Mga Hiyas Gikan sa Ebanghelyo ni Lucas
ANG Anak ni Jehova, nga si Jesucristo, bantog kaayo sa pagkamaluluy-on. Daw ano ka nagakaigo, nian, nga dapat ipadaku sang manunulat sang Ebanghelyo nga si Lucas ang kaawa, kaluoy, kag patugsiling! Para sa mga Judiyo kag mga Gentil, nagsulat sia sing mahinuklugon nga kasaysayan sang kabuhi ni Jesus sa duta.
Ang iban nga bahin sining Ebanghelyo nagapakita nga isa ka maalam nga tawo ang nagsulat sini. Halimbawa, may klasikal ini nga introduksion kag masangkad nga bokabularyo. Nagahisanto ina sa kamatuoran nga si Lucas isa ka edukado nga manugbulong. (Colosas 4:14) Bisan pa nangin tumuluo lamang sia sang napatay na si Jesus, nag-upod sia kay Pablo sa Jerusalem pagkatapos sang ikatlong misyonero nga paglakbay sang apostol. Busa, sang gindakop didto si Pablo kag ginbilanggo sa Cesarea, natipon sining mahalungon nga mananalawsaw ang materyal paagi sa pag-interbyu sa mga saksi kag paagi sa pagkonsulta sa publikong mga rekord. (1:1-4; 3:1, 2) Ang iya Ebanghelyo mahimo ginsulat sa Cesarea sa sulod sang duha ka tuig nga pagkabilanggo sang apostol didto, sang mga 56-58 C.E.
Pila ka Pinasahi nga Bahin
Sa dimagkubos anum sa milagro ni Jesus ang pinasahi sa Ebanghelyo ni Lucas. Ini amo ang: milagruso nga pagdakop sa isda (5:1-6); pagbanhaw sa bata nga lalaki sang balo sa Nain (7:11-15); pag-ayo sa babayi nga sioktot (13:11-13); pag-ayo sa tawong bilbilon (14:1-14); pagtinlo sa napulo ka aruon (17:12-14); kag pag-uli sa dulunggan sang ulipon sang mataas nga saserdote.—22:50, 51.
Pinasahi man sa kasaysayan ni Lucas amo ang pila ka parabola ni Jesus. Nagalakip ini: sa duha ka nakautang (7:41-47); sa mainabyanon nga Samariahanon (10:30-35); sa higuerang walay bunga (13:6-9); sa dakung sinalusalo (14:16-24); sa anak nga buhaha (15:11-32); sa manggaranon kag si Lazaro (16:19-31); sa balo kag sa dimatarong nga hukom.—18:1-8.
Makatalandog nga mga Hitabo
Ang manugbulong nga si Lucas nagpakita sing kabalaka sa mga babayi, sa mga kabataan, kag sa mga tigulang. Sia lamang ang nagsambit sa pagkabaw-as ni Elizabeth, sa iya pagpanamkon, kag sa pagkabun-ag ni Juan. Ebanghelyo lamang niya ang nagreport nahanungod sa pagpakita ni anghel Gabriel kay Maria. Si Lucas napahulag sa pagsiling nga ang lapsag ni Elizabeth nagkibo sa iya tiyan sang si Maria nakigsugilanon sa iya. Sia lamang ang nagsugid tuhoy sa pagsirkunsidar kay Jesus kag sa pagpresentar sa iya sa templo, diin nakita Sia sang tigulang nga sanday Simeon kag Ana. Kag utang naton sa Ebanghelyo ni Lucas ang aton ihibalo nahanungod sa pagkabata ni Jesus kag ni Juan Bautista.—1:1–2:52.
Sang nagsulat si Lucas nahanungod sa nagkasubo nga balo sang Nain nga namatyan sang bugtong nga anak nga lalaki, nagsiling sia nga si Jesus “naluoy sa iya” kag nian nagbanhaw sa pamatan-on. (7:11-15) Ginsugid lamang sa Ebanghelyo ni Lucas, kag makalilipay man, amo ang hitabo nahanungod kay Zaqueo, ang pangulong manugsukot sang buhis. Bangod putot, nagsaka sia sa kahoy agod makita si Jesus. Daku gid ang kakibot sang nagsiling si Jesus nga magadayon sia sa balay ni Zaqueo! Ginpakita ni Lucas nga ang pagduaw daku gid nga pagpakamaayo sa malipayon nga tagbalay.—19:1-10.
Gikan sa Sinulatan sang Manugbulong
Ining Ebanghelyo nagaunod sang madamong termino kag mga tinaga nga may mediko nga kahulugan ukon importansia. Ining mga tinaga wala gid paggamita ukon indi sa mediko nga kahulugan sang iban nga mga manunulat sang Cristianong Griegong Kasulatan. Apang mapaabot naton ang mediko nga pamulong gikan sa sinulatan sang manugbulong.
Halimbawa, si Lucas lamang ang nagsiling nga ang ugangan nga babayi ni Pedro may “mataas nga hilanat.” (4:38) Nagsulat man sia: “Tan-awa! isa ka lalaki nga nalipus sang aro!” (5:12) Sa iban nga mga manunulat sang Ebanghelyo, bastante na ang pagsiling sing aro. Apang indi sa manugbulong nga si Lucas, nga nagpakita nga ang balatian sang lalaki malala na.
Ihibalo Tuhoy sa mga Kustombre
Si Lucas nagsiling nga sang natawo si Jesus, “ginputos sia [ni Maria] sa mga lampin.” (2:7) Sing batasan, ang bag-ong natawo nga lapsag ginahugasan kag ginanusnusan sang asin, ayhan agod pamalhon ang panit kag pabakuron ini. Nian ang lapsag ginaputos sang lampin, halos kaangay sang mummy. Ang lampin nagahimo sa lawas nga matadlong kag mainit, kag ang pagputos sa ubos sang sag-ang kag sa ibabaw sang ulo mahimo naghanas sa bata nga magginhawa paagi sa ilong. Ang ika-19 ka siglo nga report nahanungod sa kaanggid nga kustombre sa pagputos nagbalikwat sa isa ka bisita sa Betlehem nga nagsiling: “Ginkugos ko ang diutay nga tinuga sa akon mga butkon. Ang iya lawas matiskog kag mabaskog, naputos sing maayo sang maputi kag purpura nga lino. Ang iya mga kamot kag mga tiil naputos, kag ang iya ulo ginalampinan sang diutay, malum-ok mapula nga kunop, nga nagaagi sa ubos sang iya sag-ang kag pakadto sa iya agtang sa magagmay nga pilo.”
Ang Ebanghelyo ni Lucas nagahatag man sa aton sing ihibalo nahanungod sa kustombre sa paglubong sang unang-siglo. Si Jesus malapit na sadto sa gawang sang Nain sang nakita niya ang “patay nga ginadala paguwa, ang bugtong nga lalaking anak sang iya [balong] iloy,” kag “madamo nga katawhan sang siudad kaupod sang iloy.” (7:11, 12) Ang lubong masami ginahimo sa guwa sang siudad, kag ang mga abyan sang napatay nagaupod sa bangkay pakadto sa lulubngan. Ang lungon isa ka istretser nga ayhan human sang sulihiya kag may mga tukon sa tagsa ka hilit agod matungtong ini sang apat ka lalaki sa ila mga abaga samtang ang prosesyon nagakadto sa lugar nga lubngan.
Sa isa pa ka ilustrasyon nga ginrekord ni Lucas, si Jesus naghambal nahanungod sa tawo nga ginsakit sang mga makawat. “Ginsamburan [sang mainabyanon nga Samariahanon] ang iya mga pilas, nga ginabuboan sing lana kag alak.” (10:34) Amo ini ang kinabatasan nga ginahimo sa pilas. Ang lana sang olibo nagapahumok kag nagapasulhay sa pilas. (Isaias 1:6) Apang kamusta ang alak? Ang The Journal of the American Medical Association nagsiling: “Ang alak amo ang pangunang medisina sa Gresya. . . . Si Hippocrates sang Cos (460-370 BC) . . . naggamit sing masangkad sa alak, nagresita sini subong inugpanghugas sa pilas, pangpabugnaw sa hilanat, inugpurga, kag pangpaihi.” Ang ilustrasyon ni Jesus nagapatuhoy sa antiseptiko kag disimpekta nga mga kinaiya sang alak, subong man sang pagkaepektibo sang olibo nga lana sa pag-ayo sang pilas. Sa pagkamatuod, ang punto sang parabola amo nga ang matuod nga isigkatawo maluluy-on. Amo sina dapat ang pagtratar naton sa iban.—10:36, 37.
Mga Leksion sang Pagpaubos
Si Lucas lamang ang nagsugid sang ilustrasyon nga ginhatag ni Jesus sang nakita ang mga bisita nga nagpili sang pinakamaayo nga lugar sa sinalusalo. Sa tion sang sinalusalo, ang mga bisita nagasandig sa supa sa tatlo ka bahin sang lamesa. Ang mga manugserbe mahimo makakadto sa ikaapat nga bahin. Sing kinaandan, ang supa okupado sang tatlo ka tawo, ang tagsa nagaatubang sa lamesa samtang nagasaliay sang iya kamot nga wala kag nagatimo sa kamot nga tuo. Ang tatlo ka posisyon nagapakita nga ang isa may mataas, tungatunga, ukon manubo nga lugar sa supa. Ang isa nga may manubo nga posisyon sa ikatlo nga supa may pinakamanubo nga lugar sa sinalusalo. Si Jesus nagsiling: ‘Kon ginaagda ikaw sa sinalusalo, pilia ang pinakamanubo nga lugar kag ang tagbalay magasiling sa imo, “Paibabaw ka.” Nian may himaya ka sa atubangan sang imo kaupod nga bisita.’ (14:7-10) Huo, mapainubuson nga paunahon naton ang iban sa aton. Sa katunayan, nagaaplikar sang ilustrasyon, si Jesus nagsiling: “Ang tagsatagsa nga nagapakataas sang iya kaugalingon paubson kag ang nagapaubos sang iya kaugalingon pataason.”—14:11.
Nagapadaku man sang pagpaubos, kag pinasahi sa Ebanghelyo ni Lucas, amo ang ilustrasyon ni Jesus nahanungod sa manugsukot sang buhis kag sa Fariseo nga nagapangamuyo sa templo. Sa tunga sang iban nga mga butang, ang Fariseo nagsiling, “Nagapuasa ako sing makaduha sa isa ka semana.” (18:9-14) Ang Kasuguan nagapatuman sang isa lamang ka tuigan nga puasa. (Levitico 16:29) Apang ang mga Fariseo nagpuasa sing sobra. Ang Fariseo sa ilustrasyon nagpuasa sa ikaduha nga adlaw sang semana bangod amo sina anay ang panghunahuna sang si Moises nagsaka sa Bukid Sinai, diin nabaton niya ang duha ka tapitapi sang Testimoniya. Ginasiling nga nanaug sia sa bukid sa ikalima nga adlaw sang semana. (Exodo 31:18; 32:15-20) Ginsitar sang Fariseo ang iya makaduha sa isa ka semana nga pagpuasa subong pamatuod sang iya pagkadiosnon. Apang ining ilustrasyon dapat magpahulag sa aton nga mangin mapainubuson, wala nagapakamatarong sa kaugalingon.
Ining mga hiyas gikan sa Ebanghelyo ni Lucas nagapamatuod nga ini pinasahi kag makatudlo. Ang mga hitabo may kahilabtanan sa kasaysayan nagabulig sa aton nga buhion liwat ang makatalandong nga mga hitabo sa kabuhi ni Jesus sa duta. Makabenepisyo man kita gikan sa palibot nga impormasyon nahanungod sa pila ka kustombre. Apang labi kita nga ginapakamaayo kon iaplikar naton inang mga leksion subong sang kaluoy kag pagpaubos nga gintudlo sing maayo sa sining Ebanghelyo ni Lucas, ang hinigugma nga manugbulong.