“Toloka! Ginahimo Ko nga Bag-o ang Tanan nga Butang”

1-4. (a) Anong mga bagay nga ginalaragway sa amon panghapin ang luyag mo paambitan? (b) Anong mahimayaon nga paglaum ang ginahatag sini sa imo? (c) Anong mga teksto sa Biblia ang nagasakdag sina nga paglaum?

TAN-AWA ang malipayon nga katawhan sa panghapin sini nga brosyur. Luyag mo bala nga mangin isa sa ila? ‘Aba, huo,’ isiling mo. Kay yari diri ang paghidait kag paghiusa nga ginahandum sang bug-os nga katawhan. Ang katawhan sang tanan nga rasa​—⁠itom, puti, dalag⁠—​nagatilipon subong isa ka panimalay. Makalilipay gid! Daw ano nga paghiusa! Maathag nga ining katawhan wala nagapalibog sa nuklear nga pagwasaag ukon pamahog sang terorismo. Ang mahidaiton nga kahawaan sining matahom nga parke wala ginatublag sang mga eroplano sa inaway. Wala sing mga soldado, wala sing mga tangke, wala sing mga pusil. Indi na kinahanglan ang batota sang polis sa pagpaluntad sang kahim-ong. Wala sing inaway kag krimen. Kag wala sing kakulang sa balay, bangod ang tanan may kaugalingon na nga matahom nga puluy-an.

² Tan-awa ang mga kabataan! Makalilipay tan-awon ang ila paghampang. Nagapakighampang sila sa mga sapat! Ini nga parke wala nagakinahanglan sing rehas, bangod ang tanan nga sapat mahagop sa katawhan kag sa isa kag isa. Bisan ang leon kag kordero nangin mag-abyan. Tan-awa ang masili sing duag nga mga pispis samtang nagalupadlupad sila pakadto-pakari, kag pamatii ang ila matahom nga ambahanon nga ginabuylogan sang kinadlaw sang kabataan. Wala sing mga hawla? Wala, kay yara ang kahilwayan kag walay latid nga kasadya sa sini nga duog. Simhuti ang kahumot sang kabulakan, pamatii ang daganas sang sapa, pamatyagi ang makapapagsik nga kaalabaab sang adlaw. Ti, tilawi ang prutas sa alat, kay amo ini ang labing maayo nga mapatubas sang duta, ang labing maayo gid, katulad sa tagsa ka butang nga makita kag maagom sa sining mahimayaon katulad-parke nga katamnan.

³ ‘Apang hulat anay,’ siling sang isa, ‘diin na ang mga tigulang? Indi man bala sila makig-ambit sa sining malipayon nga katilingban?’ Sa katunayan, ang mga tigulang yara dira, apang nagabalik sila liwat sa pagkabata. Sa sini nga parke wala sing isa ang nagakapatay sa katigulangon. Ang bata nagahamtong kag wala na nagatigulang. Bisan kon ang edad 20 ka tuig ukon 200 ka tuig man, ang tagsa sa minilyon ka tawo nga nagapuyo sa sining parke nagaagom sing kapagsik sang pagkapamatan-on kag nagakabuhi sa himpit nga kapagros. Minilyon, siling mo? Huo, minilyon, kay ini nga parke ginapalambot sa tagsa ka duta. Puno ini sang kabuhi, paghidait, kag katahom tubtob sa kaukbongan sang aton duta, kutob sa Fuji tubtob sa Andes, kutob sa Hong Kong tubtob sa Mediteraneano. Kay ang bug-os nga duta mangin paraiso nga parke. Mangin Paraiso ini nga ginpasag-uli sa bug-os nga duta.

⁴ ‘Dimapatihan,’ siling mo? Apang, binagbinaga anay ang mga pamatuod. Posible para sa imo kag sa imo panimalay ang makalampuwas sa pagtaliwan sang magamo karon nga sistema sang mga butang kag makasulod sa Paraiso nga ginalaragway sa amon panghapin.⁠a

Ang Tolon-an nga Nagapaathag sang Paraiso

5. (a) Ano nga tolon-an ang nagapaathag sini nga mga butang? (b) Sa anong paagi nga isa ini ka talalupangdon nga tolon-an?

⁵ Ining tanan nga mahimayaon nga mga butang, kag ang kapat-oran sini, ginsaysay sa isa ka tolon-an, ang labing matahom nga tolon-an nga nasulat. Amo ini ang Biblia. Dumaan na ini katama nga tolon-an, kag ang mga bahin sini ginsulat sang nagligad nga 3,500 ka tuig. Subong man, amo ini ang suno gid sa panahon nga tolon-an sa pagpresentar sang malig-on kag mapuslanon nga laygay para sa modernong-adlaw nga pagkabuhi. Ang iya mga tagna nagapukaw sing masanag nga paglaum para sa palaabuton. Amo ini ang pinakamabakal sa bug-os nga maragtas, kapin sa 2,458,000,000 ka kopya sang bilog nga Biblia ukon dalagku nga bahin sini ang napanagtag sa mga 1,810 ka pamulong.

6. Ano ang kinatuhayan sang Biblia sa iban pa nga sinulatan nga ginakabig balaan?

⁶ Wala na sing iban nga balaan nga tolon-an ang napanagtag sing subong sina sa bug-os nga uniberso, kag ang kalabanan indi halos pareho ka dumaan. Ang Koran sang Islam kubos sa 1,400 ka tuig ang kagulangon. Sanday ­Buddha kag Con­fu­cius nagkabuhi sadtong mga 2,500 ka tuig ang nagligad, kag ang ila mga sinulatan ginpetsahan kutob sa amo nga panag-on. Ang mga Kasulatan ni Shin­to ginsulat sa ila karon nga dagway sa dili magkapin sa 1,200 ka tuig nga nagligad. Ang Tolon-an sang Mor­mon 160 ka tuig lamang ang kagulangon. Wala sing isa sining balaan nga mga tolon-an ang makausoy sing sibu sang tawhanon nga maragtas sa 6,000 ka tuig, subong sang ginahimo sang Biblia. Agod mahangpan ang orihinal nga relihion, dapat kita magkadto sa Biblia. Amo lamang ini ang tolon-an nga may bug-os uniberso nga mensahe para sa tanan nga katawhan.

7. Ano ang ginsiling sang maalam nga mga tawo nahanungod sa Biblia?

⁷ Ang kaalam kag katahom sang mensahe sang Biblia gindayaw sang maalam nga mga tawo gikan sa tanan nga kapungsoran kag gikan sa tanan nga klase sang pagkabuhi. Ang bantog nga sientipiko kag manunukib sang kasugoan sang grabidad, si Sir ­Isaac New­ton, nagsiling: “Wala sing mga siensia ang napamatod-an nga maayo pa sang sa Biblia.” Si Pat­rick Hen­ry, ang Amerikanong lider sang rebolusyon nga nakilala sa mga tinaga “Hatagi ako sing kahilwayan, ukon hatagi ako sing kamatayon,” nagsiling man: “Ang Biblia labaw sang sa tanan iban nga mga tolon-an nga nabalhag.” Ginsilingan pa gani anay sang Hindu nga maalamon nga si Mo­han­das K. Gan­dhi ang Britanikong tiglawas sa In­dia: “Kon ang imo pungsod kag ang akon magatuman sa panudlo nga ginpahamtang ni Cristo sa sining Sermon sa Bukid, malubad naton ang mga problema, indi lamang sang aton mga pungsod kundi ang iya sang bug-os nga kalibutan.” Ginpatuhoyan ni Gan­dhi ang Mateo kapitulo 5 tubtob 7 sa Biblia. Basaha ining mga kapitulo kag tan-awa kon dili ikaw makunyag sa ila makusog nga mensahe.

Ang Biblia​—Isa ka Nasidlangan nga Tolon-an

8, 9. (a) Ngaa sayop ang pagtawag sa Biblia nga isa ka Nakatundan nga libro? (b) Paano ginsulat ang Biblia, kag tubtob sa anong panag-on sang tion? (c) Ngaa ang Biblia matawag nga isa ka librarya? (d) Pila ka lalaki ang gingamit sa pagsulat sang Biblia? (e) Ano nga pamatuod ang ginhatag sang iban sini sa ila nahanungod sa Tuboran sang Biblia?

⁸ Supak sa popular nga ginapatihan, ang Biblia indi patubas sang sibilisasyon sang Nakatundan, ukon nagahimaya sa sinang sibilisasyon. Halos ang bilog nga Biblia ginsulat sa mga pungsod sa Sidlangan. Ang mga tawo nga nagsulat sini mga taga-Sidlangan. Isa ka libo ka tuig antes kay ­Buddha, sang 1513 B.⁠C.⁠E., si Moises, nga nagpuyo sa Natungang Sidlangan, gin-inspirar sang Dios sa pagsulat sa nahaunang tolon-an sang Biblia, nga ginatawag Genesis. Kutob sa sining ginsugoran, isa ka nahiusa nga tema ang ginasunod sang Biblia tubtob sa iya katapusan nga tolon-an sang Bugna. Ang Biblia natapos sang 98 C.⁠E., mga 600 ka tuig pagkatapos ni ­Buddha. Nahibaloan mo bala nga ang Biblia ginahuman sang 66 ka lainlain nga tolon-an? Huo, ang Biblia mismo isa ka librarya!

⁹ Busa, kapin sa panag-on nga 1,600 ka tuig kutob sang panahon ni Moises padayon, 40 ka lalaki ang nakigbahin sa pagsulat sa nahiusa nga rekord sang Biblia. Ginpamatod-an nila nga ang ila mga sinulatan inspirado sang isa ka gahom nga mas mataas sang sa mamalatyon nga tawo. Ang Cristianong si apostol Pablo nagsulat: “Ang bug-os nga Kasulatan inspirado sang Dios kag mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagsabdong, sa pagsaway, kag sa paghanas sa pagkamatarong.”⁠b (2 Timoteo 3:​16) Kag si apostol Pedro nagpaathag: “Walay tagna sang Kasulatan nga maggikan sa kaugalingon nga pagpatpat. Kay wala gid sing tagna nga nag-abot bangod sa kabubut-on sang tawo, kundi ang mga tawo nga gintandog sang balaan nga espiritu nagpamulong gikan sa Dios.”​—⁠2 Pedro 1:​20, 21; 2 Samuel 23:​2; Lucas 1:70.

10. (a) Paano nakalab-ot tubtob sa aton adlaw ang Biblia? (b) Ngaa makasiguro kita nga may yara kita gihapon sang orihinal nga inspiradong teksto sang Biblia?

¹⁰ Labing talalupangdon man ang paagi nga ang Biblia nakalab-ot tubtob karon. Sa linibo ka tuig, tubtob sang matukiban ang pag-imprinta sang nagligad nga mga 500 ka tuig, ang mga kopya sang Biblia ginahimo paagi sa kamut. Wala sing iban pa nga sinulatan sang dumaan nga panahon ang maukod nga ginkopya kag ginkopya liwat. Liwat-liwat ini nga ginkopya, nga may daku pirme nga paghalong. Diutay lamang nga sala ang nahimo sang mga manugkopya, kag ang pagpaanggid sa sini naglig-on sa orihinal nga teksto nga inspirado sang Dios. Ang isa ka kilala nga awtoridad sa mga manuskrito sang Biblia, nga si Sir Fred­er­ic Ken­yon, nagsiling: “Nadula na ang katapusan nga sadsaran sang pagduhaduha kon bala ang Kasulatan nga nakalab-ot sa aton pareho sang una.” Karon, may yara gihapon mga 16,000 ka sinulat sang kamut nga kopya sang Biblia ukon mga bahin sini, ang iban kutob pa sang ikaduhang siglo sa wala pa si Cristo. Dugang pa, ginhimo ang sibu nga pagbadbad gikan sa Hebreo, Aramaiko, kag Griego nga pamulong nga sa sini orihinal nga ginsulat ang Biblia pakadto sa halos tanan nga pamulong sa duta.

11. Anong modernong natukiban ang nagaugyon sa rekord sang Biblia?

¹¹ Ang iban wala nagapati sa Biblia bangod siling nila indi ini sibu. Apang, sining karon lang ginkutkot sang mga arkeologo ang kagulub-an sang dumaan nga mga siudad sang kadutaan sa Biblia kag nasapwan nila ang mga inskripsion kag iban pa nga ebidensia nga nagapamatuod gid nga ang mga tawo kag mga lugar nga ginsambit bisan sa pinakadaan nga rekord sa Biblia aktuwal nga nagluntad. Madamo sila sing nakutkot nga ebidensia nga nagatudlo sa tugob-globo nga anaw, nga siling sang Biblia natabo sang nagligad nga kapin sa 4,000 ka tuig, sang kaadlawan ni Noe. Sa sining punto, si ­Prince Mi­ka­sa, nga isa ka kilala nga arkeologo, nagsiling: “May Anaw gid bala anay? . . . Ang katunayan nga ang anaw natabo gid makahalaylo nga ginpamatod-an.”⁠c

Ang Dios sang Biblia

12. (a) Ano ang ginasiling sang iban nga manugyubit tuhoy sa Dios? (b) Ngaa ginapatuhoyan sang Biblia ang Dios nga Amay? (c) Ano ang ginapakita sang Biblia nga ngalan sang Dios?

¹² Kon paano ginyubit sang iban ang Biblia, ginyubit sang iban ang nahanungod sa kon bala may isa ka Dios nga Labing Gamhanan. (2 Pedro 3:​3-7) Nagasiling sila, ‘Paano ako makatuo sa Dios, tungod indi ko sia makita? May pamatuod bala nga nagaluntad gid ang isa ka dimakita nga Manunuga, nga mas mataas sang sa tawo? Indi bala nga ang Dios yara sa tanan nga butang?’ Ang iban nagasiling, ‘Wala sing Dios ukon ­Buddha,’ Apang, ginapakita sang Biblia nga kon paano kita nakabaton sing kabuhi paagi sa dutan-on nga amay, ang aton orihinal nga katigulangan nakabaton man sing kabuhi gikan sa langitnon nga Amay, ukon Manunuga, nga ang personal nga ngalan amo si Jehova.​—⁠Salmo 83:​18; 100:​3; Isaias 12:​2; 26:4.

13. Sa anong duha ka paagi ginpakilala ni Jehova ang iya kaugalingon sa katawhan?

¹³ Ginpakilala ni Jehova ang iya kaugalingon sa katawhan sa duha ka talalupangdon nga paagi. Ang panguna nga paagi amo ang sa Biblia, nga nagapakilala sang iya kamatuoran kag sang iya dayon nga mga katuyoan. (Juan 17:​17; 1 Pedro 1:​24, 25) Ang isa pa ka paagi amo ang iya pagpanuga. Paagi sa pagtan-aw sa makatilingala nga butang sa palibot nila, naapresyar sang madamo nga may isa ka Manunuga-Dios nga ang matahom nga personalidad ginpabanaag sa iya mga binuhatan.​—⁠Bugna 15:​3, 4.

14. Ano ang ginasugid sa aton sang Biblia nahanungod kay Jehova?

¹⁴ Si Jehova nga Dios amo ang Awtor sang Biblia. Sia amo ang Dakung Espiritu, nga nagaluntad sing dayon. (Juan 4:​24; Salmo 90:1, 2) Ang iya ngalan nga “Jehova” nagapatalupangod sang iya katuyoan sa iya mga tinuga. Tuyo niya nga bindikahon inang dakung ngalan paagi sa paglaglag sa malauton kag pagluwas sa mga nagahigugma sa iya agod magkabuhi sila sa paraiso nga duta. (Exodo 6:​2-8; Isaias 35:​1, 2) Subong Dios nga Labing Gamhanan, may gahom sia sa paghimo sini. Subong Manunuga sang bug-os nga uniberso, mas mataas sia sang sa ordinaryo nga mga dios kag mga idolo sang pungsod.​—⁠Isaias 42:​5, 8; Salmo 115:​1, 4-8.

15. Nagdul-ong sa anong mga konklusion ang pagtuon sang intelihente nga mga tawo sa pagpanuga?

¹⁵ Sa sulod sang ulihi nga mga siglo, ang mga tawo sang siensia naghatag sing madamo nga tion sa pagtuon sa binuhatan sang pagpanuga. Ano ang ila ginhinakop? Ang isa sang manunukib sang elektrisidad, ang bantog nga Britanikong pisiko nga si Lord Kel­vin, nagsiling: “Nagapati ako nga sa kapin ka tul-id nga ginaton-an ang siensia labi nga nagapahilayo ini sa aton sa bisan ano nga butang nga mapaanggid sa ateismo.” Ang natawo sa Europa nga sientipiko nga si Al­bert Ein­stein, bisan pa ginkilala nga ateista, nagsiling: “Tuman na para sa akon ang . . . magbinagbinag sa makatilingala nga pagtukod sa uniberso, nga halos indi naton mahantop, kag ang magtinguha sing mapainubuson sa paghangop bisan sang pinakadiutay nga bahin sang kaalam nga napadayag sa kinaugali.” Ang Amerikano nga sientipiko kag nakadaug sang Nobel nga premyo nga si Ar­thur Hol­ly Comp­ton nagsiling: “Ang ginapaathag sing mahim-ong nga uniberso nagapamatuod sa kamatuoran sang labing halangdon nga pinamulong nga nabungat​—⁠‘Sa ginsugoran ang Dios.’ ” Ginkutlo niya ang nagabukas nga mga tinaga sang Biblia.

16. Paano ginapadaku sang uniberso ang kaalam kag gahom sang Dios sa pagpanuga?

¹⁶ Ginapabugal sang mga gumalahom sang gamhanan nga mga pungsod ang ila intelihensia kag hinimoan sa siensia bangod sang kadalag-an nila sa naguwa nga kahawaan. Apang daw ano ka disalapakon ang ila mga sakayan sa kahawaan kon ipaanggid sa bulan nga nagalibot sa duta, kag sa mga planeta nga nagalibot sa adlaw! Daw ano ka diutay ang hinimoan sining mamalatyon nga mga tawo kon ipaanggid sa tinuga ni Jehova nga binilyon ka langitnon nga mga galaksiya, ang tagsa nagaunod sang binilyon ka adlaw kaangay sang aton, kag sa paggrupo kag pagpahamtang niya sa ila sa kahawaan sa walay pat-od nga tion! (Salmo 19:​1, 2; Job 26:​7, 14) Indi katingalahan nga ginakabig ni Jehova ang mga tawo kaangay sang mga tibakla lamang, kag ang gamhanan nga mga pungsod “nga kubos pa sa walay pulos.”​—⁠Isaias 40:​13-18, 22.

17. Ngaa makatarunganon tuohan ang Manunuga?

¹⁷ Nagapuyo ka bala sa isa ka balay? Ayhan indi ikaw mismo ang nagtukod sang balay, kag wala mo gani mahibaloi kon sin-o ang nagtukod sini. Apang, ang kamatuoran nga wala mo makilala ang manunukod wala nagapugong sa imo sa pagbaton sang kamatuoran nga may intelihente nga tawo nga nagtukod sini. Ang mangatarungan nga ang balay mismo ang nagtukod sang iya kaugalingon binuang gid katama! Tungod ang daku nga uniberso, kag ang tanan nga yari sa sini, nagkinahanglan sing daku nga intelihensia agod tukoron ini, indi bala makatarunganon ang maghinakop nga may yara Intelihente nga Manunuga? Sa pagkamatuod, ang buangbuang lamang ang makasiling sa iya tagipusuon, “Wala sing Jehova.”​—⁠Salmo 14:​1; Hebreo 3:4.

18. Ano ang nagapakita nga ang Dios isa ka persona, kag takus dayawon?

¹⁸ Ang mahimayaon nga katingalahan nga nagalibot sa aton​—⁠ang kabulakan, ang kapispisan, ang kasapatan, ang makatilingala nga tinuga nga ginatawag tawo, ang mga milagro sang kabuhi kag pagkabun-ag​—⁠ini tanan nagapamatuod sa dimakita nga Lantip nga Maalamon nga naghimo sa ila. (Roma 1:​20) Kon may kaalam, may hunahuna. Kon may hunahuna, may persona. Ang supremo nga kaalam amo ang iya sang Supremo nga Persona, ang Manunuga sang tanan buhi nga mga butang, ang Tuboran mismo sang kabuhi. (Salmo 36:9) Sa pagkamatuod, ang Manunuga takus sang tanan nga kadayawan kag pagyaub.​—⁠Salmo 104:​24; Bugna 4:11.

19. (a) Ngaa wala sing pungsod karon ang makaangkon nga ginhatagan sang Dios sing kadalag-an sa inaway? (b) Ngaa ang Dios wala sing bahin sa mga inaway sang kapungsoran?

¹⁹ Ang pagtuo sang iban sa Dios naapektohan bangod sang mabudlay nga mga inagihan sang Inaway Kalibutanon II. Sadto nga tion ang tagsa ka pungsod nagtawag sa iya “Dios,” Katoliko man ukon Protestante nga relihion ukon relihion sa Sidlangan. Masiling bala nga ginpadaug sina nga “Dios” ang iban sining mga pungsod kag ginpapierde ang iban? Ginapakita sang Biblia nga wala sini nga mga pungsod ang nagatawag sa matuod nga Dios. Si Jehova nga Dios, nga Manunuga sang langit kag duta, wala sing salabton sa kagumon kag mga inaway sa tunga sang mga pungsod. (1 Corinto 14:​33) Ang iya mga panghunahuna labaw kaayo sang sa politikal kag militaristiko nga kapungsoran sini nga duta. (Isaias 55:​8, 9) Kag ang matuod nga relihion kag pagsimba kay Jehova wala sing bahin sa mga inaway sang mga pungsod. Si Jehova labaw pa sa nasyonalistiko nga mga dios. Pinasahi sia subong Dios sang mahigugmaon sa paghidait nga mga lalaki kag mga babayi sang tanan nga kapungsoran. Ang Biblia nagasiling: “Ang Dios walay ginapasulabi, apang sa tagsa ka pungsod ang nagakahadlok sa iya kag nagahimo sang katarungan kalahamut-an sa iya.” (Binuhatan 10:​34, 35) Ang matarong nga mga tawo sa tanan nga kapungsoran nagatuon karon sang Biblia kag nagabaton sang pagsimba sa matuod nga “Dios nga nagahatag sing paghidait,” ang Manunuga sang bug-os nga katawhan.​—⁠Roma 16:​20; Binuhatan 17:​24-27.

20. Ano ang nagapakita nga ang Cristiandad dicristiano kag batok sa Dios?

²⁰ Ginatudlo sang iban ang mga pagbinahinbahin kag pagkasalimpapaw sa mga relihion sang Cristiandad, nga nagapangangkon nga nagasunod sa Biblia. Nagasiling man sila, ‘Paano ako makatuo sa Dios sang Biblia, samtang ang mga pungsod nga may Biblia amo ang masako kaayo sa pagtipon sang nuklear nga mga hinganiban?’ Ang katunayan amo nga, samtang ang Biblia nagapabilin pirme nga matuod, ang mga pungsod sang Cristiandad napahilayo katama sa Cristianismo sang Biblia subong sang pagkalayo sang Polo Norte sa Sur. Salimpapaw sila sa pag-angkon sing Cristianismo. May Biblia sila, apang wala nila ginasunod ang mga panudlo sini. Ang presidente sang Amerika nga nagmando nga ihulog ang nahauna nga bomba atomika sa Hi­ro­shi­ma nagsiling anay: “O, para sa isa ka Isaias ukon San Pablo!”​—⁠sa pagtuytoy sa mga tawo sa sining krisis sang kalibutan. Kon nag-ugyon sia kuntani kay Isaias sang Biblia, wala niya ginhulog ang bomba atomika, kay si Isaias naglaygay sa ‘pagsalsal sang mga espada nga punta sang arado kag sang mga bangkaw nga galab nga inughagbas.’ Dugang pa, si Pablo sang Biblia ang nagsiling: “Wala kita nagapakig-away suno sa kon ano kita sa unod. Kay ang mga hinganiban sang aton pakig-away dili undanon.” (Isaias 2:​4; 2 Corinto 10:​3, 4) Apang, sa baylo nga sundon ang maalam nga laygay sang Biblia, ang mga pungsod sang Cristiandad nadalahig sa mahikugon nga palumba sa hinganiban. Butig ang pag-angkon nila nga sila nagatuman sa Biblia nga mga Cristiano. Dapat nila atubangon ang paghukom sang Dios bangod sang indi nila paghimo sang iya kabubut-on.​—⁠Mateo 7:​18-23; Sofonias 1:​17, 18.

Mga Milagro kag mga Tinuga ni Jehova

21. Ngaa makatarunganon nga indi pagduhaduhaan ang mga milagro sang Dios?

²¹ Si Jehova nagatuga, kag nagahimo sia sing mga milagro. Natingala ka gid man bala nahanungod sa paghimo sa tubig nga dugo, sa pagpihak sang Dagat nga Mapula, sa pagkabun-ag ni Jesus paagi sa ulay, kag iban pa nga milagro nga narekord sa Biblia? Sanglit ang tawo limitado sing ikasarang sa paghunahuna, ayhan indi gid niya mahangpan kon paano natabo ining mga milagro, subong nga indi niya mahangpan sing bug-os ang milagro tuhoy sa pagbutlak kag pagtunod sang adlaw kada adlaw. Ang pagtuga sa tawo isa ka milagro. Wala makita sang moderno nga tawo ina nga milagro, apang nahibaloan niya nga natabo ini, bangod buhi sia karon sa pagpamatuod sini. Sa pagkamatuod, ang tanan nga kabuhi kag ang bug-os nga uniberso isa ka mapinadayunon nga milagro. Busa magaduhaduha bala kita sa Pulong sang Dios, ang Biblia, sang magsiling ini nga ginhimo niya ang espesipiko nga mga milagro sa espesipiko nga tion, bisan pa nga indi na kinahanglan ang amo nga mga milagro karon?

22. Ilaragway ang nahauna nga pagpanuga sang Dios.

²² Ang tanan nga tinuga ni Jehova milagruso kag makatilingala! Apang, ang iya nahauna gid nga tinuga amo ang labing katingalahan sa tanan. Amo ini ang pagtuga sa espiritu nga Anak, ang iya “panganay.” (Colosas 1:​15) Ining langitnon nga Anak ginhingadlan “ang Pulong.” Dimaisip nga dag-on sa tapos sia gintuga, nagkari sia sa sining duta kag gintawag nga “ang tawo, si Cristo Jesus.” (1 Timoteo 2:5) Nian amo sini ang ginsiling tuhoy sa iya: “Gani ang Pulong nangin unod kag nagpuyo sa tunga naton, kag nakakita kita sa iya sing himaya, isa ka himaya nga iya sang lamang-bugtong nga anak gikan sa isa ka amay; kag puno sia sang dibagay nga kaluoy kag kamatuoran.”​—⁠Juan 1:14.

23. (a) Paano ipaathag ang relasyon sa ulot sang Dios kag sang iya Anak? (b) Paagi sa iya Anak, ano ang gintuga ni Jehova?

²³ Ang relasyon ni Jehova kag sang iya Anak mapaanggid sa relasyon sang tag-iya nga manugdumala kag sang iya anak sa talyer, diin ang anak nagabulig sa paghimo sang mga bagay nga gindesinyo sang iya amay. Paagi sa iya panganay nga Anak kag kaupod nga manugpangabudlay, gintuga ni Jehova ang madamo iban pa nga espirituhanon nga mga tinuga, ang mga anak sang Dios. Sang ulihi, nalipay sila nga makita ang Anak ni Jehova, ang iya Lantip nga Manugpangabudlay, nga naghimo sang materyal nga kalangitan kag duta nga ginapuy-an naton. Nagapangduhaduha ka bala nga gintuga ini nga mga butang? Linibo ka tuig sang ulihi, ginpamangkot ni Jehova ang isa ka matutom nga tawo: “Diin ka bala sang ako nagpasad sang duta? Sugiri ako, kon may paghangop ka. Sang nag-ambahan sing tingob ang kabituonan sang kaagahon, kag naghinugyaw sa kalipay ang tanan nga anak sang Dios?”​—⁠Job 38:​4, 7; Juan 1:3.

24. (a) Anong dutan-on nga tinuga ni Jehova ang talalupangdon, kag sa ano nga bahin? (b) Ngaa indi makatarunganon ang magsiling nga ang tawo nagtuhaw gikan sa mga sapat?

²⁴ Sa pagligad sang panahon, gintuga ni Jehova ang buhi, materyal nga mga butang sa sini nga duta, ang mga tanum, mga kahoy, mga bulak, isda, mga pispis, kag mga sapat. (Genesis 1:​11-13, 20-25) Nian ang Dios nagsiling sa iya Lantip nga Manugpangabudlay: “Himuon ta ang tawo sa dagway naton, suno sa kaangay naton . . . Gani ang Dios nagtuga sang tawo sa iya kaugalingon nga dagway, sa dagway sang Dios gintuga niya sia; lalaki kag babayi gintuga niya sila.” (Genesis 1:​26, 27) Kay gintuga sa dagway kag kaangay sang Dios, upod ang dalagku nga kinaiya sang Dios nga gugma, kaalam, katarungan, kag gahom, ang orihinal nga tawo mas superyor sang sa mga sapat. Ang tawo yara sa isa ka klase nga tuhay sa sapat bangod kay makasarang sia sa pagpangatarungan, maplano niya ang palaabuton, kag may ikasarang sia sa pagsimba sa Dios. Ang mga sapat wala sing ikasarang sa pagpangatarungan, apang nagakabuhi sila suno sa duna. Indi gid makatarunganon ang magsiling nga wala sing Manunuga kundi nga ang ginbugayan sing dagaya, intelihente nga tinuga nga tawo nagtuhaw gikan sa indi intelihente kubos nga mga sapat!​—⁠Salmo 92:​6, 7; 139:14.

25, 26. (a) Anong malipayon nga palaabuton ang ginbutang sa atubangan sang tawo? (b) Ngaa wala sing problema tuhoy sa sobra nga populasyon sa duta?

²⁵ Ginbutang sang Dios ang tawo sa “katamnan sang Eden, nayon sa sidlangan.” Isa ini ka katamnan sang kalipay, kaangay sang katamnan sa amon panghapin, bisan pa nga may yara lamang anay duha ka tawo, si Adan kag ang iya asawa. Wala na karon ining orihinal nga Paraiso, kay ginlaglag ini sang Anaw sang adlaw ni Noe. Apang nahibaloan kon diin ini nayon sa Natungang Sidlangan, bangod ang mga suba nga ginhingadlan sa Biblia nga nagailig sa sini yara gihapon tubtob karon. (Genesis 2:7-14) Daku ang kahigayunan sang tawo nga gamiton ini nga katamnan subong sentro nga sa diin mapalapnag kag mapanguma ang bug-os nga duta, nagahimo sini nga isa ka tugob-globo nga paraiso.​—⁠Isaias 45:​12, 18.

²⁶ Sanglit ang Dios kag ang iya Anak lunsay mga manugpangabudlay, ginhatagan man sang Dios ang tawo sing hilikuton diri sa duta. (Juan 5:​17) Kay Adan kag kay Eva, ang nahaunang lalaki kag babayi, nagsiling sia: “Magmabungahon kag magbuad kag magtugob sang duta kag magpakaagalon sa iya, kag maggahom sang kaisdaan sang dagat kag sang kapispisan sang kahanginan kag sang tagsa ka buhi nga butang nga nagagiho sa duta.” (Genesis 1:​28) Nagakahulugan bala ini nga ang tawo magmuad, magpuno sang duta, kag nian padayon nga magmuad tubtob ang duta mag-awas? Indi. Kon may isa nga magasiling sa imo nga pun-on ang tasa sing tsa, wala ka nagahuwad tubtob mag-awas ang tsa sa tasa kag mag-ilig sa lamesa. Ginapuno mo ang tasa kag tubtob lang dira. Sa amo nga paagi, ang mando ni Jehova sa tawo, “Magtugob sang duta,” nagpakita sang iya katuyoan nga tugbon sing sampat ang duta, kag nian ang pagmuad sang katawhan diri sa duta magauntat. Indi ini magahatag sing problema sa himpit nga katilingban sang tawo. Sa karon lamang nga kalibutan sang dihimpit nga katawhan nga ang sobra nga populasyon nagahatag sing problema.

Kalautan​—Ngaa Ginapahanugotan Ini sang Dios?

27. Anong mga pamangkot ang nagakinahanglan karon sing sabat?

²⁷ Kon ang katuyoan sang Dios amo ang pagtukod sang paraiso nga duta, ngaa puno karon sing kalautan, pag-antos, kag kasubo ang duta? Kon ang Dios amo ang Labing Gamhanan, ngaa ginpahanugotan niya ini nga kahimtangan sing tuman na kadugay? May paglaum bala nga matapos ang tanan naton nga palaligban? Ano ang ginasiling sang Biblia?

28. Paano ang pagrebelde nagsulod sa katamnan nga Paraiso?

²⁸ Ginapakita sang Biblia nga ang palaligban sang katawhan nagsugod sang ang isa ka espiritu nga anak sang Dios nagrebelde batok sa pagkasoberano, ukon pagginahom sang Dios. (Roma 1:​20; Salmo 103:​22, NW Ref. Bi., ftn.) Walay duhaduha nga ining anghel isa sadtong nagkalipay sang makita nga gintuga ang tawo. Apang ang pagkaibog kag bugal nanggamut sa iya tagipusuon, kag nasulay sia sang handum nga simbahon sia nanday Adan kag Eva sa baylo nga ang ila Manunuga, si Jehova. Naghambal paagi sa isa ka man-ug, kaangay sang paghambal sang isa ka bentrilogo paagi sa kiko, ginganyat sining anghel si Eva nga lapason ang Labing Gamhanan nga Dios. Nian ang iya bana nga si Adan nag-upod sa iya sa pagkadimatinumanon.​—⁠Genesis 2:​15-17; 3:​1-6; Santiago 1:​14, 15.

29. (a) Ano nga mga hulusayon ang nag-utwas nga lubaron? (b) Paano gin-atubang sang Dios ang hangkat? (c) Paano ikaw makigbahin sa paghatag sing sabat sa pagyaguta ni Satanas?

²⁹ Inang rebelyuso nga anghel nakilal-an subong “ang orihinal nga man-ug.” (Bugna 12:​9; 2 Corinto 11:3) Gintawag man sia nga Satanas, nga nagakahulugan “Manugpamatok,” kag Yawa, nga nagakahulugan “Manugpasipala.” Ginhimo niya nga hulusayon ang kinamatarong kag pagkamatarong sang pagginahom ni Jehova sa duta, kag ginhangkat niya ang Dios nga iya, si Satanas, karon mapatalikod ang bug-os nga katawhan sa matuod nga pagsimba. Ginpahanugotan sang Dios si Satanas sing mga 6,000 ka tuig agod tinguhaan nga pamatod-an ang iya hangkat, agod ang hulusayon tuhoy sa pagkasoberano ni Jehova mahusay na sing dayon. Ang pagginahom sang tawo nga hilway sa Dios napaslawan sing makasulubo. Apang ang mga lalaki kag mga babayi sang pagtuo, nga isa sa ila amo si Jesus nga isa ka talalupangdon nga halimbawa, naghupot sang integridad sa Dios sa idalom sang pinakamabudlay nga mga pagtilaw, nagbindikar kay Jehova kag nagpamatuod sa Yawa nga butigon. (Lucas 4:​1-13; Job 1:​7-12; 2:​1-6; 27:5) Ikaw man mahimo mangin manughupot sing integridad. (Hulubaton 27:​11) Apang si Satanas indi lamang ang kaaway nga nagapapiot sa aton. Ano pa ang iban nga kaaway?

Ang Kaaway​—Kamatayon

30. Ano ang ginasiling sang Kasulatan nahanungod sa silot nga nagresulta sa tawo bangod sang pagkadimatinumanon?

³⁰ Ginhatag sang Dios ang silot sa pagkadimatinumanon​—⁠kamatayon. Sang ginpamatbatan ang nahaunang babayi, si Jehova nagsiling: “Padamuon ko sing tama ang imo kasakit kag ang imo pagdala; sa kasakit magapanganak ka, apang ang imo handum mangin sa imo bana, kag sia magagahom sa imo.” Sa lalaki nga si Adan nagsiling sia: “Sa balhas sang imo nawong magakaon ka sing kalan-on tubtob nga magbalik ka sa duta, kay ginkuha ka sa iya. Yab-ok ka kag sa yab-ok magabalik ka.” (Genesis 3:​16-19) Ang dimatinumanon nga mag-asawa gintabog gikan sa Paraiso sang kalipay pakadto sa wala mapangumahi nga duta. Sang ulihi napatay sila.​—⁠Genesis 5:5.

31. Ano ang sala, kag ano ang resulta sini sa katawhan?

³¹ Sa tapos nga madula nila ang pagkahimpit nga sanday Adan kag Eva nagpanganak. Ang tanan nga katawhan karon mga kaliwat nila sa pagkadihimpit, kag gani ang tanan nagakapatay. Ginapaathag ini sang isa ka manunulat sa Biblia sa sining mga pulong: “Paagi sa isa ka tawo ang sala nagsulod sa kalibutan kag ang kamatayon paagi sa sala, kag sa amo ang kamatayon naglapnag sa tanan nga mga tawo tungod sila tanan nagpakasala.” Ano ini nga “sala”? Amo ini ang indi paglab-ot sa tanda sang pagkahimpit ukon pagkakompleto. Si Jehova nga Dios wala nahamuot ukon nagahupot nga buhi sang bisan ano nga indi himpit. Sanglit ang tanan nga tawo nakapanubli sang sala kag pagkadihimpit gikan sa nahaunang tawo nga si Adan, ang kamatayon “naghari” sa ibabaw nila. (Roma 5:​12, 14) Ang tawo nga makasasala nagakapatay, subong nga ang mga sapat nagakapatay.​—⁠Manugwali 3:​19-21.

32. Paano ginalaragway sang Biblia ang kamatayon nga napanubli naton?

³² Ano ining “kamatayon”? Ang kamatayon amo ang kabaliskaran sang kabuhi. Ginhatag sang Dios sa tawo ang paglaum nga magkabuhi sing dayon sa duta kon nagmatinumanon sia. Apang, naglapas sia, kag ang silot amo ang kamatayon, pagkawalay pangalibotan, pagkawalay kabuhi. Wala magsiling ang Dios nahanungod sa pagliton sa kabuhi sang tawo sa espirituhanon nga duog ukon sa kalayuhon nga “impierno” kon indi sia magmatinumanon kag mapatay. Ginpaandaman niya ang tawo: “Mapatay ka nga totoo.” Ang manugpatay sing tawo nga Yawa nagbinutig sa pagsiling: “Indi ka mapatay sing totoo.” (Genesis 2:​17; 3:​4; Juan 8:​44) Ang napanubli sang tanan nga tawo gikan kay Adan amo ang katulad sang yab-ok nga kamatayon.​—⁠Manugwali 9:​5, 10; Salmo 115:​17; 146:4.

33. (a) Anong mahimayaon nga palaabuton ang nagahulat sa katawhan kag sa sining duta? (b) Anong tatlo ka importante nga butang ang nahimo ni Jehova paagi sa iya Anak?

³³ Kon amo, wala bala sing palaabuton ang tawo nga nagakapatay? May yara makatilingala nga palaabuton! Ginapakita sang Biblia nga ang katuyoan sang Dios sa isa ka paraiso nga duta para sa bug-os nga ­katawhan, lakip yadtong patay na sa ­karon, indi gid mapaslawan. Si Jehova nagasiling: “Ang mga langit amo ang akon trono, kag ang duta amo ang palatungan sang akon tiil.” “Himayaon ko ang duog sang akon mga tiil.” (Isaias 66:​1; 60:​13) Bangod sang iya bugana nga gugma, ginpadala ni Jehova ang iya Anak, ang Pulong, sa sining duta, agod ang katawhan makatigayon sing kabuhi paagi sa iya. (Juan 3:​16; 1 Juan 4:9) May yara tatlo ka importante nga butang ang dapat naton karon hambalan kag ginatuman ni Jehova paagi sa iya Anak, nga amo, (1) pag-aman sing kahilwayan gikan sa gahom sang kamatayon; (2) aktuwal nga pagpasag-uli sang minatay pa kabuhi; kag (3) pagtukod sing himpit nga pangulohan sa ibabaw sang tanan nga katawhan.

Kahilwayan Gikan sa Kamatayon

34, 35. (a) Paano lamang matubos gikan sa kamatayon ang tawo? (b) Ano ang gawad?

³⁴ Kutob sang dumaan nga panahon, ginpabutyag sang mga manalagna sang Dios ang pagsalig nila, indi sa pagkadimamalatyon sang tawo, kundi sa paglaum nga “tubson sila” sang Dios gikan sa kamatayon. (Oseas 13:​14) Apang paano ang tawo mahilway gikan sa higut sang kamatayon? Ang himpit nga katarungan ni Jehova nagpangayo sing ‘kalag sa kalag, mata sa mata, ngipon sa ngipon.’ (Deuteronomio 19:​21) Gani, tungod si Adan nagdala sing napanubli nga kamatayon sa tanan nga katawhan paagi sa hungod nga paglapas sa Dios kag sa amo nawasi ang pagkahimpit sang tawhanon nga kabuhi, isa ka himpit nga tawo ang dapat magtal-us kay Adan sa pagbayad sa iya himpit nga kabuhi, sa paggawad sa nawasi ni Adan.

³⁵ Ang makatarunganon nga prinsipio sang pagbayad sing ‘pareho sa pareho’ ginabaton sing lapnag sa bug-os nga maragtas. Ang ekspresyon nga ginagamit sing kinaandan amo ang “paggawad.” Ano ang gawad? Amo ini “ang bili nga ginbayad agod hilwayon ang isa ka tawo ukon butang gikan sa isa nga nagabihag sina nga tawo ukon butang. Busa ang mga bilanggo sa inaway ukon mga ulipon ginasiling nga gingawad kon ginhilway sila bilang baylo sa hamili nga konsiderasyon. . . . Bisan ano man ang gintal-us ukon ginbaylo bilang bayad amo ang gawad.”⁠d Kutob sang magpakasala si Adan, ang tanan nga katawhan daw kaangay sang mga bilanggo sa inaway ukon mga ulipon, nga nahigtan sang pagkadihimpit kag kamatayon. Agod hilwayon sila, dapat ihatag ang gawad. Agod likawan ang dipaghangpanay karon ukon sa ulihi tuhoy sa pagkamakatarunganon sang gawad nga bili, nagakaigo nga isakripisyo ang isa ka himpit tawhanon nga kabuhi, kon sayuron, ang eksakto nga katumbas ni Adan.

36. Paano gin-aman ni Jehova ang himpit tawhanon nga kabuhi subong gawad?

³⁶ Apang, diin makita inang himpit tawhanon nga kabuhi? Ang tanan nga tawo, subong mga kaliwat sang dihimpit nga si Adan, nabun-ag nga dihimpit. “Wala sa ila sing sarang nga mas-a makatubos sang iya utod, ukon makahatag sa Dios sing gawad sa iya.” (Salmo 49:7) Sa pagsabat sa kinahanglanon, si Jehova, nga napahulag sang iya tudok nga gugma sa katawhan, nag-aman sa iya hamili nga “panganay” nga Anak nga mangin ang ginakinahanglan nga halad. Ginliton niya ang himpit nga kabuhi sining espiritu nga Anak, ang Pulong, sa taguangkan sang Judiyong ulay, nga si Maria. Ang pamatan-on nga babayi nagmabdos kag sang ulihi nagbun-ag sang isa ka anak nga lalaki, nga ginhingalanan “Jesus.” (Mateo 1:​18-25) Makatarunganon nga ang Manunuga sang kabuhi makahimo sinang makatilingala nga milagro.

37. Paano ginpakita ni Jesus ang iya gugma para sa tanan nga tawo nga nagahandum sang kabuhi?

³⁷ Si Jesus nagtubo sa pagkahamtong, nagdedikar sang iya kaugalingon kay Jehova, kag gintugmawan. Nian ginsugo sia sang Dios nga himuon ang Iya kabubut-on. (Mateo 3:​13, 16, 17) Sanglit ang dutan-on nga kabuhi ni Jesus naghalin sa langit kag sia himpit, mahalad niya inang himpit tawhanon nga kabuhi kag magamit ini sa paghilway sa katawhan gikan sa kamatayon. (Roma 6:​23; 5:​18, 19) Subong sang ginsiling niya: “Ako nagkari agod nga may kabuhi sila kag may kabugana sini.” “Walay tawo nga may gugma nga daku pa sini, nga ihatag sang isa ka tawo ang iya kabuhi tungod sa iya mga abyan.” (Juan 10:​10; 15:​13) Sang ginpapatay ni Satanas si Jesus sa usok sang pag-antos, si Jesus napaidalom sa sining mapintas nga kamatayon, nakahibalo nga ang mga tawo nga nagatuo magaagom sing kabuhi paagi sa sining aman nga gawad.​—⁠Mateo 20:​28; 1 Timoteo 2:​5, 6.

Pagpasag-uli sa Kabuhi

38. Paano ginbanhaw ang Anak sang Dios, kag ano ang ginapamatod-an sini?

³⁸ Bisan pa nga ginpatay sia sang iya mga kaaway, wala gid madula sang Anak sang Dios ang iya kinamatarong sa himpit tawhanon nga kabuhi, kay ginhuptan niya ang iya integridad sa Dios. Apang, subong isa ka patay sa lulubngan, paano magamit ni Jesus ining hamili nga butang, ang kinamatarong sa tawhanon nga kabuhi, tungod sa katawhan? Diri sini nga si Jehova naghimo sing isa pa ka milagro, ang nahauna sa sini nga sahi. Sang ikatlo nga adlaw ni Jesus sa lulubngan, ginbanhaw sia ni Jehova gikan sa kamatayon subong espiritu nga tinuga, nga dimamalatyon. (Roma 6:​9; 1 Pedro 3:​18) Agod mapasad ang pagtuo sa pagkabanhaw, sa lainlain nga okasyon si Jesus nagmateryalisar sa tawhanon nga lawas kag nagpakita sa iya mga disipulo, sang isa ka bes sa 500 kag kapin pa sa ila. Wala sini sa ila, ukon si apostol Pablo nga ginbulag sang ulihi bangod sang pagpakita sang ginhimaya nga si Jesus, ang may rason nga duhaduhaan ang milagro sang pagbanhaw sa iya.​—⁠1 Corinto 15:​3-8; Binuhatan 9:​1-9.

39. (a) Paano gingamit ni Jesus ang balor sang iya halad, kag una tungod kay sin-o? (b) Anong iban pa nga milagro ang ginhambal ni Jesus?

³⁹ Pagligad sang 40 ka adlaw ang ginbanhaw nga si Jesus nagkayab sa presensia sang Dios sa mga langit, agod ipresentar didto ang balor sang iya himpit tawhanon nga halad subong kahilwayan para sa katawhan. “Apang sang nakahalad ini nga tawo sing isa ka halad nga sa gihapon tungod sa sala, naglingkod sia sa tuo sang Dios, nian sa paghulat tubtob nga ang iya mga kaaway mahimo nga palatungan sang iya mga tiil.” (Hebreo 10:​12, 13) Ang nahauna nga ginhilway paagi sini nga gawad amo ang “diutay nga panong,” sang matutom nga mga Cristiano “nga mga iya ni Cristo.” (Lucas 12:​32; 1 Corinto 15:​22, 23) Sila ang “tinubos gikan sa mga tawo,” kag gani sa pagkabanhaw nangin espiritu nga kaupdanan sila ni Cristo sa mga langit. (Bugna 14:​1-5) Apang, kamusta ang kadam-an sang katawhan nga yara karon sa lulubngan? Sang yari pa sia sa duta, si Jesus nagsiling nga ginhatagan sia sang iya Amay sing awtoridad sa paghukom kag paghatag sing kabuhi. Nagdugang sia: “Dili kamo matingala sini, kay ang takna magaabot nga ang tanan nga yara sa handumanan nga mga lulubngan magapamati sang iya tingog kag magaguwa, . . . sa pagkabanhaw.” (Juan 5:​26-29) Ipasag-uli niya sila sa kabuhi sa Paraiso nga duta.

40, 41. (a) Ipaathag sing eksakto kon ano ang kahulugan sang “pagkabanhaw.” (b) Ngaa matuohan naton ang saad nga pagkabanhaw sang Dios?

⁴⁰ Talupangda ang mga tinaga ni Jesus, “Dili kamo matingala sini.” Apang, paano ang isa nga madugay na nga napatay mahilway gikan sa kamatayon kag mabuhi liwat? Indi bala nga ang iya lawas nagbalik sa yab-ok? Ang iban nga partikulo nga nagahuman sina nga lawas mahimo nga naimpon na sa iban buhi nga mga butang, subong sang mga tanum kag mga sapat. Apang, ang pagkabanhaw wala nagakahulugan sang pagtingob liwat sang amo gihapon nga kemikal nga mga elemento. Nagakahulugan ini nga ginatuga liwat sang Dios ang amo gihapon nga tawo, nga may amo gihapon nga personalidad. Mahimo sia sing bag-o nga lawas gikan sa dutan-on nga mga elemento, kag sa sina nga lawas ibutang niya ang amo gihapon nga karakteristiko, ang amo gihapon nga mga kinaiya, ang amo gihapon nga memorya, ang amo gihapon nga talaksan sang pagkabuhi sang mapatay sia.

⁴¹ Ayhan naeksperiensiahan mo nga ang imo balay nga nanamian katama nasunog. Apang, madali mo mapatindog liwat ang amo gihapon nga balay, kay ang hitsura sang tanan nga detalye sini tuman kaathag sa imo memorya. Kon amo, nian, ang Dios nga amo ang Ginhalinan sang memorya makatuga liwat sa mga tawo nga gindumdom niya bangod ginahigugma niya sila. (Isaias 64:8) Amo ini kon ngaa gingamit sang Biblia ang ekspresyon nga “handumanan nga mga lulubngan.” Kon mag-abot na ang pat-od nga tion sang Dios nga banhawon liwat ang patay, himuon niya ina nga milagro, subong sang milagro nga ginhimo niya sang gintuga niya ang nahaunang tawo, lamang nga sa sini nga tion himuon niya ini sa madamong beses.​—⁠Genesis 2:​7; Binuhatan 24:15.

42. Ngaa ang kabuhi nga walay katapusan sa duta posible kag pat-od?

⁴² Banhawon sang Dios ang katawhan pa kabuhi, upod ang paglaum nga indi na liwat mapatay sa duta. Apang paano ang kabuhi nga walay katapusan sa duta posible? Posible ini kag pat-od bangod amo ini ang balaan nga kabubut-on kag katuyoan. (Juan 6:​37-40; Mateo 6:​10) Ang lamang nga rason nga ang tawo nagakapatay sa duta amo nga napanubli niya ang kamatayon gikan kay Adan. Apang, kon aton binagbinagon ang walay latid nga pagkananuhaytuhay sang makatilingala nga mga butang sa duta nga gintuyo nga agumon sang tawo, ang malip-ot nga kalawigon sang kabuhi nga kubos sa isa ka gatos ka tuig tuman kalip-ot! Sang ginhatag ini nga duta sa mga anak sang tawo, gintuyo sang Dios nga ang tawo padayon nga magkabuhi agod agumon ang pagkahalangdon sang Iya tinuga, indi lamang sa isa ka gatos ka tuig, ukon sa isa ka libo ka tuig, kundi sing dayon!​—⁠Salmo 115:​16; 133:3.

Ang Himpit nga Pangulohan sang Paghidait

43. (a) Ngaa kinahanglan ang himpit nga pangulohan? (b) Ano ang gintuyo ni Jehova may kahilabtanan sini?

⁴³ Bangod ginsikway sang aton nahaunang mga ginikanan ang kasugoan sang Dios, ang tawhanon nga pangulohan napaidalom sa pagkontrol ni Satanas. Sing nagakaigo ginatawag sang Biblia si Satanas nga “dios sining sistema sang mga butang.” (2 Corinto 4:4) Ginapamatod-an ina sang mga inaway, mga kapintas, mga kalautan, kag pagkadimalig-on sang mga pangulohan sang tawo. Ang Liga de Nasyones kag ang Nasyones Unidas nabang-awan sa pagpaluntad sang paghidait gikan sa kagumon. Ang katawhan nagasinggit sing isa ka pangulohan sang paghidait. Indi bala makatarunganon nga ang Manunuga, nga nagtuyo sa pagpasag-uli sang Paraiso sa sining duta, magaaman man sing himpit nga pangulohan para sa sina nga Paraiso? Amo gid sina ang gintuyo ni Jehova nga himuon. Ang Hari nga nagarepresentar sa Iya sa sining pangulohan amo ang iya “Prinsipe sang Paghidait,” si Cristo Jesus, kag “ang kabuganaan sang prinsipenhon nga pagginahom kag paghidait wala sing katapusan.”​—⁠Isaias 9:​6, 7.

44. (a) Diin ini nga pangulohan? (b) Sin-o ang magahuman sini?

⁴⁴ Ginapakita sang Biblia nga ang himpit nga pangulohan mangin yara sa langit. Gikan sa sining mataas nga kahimtangan, magahoman ni Hari Jesucristo sing epektibo ang bug-os nga duta sa pagkamatarong. Dugang pa, may yara sia kaupod nga mga gumalahom sa sinang dimakita, langitnon nga pangulohan. Ginpili sila gikan sa tunga sang matutom nga katawhan, sa mga sumulunod ni Jesus nga nagpabilin sa iya sa mga pagtilaw kag sa ila nga ginsilingan niya: “Nakigkatipan ako sa inyo, subong nga ang akon Amay nakigkatipan sa akon, tungod sa isa ka ginharian.” (Lucas 22:​28, 29) Pila lamang gikan sa katawhan ang gindala sa langit agod maggahom kaupod ni Cristo Jesus. Kaanggid ini sa mga pungsod karon, diin pila lamang ang ginpili nga maggahom sa parliamento. Ginapakita sang Biblia nga si Jesucristo may yara lamang 144,000 ka kaupod nga gumalahom. Gani ang Ginharian sang Dios, ukon langitnon nga pangulohan, ginahuman ni Cristo Jesus kag sang 144,000 ka tawo nga ginkuha gikan sa duta pa langit. (Bugna 14:​1-4; 5:​9, 10) Kag kamusta ang duta? Ginasambit sang Salmo 45:​16 nga ang Hari magatangdo sing “mga prinsipe sa bug-os nga duta.” Ang tawhanon nga “mga prinsipe,” ukon mga manugtatap sang pangulohan, pagatangdoan gikan sa langit bangod sang ila tudok nga debosyon sa mga prinsipio sang pagkamatarong.​—⁠Ipaanggid ang Isaias 32:1.

45, 46. (a) Ano ang panguna nga tema sang pagbantala ni Jesus sa duta? (b) Ngaa wala dayon pagtukora ang himpit nga pangulohan? (c) Paano nga ang 1914 C.⁠E. isa ka talalupangdon nga tuig sa tagna kag mga hitabo sa kalibutan?

⁴⁵ San-o kag paano gintukod ang himpit nga pangulohan? Sang si Jesus yari sa duta ini nga Ginharian amo ang panguna nga tema sang iya pagbantala. (Mateo 4:​17; Lucas 8:1) Apang, wala niya gintukod ang Ginharian sadto nga tion, ni sang mabanhaw sia. (Binuhatan 1:​6-8) Bisan sang magkayab sia sa mga langit, naghulat pa sia sa gintangdo nga tion ni Jehova. (Salmo 110:​1, 2; Hebreo 1:​13) Ginapakita sang tagna sang Biblia nga inang gintangdo nga tion nag-abot sang 1914 C.⁠E. Walay sapayan, ang isa mamangkot, ‘Sa baylo sang himpit nga pangulohan, indi bala nga gintandaan sang 1914 ang pagdugang sang mga kailo sa kalibutan?’ Amo gid sina ang punto! May yara suod nga kaangtanan sa ulot sang pagkari sang Ginharian sang Dios kag sang malaglagon nga mga hitabo sang ulihi nga tinuig, subong sang makita naton karon.

⁴⁶ Mga 35 ka tuig sa wala pa ang 1914, gintawag sang Ang Lalantawan (ang ginapanagtag sing pinakalapnag nga relihiosong magasin sa duta) ang igtalupangod sa 1914 subong ang tuig nga gintandaan sa tagna sang Biblia. Ining mga tagna nagsugod nga matuman sing talalupangdon sang 1914. Isa sini amo ang tagna mismo ni Jesus, nga ginpamulong sang nagligad nga 1,900 ka tuig, nahanungod sa “tanda” nga magaluntad sa katapusan sang sistema sang mga butang kag magapamatuod nga dimakita na sia nga nagagahom subong hari. Bilang sabat sa pamangkot sang iya mga disipulo nahanungod sini nga “tanda,” nagsiling sia: “Ang pungsod magatindog batok sa pungsod kag ang ginharian batok sa ginharian, kag may mga tiggulutom kag mga linog sa nagakalainlain nga mga duog. Tanan ini pamuno lamang sang mga kasakit.” (Mateo 24:​3, 7, 8) Bilang talalupangdon nga katumanan, ang nahauna sa mga inaway kalibutanon nagsugod sang 1914, nga pito ka pilo ang pagkamalaglagon sang sa bug-os nga 900 ka inaway sang nagligad nga 2,500 ka tuig! Ang kasakit nagpadayon kutob sadto. Naeksperiensiahan mo bala ang paglaglag sang inaway, kakulang sing kalan-on, ukon dalagku nga linog nga natabo sa duta kutob sang 1914? Kon amo, nasaksihan mo ang “tanda” sang “panag-on sang katapusan” sining sistema sang mga butang.​—⁠Daniel 12:4.

47. Paano ang mga hitabo nga nagatuman sang “tanda” nagdugang sining karon nga tinuig?

⁴⁷ Ang “kasakit” nagdugang pa sang Inaway Kalibutanon II, nga apat ka pilo ang pagkamalaglagon sang sa Inaway Kalibutanon I, kag nagsulod ini sa nuklear nga dag-on, kag nagatuman sa dugang nga tagna ni Jesus: “Sa duta kasisit-an sang kapungsoran sa kalisang, nga wala makahibalo sang dalan paguwa . . . , kag ang mga tawo nagakapunaw sa kahadlok kag sa kalangkag sa magaabot sa napuy-an nga duta.” (Lucas 21:​25, 26) Ang pagdugang sang krimen kag kalautan, ang pagkadimatinumanon kag delingkwensia sa tunga sang kabataan, kag ang pagdugang sang pagkadidiosnon kag imoralidad​—⁠ining makahaladlok nga mga hitabo gintagna man subong nagatanda sang “katapusan nga mga adlaw” sining malaut nga sistema.​—⁠2 Timoteo 3:​1-5; Mateo 24:12.

48. Sin-o ang may salabton sa mga kailo sa duta, kag ngaa nagdugang ini kutob sang 1914?

⁴⁸ Apang, kon ang langitnon nga ginharian gintukod sang 1914, ngaa may yara sining tanan nga kasisit-an sa duta? Si Satanas nga Yawa amo ang may salabton. Sang mabaton ni Cristo ang kagamhanan sa Ginharian, ang una niya nga ginhimo amo ang pagpakig-away kay Satanas sa dimakita nga kalangitan. Subong resulta, si Satanas, “ang manugdaya sang bug-os nga kalibutan,” gintagbong kaupod sang iya mga anghel diri sa duta. Kay nahibaloan niya nga malapit na ang iya kalaglagan, ginalabugay niya ang daku nga kagamo sa duta. “Kailo sa duta kag dagat, kay ang Yawa nagpanaug sa inyo sa dakung kasingkal, bangod nga nakahibalo sia nga may malip-ot lamang sia nga tion.”​—⁠Bugna 12:​7-9, 12.

49. (a) Ano ang mahanabo sa mga “nagalaglag sang duta”? (b) Paano himuon ni Jehova ang iya “hudisyal nga desisyon” sa mga pungsod?

⁴⁹ May katapusan bala ining mga kailo? Huo!​—⁠kon ang pangulohan mismo sang langit, ang Ginharian sang Labing Gamhanan nga Dios, magapanghikot sa “paglaglag sang mga nagalaglag sang duta.” (Bugna 11:​18; Daniel 2:​44) Indi gid magtugot ang Dios nga laglagon sang mga kagamhanan sa politika, dimatuod nga mga Cristiano, ukon ni bisan sin-o ang iya binuhatan, ang duta, paagi sa ila nuklear nga mga kagamitan. Sa baylo, nagsiling sia: “Ang akon hudisyal nga desisyon amo ang pagtipon sang mga pungsod, agod nga matingob ko ang mga ginharian, sa pag-ula sa ila sang akon kaalipungot, ang bug-os kong mapintas nga kaakig.” (Sofonias 3:8) Gamiton ni Jehova, paagi kay Cristo, ang dalagkung puwersa nga kontrolado niya sa uniberso agod laglagon sing bug-os ang tanan nga nagasunod kay Satanas sa duta. Mangin tugob-globo ini, kaanggid sa kalapnag sang Anaw sang adlaw ni Noe.​—⁠Jeremias 25:​31-34; 2 Pedro 3:​5-7, 10.

50. (a) Ano ang “Armagedon”? (b) Sin-o lamang ang makalampuwas sa Armagedon?

⁵⁰ Sa Biblia ini nga paglaglag sa malaut nga kapungsoran ginatawag nga inaway sang Dios sa Armagedon. (Bugna 16:​14-16) Mga mahagop lamang nga tawo, yadtong nagapangita kay Jehova kag sa pagkamatarong, ang makalampuwas sa Armagedon pasulod sa mahidaiton nga bag-ong sistema sang Dios. (Sofonias 2:​3; Isaias 26:​20, 21) Nahanungod sa ila ang Biblia nagasiling: “Ang mga mahagop magapanubli sang duta, kag magakalipay sila sa kabuganaan sang paghidait.” (Salmo 37:​11) Nian ang dakung hilikuton sa pagpasag-uli sang Paraiso sa duta magasugod!

Pagtuon para Makasulod sa Paraiso

51. Ngaa kinahanglan ka maghulag karon?

⁵¹ Luyag mo bala magpuyo sa Paraiso? Kon ‘Huo’ ang imo sabat, malipay ka sa paghibalo nga sang ginhambalan ni Jesus ang nahanungod sa magamo nga sistema karon kag ang “tanda” sang iya nagapakari nga kalaglagan, nagdugang sia, “Ining kaliwatan indi magtaliwan tubtob nga tanan ining butang matuman.” Sa dimagkubos, ang iban sang kaliwatan nga makakita sang “pamuno sang mga kasakit” sang 1914 magakabuhi agod makita ang napasag-uli nga Paraiso sa duta. (Mateo 24:​3-8, 34) Apang, makasulubo nga katunayan nga ang kalabanan nga tawo karon yara sa malapad nga dalan nga nagapadulong sa kalaglagan. (Mateo 7:​13, 14) Diutay na lamang nga tion ang nabilin para sa ila nga magbag-o. Nagapasalamat gid kita nga si Jehova naghatag sing paandam sing suno sa tion! Bangod luyag ni Jehova nga matigayon mo ang kabuhi, buligan niya ikaw nga maghimo sing husto nga mga tikang.​—⁠2 Pedro 3:​9; Ezequiel 18:23.

52. Ano ang kinahanglan mo agod makapili sing maalamon tuhoy sa relihion?

⁵² Ang ginakinahanglan mo gid karon amo ang sibu nga ihibalo. (1 Timoteo 2:​4; Juan 17:3) Diin mo ini kuhaon? Makita bala ini sa bisan ano lang nga relihion? Ang iban nga mga tawo nagasiling nga ang tanan nga relihion nagapadulong sa pareho nga tulumuron, subong nga ang tanan nga banas sang isa ka bukid nagapadulong sa putukputukan. Nagsayop sila! Agod makita ang husto nga banas, ang mga nagataklad sa bukid nagagamit sing mga mapa, kag nagasuhol sila sang mga magagiya sa ila. Sing kaanggid, may isa lamang ka relihion sang kamatuoran nga nagapadulong sa kabuhi nga walay katapusan, kag kinahanglan ang pagtuytoy agod makita ini.​—⁠Binuhatan 8:​26-31.

53. (a) Agod matigayon ang kabuhi nga walay katapusan, ano ang padayon nga dapat mo himuon? (b) Ano nga mga pagsulay gikan kay Satanas ang dapat mo landason?

⁵³ Ini nga brosyur gin-aman sang mga Saksi ni Jehova sa pagbulig sa imo. Nabuligan ka na sini sa paghangop sa pila ka sadsaran nga kamatuoran sang Biblia, indi bala? Walay duhaduha nga napamatod-an mo na sa imo kaugalingon nga ang tagsa ka punto napasad sa inspirado nga Pulong sang Dios. Ti, agod mag-uswag padulong sa imo tulumuron, dapat mo padayunon ang pagtuon. Subong nga ang nagakaigo nga sekular nga pagtuon kinahanglan agod ang isa may nagakabagay nga duog sa matag-adlaw nga katilingban, ang nagakaigo nga pagtuon sa Biblia kinahanglan man agod sangkapan ang isa sa pagsulod sa katilingban nga makalampuwas kag magkabuhi sa Paraiso nga duta. (2 Timoteo 3:​16, 17) Ayhan si Satanas magatublag sa imo paagi sa paghimo sa imo suod nga mga kaupdanan nga magpamatok sa imo ukon paagi sa pagsulay sa imo sa makagud nga pagkamateryalistiko ukon imoral nga paagi. Indi magpadala kay Satanas. Ang imo kaluwasan kag ang bug-os nga palaabuton nimo kag sang imo panimalay nasandig sa dugang mo nga pagtuon sang Biblia.​—⁠Mateo 10:​36; 1 Juan 2:​15-17.

54. Anong dugang nga aman sa pagtuon ang ginhimo ni Jehova sa imo kasilingan?

⁵⁴ Luwas sa pagpadayon sang imo karon nga pagtuon sang Biblia, may isa pa ka paagi sa pagtuon. Ang mga tawo sa inyo kasilingan nga interesado sa ihibalo sang Biblia tayuyon nga nagatambong sa mga miting sa lokal nga King­dom Hall. Ang tanan nagatambong sa pagkuha sing instruksion gikan sa Biblia kag hanuot nga nagapanikasog nga mangin mas maayo nga mga tawo. Gilayon nila nga ginaabiabi ang mga bag-ohan, nga nagasiling, “Kari kamo, magataklad kita sa bukid ni Jehova [ang iya duog sang pagsimba] . . . kag tudloan niya kita sang iya mga dalanon, kag magalakat kita sa iya mga banas.” (Isaias 2:3) Ang maayong mga rason sa pagtambong sa mga miting sa Biblia ginpaathag sa Hebreo 10:​24, 25, nga mabasa: “Magpatugsiling kita kon paano ang pagpukaw sa isa kag isa sa gugma kag maayong mga buhat, nga wala nagabiya sang aton pagtilipon sing tingob, subong sang kinabatasan sang iban, kundi nagalinaygayay ang isa kag isa, kag labi pa gid sa ginatan-aw ninyo nga nagapalapit ang adlaw.”

55. (a) Sa anong mga paagi ang organisasyon ni Jehova tuhay gikan sa iban? (b) Paano ang mga Saksi ni Jehova nahiusa indi kaangay sang iban?

⁵⁵ Samtang nagapakig-upod ka sa organisasyon ni Jehova, masapwan mo nga tuhay katama ang palibot sang sa mga templo kag mga simbahan. Wala sing ginapangayo nga kuarta, wala sing libakay ukon away, kag wala sing pagdampigdampig bangod sang ginhalinan sang panimalay ukon tindog sa pinansial. Ang labing talalupangdon nga kinaiya sa tunga sang mga Saksi ni Jehova amo ang gugma. Una, ginahigugma nila si Jehova, kag ikaduha, ginahigugma nila ang iban nga tawo. Amo ini ang tanda sang matuod nga mga Cristiano. (Mateo 22:​37-39; Juan 13:​35) Tambongi ang ila mga miting kag tan-awa ini sa imo kaugalingon. Walay duhaduha nga mahamuot ka sa ila paghiusa. May yara kapin sa tatlo ka milyon ka Saksi sa bug-os nga kalibutan sa 200 ka kadutaan. Apang, ang mga Saksi sa bug-os nga duta nagasunod sang pareho nga mga programa sa ila mga miting. Kag bangod sang dulongan nga pag-imprinta sa madamong pamulong, sa ila semanal nga mga miting ang kalabanan nga mga Saksi ni Jehova sa bug-os nga kalibutan nagatuon sang pareho nga mga topiko sa Kasulatan sa sulod sang pila ka oras. Ang paghiusa sang organisasyon ni Jehova isa ka modernong-adlaw nga milagro sa sining nabahinbahin nga kalibutan.

56. (a) Ano nga mga benepisyo ang mabaton mo gikan sa pagpakig-upod sa organisasyon ni Jehova? (b) Kon magautwas ang mga problema, ano ang imo reaksion? (c) Ngaa importante para sa imo nga idedikar ang imo kabuhi kay Jehova?

⁵⁶ Samtang nagapakig-upod ka sing tayuyon sa katawhan ni Jehova, dapat mo isul-ob sa imo kaugalingon ang “bag-ong personalidad” kag palambuon ang bunga sang espiritu sang Dios​—⁠“gugma, kalipay, paghidait, pagbatas, kalulo, kaayo, pagtuo, kalum-ok, pagpugong sa kaugalingon.” (Colosas 3:​10, 12-14; Galacia 5:​22, 23) Magahatag ini sa imo sing pagkakontento. Sa liwat kag liwat ayhan may mga problema nga dapat mo lubaron bangod nagapuyo ikaw sa malaut nga kalibutan kag bangod man sang imo pagkadihimpit. Apang si Jehova magabulig sa imo. Ang iya Pulong nagapasalig sa hanuot nga nagapanikasog nga pahamut-an sia: “Dili kamo maghimud-os sa bisan ano, kundi sa tagsa ka butang sa pangamuyo kag pag-ampo nga may pagpasalamat ipakilala sa Dios ang inyo mga pangabay; kag ang paghidait sang Dios nga nagalabaw sa tanan nga panghunahuna magatipig sang inyo mga tagipusuon kag inyo mga painoino sa kay Cristo Jesus.” (Filipos 4:​6, 7) Pahulagon ka sang gugma ni Jehova, agod alagaron mo sia. Ang mga Saksi ni Jehova malipay sa pagpakita sa imo kon paano mo idedikar ang imo kabuhi sa sining mahigugmaon nga Dios kag mangin isa sang iya mga saksi. (Salmo 104:​33; Lucas 9:​23) Huo, isa ini ka pribilehiyo. Hunahunaa lamang! Subong sumilimba ni Jehova, malab-ot mo ang tulumuron nga kabuhi nga walay katapusan sa paraiso diri sa duta.​—⁠Sofonias 2:​3; Isaias 25:​6, 8.

57. (a) Sa bag-ong sistema, ano ang suod nga kaangtanan sang Dios kag katawhan? (b) Ano ang pila ka pagpakamaayo nga maagom mo didto?

⁵⁷ Busa, padayon sa pagtuon kag sa pagtubo sa gugma kag apresasyon kay Jehova nga Dios, sa iya Anak, kag sa langitnon nga pangulohan sang pagkamatarong. Sa paglaragway sa pangulohan sang Dios kag sa mga pagpakamaayo nga ihatag sini sa katawhan, ang tagna sang Biblia nagasiling: “Toloka! Ang kayangkayang sang Dios upod sa mga tawo, kag magapuyo sia kaupod nila, kag sila mangin iya katawhan. Kag ang Dios gid magaupod sa ila.” “Ang Dios gid,” nga nabayaw sing mas mataas sang sa makagud kag malaglagon nga pagginahom sang tawo sa sining adlaw, mas suod katama kaangay sang mabuot nga Amay sa tanan nga nagahigugma kag nagasimba sa iya sa sinang bag-ong sistema. Sa pagkamatuod, may yara lamang isa ka relihion, ang matuod nga pagsimba kay Jehova nga Dios, kag ang iya mga sumilimba magaagom sing suod nga kaangtanan sang mga anak sa Amay. Ipakita gid niya kon daw ano sia ka mahigugmaon nga Amay! “Kag pahiran niya ang tagsa ka luha sa mga mata nila, kag wala na sing kamatayon, ukon kalisud ukon paghibi ukon kasakit pa. Ang nahaunang mga butang nagtaliwan.”​—⁠Bugna 21:​3, 4.

58. Ngaa makasalig ka nga si Jehova ‘magahimo sang tanan nga butang nga bag-o’?

⁵⁸ Sa amo ang dakung milagro nga pagtukod sang paraiso nga duta sa idalom sang himpit nga langitnon nga pangulohan matuman. Subong ini ka pat-od sa kamatuoran nga ang adlaw magabutlak kag magatunod buwas. Kay ang mga saad ni Jehova nga Dios, nga Manunuga sang langit kag duta, “masaligan kag matuod.” Sia amo ang nagasiling gikan sa iya trono sa langit: “Toloka! Ginahimo ko nga bag-o ang tanan nga butang.”​—⁠Bugna 21:5.

Sa pagrepaso sining brosyur paano mo sabton ang masunod nga mga pamangkot?

Sa anong mga paagi talalupangdon ang Biblia?

Ano ang naton-an mo tuhoy sa Dios?

Sin-o si Cristo Jesus?

Sin-o si Satanas nga Yawa?

Ngaa ginapahanugotan sang Dios ang kalautan?

Ngaa ang tawo nagakapatay?

Ano ang kahimtangan sang patay?

Ano ang gawad?

Diin kag paano natabo ang pagkabanhaw?

Ano ang Ginharian, kag ano ang himuon sini?

Ano ang “tanda” sang “konklusion sang sistema sang mga butang”?

Paano ka magahanda para sa kabuhi nga walay katapusan sa Paraiso?

[Mga nota]

[Mga retrato sa pahina 13]

Subong tinuga, ang tawo mas superyor sa mga sapat.

[Retrato sa pahina 18]

Si Jesus katumbas sa himpit nga tawo nga si Adan