Padayon nga Pangitaa ang Ginharian kag ang Pagkamatarong sang Dios
“Padayon, nian, nga pangitaa anay ang ginharian kag ang iya pagkamatarong, kag tanan ini nga butang idugang sa inyo.”—MATEO 6:33.
1, 2. Ginhimo sang mga escriba kag mga Fariseo ang maayo nga mga buhat nga mangin ano, kag ano ang ginpaandam ni Jesus sa iya mga sumulunod?
GINTINGUHAAN sang mga escriba kag mga Fariseo ang pagkamatarong suno sa ila kaugalingon nga dalanon, indi suno sa dalanon sang Dios. Indi lamang ina, kundi sang maghimo sila sing maayo nga mga buhat, ginhimo nila ini nga salimpapaw nga mga buhat agod makita sang mga tawo. Nagaalagad sila, indi sa Dios, kundi sa ila kaugalingon nga pagkawalay pulos. Ginpaandaman ni Jesus ang iya mga disipulo batok sa sining pagpakunokuno: “Andam kamo nga indi maghimo sang inyo pagkamatarong sa atubangan sang mga tawo agod nga makita nila; kay nian wala kamo sing balos sa inyo Amay nga yara sa langit.”—Mateo 6:1.
2 Ginaapresyar ni Jehova ang mga nagahatag sa mga imol—apang wala niya ginaapresyar ang mga tawo nga nagahatag subong sang pagpanghatag sang mga Fariseo. Ginpaandaman ni Jesus ang iya mga disipulo batok sa pag-ilog sa ila: “Busa kon ikaw magpanglimos, dili ka magpatunog sing trumpeta sa imo atubangan, subong sang ginahimo sang mga salimpapaw sa mga sinagoga kag sa mga dalan, agod pagdayawon sila sang mga tawo. Sa pagkamatuod, ako nagasiling sa inyo, Nabaton na nila ang ila balos sing bug-os.”—Mateo 6:2.
3. (a) Sa anong paagi ang mga escriba kag mga Fariseo nabayaran na sing bug-os bangod sang ila pagpanghatag? (b) Paano ang panghunahuna ni Jesus tuhoy sa paghatag tuhay?
3 Ang Griegong tinaga para sa ‘nabaton na nila sing bug-os’ (a·peʹkho) isa ka termino anay nga masami makita sa mga resibo. Ang paggamit sini sa Wali sa Bukid nagapakita nga “nabaton na nila ang ila balos,” kon sayoron, “napirmahan nila ang resibo sang ila balos: ang ila kinamatarong nga mabaton ang ila balos natuman, nga subong bala nakahatag na sila sing resibo sa sini.” (An Expository Dictionary of New Testament Words, ni W. E. Vine) Ang mga regalo para sa mga imol dayag nga ginapanaad sa mga kalye. Sa mga sinagoga ang mga ngalan sang mga donor ginaanunsyo. Ang mga nakahatag sing daku nga kantidad ginapadunggan sing pinasahi paagi sa pagpapungko sa ila sa tupad sang mga rabbi sa tion sang pagsimba. Nagapanghatag sila agod makita sang mga tawo; nakita sila kag ginhimaya sang mga tawo; busa, maistampahan nila ang resibo sang balos bangod sang paghatag nila sing “Nabayaran sing Bug-os.” Daw ano ka tuhay ang panghunahuna ni Jesus! Maghatag “sing tago; nian ang imo Amay nga nagatan-aw sa tago magabalos sa imo.”—Mateo 6:3, 4; Hulubaton 19:17.
Mga Pangamuyo nga Nagapahamuot sa Dios
4. Ngaa gintawag ni Jesus nga salimpapaw ang mga Fariseo bangod sang ila mga pagpangamuyo?
4 Ginaapresyar ni Jehova ang mga pangamuyo nga ginapatuhoy sa iya—apang indi subong sang pagpangamuyo sang mga Fariseo. Si Jesus nagsiling sa iya mga sumulunod: “Kon ikaw magpangamuyo, dili ka magsubong sa mga salimpapaw; kay maluyag sila magtindog kag magpangamuyo sa mga sinagoga kag sa mga ginsang-an sang dalan agod nga makita sila sang mga tawo. Sa pagkamatuod, ako nagasiling sa inyo, Nabaton na nila ang ila balos sing bug-os.” (Mateo 6:5) Madamo sing pangamuyo ang mga Fariseo nga ila ginapangadi, sa ispisipiko nga mga tion, walay sapayan kon diin man sila. Sa teoriya, dapat nila ini himuon sa pribado. Apang, sing hungod, nagakadto sila sa “mga ginsang-an sang dalan,” nga kitaon sa mga tawo nga nagalabay sa apat ka direksion, kon mag-abot ang oras sa pagpangamuyo.
5. (a) Ano ang dugang pa nga mga buhat sang mga Fariseo nga naghimo sang ila mga pangamuyo nga wala ginpamatian sang Dios? (b) Ano nga mga butang ang gin-una ni Jesus sa iya modelo nga pangamuyo, kag nagaugyon bala ang mga tawo karon sa sini?
5 Sa pagpakitakita sing dimatuod nga pagkabalaan, “sa pamalibad nagahimo [sila] sing malawig nga mga pangamuyo.” (Lucas 20:47) Ang isa ka pinalatunlaton nga tradisyon nagsiling: “Ang diosnon nga mga tawo sang una nagahulat anay sing isa ka oras antes sila mangadi sing Tefillah [pangamuyo].” (Mishnah) Sa sina nga tion makita sang tanan ang ila pagkadiosnon kag magadayaw sa sini! Ina nga mga pangamuyo wala sing pulos. Nagsiling si Jesus nga mangamuyo sing tago, nga wala ginahimo ang wala sing pulos nga pagsulitsulit, kag ginhatagan niya sila sing simple lamang nga modelo. (Mateo 6:6-8; Juan 14:6, 14; 1 Pedro 3:12) Ang modelo nga pangamuyo ni Jesus nag-una sang ulunahon nga mga butang: “Amay namon nga yara sa langit, pakabalaanon ang imo ngalan. Magkari ang imo ginharian. Paghimuon ang imo kabubut-on.” (Mateo 6:9-13) Pila lamang ka tawo karon ang nakakilala sang ngalan sang Dios, kag labi na wala nagapakabalaan sini. Bangod sini, ginahimo nila sia nga isa ka dios nga wala sing ngalan. Magkari ang Ginharian sang Dios? Madamo ang nagahunahuna nga nag-abot na ini, sa sulod nila. Mahimo nagapangamuyo sila nga paghimuon ang iya kabubut-on, apang ang kalabanan nagahimo sang ila kaugalingon nga kabubut-on.—Hulubaton 14:12.
6. Ngaa ginkondenar ni Jesus ang mga pagpuasa sang mga Judiyo subong wala sing pulos?
6 Ang pagpuasa ginakahamut-an ni Jehova—apang indi ang pagpuasa sang mga Fariseo. Subong sang sa pagpanglimos kag pagpangamuyo sang mga escriba kag mga Fariseo, ginsikway man ni Jesus ang ila pagpuasa subong wala sing pulos: “Kon magpuasa kamo, dili kamo magpakita sing mga guya nga masinulub-on, subong sang mga salimpapaw, kay nagabalhin sila sang ila mga guya sa pagpakita sa mga tawo nga nagapuasa sila. Sa pagkamatuod, ako nagasiling sa inyo, nabaton na nila ang ila balos sing bug-os.” (Mateo 6:16) Ginpakita sang ila pinalatunlaton nga mga tradisyon nga sa tion sang pagpuasa ang mga Fariseo wala nagapanghinaw ukon nagapanghaplas sang ila kaugalingon kundi nagasabwag sing abo sa ila ulo. Kon wala nagapuasa, ang mga Judiyo regular nga nagapanghinaw sang ila kaugalingon kag nagapanghaplas sing lana sa ila lawas.
7. (a) Paano dapat maggawi ang mga sumulunod ni Jesus kon nagapuasa sila? (b) Tuhoy sa pagpuasa, ano ang ginpatuman ni Jehova sang adlaw ni Isaias?
7 Tuhoy sa pagpuasa, ginsingganan ni Jesus ang iya mga sumulunod: “Hisui ang imo ulo kag hilam-usi ang imo guya, agod nga indi makita sang mga tawo nga ikaw nagapuasa kundi sang imo Amay.” (Mateo 6:17, 18) Sang adlaw ni Isaias ang nagsipak nga mga Judiyo nakasapo sing kalipay sa ila pagpuasa, pagpabudlay sa ila mga kalag, pagduko sang ila ulo, kag pagpungko sa nahumlad nga panapton kag mga abo. Apang luyag ni Jehova nga hilwayon nila ang ginapigos, pakan-on ang ginagutom, pabalayan ang mga wala sing balay, kag papanaptan ang mga hubo.—Isaias 58:3-7.
Magtipon sing Langitnon nga Bahandi
8. Ano ang kabangdanan nga nalipatan sang mga escriba kag mga Fariseo kon paano matigayon ang kahamuot sang Dios, kag anong prinsipio, nga ginpabutyag sang ulihi ni Pablo, ang nalipatan nila?
8 Sa ila pagtinguha sang pagkamatarong, nalipatan sang mga escriba kag mga Fariseo kon paano matigayon ang kahamuot sang Dios kag sa baylo ang pagdayaw sang mga tawo sa ila ang gintalupangod nila. Nawili gid sila sa mga tradisyon sang tawo sa bagay nga ginpahigad nila ang nasulat nga Pulong sang Dios. Ginpahamtang nila ang ila tagipusuon sa dutan-on nga katungdanan sa baylo sang langitnon nga bahandi. Ginsikway nila ang simple lamang nga kamatuoran nga ginsulat sang mga tinuig sang ulihi sang isa ka Fariseo nga nangin Cristiano: “Bisan ano ang inyo ginahimo, himua ninyo sing bug-os kalag subong nga kay Jehova, kag indi sa mga tawo, kay nahibaluan ninyo nga magabaton kamo gikan kay Jehova sing tumbas nga panublion.”—Colosas 3:23, 24.
9. Ano ang mga katalagman sang dutan-on nga bahandi, apang ano ang magahupot sa matuod nga bahandi nga wala sing peligro?
9 Interesado si Jehova sa inyo debosyon sa iya, indi sa inyo tinago sa banko. Nahibaluan niya nga kon diin ang inyo tagipusuon didto ang inyo bahandi. Sarang bala maut-ot sang tuktok kag mga sapatsapat ang imo bahandi? Sarang bala maguhaban sang mga kawatan ang mga dingding sini kag makawat ini? Ukon sa sining modernong mga tion nga wala sing kalig-unan ang ekonomiya, sarang bala mapanubo sang implasyon ang gahom sini sa pagbakal ukon malaglag bala ini sang pagkalusod sang stock market? Mahimo bala makawat ang imo bahandi bangod sang nagadugang nga krimen? Indi kon ginatago ini sa langit. Indi kon ang imo mata—ang suga nga nagaiwag sa imo bug-os nga lawas—simple lamang, kag nasentro sa Ginharian sang Dios kag sa iya pagkamatarong. Ang manggad may paagi nga madula. “Dili ka maghimud-os nga magmanggaranon. Untat ka sa imo kaugalingon nga paghangop. Ituhoy mo bala ang imo mga mata sa sina nga indi amo? Kay ang manggad nagahimo sila sing mga pakpak kaangay sang agila nga nagalupad nayon sa langit.” (Hulubaton 23:4, 5) Gani ngaa magpulaw ka bangod sa manggad? “Ang kabuganaan sang manggaranon wala nagatugot sa iya sa pagtulog.” (Manugwali 5:12) Dumduma ang paandam ni Jesus: “Indi kamo makaalagad sa Dios kag sa Manggad.”—Mateo 6:19-24.
Ang Pagtuo nga Nagadula sang Kabalaka
10. Ngaa importante gid nga magtuo sa Dios sa baylo sang materyal nga mga pagkabutang, kag ano ang ginlaygay ni Jesus?
10 Luyag ni Jehova nga magtuo kamo sa iya, indi sa materyal nga mga pagkabutang. “Kon wala sing pagtuo indi mahimo nga mapahamut-an sia, kay ang nagapalapit sa Dios dapat magtuo nga amo sia kag nga sia manugpadya sa mga hanuot nga nagapangita sa iya.” (Hebreo 11:6) Si Jesus nagsiling: “Bisan pa bugana ang isa ka tawo ang iya kabuhi wala nagagikan sa mga butang nga iya ginapanag-iyahan.” (Lucas 12:15) Ang minilyon nga kuwarta sa banko indi magahupot sa may balatian nga mga baga nga magpadayon sa pagpanghikot ukon sa nalapyo na nga tagipusuon nga magpadayon sa pagbomba. Gani “bangod sini ako nagasiling sa inyo,” padayon ni Jesus sa iya Wali sa Bukid: “Mag-untat sa pagkabalaka nahanungod sang inyo kalag kon ano ang inyo kaunon ukon ano ang inyo imnon, ukon nahanungod sang inyo lawas kon ano ang inyo isuksok. Indi bala ang kabuhi labi pa sa kalan-on kag ang lawas sa panapton?”—Mateo 6:25.
11. Sa diin nakita ni Jesus ang madamo sang iya mga ilustrasyon, kag paano ini ginpasundayag sa Wali sa Bukid?
11 Sampaton si Jesus sa pagsugid sing mga ilustrasyon. Mapensaran niya ini bisan diin sia magtulok. Nakita niya ang isa ka babayi nga nagabutang sing nagasiga nga suga sa ibabaw sang lampara kag ginhimo niya ini nga ilustrasyon. Nakita niya ang isa ka manugbantay nga nagapain sang mga karnero gikan sa mga kanding; nangin ilustrasyon ini. Nakita niya ang kabataan nga nagahampang sa tiendahan; nangin ilustrasyon ini. Kag amo man sa Wali sa Bukid. Samtang nagahambal sia tuhoy sa pagkabalaka sa pisikal nga mga kinahanglanon, nakakita sia sing ilustrasyon sa mga pispis nga nagalupadlupad kag sa mga liryo nga nagatubo sa kiliran sang bukid. Nagasab-ug bala kag nagaani ang mga pispis? Wala. Nagapangabudlay bala kag nagahabol sang ila panapton ang mga liryo? Wala. Ang Dios ang naghimo sini; sia ang nagaatipan sini. Apang, labi pa ikaw sa mga pispis kag mga liryo. (Mateo 6:26, 28-30) Ginhatag niya ang iya Anak para sa inyo, indi para sa ila.—Juan 3:16.
12. (a) Nagkahulugan bala ang mga ilustrasyon nahanungod sa mga pispis kag mga bulak nga ang mga disipulo ni Jesus indi magpangabudlay? (b) Ano nga punto ang ginhimo ni Jesus tuhoy sa binuhatan kag pagtuo?
12 Wala diri ginasugiran ni Jesus ang iya mga sumulunod nga indi sila dapat magtrabaho agod pakan-on kag pabayuan ang ila kaugalingon. (Tan-awa ang Manugwali 2:24; Efeso 4:28; 2 Tesalonica 3:10-12.) Sadtong aga sang tigpamulak, ang mga pispis masako sa pagpangaykay sing pagkaon, sa pagpangaluyag, sa paghimo sing pugad, sa paglumlom sa mga itlog, sa pagpakaon sa ila boto. Nagapangabudlay sila apang wala nagakabalaka. Ang mga bulak masako man sa pagduso sang ila mga gamot paidalom sa duta sa pagpangita sing tubig kag mga mineral kag sa pagpadala sang ila mga dahon paibabaw agod makakita sing kapawa sang adlaw. Dapat sila maggulang kag mamulak kag magpatubas sing liso antes sila mapatay. Nagapangabudlay sila apang wala nagakabalaka. Ang Dios nagaaman para sa mga pispis kag mga liryo. ‘Indi bala sia magpapanapot sa inyo sing labi pa, kamo nga diutay sing pagtuo?’—Mateo 6:30.
13. (a) Ngaa nagakaigo nga gingamit ni Jesus ang maniko nga talaksan sang nagahambal sia nahanungod sa pagpalawig sang kabuhi sang isa? (b) Paano mo mapalawig ang imo kabuhi sing walay katapusan nga minilyon ka milya, kon sa aton pa?
13 Gani magtuo kamo. Indi magkabalaka. Wala sing mahimo ang kabalaka. “Sin-o sa inyo nga tungod sa pagkabalaka,” pamangkot ni Jesus, “makadugang sing isa ka maniko sa kalawigon sang iya kabuhi?” (Mateo 6:27) Apang ngaa gin-angot ni Jesus ang pisikal nga talaksan sang distansya, ang isa ka maniko, sa talaksan sang tion sa kalawigon sang kabuhi? Ayhan bangod masunson ginapaanggid sang Biblia ang kalawigon sang kabuhi sang tawo sa paglakbay, ginagamit ang mga ekspresyon subong sang “dalanon sang mga makasasala,” “banas sang matarong,” ‘malapad nga dalan padulong sa kalaglagan,’ kag ‘masipot nga dalan padulong sa kabuhi.’ (Salmo 1:1; Hulubaton 4:18; Mateo 7:13, 14) Ang pagkabalaka sa adlaw-adlaw nga mga kinahanglanon indi makapalawig sang kabuhi sang isa sing bisan isa ka fraction, “isa ka maniko,” sa iban nga pulong. Apang may yara paagi nga mapalawig mo ang imo kabuhi sing walay katapusan nga minilyon ka milya, kon sa aton pa. Indi paagi sa pagkabalaka kag magsiling: “Ano ang aton kaunon?” ukon “Ano ang aton imnon?” ukon “Ano ang aton isuksok?” kundi paagi sa pagtuo kag paghimo sang ginasugo sa aton ni Jesus: “Padayon, nian, nga pangitaa anay ang Ginharian kag ang iya pagkamatarong, kag tanan ini nga butang idugang sa inyo.”—Mateo 6:31-33.
Pagtigayon sang Ginharian sang Dios kag sang Iya Pagkamatarong
14. (a) Ano ang tema sang Wali sa Bukid? (b) Sa anong sayop nga paagi ginpangita sang mga escriba kag mga Fariseo ang Ginharian kag ang pagkamatarong?
14 Sa nagabukas nga dinalan sang iya Wali sa Bukid, naghambal si Jesus nga ang Ginharian sang mga langit iya sang mga mahunahunaon sang ila espirituwal nga kinahanglanon. Sa ikap-at nga dinalan, nagsiling sia nga ang mga ginagutom kag ginauhaw sa pagkamatarong busgon. Gin-una diri ni Jesus ang Ginharian kag ang pagkamatarong ni Jehova. Amo ini ang tema sang Wali sa Bukid. Amo ini ang sabat sa mga kinahanglanon sang tanan nga katawhan. Apang sa anong paagi matigayon ang Ginharian sang Dios kag ang pagkamatarong sang Dios? Paano mapadayon ang pagpangita sini? Indi suno sa ginhimo sang mga escriba kag mga Fariseo. Ginpangita nila ang Ginharian kag ang pagkamatarong paagi sa Mosaiko nga Kasuguan, nga suno sa pangangkon nila nagalakip sa pinalatunlaton nga mga tradisyon, kay nagpati sila nga ang nasulat nga Kasuguan kag ang pinalatunlaton nga mga tradisyon ginhatag sang Dios kay Moises sa Bukid Sinai.
15. (a) Suno sa mga Judiyo, san-o nagsugod ang ila pinalatunlaton nga mga tradisyon, kag paano nila ginpakalabaw ini sa nasulat nga Mosaiko nga Kasuguan? (b) San-o gid nagsugod ining mga tradisyon, kag ano ang epekto sini sa Mosaiko nga Kasuguan?
15 Ang ila tradisyon tuhoy sini nagasiling: “Nabaton ni Moises ang Kasuguan [footnote, “Ang ‘Pinalatunlaton nga Kasuguan’ ”] gikan sa Sinai kag gintugyan ini kay Josue, kag gintugyan ini ni Josue sa mga gulang, kag sang mga gulang sa mga Manalagna; kag gintugyan ini sang mga Manalagna sa mga lalaki sang Dakung Sinagoga.” Sang ulihi ang ila pinalatunlaton nga kasuguan ginpakalabaw pa sa nasulat nga Kasuguan: “[Kon] lapason niya ang mga tinaga sang [nasulat] nga Kasuguan, wala sia sing sala,” apang kon “dugangan niya sing mga tinaga ang [pinalatunlaton nga mga tradisyon] sang mga Escriba, may sala sia.” (Mishnah) Ang ila pinalatunlaton nga mga tradisyon wala magsugod sa Sinai. Sa kamatuoran, nagsugod ini sa pagdamo sing madasig mga duha ka siglo sa wala pa si Cristo. Gindugangan sini, ginbuhinan, kag ginhimo nga wala sing pulos ang nasulat nga Mosaiko nga Kasuguan.—Ipaanggid ang Deuteronomio 4:2; 12:32.
16. Paano matigayon sang katawhan ang pagkamatarong sang Dios?
16 Ang pagkamatarong sang Dios matigayon indi paagi sa Kasuguan kundi wala sing kaangtanan sa sini: “Paagi sa mga buhat sang kasuguan wala sing unod nga pagpakamatarungon sa atubangan niya, kay paagi sa kasuguan nakilala sing sibu ang sala. Apang ginpahayag karon ang pagkamatarong nga wala sing kaangtanan sa kasuguan, subong ginasaksihan sang Kasuguan kag sang mga Manalagna; huo, ang pagkamatarong sang Dios paagi sa pagtuo kay Jesucristo.” (Roma 3:20-22) Gani ang pagkamatarong sang Dios matigayon paagi sa pagtuo kay Cristo Jesus—bugana ini nga “ginasaksihan sang Kasuguan kag sang mga Manalagna.” Ang Mesianikong mga tagna natuman kay Jesus. Gintuman man niya ang Kasuguan; ginkuha ini sa dalanon paagi sa pagkalansang sa iya sa usok sang pag-antos.—Lucas 24:25-27, 44-46; Colosas 2:13, 14; Hebreo 10:1.
17. Suno kay apostol Pablo, paano napaslawan ang mga Judiyo sa paghibalo sang pagkamatarong sang Dios?
17 Busa, nagsulat si apostol Pablo tuhoy sa kapaslawan sang mga Judiyo sa pagpangita sang pagkamatarong: “Nagasaksi ako sa ila nga may pagkakugi sila sa Dios; apang indi suno sa sibu nga ihibalo; kay, bangod wala nila mahibaluan ang pagkamatarong sang Dios kundi nagtinguha sila sa pagtukod sang ila kaugalingon, wala sila magpasakop sa pagkamatarong sang Dios. Kay si Cristo amo ang katapusan sang Kasuguan, agod nga ang tagsatagsa nga may pagtuo makatigayon sing pagkamatarong.” (Roma 10:2-4) Nagsulat man si Pablo tuhoy kay Cristo Jesus: “Sia nga wala makakilala sing sala ginhimo niya nga mangin sala tungod sa aton, agod nga kita mangin pagkamatarong sang Dios paagi sa iya.”—2 Corinto 5:21.
18. Paano gintamod sang Judiyong mga tradisyonalista, sang Griegong mga pilosopo, kag sang “mga tinawag,” si “Cristo nga ginlansang?”
18 Gintamod sang mga Judiyo ang nagatagumatayon nga Mesias subong maluya. Ginyaguta sang Griegong mga pilosopo ina nga Mesias subong kabuangan. Walay sapayan, ang kamatuoran amo ang ginsiling ni Pablo: “Ang mga Judiyo nagakinahanglan sing mga tanda kag ang mga Griego nagapangita sing kaalam; apang amon ginawali si Cristo nga ginlansang, nga sa mga Judiyo kasandaran kag sa mga Gentil kabuangan; apang sa mga tinawag, mga Judiyo kag mga Griego, si Cristo amo ang gahom sang Dios kag ang kaalam sang Dios. Kay ang kabuangan sang Dios maalam pa sa mga tawo, kag ang kaluyahon sang Dios makusog pa sa mga tawo.” (1 Corinto 1:22-25) Si Cristo Jesus amo ang kapahayagan sang gahom kag kaalam sang Dios kag amo ang paagi sang Dios para sa pagkamatarong kag kabuhi nga wala sing katapusan sang matinumanon nga katawhan. “Wala sing kaluwasan sa bisan kay sin-o nga iban, kay wala sing iban nga ngalan sa idalom sang langit nga ginhatag sa mga tawo nga paagi sa iya kinahanglan kita maluwas.”—Binuhatan 4:12.
19. Ano ang ipakita sang masunod nga artikulo?
19 Ipakita sang masunod nga artikulo nga kon luyag naton malikawan ang kalaglagan kag matigayon ang kabuhi nga wala sing katapusan, dapat naton padayunon ang pagpangita sa Ginharian sang Dios kag sang iya pagkamatarong. Dapat ina himuon indi lamang paagi sa pagpamati sa mga pinamulong ni Jesus kundi paagi man sa paghimo sini.
Repaso nga mga Pamangkot
◻ Ginhimo sang Judiyong mga relihionista ang ila mga regalo sang kaluoy, mga pangamuyo, kag mga pagpuasa nga mangin ano?
◻ Diin ang wala sing peligro nga talaguan sang imo bahandi?
◻ Ngaa dapat naton likawan ang pagkabalaka sa aton materyal nga mga kinahanglanon?
◻ Ano ang sayop nga pangangkon sang mga Judiyo nahanungod sa ginhalinan sang ila pinalatunlaton nga mga tradisyon?
◻ Paagi sa ano matigayon ang Ginharian sang Dios kag ang iya pagkamatarong?
[Piktyur sa pahina 16]
Ang mga Fariseo maluyagon mangamuyo nga nagatindog sa mga ginsang-an sang dalan nga sa diin makita sila sang mga tawo