagkaulipon agod nga makapauli sila kag patindugon liwat ang Jerusalem kag ang templo. Ang iya ngalan amo si Ciro, kag kilala sia subong Ciro nga Daku sang Persia. Ginhatag man ni Jehova ang detalye sang estratehiya nga gamiton ni Ciro sa pagsulod sa daku kag masibod nga sistema sang depensa sang Babilonia. Ang Babilonia ginaamligan sang mataas nga mga pader kag sang katubigan nga nagailig sa sulod kag sa palibot sang siudad. Gamiton ni Ciro ang daku nga bahin sina nga sistema​—ang Suba Eufrates​—​para sa iya bentaha. Suno sa dumaan nga mga istoryador nga sanday Herodotus kag Xenophon, sa ilaya nga bahin sang suba sang Babilonia, ginpalikaw ni Ciro ang tubig sang Eufrates tubtob nagnabaw ang suba agod makatabok ang iya mga soldado. Kon tuhoy sa ikasarang sini sa pag-amlig sa Babilonia, ang gamhanan nga Eufrates naghubas.

23. Ano nga rekord ang nagaluntad tuhoy sa katumanan sang tagna nga hilwayon ni Ciro ang Israel?

²³ Kamusta naman ang saad nga hilwayon ni Ciro ang katawhan sang Dios kag nga pat-uron niya nga ang Jerusalem kag ang templo matukod liwat? Si Ciro mismo, sa isa ka opisyal nga proklamasyon nga natipigan sa Biblia, nagsiling: “Amo ini ang ginsiling ni Ciro nga hari sang Persia, ‘Ang tanan nga ginharian sang duta ginhatag sa akon ni Jehova nga Dios sang langit, kag gintulinan niya ako nga patindugan sia sing balay sa Jerusalem, nga yara sa Juda. Ang bisan sin-o nga yara sa inyo sang bug-os niya nga katawhan, kabay nga ang iya Dios mangin kaupod niya. Gani magtaklad sia sa Jerusalem, nga yara sa Juda, kag magpatindog sang balay ni Jehova nga Dios sang Israel​—sia ang matuod nga Dios​—​nga yara sa Jerusalem.’ ” (Esdras 1:​2, 3) Ang pulong ni Jehova paagi kay Isaias natuman sing bug-os!

Si Isaias, si Ciro, kag ang mga Cristiano Karon

24. Ano ang kaangtanan sang pagguwa sang sugo ni Artajerjes nga “ipasag-uli kag patindugon liwat ang Jerusalem” kag sang pag-abot sang Mesias?

²⁴ Ang ika-44 nga kapitulo sang Isaias nagapakadaku kay Jehova subong amo ang matuod nga Dios kag Manluluwas sang iya dumaan nga katawhan. Dugang pa, ang tagna may madalom nga kahulugan para sa aton tanan karon. Ang mando ni Ciro nga patindugon liwat ang templo sang Jerusalem, nga ginhatag sang 538/537 B.C.E., amo ang nag-umpisa sang mga hitabo nga nagdul-ong sa katumanan sang isa pa ka talalupangdon nga tagna. Ang mando ni Ciro ginsundan pa sang madason nga manuggahom, si Artajerjes, nga nagmando nga ang siudad sang Jerusalem dapat patindugon liwat. Ginpahayag sang tulun-an sang Daniel nga “kutob sa pagguwa sang sugo nga ipasag-uli kag patindugon liwat ang Jerusalem [sang 455 B.C.E.] tubtob sa pagkari sang Mesias nga Lider,” magaligad ang 69 ka “semana” nga 7 ka tuig ang tagsa. (Daniel 9:​24, 25) Nagmatuod man ini nga tagna. Sa gintalana gid nga tion sang tuig 29 C.E., 483 ka tuig sa tapos matuman ang mando ni Artajerjes sa Ginsaad nga Duta, si Jesus ginbawtismuhan kag ginsugdan niya ang iya ministeryo sa duta.a

25. Ano ang ginatudlo sa modernong mga tion sang pagkapukan sang Babilonia sa mga kamot ni Ciro?

²⁵ Ang kahilwayan sang matutom nga mga Judiyo gikan sa pagkabihag, nga nangin posible bangod sang pagkapukan sang Babilonia, naglaragway sa kahilwayan sang hinaplas nga mga Cristiano gikan sa espirituwal nga pagkabihag sang 1919. Yadto nga kahilwayan isa ka ebidensia nga ang isa pa ka Babilonia, nga ginlaragway subong isa ka makihilawason nga Babilonia nga Daku​—isa ka simbulo sang tanan nga butig nga relihion sa kalibutan nga ginatamod sing tingob​—​nakaeksperiensia sing pagkapukan. Subong narekord sa tulun-an sang Bugna, nakita ni apostol Juan ang iya pagkapukan. (Bugna 14:8) Nakita man niya ang iya hinali nga pagkalaglag. Ang paglaragway ni Juan sa pagkalaglag sang puno sing idolo nga bug-os kalibutan nga emperyo nagaanggid sa pila ka paagi sa paglaragway ni Isaias sa madinalag-on nga pag-agaw ni Ciro sa dumaan nga siudad sang Babilonia. Subong nga ang nagaamlig nga katubigan sang Babilonia wala makaluwas sa iya gikan kay Ciro, gani man ang “tubig” sang katawhan nga nagasuporta kag nagaamlig sa Babilonia nga Daku ‘magahubas’ antes sang iya nagakadapat nga kalaglagan.​—Bugna 16:12.b

26. Paano ang tagna ni Isaias kag ang katumanan sini nagapalig-on sang aton pagtuo?

²⁶ Gikan sa aton pagtamod, kapin sa duha ka milenyo kag tunga sa tapos ginhatag ni Isaias ang iya tagna, makita naton nga ang Dios matuod gid nga “nagatuman sing bug-os sa buko sang iya mga mensahero.” (Isaias 44:26) Busa, ang katumanan sang tagna ni Isaias isa ka talalupangdon nga halimbawa sang pagkamasaligan sang tanan nga tagna sa Balaan nga Kasulatan.

[Mga nota]

[Piktyur sa pahina 63]

Makaluwas bala ang isa ka wala masunog nga inuggatong nga kahoy?

[Piktyur sa pahina 75]

Gintuman ni Ciro ang tagna paagi sa pagpalikaw sang tubig sang Eufrates