Kon Paano Matapna ang Makahalalit nga Kutsokutso

“Butangi sing bantay, O Jehova, sa atubangan sang akon baba; bantayi ang ganhaan sang akon mga bibig.”​—⁠SALMO 141:⁠3.

 1. Ano ang ikasarang sang aton hatag-Dios nga utok?

GINHATAGAN kita ni Jehova sing utok, kag makatilingala gid ini! Ang libro nga The Incredible Machine nagasiling: “Bisan ang pinakamasibud nga mga kompyuter nga mahanduraw naton mapigaw gihapon kon ikompara sa halos walay katapusan nga kasibod kag pagkamapasibuon sang utok sang tawo . . . Ang minilyon ka senyales nga nagalabad sa imo utok sa bisan ano nga tion nagadala sing sobra sa kinaandan kadamo nga impormasyon. Nagadala ini sing balita sa nasulod kag naguwa nga palibot sang imo lawas . . . Samtang gqnaproseso kag ginaanalisar sang iban nga mga senyales ang impormasyon, nagapatubas ini sing emosyon, memorya, panghunahuna, ukon mga plano nga nagadul-ong sa desisyon. Sa gilayon, ginasugiran sang mga senyales gikan sa imo utok ang iban nga bahin sang imo lawas kon ano ang himuon . . . Samtang ginakontrol man sang imo utok ang imo pagginhawa, kemistri sang dugo, temperatura, kag iban pa kinahanglanon nga mga proseso nga indi mo mahibaluan.”​—⁠Pahina 326.

 2. Anong pamangkot ang nagakaigo nga binagbinagon naton?

² Sa pagkamatuod, inang makatilingala nga dulot halin sa Dios indi gid dapat paggamiton subong bariles nga basura ukon basurahan. Apang, mahimo naton abusohan ang utok paagi sa pagpamati kag sa pagpamaba sang makahalalit nga kutsokutso. Paano naton malikawan ina nga kutsokutso kag mabuligan ang iban nga mag-untat sa paghimo sina?

Apresyaha ang Imo Hatag-Dios nga Hunahuna

 3. Ngaa ang matuod nga Cristiano indi magpaduyog sa makahalalit nga kutsokutso?

³ Ang apresasyon sa aton hatag-Dios nga hunahuna magapugong sa aton gikan sa pagpamati sa makahalalit nga kutsokutso kag sa pagpamaba sini. Ang espiritu ni Jehova indi magapahulag kay bisan sin-o nga sudlan ang iya hunahuna sina nga mga ideya kag gamiton ang iya dila sa paghalit sa iban. Sa baylo, ang Pulong sang Dios nagasiling: “Magbiya ang malauton sang iya dalanon, kag ang dimatarong nga tawo sang iya mga painoino.” (Isaias 55:7) Ang painoino sang dimatarong nga tawo puno sing malaut nga mga ideya kag maabtik sia sa pagbutangbutang sa matarong. Apang wala gid naton ginapaabot ina nga hambalanon sa mga nagaapresyar sa ila hatag-Dios nga hunahuna.

 4. Kon ginaapresyar naton ang aton utok kag ang aton ikasarang sa paghambal, paano naton gamiton ang aton hunahuna kag ang aton dila?

⁴ Ang nagakaigo nga apresasyon magabulig sa aton nga mag-untat sa paggamit sang aton painoino kag sang aton dila sa pagpaayon sa aton makasasala nga unod. Sa baylo, huptan naton ang aton panghunahuna kag panghambal nga dungganon. Mahimo naton malikawan ang makahalalit nga kutsokutso paagi sa mapangamuyuon nga pagsalig sa Isa nga ang mga panghunahuna mas mataas sang sa aton. Si apostol Pablo naglaygay: “Ang bisan anong matuod [indi dimatuod ukon mabutangbutangon], ang bisan anong importante nga kabalak-an [indi disalapakon], ang bisan anong matarong [indi malaut kag makahalalit], ang bisan anong putli [indi dimatinlo nga butangbutang ukon malain nga suspetsa], ang bisan anong hiligugmaon [indi makaulugot kag nagapakanubo], ang bisan anong dungganon [indi mapasipalahon], kon may pagkaayo [indi malain] kag kon may takus dayawon [indi kondenahon], padayon nga painoinoha ining mga butang.”​—⁠Filipos 4:⁠8.

 5. Ano ang nakita kag nabatian sang mga masigkatumuluo kay Pablo?

⁵ Si Pablo nagdugang: “Ang inyo naton-an kag nabaton kag nabatian kag nakita sa akon, ini buhata; kag ang Dios sang paghidait mangin kaupod ninyo.” (Filipos 4:9) Ano ang nakita kag nabatian sang iban kay Pablo? Mga butang nga putli kag makapabakud sa espirituwal. Wala niya pagpun-a ang ila igdulungog sang pinakaulihi nga kutsokutso nahanungod kay Lydia ukon kay Timoteo. Mapat-od ninyo nga si Pablo wala magpamati kag magpamaba sing mga huringhuring nahanungod sa mga tigulang sa Jerusalem.⁠a Mahimo nga ang pagtahod sa iya hatag-Dios nga hunahuna ang nagbulig kay Pablo nga indi madalahig sa makahalalit nga kutsokutso. Ginailog naton ang iya halimbawa kon ginaapresyar gid naton ang painoino kag dila nga ginhatag ni Jehova sa aton.

Pagtahod sa Dios kag sa Iya Pulong

 6, 7. (a) Paano ginpakita ni Santiago ang mga epekto sang dimapunggan nga dila? (b) Ano ang indi mahanabo kon ginatahod naton ang Dios kag ang iya Pulong?

⁶ Ang tinagipusuon nga pagtahod sa Dios kag sa iya Balaan nga Pulong magabulig man sa aton sa pagtapna sa makahalalit nga kutsokutso. Sa pagkamatuod, ina nga pagtahod magapahulag sa aton sa pagpamati sa laygay ni disipulo Santiago, nga nagsabdong sang dila. (Santiago 3:​2-12) Kon mapunggan sang isa ka tawo ang dila, mahimo niya mapunggan ang iya bilog nga lawas, subong nga ang bokado sa baba sang kabayo mahimo makatuytoy sina nga sapat. Subong nga ang alipalok mahimo makasunog sang kagulangan, ang diutay nga dila mahimo man makasunog sa ariring sang kabuhi. Mahimo mapahagup sang tawo ang ilahas nga mga sapat, mga pispis, mga sapat nga nagakamang, kag mga sapat sa dagat, “apang walay tawo nga makahagup sang dila,” siling ni Santiago. Apang, indi ina balibad sa indi paghimo sing panikasog nga tapnaon ang makahalalit nga kutsokutso.

⁷ Nagsiling man si Santiago nga ang dila nagadala sing pagpakamaayo kag pagpakamalaut gikan sa isa ka baba. Indi ina nagakaigo, kay ang tuburan wala nagapailig sing matab-ang kag matayam. Ang kahoy nga higuera wala nagapamunga sing olibo, kag ang maalat nga tubig wala nagapatubas sing matam-is nga tubig. Sa pagkamatuod, tubtob dihimpit ang mga Cristiano, ang dila indi mapahagup sing bug-os. Nagahimo ini sa aton nga maluluy-on sa mahinulsulon nga mga makasasala, apang indi ini balibad para sa makahalalit nga kutsokutso. Bangod nasandig ini sa aton, ang makahililo nga paggamit sing sayop sang dila indi magapadayon kon tunay nga ginatahod naton ang Dios kag ang iya Pulong.

Kon Paano Makabulig ang Pangamuyo

 8. Paano makabulig sa aton ang pangamuyo sa pagtapna sa makahalalit nga kutsokutso?

⁸ Tuman gid ka kusog ang pagsulay nga pamatian ang makahalalit nga kutsokutso kag nian ipamaba ini. Gani kon nagpadala ka sa sina nga pagsulay sang nagligad, indi bala dapat nga pangabayon mo ang kapatawaran kag bulig sang Dios? Gintudluan kita ni Jesus sa pagpangamuyo: “Dili kami pagdalha sa panulay, kundi luwasa kami sa malaut.” (Mateo 6:13) Ang mga Cristiano nga nagapangamuyo sing hanuot nga indi sila pagpabay-an sang Dios sa sinang makasululay apang malaut nga kutsokutso indi mahulog sa sining padugi ni Satanas; luwason sila gikan sa dakung mabutangbutangon.

 9. Kon nasulay kita sa pagbutangbutang sa iban, paano kita mahimo mangamuyo?

⁹ Kon ginasulay kita sa pagbutangbutang sa iban, mahimo kita mangamuyo: “Butangi sing bantay, O Jehova, sa atubangan sang akon baba; bantayi ang ganhaan sang akon mga bibig.” (Salmo 141:3) Mahimo naton maguba ang aton paglaum para sa dayon nga kabuhi paagi sa pagpadala sa pagsulay kag pag-ilog sa Yawa subong madinumtanon, butigon, kag mamamatay nga mabutangbutangon. (Juan 8:44) Si apostol Juan nagsulat: “Ang bisan sin-o nga magadumot sang iya utod manugpatay, kag nakahibalo kamo nga walay manugpatay nga may kabuhi nga walay katapusan nga nagapabilin sa iya.”​—⁠1 Juan 3:⁠15.

Ang Gugma Nagasikway sang Kutsokutso

10. Sa baylo nga ikutsokutso ang iban, ano ang nautang naton sa ila?

¹⁰ Kita tanan may nautang sa iban, apang wala kita sing nautang nga dumot nga nagatuga sang makahalalit nga kutsokutso. “Dili kamo mag-utang bisan kay sin-o, luwas sang paghigugmaanay,” sulat ni Pablo. (Roma 13:8) Dapat naton bayaran ina nga utang adlaw-adlaw sa baylo nga libakon ang iban kag halitan ang ila reputasyon. Kon nagapangangkon kita nga ginahigugma si Jehova, indi naton mahimo butangbutangan ang isigkasumilimba, “kay ang wala nagahigugma sa iya utod nga iya makita, indi makahigugma sa Dios, nga wala niya makita.”​—⁠1 Juan 4:⁠20.

11. Paano ang ilustrasyon ni Jehova nahanungod sa karnero kag kanding magahatag sa aton sing butang nga hulunahunaon nahanungod sa masakit nga kutsokutso?

¹¹ Binagbinaga ang parabola ni Jesus nahanungod sa mga karnero kag mga kanding. Ang mga katulad-kanding ginsilingan nga ang ginhimo nila sa mga utod ni Cristo gin-isip subong nga ginhimo sa iya. Ikutsokutso mo bala si Cristo? Kon indi mo mahimo ikutsokutso ang imo Ginuo kag Agalon, indi pagtrataha ang iya hinaplas nga mga utod sing subong sina. Indi magpakasala subong sang ginhimo sang mga kanding, nga “magakadto sa silot nga walay katapusan.” Kon ginahigugma mo ang mga utod ni Jesus, ipakita ini paagi sa kon ano ang imo ginasiling nahanungod sa ila.​—⁠Mateo 25:​31-46.

12. Ano ang kahulugan sang Hulubaton 16:​2, kag paano ini dapat mag-apektar sang aton panghunahuna, buhat, kag panghambal?

¹² Bangod kita tanan mga makasasala kag nagakinahanglan sang halad gawad ni Jesus, kon luyag sang isa magkomento sing dimaayo nahanungod sa aton, madamo sia sing makita nga isiling. (1 Juan 2:​1, 2) Sa pagkamatuod, mahimo kita magahunahuna nga maayo ang ginahimo naton. “Ang tanan nga dalanon sang tawo matinlo sa iya kaugalingon nga mga mata, apang si Jehova nagatimbang sang mga espiritu.” Ang timbangan sang Dios wala ginapatakilid sang paboritismo ukon pagkamaynadampigan. (Hulubaton 16:​2; Binuhatan 10:​34, 35) Ginatimbang niya ang aton espiritu, ginatalupangod ang aton disposisyon kag silabo nga nagapahulag sa aton sa paghunahuna, paghulag, kag paghambal. Sing pat-od, nian, indi naton luyag masapwan sang Dios nga ginakabig naton sing sayop ang aton kaugalingon nga matinlo kag ang iban nga mahigko kag takus sang masakit nga mga komento. Kaangay ni Jehova, dapat kita mangin walay ginadampigan, maluluy-on, kag mahigugmaon.

13. (a) Paano ang katunayan nga “ang gugma mapailubon kag malulo” nagabulig sa aton sa pagtapna sa makahalalit nga kutsokutso? (b) Ano ang magapugong sa aton sa paglibak sa isa nga nakabaton sang pribilehiyo sa pag-alagad nga wala sa aton?

¹³ Ang pag-aplikar sang ginasiling ni Pablo sa 1 Corinto 13:​4-8 magabulig sa aton sa pagtapna sang makahalalit nga kutsokutso. Sia nagsulat: “Ang gugma mapailubon kag malulo.” Ang isa ka utod nga babayi nga ginahingabot sa isa ka nabahinbahin nga panimalay mahimo indi magbugno sa aton sing malipayon. Ukon ang iban mahimo mas mahinay sa pisikal, ayhan bangod sang mapigaw nga panglawason. Indi bala dapat nga ang gugma magapahulag sa aton nga mangin mapailubon kag malulo sa kaangay nila sa baylo nga himuon sila nga mga biktima sang mamulayon nga kutsokutso? ‘Ang gugma wala nagakahisa, wala nagapabugal, wala nagapahabok.’ Busa, kon ang isa ka Cristiano makabaton sing pribilehiyo sa pag-alagad nga wala sa aton, ang gugma magapugong sa aton gikan sa paghambal batok sa iya kag sa pagsiling nga indi sia nagakabagay para sa buluhaton. Ang gugma magapugong man sa aton gikan sa pagpabugal nahanungod sang aton mga hinimuan, sa kutsokutso nga mahimo makapasubo sa sadtong kubos nga may pribilehiyo.

14. Ano pa ang yara sa gugma nga mahimo magaapektar sang ginasiling naton nahanungod sa iban?

¹⁴ Si Pablo nagsiling man nga ‘ang gugma wala nagagawi sing dinagakaigo, wala nagapangita sang iya kaugalingon, indi mainakigon, ukon nagasapak sang kalautan.’ Sa baylo sang dinagakaigo nga paghambal sing dicristiano nga mga butang, dapat naton tugutan ang gugma nga magpahulag sa aton sa paghambal sing maayo tuhoy sa iban kag sa pagbinagbinag sang ila mga interes. Nagapugong ini sa aton gikan sa pagkaakig kag sa paglibak sa mga tawo tungod sa matuod ukon ginahunahuna lamang nga mga halit. Sanglit ang ‘gugma wala nagakalipay sa katikoan kundi sa kamatuoran,’ nagapugong ini sa aton gikan sa pagpaduyog sa makahalalit nga kutsokutso bisan nahanungod sa mga nagapamatok nga nagaagom sing inhustisya.

15. (a) Paano kita dapat maapektuhan sang katunayan nga ‘ang gugma nagatuo kag nagalaum sa tanan nga butang’? (b) Ano nga bahin sang gugma ang magabulig sa aton sa pagpabilin sa organisasyon ni Jehova bisan pa ang iban nagapamulong batok sa aton?

¹⁵ Ang gugma ‘nagatuo kag nagalaum sang tanan nga butang’ nga masapwan sa Pulong sang Dios kag nagapahulag sa aton sa pag-apresyar sa espirituwal nga pagkaon nga ginaaman sang ‘matutom nga ulipon’ nga klase, sa baylo sang pagpamati sa mabutangbutangon nga pinamulong sang butigon nga mga apostata. (Mateo 24:​45-47; 1 Juan 2:​18-21) Sanglit ang ‘gugma nagabatas sang tanan nga butang kag wala gid nagakapaslawi,’ nagabulig man ini sa aton sa pagpabilin nga matutom sa organisasyon sang Dios bisan pa nga ang “dimatuod nga mga utod” ukon ang iban nagapamulong batok sini ukon sa iya mga katapo.​—⁠Galacia 2:⁠4.

Ang Pagtahod Nagatapna sang Kutsokutso

16. Paano gintratar ni Pablo ang dimatuod nga mga utod sa Corinto?

¹⁶ Ang pagtahod sa mga masigkatumuluo nagabulig man sa pagtapna sa makahalalit nga kutsokutso. Bangod kalahamut-an sila sa Dios, indi gid naton luyag nga butangbutangan sila. Indi gid naton pagtugutan nga mangin kaangay sang “dimatuod nga mga utod” nga nakilala ni Pablo. Sa walay duhaduha, nagpamulong sila sing malain nga mga butang tuhoy sa iya. (2 Corinto 11:26) Mahimo man nga ginbutangbutangan sia sang mga apostata. (Ipaanggid ang Judas 3, 4.) Sa Corinto ang iban nga mga indibiduwal nagasiling: “Ang iya mga sulat maunod kag gamhanan, apang ang iya tindog maluya kag ang iya pagpamulong walay pulos.” (2 Corinto 10:10) Ang mga tawo wala nagakomento sing subong sina tuhoy sa ila ginahigugma.

17. Ano nga sahi sang mga pulong ang ginhambal ni Diotrefes nahanungod kay apostol Pablo?

¹⁷ Binagbinaga si apostol Juan, nga batok sa iya nagpamulong si Diotrefes. “May ginsulat ako sa kongregasyon,” siling ni Juan, “apang si Dio­trefes, nga naluyag magpangulo sa ila, wala magbaton sang bisan ano gikan sa amon nga may pagtahod. Amo sina kon ngaa, kon magkari ako, dumdumon ko ang ginahimo niya, nga nagawakal sing malain nga mga pulong batok sa akon.” (3 Juan 9, 10) Ang pagwakal isa gid ka serioso nga butang, kag kon ginapamatian ukon ginapamaba naton ang kaanggid nga sugilanon karon, dapat naton ini untatan sa gilayon.

18. Paano tuhay si Demetrio kay Diotrefes, kag paano ini nga kinatuhayan magaapektar sang aton pagginawi?

¹⁸ Nagalaygay sang pagtahod para sa matarong, ginsilingan ni Juan si Gayo: “Indi mo pag-ilugon ang malaut kundi ang maayo. Ang nagahimo sing maayo iya sang Dios. Ang nagahimo sing malaut wala makakita sa Dios. Si Deme­trio nasaksihan sang tanan kag sang kamatuoran gid. Sa katunayan, kami man nagasaksi nahanungod sa iya, kag kamo nakahibalo nga ang akon panaksi matuod.” (3 Juan 1, 11, 12) Mahimo pamangkuton sang kada isa sa aton ang iya kaugalingon: Ako bala ang wakalan nga si Dio­trefes, ukon ako bala ang matutom nga si Deme­trio? Kon ginatahod naton ang mga masigkatumuluo, indi kita makakomento sing negatibo nahanungod sa ila, nagahatag sa iban sing rason nga tamdon kita subong mga babaan.

19. Paano gintinguhaan sang dimatuod nga mga utod nga butangbutangan si C. T. Russell?

¹⁹ Indi lamang sang unang siglo may dimatuod nga mga utod. Sang katuigan 1890, ang maluib nga mga indibiduwal nga nagapakig-upod anay sa organisasyon ni Satanas nagtinguha sa pagkontrol sa ­Watch Tow­er So­cie­ty. Naghimbon sila batok kay ­Charles ­Taze Rus­sell, nagpanikasog sa pagtapos sa iya subong ang unang presidente sang Sosiedad. Pagkatapos makaplano sa sulod sang mga duha ka tuig, ang paghimbon nabalahuba sang 1894. Ang dimatuod nga mga panumbungon nasentro halos sa ginakunokuno nga pagkadibunayag ni Rus­sell sa negosyo. Ang iban sang disalapakon nga mga panumbungon nagpakita sang tuyo sang mga nagsumbong​—⁠ang pagbutangbutang kay C. T. Russell. Gin-imbestigar ini sang walay ginadampigan nga mga Cristiano kag nasapwan nila nga husto sia. Busa, ining plano sa “paglaglag kay G. Rus­sell kag sa iya buluhaton” napaslawan. Gani, kaangay ni Pablo, si Utod Rus­sell ginmulay sang dimatuod nga mga utod, apang ini nga pagtilaw ginkilala subong pahito ni Satanas. Ang mga naghimbon ginkabig sang ulihi nga dinagakaigo sang Cristianong pagpakig-upod.

Ang Maayong mga Buhat Nagatapna sang Makahalalit nga Kutsokutso

20. Ano nga sayop ang nakita ni Pablo sa pila ka bataon nga mga balo?

²⁰ Nahibaluan ni Pablo nga ang makahalalit nga kutsokutso masami nga may kahilabtanan sa pagkawalay ginahimo, nga indi bugana sang maayong mga buhat. Wala sia malipay nga ang iban sang bataon nga mga balo nakatuon sa “paglandolando nga nagapamalaybalay, kag indi lamang landolando kundi mga babaan kag mga mahilabtunon, nga nagapamulong sang indi dapat nila hambalon.” Ano ang remedyo? Maayo nga buluhaton. Busa, si Pablo nagsulat: “Gani buot ko nga ang mga bataon magpamana, mag-anak, magdumala sang ila mga panimalay, indi maghatag sing kahigayunan sa kasumpong sa pagpasipala sa aton.”​—⁠1 Timoteo 5:​11-14, Byington.

21. Ano ang kahilabtanan sang 1 Corinto 15:​58 sa paglikaw sa mga siod sang makahalalit nga kutsokutso?

²¹ Kon ang mga babayi nagadumala sang panimalay, nagahanas sang kabataan suno sa mga talaksan sang Dios, kag nagabuhat sang iban pa maayong mga hilikuton, wala na sila sing tion para sa walay pulos nga sugilanon nga mahimo magdul-ong sa masakit nga kutsokutso. Ang mga lalaki wala man sing tion sa sinang hambalanon kon masako sila sa maayong mga buhat. Ang ‘mangin pirme bugana sa buluhaton sang Ginuo’ magabulig sa aton tanan nga likawan ang siod sang makahalalit nga kutsokutso. (1 Corinto 15:58) Ang bug-os tagipusuon nga pagsako sa Cristianong ministeryo, mga miting sa kongregasyon, kag iban pa diosnon nga mga butang labi na nga magahupot sang aton hunahuna sa espirituwal nga mga butang agod indi kita mangin walay ginahimo nga mga manugkutsokutso kag mga mahilabtunon sa pangabuhi sang iban.

22. Ano ang ginasiling sang Hulubaton 6:​16-19 nahanungod sa pagtamod sang Dios sa mga mabutangbutangon?

²² Kon padayon kita nga masako sa diosnon nga mga buluhaton kag manikasog sa pagpakamaayo sa iban sa espirituwal, mangin matutom kita nga mga abyan, indi dimatutom nga mga babaan. (Hulubaton 17:17) Kag kon ginalikawan naton ang makahalalit nga kutsokutso, matigayon naton ang labing maayo nga Abyan sa tanan​—⁠si Jehova nga Dios. Dumdumon naton nga ang pito ka butang nga kalangil-aran sa iya amo “ang mga mata nga palabilabihon, ang mga dila nga butigon, kag ang mga kamot nga nagapaagay sing dugo nga wala sing sala, ang tagipusuon nga nagapahito sing mga tinutuyo nga malain, ang mga tiil nga madasig magdalagan sa panistis, ang dimatuod nga saksi nga nagamitlang sing mga butig, kag sia nga nagasab-ug sing kasuayon sa tunga sang mga kauturan.” (Hulubaton 6:​16-19) Ang mga nagapamaba sang kutsokutso nagapasobra kag nagapatiku sang mga butang, kag ang mga mabutangbutangon may dimatuod nga mga dila. Ang ila mga pulong nagahanda sang paglakat sang mga tiil sadtong nalangkag sa pagpamaba. Sa masami, nagaresulta ang kasuayon. Apang kon ginadumtan naton ang ginadumtan sang Dios, likawan naton ang masakit nga kutsokutso nga mahimo makahalit sa matarong kag makapahalipay sa dakung mabutangbutangon, si Satanas nga Yawa.

23. Nahanungod sa aton panghambal, paano naton mapahalipay ang tagipusuon ni Jehova?

²³ Busa, lipayon naton ang tagipusuon ni Jehova. (Hulubaton 27:11) Likawan naton ang hambalanon nga ginadumtan niya, indi pagpamatian ang butangbutang, kag himuon ang aton labing masarangan sa pagtapna sa makahalalit nga kutsokutso. Sa pagkamatuod, mahimo naton ini sa bulig sang aton balaan nga Dios, si Jehova.

[Footnote]

Paano Mo Sabton?

◻ Paano kita mabuligan sang pangamuyo sa paglikaw nga butangbutangan ang iban?

◻ Paano kita mabuligan sang pag-aplikar sang 1 Corinto 13:​4-8 nga matapna ang makahalalit nga kutsokutso?

◻ Paano kita mabuligan sang pagtahod sa kaugalingon nga matapna ang pagsulay nga ikutsokutso ang mga masigkatumuluo?

◻ Ano ang labot sang 1 Corinto 15:​58 sa paglikaw sa mga siod sang makahalalit nga kutsokutso?

[Picture Credit Line sa pahina 17]

Litrato sang U.⁠S. Forest Service