“Nakatuon Sia sing Pagkamatinumanon”

1, 2. Ngaa malipay ang isa ka mahigugmaon nga amay nga makita ang iya anak nga nagatuman sa iya, kag paano ang iya balatyagon kaangay man sang balatyagon ni Jehova?

ISA ka amay ang nagalaaw sa bintana, kag ginatan-aw ang iya anak nga nagapakighampang sa iya mga abyan. Nag-umpok ang bola sa gua sang ugsaran pakadto sa dalan. Ginsundan ini sing panulok sang bata. Ginsugo sia sang isa sang iya mga abyan nga kuhaon ini, apang naglungolungo ang bata. “Wala ako ginatugutan nga himuon ina,” siling niya. Nakayuhom ang amay.

² Ngaa nalipay gid ang amay? Bangod ginsingganan niya ang iya anak nga indi maggua sa dalan sing isahanon. Sang nagtuman ang bata​—bisan pa wala sia makahibalo nga nagatan-aw ang iya amay—​nahibaluan sang amay nga ang iya anak nagatuon sing pagkamatinumanon kag sa amo mapahilayo sia sa katalagman. Ang balatyagon sina nga amay kaangay man sang balatyagon sang aton langitnon nga Amay, si Jehova. Nahibaluan sang Dios nga agod magpabilin nga matutom kag makita ang makalilipay nga palaabuton nga gin-aman niya para sa aton, dapat kita magtuon sa pagsalig kag sa pagtuman sa iya. (Hulubaton 3:5, 6) Gani, ginpadala niya sa aton ang labing maayo sa tanan nga tawhanon nga mga manunudlo.

3, 4. Paano si Jesus “nakatuon sing pagkamatinumanon” kag “nahimpit”? Iilustrar.

³ Ang Biblia may tumalagsahon nga butang nga ginsiling tuhoy kay Jesus: “Bisan pa sia Anak, nakatuon sia sing pagkamatinumanon gikan sa mga butang nga iya gin-antos; kag sang nahimpit na sia nangin kabangdanan sia sang walay katapusan nga kaluwasan sang tanan nga nagatuman sa iya.” (Hebreo 5:8, 9) Ining Anak nagkabuhi na sa sulod sang di-maisip nga mga dag-on sa langit. Nakita niya si Satanas kag ang iya rebelde nga mga anghel nga naglalis, apang ang panganay nga Anak wala gid magbuylog sa ila. Gin-aplikar sang inspirado nga tagna ini nga mga pulong sa iya: “Ako . . . indi rebelyuso.” (Isaias 50:5) Paano, nian, ang pinamulong nga “nakatuon sia sing pagkamatinumanon” maaplikar sa sining matinumanon gid nga Anak? Paano “nahimpit” ining himpit nga tinuga?

⁴ Binagbinaga ang isa ka ilustrasyon. Isa ka soldado ang may salsalon nga espada. Bisan nga wala pa gid ini matilawan sa inaway, pulido ini kag maayo gid sing porma. Walay sapayan sini, ginbaylo niya ini sa isa ka espada nga human sa mas mabakod nga metal, ang asero. Ining bag-o nga espada natilawan na nga gamiton sa inaway. Indi bala ina maalamon nga pagbaylo? Sing kaanggid, ang pagkamatinumanon nga ginpakita ni Jesus sang wala pa sia magkari sa duta himpit. Apang sa tapos sia magkari diri, ang iya pagkamatinumanon nangin tuhay na sing kalidad. Natilawan na ini karon, nangin tulad-asero katig-a, kon sa aton pa, kag napamatud-an paagi sa mga pagtilaw nga wala gid masumalang ni Jesus sa langit.

 5. Ngaa ang pagkamatinumanon ni Jesus importante gid, kag ano ang binagbinagon naton sa sini nga kapitulo?

⁵ Ang pagkamatinumanon importante gid sa misyon ni Jesus sa pagkari sa duta. Subong “ang katapusan nga Adan,” nagkari diri si Jesus agod himuon ang wala anay ginhimo sang aton una nga ginikanan​—ang magpabilin nga matutom kay Jehova nga Dios, bisan sa idalom sang pagtilaw. (1 Corinto 15:45) Apang, ang pagkamatinumanon ni Jesus indi pakulahaw lamang. Nagtuman si Jesus upod ang iya bug-os nga hunahuna, tagipusuon, kag kalag. Kag ginhimo niya ini sing malipayon. Para sa iya, ang paghimo sang kabubut-on sang iya Amay mas importante pa sangsa pagkaon! (Juan 4:34) Ano ang magabulig sa aton nga mailog ang pagkamatinumanon ni Jesus? Binagbinagon anay naton ang iya mga motibo. Ang pagpalambo sang mga motibo nga kaangay sang iya ni Jesus magabulig sa aton nga batuan ang pagsulay kag himuon ang kabubut-on sang Dios. Nian repasuhon naton ang pila ka padya nga resulta sang pagpakita sing tulad-Cristo nga pagkamatinumanon.

6, 7. Ano ang pila sang mga motibo ni Jesus sa pagtuman?

⁶ Ang pagkamatinumanon ni Jesus naghalin sa iya tagipusuon. Subong sang nakita naton sa Kapitulo 3, si Cristo mapainubuson sing tagipusuon. Ang pagkaarogante nagapahulag sa mga tawo nga tamayon ang pagkamatinumanon, samtang ang pagkamapainubuson nagabulig sa aton nga tumanon si Jehova sing kinabubut-on. (Exodo 5:1, 2; 1 Pedro 5:5, 6) Dugang pa, si Jesus matinumanon bangod sang kon ano ang ginhigugma niya kag sang kon ano ang gindumtan niya.

⁷ Labaw sa tanan, ginhigugma ni Jesus ang iya langitnon nga Amay, si Jehova. Ini nga gugma binagbinagon sing tul-id pa sa Kapitulo 13. Bangod sini nga gugma, napalambo ni Jesus ang diosnon nga kahadlok. Tuman gid ka daku ang iya gugma kay Jehova, tuman gid ka tudok ang iya pagsimba, amo nga nahadlok sia nga paakigon ang iya Amay. Ang diosnon nga kahadlok amo ang isa ka rason kon ngaa ang mga pangamuyo ni Jesus ginpamatian sing kalahamut-an. (Hebreo 5:7) Ang kahadlok kay Jehova isa man ka talalupangdon nga kinaiya sang paggahom ni Jesus subong Mesianiko nga Hari.​—Isaias 11:3.

8, 9. Suno sa tagna, paano gintamod ni Jesus ang pagkamatarong kag kalautan, kag paano niya ini ginpakita?

⁸ Ang gugma kay Jehova nagakahulugan man sing pagdumot sa kon ano ang ginadumtan ni Jehova. Talupangda, halimbawa, ini nga tagna nga ginpatuhoy sa Mesianiko nga Hari: “Ginhigugma mo ang pagkamatarong kag gindumtan mo ang kalautan. Gani ang Dios, nga imo Dios, naghaplas sa imo sing lana sang kasadya labaw sa imo kaupdanan.” (Salmo 45:7) Ang “kaupdanan” ni Jesus amo ang iban pa nga mga hari sa linya sang panimalay ni Hari David. Labaw sa bisan sin-o sa ila, si Jesus may rason sa pagkasadya, ukon sa pagkalipay sing daku, sang gintangdo sia. Ngaa? Ang iya padya mas daku sangsa ila, ang iya paghari mas madamo gid sing benepisyo. Ginpadyaan sia bangod ang iya paghigugma sa pagkamatarong kag pagdumot sa kalautan nagpahulag sa iya nga tumanon ang Dios sa tanan nga butang.

⁹ Paano ginpakita ni Jesus ang iya pagtamod tuhoy sa pagkamatarong kag kalautan? Halimbawa, sang gintuman sang iya mga sumulunod ang iya panuytoy sa pagbantala nga hilikuton kag gani nag-ani sing maayo nga mga resulta, ano ang reaksion ni Jesus? Nalipay gid sia. (Lucas 10:1, 17, 21) Kag sang ang katawhan sa Jerusalem sulitsulit nga nagpakita sing pagkadimatinumanon, kag ginsikway ang iya mahigugmaon nga mga panikasog nga buligan sila, ano ang ginbatyag ni Jesus? Naghibi sia bangod sang pagrebelde sadto nga siudad. (Lucas 19:41, 42) Nabalaka gid si Jesus sa maayo kag malain nga paggawi.

10. Ano nga mga pagtamod ang dapat naton palambuon may kaangtanan sa matarong nga mga buhat kag sayop nga mga buhat, kag ano ang magabulig sa aton sa paghimo sini?

¹⁰ Ang pagpamalandong sa mga pagtamod ni Jesus nagabulig sa aton nga usisaon ang aton kaugalingon nga mga motibo sa pagtuman kay Jehova. Bisan pa nga di-himpit kita, mapalambo naton ang tinagipusuon nga gugma sa maayo nga mga buhat kag ang daku nga pagdumot sa malain nga paggawi. Dapat kita mangamuyo kay Jehova, kag mangabay nga buligan niya kita nga mapalambo ang kaangay sang iya kag sang iya Anak nga pagtamod. (Salmo 51:10) Sa amo man nga tion, dapat naton likawan ang mga impluwensia nga magapaluya sini nga mga pagtamod. Ang mahalungon nga pagpili sing kalingawan kag mga kaupdanan kinahanglanon gid. (Hulubaton 13:20; Filipos 4:8) Kon ginapalambo naton ang tulad-Cristo nga mga motibo, ang aton pagkamatinumanon indi mangin pormalidad lamang. Himuon naton ang husto bangod luyag naton ini. Likawan naton ang sayop nga mga buhat, indi bangod nahadlok kita nga madakpan, kundi bangod ginadumtan naton ini.

11, 12. (a) Ano ang natabo kay Jesus sa maaga nga bahin sang iya ministeryo? (b) Paano una nga ginsulay ni Satanas si Jesus, kag ano nga malimbungon nga mga taktika ang gingamit niya?

¹¹ Tuhoy sa pagdumot niya sa sala, gintilawan si Jesus sa maaga nga bahin sang iya ministeryo. Pagkatapos sia mabawtismuhan, naghinguyang sia sing 40 ka adlaw kag gab-i sa kamingawan nga wala sing pagkaon. Pagkatapos sadto nga tion, nagkari si Satanas agod sulayon sia. Talupangda kon daw ano ka malimbungon ang Yawa.​—Mateo 4:1-11.

¹² Si Satanas una nga nagsiling: “Kon ikaw anak sang Dios, sugua ining mga bato nga mangin mga tinapay.” (Mateo 4:3) Ano ang ginbatyag ni Jesus pagkatapos sang iya malawig nga pagpuasa? Ang Biblia maathag nga nagsiling: “Gingutom sia.” (Mateo 4:2) Gani ginhingalitan ni Satanas ang kinaugali nga handum para sa pagkaon, walay duhaduha nga hungod nga naghulat tubtob nga mangluya ni Jesus sa pisikal. Talupangda man ang mayubiton nga pinamulong ni Satanas: “Kon ikaw anak sang Dios.” Nahibaluan ni Satanas nga si Jesus amo “ang panganay sa tanan nga tinuga.” (Colosas 1:15) Apang, wala magpasulay si Jesus kay Satanas nga indi sia magmatinumanon. Nahibaluan ni Jesus nga indi nahisanto sa kabubut-on sang Dios nga gamiton niya ang iya gahom sa makagod nga mga katuyuan. Gani, wala niya ini ginhimo, nga nagpakita nga mapainubuson sia nga nagsandig kay Jehova para sa pagkaon kag pagtuytoy.​—Mateo 4:4.

13-15. (a) Ano ang ikaduha kag ikatlo nga pagsulay ni Satanas kay Jesus, kag ano ang ginhimo ni Jesus? (b) Paano naton nahibaluan nga wala gid si Jesus mag-untat sa iya pagbantay batok kay Satanas?

¹³ Sa iya ikaduha nga pagsulay, gindala ni Satanas si Jesus sa isa ka mataas nga duog sa ibabaw sang pamakod sang templo. Malimbungon nga ginpatiko ang Pulong sang Dios, ginsulay ni Satanas si Jesus nga ipakita ang iya tumalagsahon nga ikasarang paagi sa paglukso gikan sa amo nga kataason agod sal-on sia sang mga anghel. Kon nakita sang kadam-an sa templo ang amo nga milagro, may magduhaduha pa bala nga si Jesus amo ang ginsaad nga Mesias? Kag kon ginbaton sang kadam-an si Jesus subong ang Mesias bangod sang pagpakita niya sing tumalagsahon nga ikasarang, malikawan ayhan ni Jesus ang madamo nga kabudlayan? Siguro. Apang nahibaluan ni Jesus nga ang kabubut-on ni Jehova amo nga himuon sang Mesias ang iya hilikuton sing mapainubuson, nga wala ginabuyok ang mga tawo nga magtuo sa iya paagi sa pagpakita niya sing tumalagsahon nga ikasarang. (Isaias 42:1, 2) Sa liwat, wala ginlapas ni Jesus si Jehova. Wala sia maganyat sa kabantugan.

¹⁴ Apang, kamusta naman ang ganyat sang gahom? Sa ikatlo niya nga paninguha, gintanyag ni Satanas kay Jesus ang tanan nga ginharian sa kalibutan kon maghimo si Jesus sing isa ka buhat sang pagsimba kay Satanas. Ginpamensaran bala niya ang tanyag ni Satanas? “Palayo ka, Satanas!” ang sabat niya. Nagdugang sia: “Kay nasulat na, ‘Si Jehova nga imo Dios ang dapat mo simbahon, kag sa iya lamang dapat ikaw maghimo sing sagrado nga pag-alagad.’” (Mateo 4:1-10) Wala gid sing butang nga makasulay kay Jesus sa pagsimba sa iban nga dios. Wala sing itanyag nga gahom ukon awtoridad sa sining kalibutan ang makasulay sa iya sa paghimo sang bisan ano nga buhat sang pagkadimatinumanon.

¹⁵ Nag-untat bala si Satanas? Matuod nga naghalin sia sa sugo ni Jesus. Apang, ang Ebanghelyo ni Lucas nagsiling nga ang Yawa ‘nagbiya sa iya tubtob nga may kahigayunan sia liwat.’ (Lucas 4:13) Sa pagkamatuod, nagpangita si Satanas sing iban pa nga kahigayunan agod tilawan kag sulayon si Jesus, tubtob sa katapusan. Ang Biblia nagsiling sa aton nga si Jesus “natilawan sa tanan nga butang.” (Hebreo 4:15) Gani wala gid si Jesus mag-untat sa iya pagbantay; indi man kita dapat mag-untat sa aton pagbantay.

16. Paano ginasulay ni Satanas ang mga alagad sang Dios karon, kag paano naton sikwayon ang iya mga panikasog?

¹⁶ Ginasulay gihapon ni Satanas ang mga alagad sang Dios karon. Makapasubo nga bangod sang aton pagkadihimpit, masami nga nangin mahapos kita nga puntariya. Malimbungon nga ginahingalitan ni Satanas ang aton duna nga huyog sa kakagod, bugal, kag kadalok sa gahom. Paagi sa ganyat sang materyalismo, mahimo pa gani nga gamiton ni Satanas sing dungan ining tatlo ka butang! Importante gid nga magdulog kita, kon kaisa, agod usisaon sing bunayag ang aton kaugalingon. Dapat naton pamalandungan ang ginasiling sang 1 Juan 2:15-17. Samtang ginahimo naton ini, mahimo naton pamangkuton ang aton kaugalingon kon bala, sa pila ka kasangkaron, ginapaluya sang undanon nga mga kailigbon sining sistema sang mga butang, sang handum sa materyal nga mga pagkabutang, kag sang handum nga magpadayawdayaw sa iban ang aton gugma sa aton langitnon nga Amay. Indi naton dapat pagkalimtan nga ini nga kalibutan magataliwan, kag subong man ang manuggahom sini nga si Satanas. Sikwayon naton ang iya malimbungon nga mga panikasog nga sulayon kita nga magpakasala! Kabay nga pabakuron kita sang aton Agalon, kay “wala sia sing nahimo nga sala.”​—1 Pedro 2:22.

17. Ano ang panimuot ni Jesus tuhoy sa pagtuman sa iya Amay, apang ano nga pagpamatok ang ginapautwas sang iban?

¹⁷ Ang pagkamatinumanon nagadalahig indi lamang sang pag-untat sa paghimo sing sala; si Cristo maukod nga nagtuman sang tanan nga sugo sang iya Amay. Nagsiling sia: “Pirme ko ginahimo ang mga butang nga kalahamut-an sa iya.” (Juan 8:29) Ini nga pagkamatinumanon naghatag kay Jesus sing daku nga kalipay. Sa pagkamatuod, mahimo magpamatok ang iban nga indi mabudlay para kay Jesus ang magtuman. Mahimo sila maghunahuna nga manabat lang sia kay Jehova, nga himpit, samtang kita naman masami nga dapat manabat sa di-himpit nga mga tawo nga may mga awtoridad. Apang, ang matuod amo nga si Jesus nangin matinumanon sa di-himpit nga mga tawo nga may mga awtoridad.

18. Subong pamatan-on, ano nga huwaran sang pagkamatinumanon ang ginpahamtang ni Jesus?

¹⁸ Samtang nagadaku sia, napaidalom si Jesus sa awtoridad sang iya di-himpit nga tawhanon nga mga ginikanan nga sanday Jose kag Maria. Indi kaangay sang kalabanan nga mga bata, mahimo gid nga nakita niya ang mga di-kahimpitan sang iya mga ginikanan. Nagrebelde bala sia, batok sa kahimusan sang Dios sa pamilya kag ginhambalan sila kon paano dumalahan ang isa ka pamilya? Talupangda ang ginsiling sang Lucas 2:51 tuhoy sa 12 anyos nga si Jesus: “Padayon sia nga nagpasakop sa ila.” Paagi sa sini nga pagkamatinumanon, nagpahamtang sia sing maayo gid nga huwaran para sa Cristianong mga pamatan-on, nga nagapanikasog sa pagtuman sa ila mga ginikanan kag sa pagpakita sa ila sing nagakaigo nga pagtahod.​—Efeso 5:1, 2.

19, 20. (a) Ano nga pinasahi nga mga hangkat may kaangtanan sa pagkamatinumanon sa di-himpit nga mga tawo ang gin-atubang ni Jesus? (b) Ngaa ang matuod nga mga Cristiano karon dapat magmatinumanon sa mga nagapanguna sa ila?

¹⁹ Tuhoy sa pagtuman sa di-himpit nga mga tawo, nag-atubang si Jesus sing mga hangkat nga indi gid maatubang sang matuod nga mga Cristiano karon. Binagbinaga ang di-kinaandan nga panahon sang yari sia sa duta. Ang Judiyo nga relihioso nga sistema sang mga butang, upod ang templo sini sa Jerusalem kag ang pagkasaserdote sini, madugay na ginkahamut-an ni Jehova apang malapit na nga sikwayon kag buslan sang Cristianong kongregasyon nga kahimusan. (Mateo 23:33-38) Sa amo man tion, madamo nga relihiosong mga lider ang nagatudlo sing kabutigan gikan sa Griegong pilosopiya. Sa templo, lapnag kaayo ang kagarukan amo nga gintawag ini ni Jesus nga “lungib sang mga kawatan.” (Marcos 11:17) Naglikaw bala si Jesus sa pagkadto sa sadto nga templo kag sa mga sinagoga? Wala! Ginagamit pa gihapon ni Jehova yadto nga kahimusan. Samtang wala pa nagpasilabot kag naghimo sing mga pagbag-o ang Dios, matinumanon nga nagkadto si Jesus sa mga kapiestahan sang templo kag sa sinagoga.​—Lucas 4:16; Juan 5:1.

²⁰ Kon si Jesus matinumanon sa sadto nga mga sirkunstansia, ang matuod nga mga Cristiano labi pa gid nga dapat magpabilin nga matinumanon karon! Sa katunayan, nagakabuhi kita sa tuhay gid nga panahon, ang madugay na gintagna nga dag-on sang pagpasag-uli sa matuod nga pagsimba. Nagapasalig ang Dios sa aton nga indi gid niya pagtugutan si Satanas nga patalangon niya ang Iya ginpasag-uli nga katawhan. (Isaias 2:1, 2; 54:17) Ibutang ta nga nakita naton ang mga kasaypanan kag mga di-kahimpitan sa sulod sang Cristianong kongregasyon. Apang dapat bala naton gamiton ang mga di-kahimpitan sang iban subong balibad nga indi pagtumanon si Jehova, ayhan indi na magtambong sa Cristianong mga miting ukon mangin mamulayon sa mga gulang? Indi gid! Sa baylo, tinagipusuon nga ginasuportahan naton ang mga nagapanguna sa kongregasyon. Matinumanon nga ginatambungan naton ang Cristianong mga miting kag mga asambleya kag ginaaplikar ang Makasulatanhon nga laygay nga nabaton naton didto.​—Hebreo 10:24, 25; 13:17.

21. Paano gin-atubang ni Jesus ang pag-ipit gikan sa mga tawo nga indi pagtumanon ang Dios, kag ano nga huwaran ang ginapahamtang niya para sa aton?

²¹ Wala gid magtugot si Jesus nga pauntaton sia sang mga tawo, bisan pa sang may maayo sing tinutuyo nga mga abyan, sa pagtuman kay Jehova. Halimbawa, gintilawan ni apostol Pedro nga hayluhon ang iya Agalon nga indi na kinahanglan nga mag-antos pa sia kag mapatay. Malig-on nga ginsikway ni Jesus ang may maayo sing tinutuyo apang sayop nga laygay ni Pedro nga maluoy si Jesus sa iya kaugalingon. (Mateo 16:21-23) Sa karon, masami nga dapat atubangon sang mga sumulunod ni Jesus ang may maayo sing tinutuyo nga mga himata nga mahimo magpalas-ay sa ila sa pagtuman sa mga kasuguan kag mga prinsipio sang Dios. Kaangay sang mga sumulunod ni Jesus sang nahauna nga siglo, nagapanindugan kita nga “dapat [naton] tumanon ang Dios subong manuggahom sa baylo sang mga tawo.”​—Binuhatan 5:29.

22. Ano nga pamangkot ang ginsabat ni Jesus, kag paano?

²² Sang nag-atubang si Jesus sa kamatayon, ang iya pagkamatinumanon gintilawan sing tuman. Sadtong makapasubo nga adlaw, ‘natun-an niya ang pagkamatinumanon’ sa bug-os gid nga kahulugan. Ginhimo niya ang kabubut-on sang iya Amay, indi ang iya kaugalingon. (Lucas 22:42) Gani, naghimo sia sing isa ka himpit nga rekord sang integridad. (1 Timoteo 3:16) Nasabat niya ang madugay na nga pamangkot: Makapabilin bala nga matinumanon ang isa ka himpit nga tawo kay Jehova, bisan sa idalom sang pagtilaw? Si Adan napaslawan, kag amo man si Eva. Nian, si Jesus nagkari, nagkabuhi, napatay, kag ginsabat ang pamangkot. Ang labing bantog sa tanan nga tinuga ni Jehova naghatag sing pinakamabakod gid nga sabat. Nagtuman sia bisan pa nagkahulugan ini sing daku nga pag-antos kag sang iya pa gani kamatayon.

23-25. (a) Paano naangot ang pagkamatinumanon sa integridad? Iilustrar. (b) Ano ang topiko sang masunod nga kapitulo?

²³ Ang integridad, ukon bug-os tagipusuon nga debosyon kay Jehova, ginapakita paagi sa pagkamatinumanon. Bangod nagtuman si Jesus, gin-amligan niya ang iya integridad kag nakabenepisyo sa sini ang katawhan. (Roma 5:19) Bugana nga ginpadyaan ni Jehova si Jesus. Kon tumanon naton ang aton Agalon, si Cristo, padyaan man kita ni Jehova. Ang pagkamatinumanon kay Cristo nagadul-ong sa “walay katapusan nga kaluwasan”!​—Hebreo 5:9.

²⁴ Dugang pa, ang integridad isa mismo ka pagpakamaayo. Ang Hulubaton 10:9 nagsiling: “Sia nga nagalakat nga may integridad magalakat nga may kalig-unan.” Kon ang integridad mapaanggid sa isa ka daku nga mansion nga human sa primera-klase nga mga tisa, ang tagsa ka buhat sang pagkamatinumanon mahimo mapaanggid sa isa ka indibiduwal nga tisa. Ang isa ka tisa mahimo nga daw indi importante, apang ang kada isa may kaugalingon nga duog, kag balor. Kag kon ang madamo nga tisa ginasampawsampaw, matukod ang isa ka butang nga may mas daku pa nga balor. Kon ang matinumanon nga mga buhat ginatingob, ang isa ginadugangan sing isa pa, sa adlaw-adlaw kag tuigtuig, makatukod kita sing matahom nga balay sang aton integridad.

²⁵ Ang dalanon sang pagkamatinumanon sa sulod sang malawig nga tion nagapahanumdom sa aton sang isa pa ka kinaiya​—ang pagbatas. Ina nga aspekto sang huwaran ni Jesus amo ang topiko sang masunod nga kapitulo.