Naugot Ka Bala Hikayan?

MADUMDUMAN mo bala ang katapusan nga tion nga ginhikayan ka? Nagakatabo ini sa tanan sa tion kag tion bangod sang nanuhaytuhay nga rason.

Ayhan ginhikayan ka sang isa agod itib-ong ang iya kaugalingon. Apang, sa masami, ang hikay ukon saway nagagikan sa isa ka tawo nga nagaulikid sa imo: Natalupangdan sang imo bana nga may diperensya ang imo linuto; ang imo asawa nagsiling nga ang imo kurbata indi bagay sa imo amerikana; ginsaway ka sang isa ka abyan bangod wala mo ginaatipan ang imo lawas. Ukon ang pagsaway mahimo nga isa ka disiplina, subong sang gikan sa amo ukon ginikanan (kon ikaw menor-de-edad), agod tadlungon ang butang nga imo nahambal ukon nahimo.

Ano man ang natabo, ginbaton mo bala ang saway? Ukon naakig ka bala, ayhan ginsilingan mo sia nga indi ka paghilabtan?

Para sa madamo, ang pagbaton sa hikay ukon saway isa ka masakit nga eksperiensia. Nagapangakig sila kag nagakusmod. Ang iban nagakadulaan sing kompiyansa, kag nagahinakop nga ‘Indi ako makahimo sing husto’ kag mapung-awan na.

Lakip ka bala sa mga naugot hikayan ukon sawayon? Indi ka tumalagsahon; madamo ang subong sina. Matun-an mo bala nga batunon ang saway nga indi tanto kasakit kag wala nagasobra sa reaksion? Binagbinagon sining artikulo ang anom ka paagi nga ang saway sarang mabaton sing maayo-ayo. Mahimo nga makabulig ini sa imo nga dulaon, ukon sa dimagkubos buhinan, ang kasakit sang saway.

1. Batuna ang Hikay

Daw nagakatingala ka bala nga ang iban nga tawo luyag hikayan, ayhan nagapangita pa sini? Ang magasin nga Bits and Pieces nagkomento: “Ang maalam nga mga lider . . . nakahibalo nga magasayop sila sa pila ka porsiento sang tion. Amo kon ngaa ginakinahanglan nila ang nagasumpakil nga mga pagtamod​—agod mabuhinan ang sayop antes nila mahimo ini, kag tadlungon ang nagligad nga mga sayop sa gilayon nga mahimo.”

Subong nga makita sang iban ang mga bahin sang aton panagway nga indi naton makita​—baliskad nga kuwelyo, tiko nga kurbata​—makita man nila ang mga bahin sang aton personalidad nga indi naton makita. Tamda ang ila mga obserbasyon subong makabulig sa baylo nga makatalagam. Batuna ang ila hikay subong isa ka kahigayunan sa pagtuon sing lain nga butang. Himua ini nga isa ka makapalig-on nga eksperiensia.

2. Kontrola ang Imo Pinakagrabe nga Manugsaway

Sobra ka bala ka palahikay sa imo kaugalingon? Nagakumodkumod ka bala sa imo mga sayop? Ukon kon ipatalupangod sa imo sang isa ang imo isa ka sayop, ginadugang mo bala ini sa isa ka malawig nga listahan sang wala sing kaangtanan nga mga kaluyahon?

Si Dr. Harold Bloomfield nagsiling: “Kon ginatublag na kita sang aton paghikay sa kaugalingon, labi pa nga matublag kita kon hikayan pa kita sang iban. Bisan pa kon dayawon kita sang isa kag may isa lamang ka butang nga ginahikay sa aton, masami nga ang ginahunahuna naton sing kapin amo ang pagkadisangkol sa baylo sang maayo nga mga butang nga nahimo naton.”

Mangin rasonable sa pagtimbangtimbang sa imo kaugalingon. Paano mo mahibaluan kon ano ang rasonable? Handurawa nga ang imo isa ka suod nga abyan nagabaton man sing kaanggid nga hikay. Ano nga reaksion ang luyag mo gikan sa iya? Maluoy sa kaugalingon? Mangakig? Sikwayon ang maayong laygay? Indi, mahimo gid nga lauman mo nga pamatian niya ang hikay nga indi tanto masakitan, timbangtimbangon ini sing bunayag, kag gamiton ini para sa personal nga pag-uswag.

Nian, ngaa indi amo man sina ang himuon sa imo kaugalingon?

3. Mangayo sing mga Detalye

“Indi ko luyag ang imo panimuot!” Luyag mo bala nga silingan ka sina sang iban? Indi, masakit ang kaangay sina nga mga komento, indi bala?

Ang imo pinakamaayo nga tikang diri amo ang mangayo ka sing dugang nga mga detalye. Sa iya libro nga Conversationally Speaking, si Alan Garner nagpaathag: “Ang hikay masami nga ginagamit sa kabilugan . . . Ang pagpangayo sing ispisipiko nga butang makabulig sa imo sa paghibalo sing sibu kon ano gid ang ginapamatukan sang isa ka tawo. . . . Kaangay sang reporter, ang lamang nga himuon mo amo ang mamangkot sa tuyo nga hibaluon kon sin-o, ano, san-o, diin, ngaa, kag paano.”

Halimbawa, sa ginhambal ka ina, mahimo ka magsabat: ‘Ano nga ispisipiko nga panimuot ang ginahunahuna mo?’ Kon indi sia ispisipiko gihapon, mahimo ka man mamangkot: ‘Ngaa makaulugot ini? Mahatagan mo bala ako sing halimbawa kon san-o ko ginhimo ini?’ Napahulag sang imo handum nga magkomunikar sa baylo nga maghangkat, ang mga pamangkot kaangay sini mahimo nga makabulig sa nagahikay kag sa imo sa pagsentro sang inyo igtalupangod sa ispisipiko nga mga butang. Mahimo nga ipahayag sini kon bala ang hikay makatarunganon ukon sobra nga reaksion. Kag magahatag ini sa imo sing dugang nga tion sa pagbinagbinag sini nga butang.

4. Pakalmaha ang Nagasaway sa Imo

Ano kon akig ang isa nga nagasaway sa imo? Si Dr. David Burns nagarekomendar: “Husto man ukon sala ang nagasaway sa imo, mangita sing pila ka paagi nga mag-ugyunay kamo.” Paano ini mangin sa bentaha mo? Madaug sini ang nagasaway sa imo, magakalma sia, kag mangin bukas sia sa paghambalanay.

Sa pihak nga bahin, kon mangatarungan ka dayon​—subong amo ang huyog kon ang akusasyon batok sa imo indi matuod​—ginadugangan mo lamang ang pang-atake sang nagasaway sa imo. Subong ginpakita ni Dr. Burns: “Masapwan mo nga nagabaskog ang kabaskugon sang pag-atake sang imo kaaway!” Kon amo, ang imo labing maayo nga tikang, amo nga mangita ka sing punto nga maugyunan ninyo antes ninyo hambalan ang inyo ginabaisan.

5. Talupangda ang Unod, Indi ang Pagpabutyag Sini

Ang isa ka iloy nakabaton sing reklamo nahanungod sa paggawi sang iya anak sa palibot. Ang reklamo ginhatag sing matigdas kag sa espiritu sang pagpaindisanay. Madali kuntani nga ginsikway sang iloy ang komento sang kaingod subong indi makatarunganon ukon indi sinsero, kag nasulay gid sia sa paghimo sini.

Sa baylo, sa tapos niya mapamatud-an nga may kamatuoran ang saway, ginsilingan niya ang iya anak: “Indi pirme ang aton paborito nga mga tawo ang nagapatalupangod sang aton mga sayop, bisan pa kon nagabenepisyo kita sa sini. Gamiton naton ini subong kahigayunan sa pag-uswag.”

May isa bala nga matigdas nga nagsabdong sa imo? Mahimo nga ina nga tawo sensitibo ukon mahisaon. Ikaw ukon ang iban mahimo nga may kahigayunan sa pagbulig sa iya sa nagakaigo nga tion. Apang indi pagsikwaya ang iya obserbasyon bangod lamang ginpabutyag niya ini sing prangka. Talupangda ang unod sang saway. Matuod bala ini? Kon matuod, indi pag-idingot sa imo kaugalingon ini nga kahigayunan sa pag-uswag.

6. Buhini ang Pagkatigdas

Mahimo nga makibot ka sa sini, apang sarang mo makontrol ang pagkasunson kag ang pagkatigdas sang imo pagbaton sa saway. Matuod ini nga prinsipio labi na sa makatadlong nga saway gikan sa mga tawo nga may awtoridad. Sa anong paagi?

Sang una, ang comino nga maitom popular sa Palestina. Apang indi kaangay sang iban nga mga tanom, wala ini ginaligis paagi sa mabug-at nga mga aliling ukon mga ligid sang inugligis nga mga instrumento. Sa baylo, ginaligis ini paagi sa sungkod ukon bilugon. Ngaa espesyal kag hinay-hinay ang paglinas? Bangod ang gamay kag mahumok nga mga liso sini indi kinahanglan linason sing mabug-at nga butang kag, sa kamatuoran, mapierdi ini sini.

Ginagamit sang tulun-an nga Isaias sang Biblia ang comino nga maitom nga tanom sa pag-ilustrar sang nanuhaytuhay nga kadakuon sang disiplina. Kon ang isa ka tawo nagabaton sang mamag-an nga porma sang pagtadlong, indi na niya kinahanglan ang kapin katigdas nga pagtadlong sa amo gihapon nga butang.​—Isaias 28:​26, 27.

Gani malikawan mo ang matigdas nga pagtadlong paagi sa pagbaton gilayon sang saway sa mamag-an nga porma sini. Subong halimbawa, nahibaluan mo bala nga pirme ka ulihi sa trabaho? Tadlunga ina nga batasan karon, antes ka hambalon sang imo amo sa sini nga butang. Ginpatalupangod na bala niya ini sa imo? Magbag-o sa gilayon paagi sa pag-abot suno sa oras, antes maobligar sia sa paghimo sing kapin katigdas nga mga tikang.

Malandas Mo

Ang pagbaton sa hikay ukon saway masakit. Handum mo kuntani nga pabay-an ka na lang sang iban, indi ka paghukman, untatan ang paghatag sing ‘makabulig nga mga panugda.’

Apang ang paghandum kag pagpamatok indi magapugong sa saway. Ang pagpanaway bahin sang tawhanon nga kinaugali karon. Dugang pa, wala ka sing kontrol sa kadakuon sang taktika nga ginagamit sang iban kon nagahatag sang wala ginapangabay nga laygay.

Sa baylo nga maugot, himusli ang sarang mo makontrol: ang imo reaksion. Gamita ang pila sang mga panugda sa ibabaw sa paglandas sang saway kag pahumuka ang kasakit sini. Malipay ka nga ginhimo mo ini.

Paghatag sang Saway

Kon sensitibo ka sa pagbaton sang saway, mahimo nga nabudlayan ka man sa paghatag sini. Yari ang pila ka panuytoy nga dumdumon kon nagahatag sing saway:

Maggamit sing pila lamang ka tinaga. Ang dimaalamon nga mga panikasog agod likawan nga masaklaw ang balatyagon sang isa nga imo ginasaway masami nga nagagikan sa sobra nga hambal, nga mahimo magapadala sing indi maathag nga mensahe.

Likawi nga munuhon ang tagsa ka diutay nga sayop nga mapanilagan mo sa isa ka tawo. Makaulugot ini, kag sa ulihi sikwayon sang mga tawo ang imo mga pagtamod subong indi importante. Mahimo nga likawan pa gani nila ikaw. Ang tagsatagsa dihimpit kag may mga sayop. Indi nila malandas ini tanan sa isa ka tion lamang. Kon ang sayop nga napanilagan mo indi serioso, pabay-i na lang ini. Subong ginasiling sang Biblia: “Ang gugma nagatabon sang kadam-an nga mga sala.”​—1 Pedro 4:8.

Makita kita sang iban nga mga tawo sa mga paagi nga indi naton makita