Ang Kasuguan ni Cristo
“Ako . . . yara sa idalom sang kasuguan ni Cristo.”—1 CORINTO 9:21.
1, 2. (a) Paano nalikawan kuntani ang madamo nga sayop sang katawhan? (b) Ano ang wala matun-an sang Cristiandad gikan sa maragtas sang Judaismo?
“ANG katawhan kag mga gobierno wala gid makatuon gikan sa maragtas, ukon naghikot suno sa mga prinsipio nga nakuha sa sini.” Amo ang ginsiling sang isa ka Aleman nga pilosopo sang ika-19 nga siglo. Sa pagkamatuod, ang lakat sang maragtas sang tawo ginalaragway subong isa ka “paglubha sang kabuangan,” isa ka paagisod sang dalagku nga mga sayop kag mga krisis, madamo sini nalikawan kuntani kon ang katawhan nangin handa lamang sa pagtuon gikan sa nagligad nga mga sala.
2 Pareho man nga pagpangindi sa pagtuon gikan sa nagligad nga mga sala ang ginapatalupangod sa sining pagbinagbinag sa balaan nga kasuguan. Gin-islan ni Jehova nga Dios ang Mosaikong Kasuguan sing isa nga mas maayo pa—ang kasuguan ni Cristo. Apang, ang mga lider sang Cristiandad, nga nagapangangkon nga nagatudlo kag nagakabuhi suno sa sining kasuguan, wala makatuon gikan sa daku nga kabuangan sang mga Fariseo. Gani ginpatiko kag gin-abusuhan sang Cristiandad ang kasuguan ni Cristo subong sang ginhimo sang Judaismo sa Kasuguan ni Moises. Paano ina natabo? Una anay, binagbinagon naton ining kasuguan mismo—kon ano ini, kon sin-o ang sakop sini kag kon paano, kag kon ano ang kinatuhayan sini gikan sa Mosaikong Kasuguan. Dayon binagbinagon naton kon paano ini gin-abusuhan sang Cristiandad. Kabay nga paagi sa sini makatuon kita kag makabenepisyo gikan sa maragtas!
Ang Bag-ong Katipan
3. Ano ang ginsaad ni Jehova tuhoy sa bag-ong katipan?
3 Sin-o luwas kay Jehova nga Dios ang makapauswag sa himpit nga Kasuguan? Ang Mosaikong Kasuguan nga katipan himpit anay. (Salmo 19:7) Walay sapayan sina, si Jehova nagsaad: “Yari karon! Nagaabot ang mga adlaw, . . . kag magahimo ako sing bag-ong katipan upod sa panimalay sang Israel kag upod sa panimalay sang Juda; indi kaangay sang katipan nga ginhimo ko upod sa ila mga katigulangan.” Ang Napulo ka Sugo—ang sentro sang Mosaikong Kasuguan—ginsulat sa mga tapitapi nga bato. Apang tuhoy sa bag-ong katipan, si Jehova nagsiling: “Ibutang ko ang akon kasuguan sa sulod nila, kag isulat ko ini sa ila tagipusuon.”—Jeremias 31:31-34.
4. (a) Ano nga Israel ang nadalahig sa bag-ong katipan? (b) Sin-o pa luwas sa espirituwal nga mga Israelinhon ang yara sa idalom sang kasuguan ni Cristo?
4 Sin-o ang batunon sa sining bag-ong katipan? Sa pagkamatuod indi ang literal nga “panimalay sang Israel,” nga nagsikway sa Manugpatunga sining katipan. (Hebreo 9:15) Indi, ining bag-ong “Israel” mangin ang “Israel sang Dios,” isa ka pungsod sang espirituwal nga mga Israelinhon. (Galacia 6:16; Roma 2:28, 29) Ining diutay, hinaplas sang espiritu nga grupo sang mga Cristiano buylugan sa ulihi sang “isa ka dakung kadam-an” gikan sa tanan nga pungsod nga magatinguha man sa pagsimba kay Jehova. (Bugna 7:9, 10; Zacarias 8:23) Bisan pa indi sila bahin sang bag-ong katipan, dapat man nila tumanon ang kasuguan. (Ipaanggid ang Levitico 24:22; Numeros 15:15.) Subong “isa ka panong” sa idalom sang “isa ka manugbantay,” ang tanan mangin “yara sa idalom sang kasuguan ni Cristo,” subong sang ginsulat ni apostol Pablo. (Juan 10:16; 1 Corinto 9:21) Gintawag ni Pablo ining bag-ong katipan nga isa ka “mas maayo nga katipan.” Ngaa? Una, napasad ini sa mga saad nga natuman sa baylo sang mga landong lamang sang mga butang nga magaabot.—Hebreo 8:6; 9:11-14.
5. Ano ang katuyuan sang bag-ong katipan, kag ngaa magamadinalag-on ini?
5 Ano ang katuyuan sining katipan? Amo ang pagpatubas sing isa ka pungsod sang mga hari kag mga saserdote agod pakamaayuhon ang tanan nga katawhan. (Exodo 19:6; 1 Pedro 2:9; Bugna 5:10) Ang Mosaikong Kasuguan nga katipan wala gid makapatubas sining pungsod sa pinakabug-os nga kahulugan, kay ang Israel sa kabilugan nagrebelde kag nadula nila ang ila kahigayunan. (Ipaanggid ang Roma 11:17-21.) Apang, ang bag-ong katipan pat-od nga magamadinalag-on, kay may tuhay gid ini nga kasuguan. Tuhay sa anong mga paagi?
Ang Kasuguan sang Kahilwayan
6, 7. Paano ang kasuguan ni Cristo nagatanyag sing mas daku nga kahilwayan sangsa Mosaikong Kasuguan?
6 Ang kasuguan ni Cristo makapila nga ginaangot sa kahilwayan. (Juan 8:31, 32) Ginapatuhuyan ini subong “kasuguan sang hilway nga katawhan” kag “himpit nga kasuguan sang kahilwayan.” (Santiago 1:25; 2:12) Sa pagkamatuod, ang tanan nga kahilwayan sang tawo may limitasyon. Walay sapayan, ining kasuguan nagatanyag sing mas daku nga kahilwayan sangsa ginbuslan sini, ang Mosaikong Kasuguan. Sa anong paagi?
7 Una, wala sing bisan sin-o nga natawo sa idalom sang kasuguan ni Cristo. Indi importante ang rasa kag ang duog nga natawhan. May kahilwayan nga ginapili sang matuod nga mga Cristiano sa ila tagipusuon nga batunon ang gota sang pagkamatinumanon sa sining kasuguan. Sa paghimo sini, masapwan nila nga isa ini ka mahulas nga gota, isa ka mamag-an nga lulan. (Mateo 11:28-30) Kon madumduman ninyo, ang Mosaikong Kasuguan gindesinyo man nga magtudlo sa tawo nga makasasala sia kag nagakinahanglan gid sing isa ka halad nga gawad agod matubos sia. (Galacia 3:19) Ang kasuguan ni Cristo nagatudlo nga ang Mesias nag-abot na, ginbayad ang iya kabuhi subong gawad, kag ginbuksan ang dalan agod mahilway kita gikan sa daku nga pagpigos sang sala kag kamatayon! (Roma 5:20, 21) Agod makabenepisyo kita, dapat kita ‘magpakita sing pagtuo’ sa sina nga halad.—Juan 3:16.
8. Ano ang ginalakip sang kasuguan ni Cristo, apang ngaa ang pagkabuhi nahisuno sa sini wala nagapatuman nga sauluhon ang ginatos sang legal nga mga palatukuran?
8 Ang ‘pagpakita sing pagtuo’ nagadalahig sing pagkabuhi suno sa kasuguan ni Cristo. Nagalakip ina sang pagtuman sa tanan nga sugo ni Cristo. Nagakahulugan bala ini nga sauluhon naton ang ginatos ka kasuguan kag palatukuran? Wala. Samtang si Moises, nga manugpatunga sang daan nga katipan, nagsulat sang Mosaikong Kasuguan, si Jesus, nga Manugpatunga sang bag-ong katipan, wala gid magsulat sing bisan isa ka sugo. Sa baylo, gintuman niya ining kasuguan. Paagi sa iya himpit nga pagkabuhi, naghatag sia sing sulundan nga dapat sundon sang tanan. (1 Pedro 2:21) Amo kon ngaa siguro ang pagsimba sang unang mga Cristiano gintawag anay nga “Ang Dalan.” (Binuhatan 9:2; 19:9, 23; 22:4; 24:22) Para sa ila, nakita nila ang kasuguan ni Cristo sa pagkabuhi mismo ni Cristo. Ang pag-ilog kay Jesus amo ang pagtuman sa sining kasuguan. Ang ila mainit nga gugma sa iya nagkahulugan nga ining kasuguan nasulat matuod sa ila tagipusuon, subong sang gintagna. (Jeremias 31:33; 1 Pedro 4:8) Kag ang isa nga matinumanon bangod sang gugma wala gid nagabatyag nga ginapigos sia—isa pa ka rason kon ngaa ang kasuguan ni Cristo mahimo tawgon nga “kasuguan sang hilway nga katawhan.”
9. Ano ang kahulugan gid sang kasuguan ni Cristo, kag sa anong paagi ining kasuguan nagadalahig sing isa ka bag-ong sugo?
9 Kon ang gugma importante sa Mosaikong Kasuguan, amo gid ini ang kahulugan sang Cristianong kasuguan. Sa amo, ang kasuguan ni Cristo nagalakip sing isa ka bag-ong sugo—dapat magpakita ang mga Cristiano sing nagasakripisyo-sang-kaugalingon nga gugma sa isa kag isa. Dapat nga ang paghigugma nila mangin subong sang ginpakita ni Jesus; kinabubut-on nga ginhalad niya ang iya kabuhi para sa iya mga abyan. (Juan 13:34, 35; 15:13) Gani sarang masiling nga ang kasuguan ni Cristo isa ka mas dungganon nga kapahayagan sang teokrasya sangsa Kasuguan ni Moises. Subong sang nasiling na anay sining magasin: “Ang teokrasya amo ang paggahom sang Dios; ang Dios gugma; busa ang teokrasya isa ka paggahom sang gugma.”
Si Jesus kag ang mga Fariseo
10. Sa anong paagi ang pagpanudlo ni Jesus tuhay sangsa pagpanudlo sang mga Fariseo?
10 Busa, indi gid katingalahan nga si Jesus ginpamatukan anay sang Judiyong relihiosong mga lider sang iya adlaw. Ang “himpit nga kasuguan sang kahilwayan” wala gid sa hunahuna sang mga escriba kag mga Fariseo. Gintinguhaan nila nga kontrolon ang mga tawo paagi sa mga regulasyon sang tawo. Ang ila pagpanudlo nangin mapiguson, matagudilion, negatibo. Sa kabaliskaran, ang pagpanudlo ni Jesus makapalig-on gid kag mapuslanon! Praktikal sia kag ginhatagan niya sing igtalupangod ang matuod nga mga kinahanglanon kag mga kabalaka sang katawhan. Simple sia magtudlo kag may bunayag nga balatyagon, nagagamit sing mga ilustrasyon gikan sa adlaw-adlaw nga pagkabuhi kag ginagamit ang Pulong sang Dios subong awtoridad. Sa amo, “ang kadam-an natingala sa iya pagpanudlo.” (Mateo 7:28) Huo, natandog sang pagpanudlo ni Jesus ang ila tagipusuon!
11. Paano ginpakita ni Jesus nga ang Mosaikong Kasuguan dapat kuntani gin-aplikar sing makatarunganon kag maluluy-on?
11 Sa baylo nga dugangan pa sing mga regulasyon ang Mosaikong Kasuguan, ginpakita ni Jesus kon paano dapat gin-aplikar sang mga Judiyo yadtong Kasuguan sa umpisa pa lang—sing makatarunganon kag maluluy-on. Dumduma, halimbawa, ang okasyon sang ginpalapitan sia sang isa ka babayi nga ginatagasan sing dugo. Suno sa Mosaikong Kasuguan, ang bisan sin-o nga matandog niya mangin mahigko, gani indi sia dapat magsimpon sa kadam-an sang mga tawo! (Levitico 15:25-27) Apang luyag na gid niya mag-ayo amo kon ngaa nag-agi sia sa tunga sang kadam-an kag gintandog ang kunop ni Jesus. Natugon sa gilayon ang pagtagas sang dugo. Ginsabdong bala sia ni Jesus bangod sang iya paglalis sa Kasuguan? Wala; sa baylo, nahangpan ni Jesus ang iya halos walay paglaum nga kahimtangan kag ginpakita ang labing daku nga prinsipio sang Kasuguan—ang gugma. Sing mahinuklugon, si Jesus nagsiling sa iya: “Anak, ang imo pagtuo nag-ayo sa imo. Lakat sa paghidait, kag mag-ayo sa imo balatian.”—Marcos 5:25-34.
Matinuguton Bala ang Kasuguan ni Cristo?
12. (a) Ngaa indi kita dapat maghunahuna nga matinuguton si Cristo? (b) Ano ang nagapakita nga ang paghimo sing madamong kasuguan nagadul-ong sa paghimo sing madamo nga balibad?
12 Dapat bala kita, nian, maghinakop nga bangod ang kasuguan ni Cristo “kasuguan sang kahilwayan” matinuguton ini, samtang ang mga Fariseo, walay sapayan sang tanan nila nga oral nga tradisyon, sa dimagkubos nag-amlig sa paggawi sang katawhan sa sulod sang estrikto nga mga dulunan? Indi. Ginailustrar sang legal nga mga sistema karon nga sa masami kon madamo ang kasuguan, madamo man nga balibad ang makita sang mga tawo sa sini.a Sang adlaw ni Jesus ang madamo nga pagsulundan sang mga Fariseo nagpalig-on sa pagpangita sing mga balibad, sing paku lahaw nga pagpanghikot nga wala sing gugma, kag sing pakitakita lamang nga pagkamatarong sa kaugalingon agod tabunan ang nasulod nga kalautan.—Mateo 23:23, 24.
13. Ngaa ang kasuguan ni Cristo nagaresulta sa mas mataas nga talaksan sang paggawi sangsa bisan anong nasulat nga kasuguan?
13 Sa kabaliskaran, ang kasuguan ni Cristo wala nagapalambo sina nga mga panimuot. Sa kamatuoran, ang pagtuman sa isa ka sugo nga napasad sa gugma kay Jehova kag ginatuman paagi sa pag-ilog sa nagasakripisyo-sang-kaugalingon nga gugma ni Cristo para sa iban nagaresulta sa mas mataas nga talaksan sang paggawi sangsa pagsunod sa isa ka pormal kag legal nga kasuguan. Ang gugma wala nagapangita sing balibad; nagaamlig ini sa aton gikan sa paghimo sing makahalalit nga mga butang nga mahimo indi espisipiko nga ginadumilian sang kasuguan. (Tan-awa ang Mateo 5:27, 28.) Sa amo, ang kasuguan ni Cristo magapahulag sa aton sa paghimo sing mga butang para sa iban—sa pagpakita sing kaalwan, pagkamaabiabihon, kag gugma—sa mga paagi nga indi mapahimo sa aton sang bisan anong pormal nga kasuguan.—Binuhatan 20:35; 2 Corinto 9:7; Hebreo 13:16.
14. Ano ang epekto sang pagkabuhi suno sa kasuguan ni Cristo sa unang-siglo nga Cristianong kongregasyon?
14 Tubtob sa kasangkaron nga ang mga katapo sang unang Cristianong kongregasyon nagkabuhi suno sa kasuguan ni Cristo, nagluntad ang isa ka mainit, mahigugmaon nga atmospera, nga halos wala sing estrikto, mahukmanon, kag salimpapaw nga mga panimuot nga kinaandan gid sa mga sinagoga sadto nga mga adlaw. Mahimo gid nga nahangpan sang mga katapo sining nagatubo nga mga kongregasyon nga nagakabuhi sila sadto suno sa “kasuguan sang hilway nga katawhan”!
15. Ano ang pila sang mga panikasog anay ni Satanas sa pagdagta sa Cristianong kongregasyon?
15 Apang, nalangkag gid si Satanas nga gub-on ang Cristianong kongregasyon gikan sa sulod, subong sang ginhimo niya sa pungsod sang Israel. Si apostol Pablo nagpaandam tuhoy sa tulad-lobo nga mga tawo nga “magahambal sing tiko nga mga butang” kag magapigos sa panong sang Dios. (Binuhatan 20:29, 30) Ginpamatukan niya ang mga sumalakdag sang Judaismo, nga nagtinguha nga ibaylo ang relatibo nga kahilwayan sang kasuguan ni Cristo sa pagkaulipon sa Mosaikong Kasuguan, nga natuman kay Cristo. (Mateo 5:17; Binuhatan 15:1; Roma 10:4) Sang mapatay ang katapusan sa mga apostoles, nadula na ang nagapugong sa amo nga apostasya. Gani naglapnag ang kalautan.—2 Tesalonica 2:6, 7.
Ginadagtaan sang Cristiandad ang Kasuguan ni Cristo
16, 17. (a) Anong mga porma sang pagdagta ang natabo sa Cristiandad? (b) Paano ang kasuguan sang Iglesia Katolika nagpalambo sing isa ka tiko nga pagtamod sa sekso?
16 Subong natabo sa Judaismo, ang pagdagta nga natabo sa Cristiandad indi lamang sa isa ka porma. Nabiktima man sia sang butig nga mga doktrina kag lugak nga moralidad. Kag ang iya mga panikasog nga amligan ang iya panong batok sa naguwa nga mga impluwensia masami napamatud-an nga nagahalit sang bisan anong nabilin nga bahin sang putli nga pagsimba. Nagdamo ang mapiguson kag dimakasulatanhon nga kasuguan.
17 Ang Iglesia Katolika nanguna gid sa paghimo sing madamo nga kasuguan sa simbahan. Ining kasuguan labi na nga tiko gid kon tuhoy sa sekso. Suno sa libro nga Sexuality and Catholicism, ginbaton sang simbahan ang Griegong pilosopiya sang Stoicismo, nga nagpakalain sang tanan nga porma sang paglipaylipay. Gintudlo sang simbahan nga ang tanan nga seksuwal nga pagpangalipay, lakip ang normal nga relasyon sang mag-asawa, sala. (Ipaanggid ang Hulubaton 5:18, 19.) Ang sekso gintamod nga para lamang sa pagpadamo, wala na sing iban pa nga katuyuan. Gani ginpakamalaut sang kasuguan sang simbahan ang tanan nga porma sang kontrasepsion subong isa ka daku gid nga sala, kon kaisa nagakinahanglan sing madamong tinuig nga pagpenitensia. Dugang pa, gindumilian ang mga pari sa pagminyo, isa ka sugo nga ginbangdan sang pagdamo sang ginadumilian nga sekso, lakip ang pag-abuso sa kabataan.—1 Timoteo 4:1-3.
18. Ano ang nangin resulta sang pagdamo sang kasuguan sang simbahan?
18 Samtang nagadamo ang kasuguan sang simbahan, ginhimo ini nga mga libro. Nagpalubog ini kag naglabaw pa sa Biblia. (Ipaanggid ang Mateo 15:3, 9.) Kaangay sang Judaismo, ginsuspetsahan sang Katolisismo ang sekular nga sinulatan kag gintamod ang kalabanan sini subong isa ka peligro. Wala madugay ining pagtamod nagsobra pa sa makatarunganon nga paandam sang Biblia tuhoy sa sini nga butang. (Manugwali 12:12; Colosas 2:8) Si Jerome, isa ka manunulat sang simbahan sang ikap-at nga siglo C.E., nagtuaw: “O Ginuo, kon matabo liwat nga ako makatigayon sing kalibutanon nga mga libro ukon makabasa sini, napanghiwala ko na ikaw.” Sang ulihi, ginsugdan sang simbahan ang pagsensor sa mga libro—bisan ang sekular nga mga libro. Sa amo, si Galileo nga astronomo sang ika-17 nga siglo ginsabdong bangod sang ginsulat niya nga ang duta nagalibot sa adlaw. Ang pagpamilit sang simbahan subong amo ang katapusan nga awtoridad sa tanan nga butang—bisan ang mga pamangkot tuhoy sa astronomiya—magapaluya sa ulihi sang pagtuo sa Biblia.
19. Paano nangin diktador ang mga monasteryo?
19 Ang paghimo sang simbahan sing mga pagsulundan nag-uswag sa mga monasteryo, diin ginpain sang mga monghe ang ila kaugalingon gikan sa sining kalibutan agod magkabuhi nga ginadingutan ang kaugalingon. Nagpasakop ang kalabanan nga Katolikong monasteryo sa “Pagsulundan ni St. Benedict.” Ang abbot (isa ka termino nga ginkuha sa Aramaiko nga tinaga para sa “amay”) naggahom nga may bug-os nga awtoridad. (Ipaanggid ang Mateo 23:9.) Kon ang isa ka monghe makabaton sing regalo gikan sa iya mga ginikanan, ang abbot amo ang magadesisyon kon bala batunon ini sina nga monghe ukon sang iban. Luwas sa pagpakamalaut sa mga kabastusan, ang isa ka pagsulundan nagdumili sa bisan anong walay namunamo nga paghambalanay kag mga lahog, nga nagasiling: “Wala sing disipulo ang dapat maghambal sing amo nga mga butang.”
20. Ano ang nagapakita nga ang Protestantismo nangin dimakasulatanhon nga diktador man?
20 Ang Protestantismo, nga nagtinguha nga bag-uhon ang dimakasulatanhon nga mga pagpasobra sang Katolisismo, naghimo man wala madugay sing mapiguson nga mga pagsulundan nga wala sing sadsaran sa kasuguan ni Cristo. Halimbawa, ang nanguna nga repormador nga si John Calvin gintawag nga “lehislador sang ginbag-o nga Simbahan.” Gingamhan niya ang Geneva paagi sa madamong estrikto nga mga pagsulundan nga ginpatuman sang mga “Gulang” nga suno kay Calvin ang ila “katungdanan,” amo ang “pagbantay sa kabuhi sang tanan.” (Ipaanggid ang 2 Corinto 1:24.) Ginkontrol sang simbahan ang mga balay-dalayunan kag kon ano nga mga topiko ang tugot hambalan. May daku nga silot ang mga sala subong sang pag-amba sing dimatinahuron nga mga ambahanon ukon pagsaot.b
Pagtuon Gikan sa mga Sayop sang Cristiandad
21. Ano ang nangin mga epekto sa kabilugan sang huyog sang Cristiandad nga ‘maglabang sa mga butang nga nasulat na’?
21 Naamligan bala sining tanan nga pagsulundan kag kasuguan ang Cristiandad nga indi madagtaan? Kabaliskaran ang natabo! Ang Cristiandad sa karon nabahinbahin sa ginatos ka sekta, halin sa sobra ka estrikto tubtob sa sobra ka matinuguton. Sila tanan, sa lainlain nga paagi, ‘naglabang sa mga butang nga nasulat na,’ nagtugot sa tawhanon nga panghunahuna nga amo ang magkontrol sa panong kag balabagan ang kasuguan sang Dios.—1 Corinto 4:6.
22. Ngaa ang pagsipak sang Cristiandad wala nagakahulugan nga natapos na ang kasuguan ni Cristo?
22 Apang, ang maragtas sang kasuguan ni Cristo indi trahedya. Indi gid magtugot si Jehova nga Dios nga dulaon sang mga tawo lamang ang kasuguan sang Dios. Ang Cristianong kasuguan may puwersa gid sa tunga sang matuod nga mga Cristiano karon, kag daku ang ila pribilehiyo nga magkabuhi nahisuno sa sini. Apang sa tapos mausisa kon ano ang nahimo sang Judaismo kag Cristiandad sa kasuguan sang Dios, mahimo magapalibog kita, ‘Paano kita magakabuhi suno sa kasuguan ni Cristo samtang sa amo man nga tion ginalikawan ang tugalbong nga madagtaan ang Pulong sang Dios sing tawhanon nga pangatarungan kag mga pagsulundan nga nagapaluya sang kahulugan gid sang balaan nga kasuguan? Anong balanse nga pagtamod ang dapat mapaalinton sa aton karon sang kasuguan ni Cristo?’ Binagbinagon sang masunod nga artikulo ining mga pamangkot.
[Mga footnote]
a Ang mga Fariseo amo ang may labi nga salabton sa porma sang Judaismo nga nagaluntad karon, gani indi makapakibot nga ang Judaismo nagapangita gihapon sing mga balibad sa gindugang nga madamo pa nga pagdumili sang Adlaw nga Inugpahuway. Halimbawa, mahimo masapwan sang isa ka dumuluaw sa isa ka ortodokso nga ospital sang Judiyo nga sa Adlaw nga Inugpahuway ang elebeytor awtomatiko nga nagadulog sa tagsa ka ganhaan agod indi makahimo sing sala ang mga pasahero nga “magtrabaho” paagi sa pagtublok sa buton sang elebeytor. Ang iban nga ortodokso nga mga doktor nagasulat sing mga resita paagi sa tinta nga mapanas pagligad sang pila ka adlaw. Ngaa? Ginakabig sang Mishnah ang pagsulat nga “trabaho,” apang ginakilala sini nga ang kahulugan sang “pagsulat” isa ka butang nga nagabilin sing dayon nga marka.
b Si Servetus, nga nagpamatok sa pila sang teolohiko nga mga pagtamod ni Calvin, ginsunog sa usok subong isa ka erehes.
Paano Mo Sabton?
◻ Ano ang kahulugan gid sang kasuguan ni Cristo?
◻ Sa anong paagi ang estilo sang pagpanudlo ni Jesus tuhay sangsa pagpanudlo sang mga Fariseo?
◻ Paano gingamit ni Satanas ang mapiguson nga mga pagsulundan sa pagdagta sa Cristiandad?
◻ Ano ang pila sang positibo nga mga epekto sang pagkabuhi suno sa kasuguan ni Cristo?
[Retrato sa pahina 16]
Gin-aplikar ni Jesus ang Mosaikong Kasuguan sing makatarunganon kag maluluy-on