Kapitulo Otso

Ang Butig nga Relihion—Napanan-aw Na ang Hinali nga Katapusan Sini

Isaias 47:​1-​15

1, 2. (a) Ngaa daw indi magpati ang iban nga sa indi madugay hinali nga magabag-o ang kahimtangan sang mga relihion sa kalibutan? (b) Paano naton nahibaluan nga ang mga pulong sang Isaias kapitulo 47 naaplikar sa palaabuton? (c) Ngaa ang “Babilonia nga Daku” isa ka nagakaigo nga ngalan para sa tanan nga butig nga relihion?

“NAGABALIK ang Relihion.” Amo ina ang mensahe sang isa ka artikulo sa The New York Times Magazine. Ginpakita sang artikulo nga daw indi gihapon makakas ang relihion sa tagipusuon kag hunahuna sang minilyon ka tawo. Busa mabudlay patihan nga ang kahimtangan sang mga relihion sa kalibutan hinali nga magabag-o. Apang ina nga pagbag-o ginpasat-um sa ika-47 nga kapitulo sang Isaias.

² Ang mga pulong ni Isaias natuman sang nagligad nga 2,500 ka tuig. Apang, ang mga pulong nga narekord sa Isaias 47:8 ginbalikwat sa tulun-an sang Bugna kag ginaaplikar sa palaabuton. Ginatagna didto sang Biblia ang kalaglagan sang tulad-makihilawason nga organisasyon nga gintawag “Babilonia nga Daku”​​—ang bug-os kalibutan nga emperyo sang butig nga relihion. (Bugna 16:19) Nagakaigo nga tawgon nga “Babilonia” ang butig nga mga relihion sang kalibutan, kay sa dumaan nga Babilonia nagsugod ang butig nga relihion. Gikan didto naglapnag ini sa apat ka pamusod sang duta. (Genesis 11:​1-9) Ang relihioso nga mga doktrina nga naghalin sa Babilonia, subong sang pagkadimamalatyon sang kalag, kalayuhon nga impierno, kag ang pagsimba sa trinidad nga mga dios, ginapatihan sang halos tanan nga relihion, lakip ang Cristiandad.a May ginapakita bala ang tagna ni Isaias tuhoy sa palaabuton sang relihion?

Ang Babilonia Ginpaubos sa Yab-ok

 3. Ilaragway ang kadakuon sang Babilonianhon nga Kagamhanan sa Kalibutan.

³ Pamatii ining makapulukaw nga pinamulong sang Dios: “Panaug kag lingkod sa yab-ok, O ulay nga anak nga babayi sang Babilonia. Lingkod sa duta diin wala sing trono, O anak nga babayi sang mga Caldeanhon. Kay indi mo na maagihan liwat nga tawgon ka sang mga tawo nga maluming kag mahinhin.” (Isaias 47:1) Sa sulod sang mga tinuig ang Babilonia amo ang nagapangibabaw nga kagamhanan sa kalibutan. Sia “ang puni sang mga ginharian”​​—isa ka mauswagon nga sentro sang relihion, komersio, kag militar. (Isaias 13:19) Sang nagahingurusgan ang Babilonia, ang kasangkaron sang iya emperyo nakalab-ot sa bagatnan tubtob sa dulunan sang Egipto. Kag sang malutos niya ang Jerusalem sang 607 B.C.E., daw subong bala nga bisan ang Dios indi makapugong sang iya pagpang-agaw! Sa amo, gintamod niya ang iya kaugalingon subong “ulay nga anak nga babayi,” isa nga indi gid mabihag sang mga dumuluong.b

 4. Ano ang maeksperiensiahan sang Babilonia?

⁴ Apang, ining matinaastaason nga “ulay” pahalinon sa trono bilang indi masuay nga kagamhanan sa kalibutan kag ‘palingkuron sa yab-ok’ nga may kahuy-anan. (Isaias 26:5) Indi na sia pagkabigon nga “maluming kag mahinhin,” kaangay sang isa ka ginapagustuhan nga reyna. Sa amo si Jehova nagsugo: “Magkuha sing galingan nga de-mano kag maggaling sing harina. Kuhaa ang imo takurong. Huksa ang malaba nga saya. Ipadayag ang batiis. Tabok sa mga suba.” (Isaias 47:2) Sa tapos ulipunon ang bug-os nga pungsod sang Juda, ang Babilonia mismo pagaulipunon karon! Ang mga Medo kag mga Persianhon, nga nagpulak sa iya gikan sa iya gahom, magapilit sa iya sa paghimo sing makahuluya nga trabaho para sa ila.

 5. (a) Paano hukson ang ‘takurong kag malaba nga saya’ sang Babilonia? (b) Ano mahimo ang ginapakita sang sugo sa iya nga ‘tabukon ang mga suba’?

⁵ Sa amo ang Babilonia huksan sing ‘takurong kag malaba nga saya,’ amo kon ngaa madula ang tanan nga kadaku kag kadungganan niya anay. “Tabok sa mga suba,” amo ang isugo sang iya mga kabo. Mahimo nga ang iban nga mga Babilonianhon aktuwal nga suguon sa paghimo sing tulad-sa-ulipon nga trabaho sa guwa. Ukon mahimo nagakahulugan ang tagna nga ang pila literal nga guyuron tabok sa mga suba samtang ginadala nga bihag. Kon ano man, ang Babilonia indi na pagpadunggan subong sang isa ka reyna nga ginakarga sa pulungkuan ukon karwahe kon magtabok sa suba. Sa baylo, mangin kaangay sia sang isa ka ulipon nga indi mangirakira, batakon niya ang iya saya, sa amo makita ang iya mga batiis kag mag-ubog patabok sa suba. Daw ano ka makahuluya!

 6. (a) Sa anong kahulugan mapadayag ang kahubo sang Babilonia? (b) Paano ang Dios ‘wala magsugata sa bisan sin-o nga tawo sing mainayuhon’? (Tan-awa ang footnote.)

⁶ Nagpadayon si Jehova sa pag-uligyat: “Dapat mo ipadayag ang imo kahubo. Subong man, ang imo kahuluy-an dapat makita. Magatimalos ako, kag indi ko pagsugataon ang bisan sin-o nga tawo sing mainayuhon.” (Isaias 47:3)c Huo, mahuy-an ang Babilonia. Ang iya kalautan kag kapintas batok sa katawhan sang Dios mabuyagyag. Wala sing tawo nga makapugong sa pagtimalos sang Dios!

 7. (a) Ano ang mangin reaksion sang Judiyong mga bihag sa balita nga napukan ang Babilonia? (b) Sa anong paagi tubson ni Jehova ang iya katawhan?

⁷ Sa tapos mabihag sang gamhanan nga Babilonia sa sulod sang 70 ka tuig, ang katawhan sang Dios magakasadya sing daku sa iya pagkapukan. Sila magasinggit: “May Isa nga nagatubos sa aton. Si Jehova sang mga kasuldadusan ang iya ngalan, ang Balaan sang Israel.” (Isaias 47:4) Sa idalom sang Mosaikong Kasuguan, kon ang isa ka Israelinhon nagbaligya sang iya kaugalingon sa pagkaulipon agod mabayaran ang iya mga utang, ang isa ka manunubos (kadugo nga himata) sarang makabakal sa iya, ukon makatubos sa iya, gikan sa pagkaulipon. (Levitico 25:​47-​54) Sanglit ang mga Judiyo ibaligya sa pagkaulipon sa Babilonia, dapat sila tubson, ukon hilwayon. Para sa mga ulipon, ang pagsakop sang iban nga pungsod masami nagakahulugan lamang sing bag-o nga agalon. Apang pahulagon ni Jehova ang magasakop nga si Hari Ciro nga hilwayon ang mga Judiyo gikan sa pagkaulipon. Ang Egipto, Etiopia, kag Seba ihatag kay Ciro subong “gawad” sa baylo sang mga Judiyo. (Isaias 43:3) Nagakaigo nga ang Manuggawad sang Israel ginatawag nga “Jehova sang mga kasuldadusan.” Ang daw gamhanan nga puwersa militar sang Babilonia maluya gid kon ipaanggid sa di-kitaon nga kasuldadusan sang mga anghel ni Jehova.

Ang Bayad sa Kapintas

 8. Sa anong kahulugan ang Babilonia ‘magakadto sa kadudulman’?

⁸ Ginpadayon ni Jehova ang iya matagnaon nga pagpakamalaut sa Babilonia: “Lingkod ka sing hipos kag kadto ka sa kadudulman, O anak nga babayi sang mga Caldeanhon; kay indi mo na maagihan liwat nga tawgon ka sang mga tawo nga Agalon nga Babayi sang mga Ginharian.” (Isaias 47:5) Kadudulman lamang kag kagal-umon ang magaluntad sa Babilonia. Indi na sia magagahom sa iban nga mga ginharian subong isa ka mapintas nga agalon nga babayi.​—Isaias 14:4.

 9. Ngaa naakig si Jehova sa mga Judiyo?

⁹ Ngaa pa gintugutan ang Babilonia nga halitan ang katawhan sang Dios? Si Jehova nagpaathag: “Naakig ako sa akon katawhan. Ginpasipalahan ko ang akon palanublion, kag ginhatag ko sila sa imo kamot.” (Isaias 47:6a) May rason gid si Jehova nga maakig sa mga Judiyo. Nagpaandam sia anay sa ila nga ang paglalis sa iya Kasuguan magadul-ong sa pagpalayas sa ila gikan sa ila pungsod. (Deuteronomio 28:64) Sang mahulog sila sa idolatriya kag seksuwal nga imoralidad, mahigugmaon nga nagpadala si Jehova sing mga manalagna agod buligan sila nga makapasag-uli sa putli nga pagsimba. Apang “padayon nga ginauligyat nila ang mga mensahero sang matuod nga Dios kag ginatamay ang iya mga pulong kag ginayubit ang iya mga manalagna, tubtob nga nag-ibwal ang kasingkal ni Jehova batok sa iya katawhan, tubtob nga wala na sing pag-ayo.” (2 Cronica 36:16) Busa, nagtugot ang Dios nga ang iya palanublion, ang Juda, pasipalahan sang ginsalakay sang Babilonia ang pungsod kag gindagtaan ang Iya balaan nga templo.​​—Salmo 79:1; Ezequiel 24:21.

10, 11. Ngaa naakig si Jehova sa Babilonia, bisan pa kabubut-on niya nga bihagon sang Babilonia ang iya katawhan?

¹⁰ Bangod sina, indi bala ang Babilonia nagahimo lamang sang kabubut-on sang Dios sang gin-ulipon niya ang mga Judiyo? Indi, kay ang Dios nagsiling: “Wala ka magpakita sing kaluoy sa ila. Sa tigulang nga tawo ginhimo mo nga mabug-at katama ang imo gota. Kag padayon ka nga nagasiling: ‘Tubtob sa tion nga walay latid mangin Agalon nga Babayi ako, sing dayon.’ Wala mo ginhuptan ini nga mga butang sa imo tagipusuon; wala mo gindumdom ang katapusan sang amo nga butang.” (Isaias 47:6b, 7) Wala ginsugo sang Dios ang Babilonia nga mamintas sing sobra, nga wala nagapasunaid “bisan sa tigulang nga mga lalaki.” (Panalabiton 4:​16; 5:​12) Wala man sia magpalig-on sa ila nga mangin daw mga sadista sila nga nagaudyak sa pagyubit sa ila Judiyo nga mga bihag.​​—Salmo 137:3.

¹¹ Wala mahangpi sang Babilonia nga ang iya pagkontrol sa mga Judiyo temporaryo lamang. Wala niya ginsapak ang mga paandam ni Isaias nga, sa ulihi, hilwayon ni Jehova ang iya katawhan. Naghulag sia nga daw subong bala nga may kinamatarong sia nga gamhan ang mga Judiyo kag mangin agalon nga babayi tubtob san-o sang mga pungsod nga nasakop niya. Wala sia mamati sa mensahe nga ang iya mapiguson nga paggahom may “katapusan”!

Gintagna ang Pagkapukan Sang Babilonia

12. Ngaa gintawag ang Babilonia nga isa ka “babayi nga maluyagon sa pagpangalipay”?

¹² Si Jehova nagsiling: “Karon pamatii ini, ikaw nga babayi nga maluyagon sa pagpangalipay, ang isa nga nagalingkod sa kalig-unan, ang isa nga nagasiling sa iya tagipusuon: ‘Ako amo, kag wala na sing iban pa. Indi ako maglingkod subong balo, kag indi ko maagihan ang pagkadula sang mga anak.’ ” (Isaias 47:8) Kilala ang Babilonia sa pagpangalipay. Ang istoryador sang ikalima nga siglo B.C.E. nga si Herodotus nagasugid tuhoy sa “makahuluya gid nga kinabatasan” sang mga Babilonianhon, nga amo, nga ang tanan nga babayi obligado nga magpakighilawas bilang padungog sa ila diosa sang gugma. Ang isa ka dumaan nga istoryador nga si Curtius nagsiling man: “Wala sing makalabaw sa kaulag sang siudad; wala sing kinaandan nga kalautan nga labi pa ka makapulukaw kag makahalaylo sa pagpatuyang.”

13. Paano ang daku nga huyog sang Babilonia sa pagpangalipay magapadali sang iya pagkapukan?

¹³ Ang daku nga huyog sang Babilonia sa pagpangalipay magapadali sang iya pagkapukan. Sa gab-i antes sia mapukan, ang iya hari kag ang iya dungganon nga mga tawo magakinaon, magaininom sila tubtob mahubog. Sa amo, indi nila pagsapakon ang mga hangaway sang Medo-Persia nga magasalakay sa siudad. (Daniel 5:​1-4) “Nagalingkod sa kalig-unan,” hunahunaon sang Babilonia nga ang iya daw indi maguba nga mga pader kag kanal magaamlig sa iya agod indi sia masulod. Ginasugiran niya ang iya kaugalingon nga “wala na sing iban pa” nga makaagaw sa iya pagkasupremo. Wala niya ginahunahuna nga mahimo sia mangin “balo,” nga madula ang iya paggahom sa emperyo subong man ang iya “mga anak,” ukon mga pumuluyo. Apang, wala sing pader nga makaamlig sa iya gikan sa nagatimalos nga kamot ni Jehova nga Dios! Si Jehova magasiling sa ulihi: “Bisan pa ang Babilonia magasaka sa langit kag bisan pa kon himuon niya ang kataasan sang iya kusog nga indi mapalapitan, gikan sa akon ang mga manuglaglag magaabot sa iya.”​—Jeremias 51:53.

14. Sa anong mga paagi maagihan sang Babilonia “ang pagkadula sang mga anak kag ang pagkabalo”?

¹⁴ Ano ang mahanabo sa Babilonia? Si Jehova nagpadayon: “Apang ining duha ka butang magaabot sa imo sing hinali, sa isa ka adlaw: ang pagkadula sang mga anak kag ang pagkabalo. Sa kabug-usan sini magaabot ini sa imo, tungod sa kabuganaan sang imo mga binabaylan, tungod sa bug-os nga kusog sang imo mga paglupay​—nga labi gid.” (Isaias 47:9) Huo, ang pagkasupremo sang Babilonia subong kagamhanan sa kalibutan hinali nga mapukan. Sa dumaan nga kadutaan sang Sidlangan, ang pinakadaku nga kalamidad nga maagihan sang isa ka babayi amo ang mangin balo kag madulaan sing mga anak. Wala kita makahibalo kon pila ka “anak” ang nadula sang Babilonia sang gab-i nga mapukan sia.d Apang, sa gintalana nga tion, ina nga siudad biyaan sing bug-os. (Jeremias 51:29) Mangin balo man sia bangod ang iya mga hari pahalinon sa trono.

15. Luwas sa kapintas sang Babilonia sa mga Judiyo, ano pa ang rason nga si Jehova nagsingkal sa iya?

¹⁵ Apang, ang kapintas sang Babilonia sa mga Judiyo indi lamang ang rason sang kasingkal ni Jehova. ‘Ang kabuganaan sang iya binabaylan’ nagapaakig man sa iya. Ang Kasuguan sang Dios sa Israel nagapakamalaut sang pagpadugi sing espiritismo; apang, mahuyugon gid ang Babilonia sa okulto. (Deuteronomio 18:​10-​12; Ezequiel 21:21) Ang libro nga Social Life Among the Assyrians and Babylonians nagasiling nga ang mga Babilonianhon “nagkabuhi nga nahadlok sa madamo nga mga demonyo nga sa pagpati nila ginalibutan sila.”

Nagasalig sa Kalainan

16, 17. (a) Paano ang Babilonia ‘nagsalig sa iya kalainan’? (b) Ngaa indi mapunggan ang katapusan sang Babilonia?

¹⁶ Luwason bala ang Babilonia sang iya mga manugpakot? Si Jehova nagsabat: “Padayon ka nga nagsalig sa imo kalainan. Nagsiling ka: ‘Wala sing nakakita sa akon.’ Ang imo kaalam kag ang imo ihibalo​—ini ang nagpalayo sa imo; kag padayon ka nga nagasiling sa imo tagipusuon: ‘Ako amo, kag wala na sing iban pa.’” (Isaias 47:10) Nagadumdom ang Babilonia nga paagi sa iya sekular kag relihioso nga kaalam, kusog militar, kag tuso nga kapintas, mahuptan niya ang iya posisyon subong kagamhanan sa kalibutan. Nagasalig sia nga wala sing ‘makakita’ sa iya, buot silingon, manukot sa iya bangod sang iya malaut nga mga buhat. Wala man sia magpaabot nga may magribal sa iya. “Ako amo, kag wala na sing iban pa,” siling niya sa iya kaugalingon.

¹⁷ Apang, paagi sa isa pa sang iya mga manalagna, si Jehova nagpaandam: “Matago bala ang bisan sin-o nga tawo sa mga duog nga talaguan kag indi ko sia makita?” (Jeremias 23:24; Hebreo 4:​13) Busa, si Jehova nagsiling: “Magaabot sa imo ang kalamidad; wala ka sing mahibaluan nga pagtiwtiw batok sini. Kag magadangat sa imo ang kalisdanan; indi mo ini malikawan. Kag hinali nga magaabot sa imo ang kagulub-an nga wala mo anay mahibaluan.” (Isaias 47:11) Ang mga dios sang Babilonia ukon ang “pagtiwtiw” nga ginahimo sang iya mga espiritista indi makapugong sa nagapakari nga kalamidad​—isa nga wala sing katulad sa iya naagihan na!

Napaslawan ang mga Manuglaygay Sang Babilonia

18, 19. Paano ang pagsandig sang Babilonia sa iya mga manuglaygay magaresulta sa iya kalamidad?

¹⁸ Paagi sa masakit nga mga pulong, si Jehova nagsugo: “Magpabilin ka karon upod sa imo mga pagtiwtiw kag sa kabuganaan sang imo mga binabaylan, nga imo ginapangabudlayan kutob sa imo pagkapamatan-on; agod ayhan makapanginpulos ka, agod ayhan mapahayanghag mo ang mga tawo.” (Isaias 47:12) Ang Babilonia ginahangkat nga “magpabilin,” ukon magpadayon nga wala nagabag-o, sa iya pagsandig sa madyik. Kay man, bilang isa ka pungsod nangabudlay gid sia nga mapauswag ang okultismo halin sang iya “pagkapamatan-on.”

¹⁹ Apang ginyubit sia ni Jehova, nga nagasiling: “Ginalapyo ka sa kadam-an sang imo mga manuglaygay. Patinduga sila, karon, kag luwason ka, ang mga sumilimba sang langit, ang mga nagatan-aw sa mga bituon, ang mga nagahatag sing ihibalo sa panahon sang bag-ong mga bulan nahanungod sa mga butang nga magaabot sa imo.” (Isaias 47:13)e Mapaslawan gid ang mga manuglaygay sang Babilonia. Matuod, mga siglo sang pagpangusisa sa astronomiya ang ginhinguyang sa pagpauswag sang astrolohiya sang Babilonia. Apang sa gab-i sang iya pagkapukan, mabuyagyag sang makaluluoy nga kapaslawan sang iya mga astrologo nga ang pagpamakot walay pulos.​​—Daniel 5:​7, 8.

20. Ano ang madangatan sang mga manuglaygay sang Babilonia?

²⁰ Ginhinakpan ni Jehova ini nga bahin sang tagna paagi sa pagsiling: “Yari karon! Nangin kaangay sila sang ginalaban. Isa ka kalayo ang pat-od nga magasunog sa ila. Indi nila maluwas ang ila kalag gikan sa gahom sang dabdab. Wala sing pagbaga sang mga uling agod makapainit ang mga tawo, wala sing siga sang kalayo nga sa atubangan sini makalingkod. Pat-od nga mangin subong sila sa imo, nga mga kaupod mo nga nagpangabudlay subong mga manugtiwtiw mo kutob sa imo pagkapamatan-on. Magadalangdalang gid sila, ang tagsatagsa sa iya kaugalingon nga duog. Wala sing isa nga magaluwas sa imo.” (Isaias 47:14, 15) Huo, malapit na magaabot ang kalayuhon nga mga tion sa sining butig nga mga manuglaygay. Indi ini mangin isa ka maaliwanay nga kalayo nga makapainit-init sa mga tawo, kundi isa ka malaglagon, nagapanglamon nga kalayo nga magabuyagyag sa butig nga mga manuglaygay subong walay pulos nga ginalaban. Gani, indi katingalahan nga ang mga manuglaygay sang Babilonia magasalasala sa pagpalagyo! Bangod wala na ang katapusan nga suporta sang Babilonia, wala na sing magaluwas sa iya. Mabaton niya ang kadangatan mismo nga ginpadangat niya sa Jerusalem.​​—Jeremias 11:12.

21. Paano kag san-o nagmatuod ang matagnaon nga mga pulong sang Isaias?

²¹ Sang tuig 539 B.C.E., ining inspirado nga mga pulong nagsugod nga matuman. Gin-agaw sang mga hangaway sang Media kag Persia sa idalom sang pagpangulo ni Ciro ang siudad, kag ginpatay ang nagapuyo didto nga hari sini, nga si Belsasar. (Daniel 5:​1-4, 30) Sa isa ka gab-i ang Babilonia napukan gikan sa iya posisyon subong nagapangibabaw nga kagamhanan sa kalibutan. Sa amo natapos ang mga siglo sang Semitiko nga pagkasupremo, kag ang kalibutan napaidalom karon sa pagkontrol sang mga Aryan. Ang Babilonia napahamtang sa mga siglo-ang-kalawigon nga panahon sang pagkalusod. Sang ikap-at nga siglo C.E., nangin subong lamang ini sang “mga tumpok sang mga bato.” (Jeremias 51:37) Sa amo ang tagna ni Isaias natuman sing bug-os.

Ang Modernong-Adlaw nga Babilonia

22. Ano nga leksion tuhoy sa bugal ang ginatudlo sa aton sang pagkapukan sang Babilonia?

²² Madamo ang mahimo hunahunaon tuhoy sa tagna ni Isaias. Una, ginapadaku sini ang mga katalagman sang bugal kag pagkamatinaastaason. Ang pagkapukan sang bugalon nga Babilonia nagailustrar sang hulubaton sang Biblia: “Ang bugal nagauna sa kalaglagan, kag ang palabilabihon nga espiritu nagauna sa pagkasandad.” (Hulubaton 16:18) Ginadaug kon kaisa sang bugal ang aton di-himpit nga pagkatawo, apang ang ‘pagpabugal’ makadul-ong “sa kahuluy-an kag sa siod sang Yawa.” (1 Timoteo 3:​6, 7) Gani, maayo nga pamatian naton ang laygay ni Santiago: “Paubsa ang inyo kaugalingon sa panulok ni Jehova, kag bayawon niya kamo.”—Santiago 4:​10.

23. Ang tagna ni Isaias nagabulig sa aton nga makatigayon sing ano nga pagsalig?

²³ Ining matagnaon nga mga pulong nagabulig man sa aton nga magsalig kay Jehova, nga mas gamhanan sa tanan nga kasumpong niya. (Salmo 24:8; 34:7; 50:15; 91:​14, 15) Isa ini ka makalipay nga pahanumdom sa sining mabudlay nga mga adlaw. Ang pagsalig kay Jehova nagapalig-on sang aton determinasyon nga magpabilin nga wala sing kalainan sa iya mga mata, kay nahibaluan naton nga “ang palaabuton [sang wala sing kalainan] nga tawo mangin mahidaiton.” (Salmo 37:​37, 38) Maalamon pirme nga magsandig kay Jehova kag indi sa aton kaugalingon nga mga ikasarang sa atubangan sang “malalangon nga mga buhat” ni Satanas.​—Efeso 6:​10-​13, footnote.

24, 25. (a) Ngaa indi makatarunganon ang astrolohiya, apang ngaa madamo ang nagaliso sa sini? (b) Ano ang pila ka rason kon ngaa ginalikawan sang mga Cristiano ang disparatis?

²⁴ Talalupangdon nga ginapaandaman kita batok sa espiritistiko nga mga padugi, ilabi na ang astrolohiya. (Galacia 5:​20, 21) Sang mapukan ang Babilonia, wala madula sang astrolohiya ang iya gahom sa katawhan. Makawiwili nga ang libro nga Great Cities of the Ancient World nagasiling nga ang mga konstelasyon nga ginmapa sang mga Babilonianhon “nagbalhin” gikan sa ila dumaan nga mga posisyon, “sa amo ginahimo nga walay kahulugan ang bug-os nga ideya [sang astrolohiya].” Apang, nagauswag gihapon ang astrolohiya, kag madamo nga pamantalaan ang may mga kolumna para sa mga horoscope agod madali mabasa sang ila mga bumalasa.

²⁵ Ngaa ang mga tawo​—madamo sa ila edukado​—​nagakonsulta sa mga bituon ukon nagahimo sang iban pa nga di-makatarunganon kag disparatis nga mga padugi? Ang The World Book Encyclopedia nagasiling: “Ang mga disparatis mahimo nga mangin bahin sang kabuhi tubtob ang mga tawo nagakahadlok sa isa kag isa kag indi makapat-od tuhoy sa palaabuton.” Ang kahadlok kag pagkawalay kapat-uran mahimo nga nagatiklod sa mga tawo nga magpati sa disparatis. Apang, ginalikawan sang mga Cristiano ang disparatis. Wala sila nahadlok sa tawo​—si Jehova amo ang ila suporta. (Salmo 6:​4-​10) Kag wala sila nagapalibog kon ano ang mangin palaabuton; nahibaluan nila ang ginpahayag nga mga katuyuan ni Jehova kag wala nagaduhaduha nga “tubtob sa tion nga walay latid ang laygay ni Jehova magapabilin.” (Salmo 33:11) Ang pagpahisanto sang aton kabuhi sa laygay ni Jehova nagapasalig sing isa ka malipayon, malawig nga palaabuton.

26. Paano “ang mga pangatarungan sang maalam nga mga tawo” nangin “walay pulos”?

²⁶ Sining karon nga mga tinuig gintinguhaan sang iban nga hibaluon ang palaabuton sa kapin ka “sientipiko” nga mga paagi. May yara pa gani isa ka pagtuon nga ginatawag futurology, nga ginpaathag subong “isa ka pagtuon nga ginahugod sa palaabuton nga mga posibilidad pasad sa bag-o nga mga huyog.” Halimbawa, sang 1972 isa ka grupo sang mga manunudlo kag mga negosyante nga kilala subong Club of Rome ang nagtagna nga sa 1992 maubos ang tanan nga bulawan, asoge, zinc, kag petrolyo nga reserba sang kalibutan. Bueno, nakaagi ang kalibutan sing daku nga mga problema sugod sang 1972, apang sayop gid yadto nga tagna. Ang reserba nga bulawan, asoge, zinc, kag petrolyo sang duta yara gihapon. Kinapoy na gid ang tawo sa pagtinguha nga itagna ang palaabuton, apang indi pirme masaligan ang iya mga pakotpakot. Sa pagkamatuod, “ang mga pangatarungan sang maalam nga mga tawo walay pulos”!​—1 Corinto 3:​20.

Ang Nagapakari nga Katapusan Sang Babilonia nga Daku

27. San-o kag sa anong paagi napukan ang Babilonia nga Daku kaangay sa natabo sa Babilonia sang 539 B.C.E.?

²⁷ Ginpadayon sang mga relihion karon ang madamo sang mga doktrina sang dumaan nga Babilonia. Amo kon ngaa nagakaigo gid nga ginhingalanan ang bug-os kalibutan nga emperyo sang butig nga relihion subong Babilonia nga Daku. (Bugna 17:5) Inang internasyonal nga katilingban sang mga relihion napukan na kaanggid sa natabo sa dumaan nga Babilonia sang 539 B.C.E. (Bugna 14:8; 18:2) Sang 1919 ang mga nagkalabilin sang kauturan ni Cristo nagguwa gikan sa espirituwal nga pagkabihag kag ginsikway nila ang relihioso nga impluwensia sang Cristiandad, ang nagapangibabaw nga bahin sang Babilonia nga Daku. Sugod sadto nadula sang Cristiandad ang iya daku nga impluwensia sa madamo nga kadutaan diin mabakod sia anay.

28. Ano ang ginapabugal sang Babilonia nga Daku, apang ano ang nagahulat sa iya?

²⁸ Apang, ina nga pagkapukan panugod lamang sang kalaglagan nga mahanabo sa ulihi sa butig nga relihion. Talalupangdon nga ang tagna sang Bugna tuhoy sa pagkalaglag sang Babilonia nga Daku nagapahanumdom sa aton sang matagnaon nga mga pulong nga narekord sa Isaias 47:​8, 9. Kaangay sang dumaan nga Babilonia, ang modernong-adlaw nga Babilonia nga Daku nagasiling: “Nagalingkod ako nga reyna, kag indi ako balo, kag indi gid ako magkalisod.” Apang “sa isa ka adlaw magaabot ang iya mga kalalat-an, kamatayon kag pagkalisod kag gutom, kag sunugon sia sing bug-os sa kalayo, kay si Jehova nga Dios, nga nagahukom sa iya, makusog.” Gani ang matagnaon nga mga pulong nga narekord sa Isaias kapitulo 47 isa ka paandam sa mga tawo nga yara pa sa butig nga relihion. Kon luyag nila malikawan nga maulamid sa iya kalaglagan, dapat nila pamatian ang inspirado nga sugo: “Guwa kamo sa iya”!​​—Bugna 18:​4, 7, 8.

[Mga nota]

[Piktyur sa pahina 111]

Ang maluyagon sa pagpangalipay nga Babilonia paubson sa yab-ok

[Piktyur sa pahina 114]

Indi matagna sang mga astrologo sang Babilonia ang iya pagkapukan

[Piktyur sa pahina 116]

Ang astrolohiko nga kalendaryo sang Babilonia, nahauna nga milenyo B.C.E.

[Mga piktyur sa pahina 119]

Ang modernong-adlaw nga Babilonia madula sa indi madugay