Գլուխ 10

Ճշմարտության ճշգրիտ գիտելիքների լույսը սկսում է շողալ

ԵՀՈՎԱՅԻ ՎԿԱՆԵՐԸ երբեք նպատակ չեն ունեցել ստեղծելու նոր ուսմունքներ, նոր կրոն, հաստատելու երկրպագության նոր ձև։ Նրանց ժամանակակից պատմությունը ցույց է տալիս, որ նրանք բարեխղճորեն ջանքեր են գործադրել սովորեցնելու այն, ինչ գրված է Աստվածաշնչում՝ Աստծու ներշնչյալ Խոսքում։ Աստվածաշունչը նրանց հավատալիքների և կենսակերպի հիմնաղբյուրն է։ Նրանք առաջ չեն քաշել այնպիսի ուսմունքներ, որոնք արտացոլում են այս աշխարհի հանդուրժողական վերաբերմունքը ամեն ինչի նկատմամբ։ Հակառակը՝ միշտ ձգտել են հնարավորինս ճշգրտորեն հետևել աստվածաշնչյան ուսմունքներին և առաջին դարի քրիստոնյաների գործելակերպին։

1870-ականների սկզբներին Չարլզ Թեյզ Ռասելը և նրա ընկերակիցները սկսեցին լրջորեն ուսումնասիրել Աստվածաշունչը։ Նրանց համար պարզ դարձավ, որ քրիստոնեական աշխարհը զգալիորեն շեղվել է վաղ քրիստոնյաների ուսմունքներից և գործելակերպից։ Եղբայր Ռասելը երբեք չէր պնդում, թե առաջինը ինքն է հասկացել դա, այլ անկեղծորեն ասում էր, որ երախտապարտ է նրանց, ովքեր Սուրբ Գիրքը ուսումնասիրելու առաջին մի քանի տարիներին աջակցել են իրեն։ Նա նաև գնահատանքով է խոսել Ռեֆորմացիայի տարբեր ուղղությունների կատարած աշխատանքի մասին, որի շնորհիվ ճշմարտության լույսն ավելի պայծառ է շողացել։ Նա հիշատակել է տարիքով իրենից մեծ մարդկանց անուններ, որոնցից են Ջոնաս Վենդելը, Ջորջ Ստետսոնը, Ջորջ Սթորզը և Նելսոն Բարբերը, ովքեր տարբեր կերպերով օգնել են իրեն հասկանալու Աստծու Խոսքըa։

Եղբայր Ռասելը նաև ասել է. «Բազմաթիվ ուսմունքներ, որոնց մենք հավատում ենք, և որոնք նոր ու տարբեր են թվում, այս կամ այն կերպ գոյություն են ունեցել դեռ վաղուց, օրինակ՝ ընտրված լինելու, շնորհի, վերականգնման, արդարացման, սրբացման, փառավորման, հարության ուսմունքները»։ Հաճախ էր պատահում, որ կրոնական ինչ-որ մի խումբ աչքի էր ընկնում Աստվածաշնչի որևէ ճշմարտության մասին ավելի ճշգրիտ հասկացողությամբ, իսկ մեկ ուրիշ խումբ՝ մեկ այլ ճշմարտության։ Շատ անգամ նրանց հետագա առաջընթացին խանգարել է այն, որ կառչած են եղել այնպիսի ուսմունքների ու հավատալիքների, որոնք փոխանցվել են հույն փիլիսոփաներից, կամ որոնց արմատները գալիս են հին Բաբելոնի և Եգիպտոսի կրոններից։

Իսկ ո՞ր խումբն էր Աստծու ոգու օգնությամբ դարձյալ աստիճանաբար ամուր բռնելու «առողջ խոսքերի օրինակն» ամբողջությամբ, ինչը թանկ են համարել առաջին դարի քրիստոնյաները (2 Տիմոթ. 1։13)։ Ո՞ր խմբի համար ճշմարտացի կլինեին այն խոսքերը, որ նրա ճանապարհը «պայծառ լույսի պես է, որը ավելի ու ավելի է պայծառանում, մինչև որ օրը լրիվ լուսավորվի» (Առակ. 4։18)։ Ո՞ր խումբն էր հանձն առնելու այն գործը, որը Հիսուսը պատվիրեց՝ ասելով. «Իմ վկաները կլինեք.... մինչև աշխարհի ծայրերը»։ Ո՞ր խումբն էր ոչ միայն աշակերտներ պատրաստելու, այլև «սովորեցնելու նրանց պահել այն ամենը», ինչ Հիսուսը պատվիրեց (Գործ. 1։8; Մատթ. 28։19, 20)։ Եվ ի վերջո, չէ՞ր մոտեցել արդյոք այն ժամանակը, երբ Տերը հստակ տարբերություն պետք է դներ այդ ճշմարիտ քրիստոնյաների, որոնց նմանեցրեց ցորենի, և կեղծ քրիստոնյաների միջև, որոնց նա նմանեցրեց որոմի (որոմի մի տեսակ, որը մինչև հասունանալը շատ նման է ցորենի)b (Մատթ. 13։24–30, 36–43)։ Ո՞վ էր լինելու «հավատարիմ և իմաստուն ծառան», որին Տերը՝ Հիսուս Քրիստոսը, իր Թագավորական իշխանությամբ ներկա լինելու ժամանակ ավելի շատ պատասխանատվություններ էր վստահելու՝ այն գործի հետ կապված, որը մարգարեությունների համաձայն՝ պետք է կատարվեր այս աշխարհի վախճանի ժամանակահատվածում (Մատթ. 24։3, 45–47)։

Թող լույսը շողա

Հիսուսն իր աշակերտներին պատվիրեց ուրիշների առաջ շողացնել Աստծու ճշմարտության լույսը, այն ճշմարտության, որ իրենից էին ստացել։ «Դուք աշխարհի լույսն եք,— ասաց նա։— Թող ձեր լույսը շողա մարդկանց առջև» (Մատթ. 5։14–16; Գործ. 13։47)։ Չարլզ Թեյզ Ռասելը և նրա ընկերակիցները հասկացան, որ այդ գործն անելը իրենց պատասխանատվությունն է։

Բայց մի՞թե նրանք մտածում էին, թե գիտեն բոլոր հարցերի պատասխանները և լիովին բացահայտել են ճշմարտության լույսը։ Այս հարցին եղբայր Ռասելը հստակ պատասխանեց. «Ո՛չ, դա հնարավոր չի լինի, մինչև «օրը լրիվ չլուսավորվի»» (Առակ. 4։18)։ Նրանք հաճախ էին խոսում աստվածաշնչյան իրենց ուսմունքների մասին որպես «ներկայիս ճշմարտություն», բայց ոչ թե այն իմաստով, որ ճշմարտությունն է փոփոխվում, այլ որ ճշմարտության վերաբերյալ իրենց հասկացողությունն է աճում։

Աստվածաշնչի այս ջանասեր ուսումնասիրողները համոզված էին, որ կրոնին առնչվող հարցերում գոյություն ունի ճշմարտություն։ Նրանք ընդունում էին Եհովային՝ որպես «ճշմարտության Աստված», իսկ Աստվածաշունչը՝ որպես նրա ճշմարիտ Խոսք (Սաղ. 31։5; Հեսու 21։45; Հովհ. 17։17)։ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները հասկանում էին, որ դեռևս շատ բաներ չգիտեն, բայց դա նրանց հետ չէր պահում, որ համոզվածությամբ խոսեին այն մասին, ինչ արդեն իսկ իմացել էին Աստվածաշնչից։ Իսկ երբ հայտնի կրոնական ուսմունքներն ու ավանդույթները հակասում էին այն ամենին, ինչ հստակորեն գրված էր Աստծու ներշնչյալ Խոսքում, նրանք, ընդօրինակելով Հիսուս Քրիստոսին, քողազերծում էին կեղծիքը, նույնիսկ եթե դրա պատճառով արժանանում էին հոգևորականության ծաղրանքին ու ատելությանը (Մատթ. 15։3–9)։

Մարդկանց քարոզելու և հոգևորապես կերակրելու համար 1879թ. հուլիսին Չ. Թ. Ռասելը սկսեց հրատարակել «Սիոնի Դիտարան և Քրիստոսի ներկայության մունետիկ» պարբերագիրը։

Աստվածաշունչն իսկապես Աստծու Խոսքն է

Չարլզ Թեյզ Ռասելը հասարակության կարծիքին հետևելով չէր, որ վստահում էր Աստվածաշնչին. այդ ժամանակ, ընդհակառակը, մեծ տարածում ուներ բարձրակարգ քննախոսությունը, որի կողմնակիցները Աստվածաշնչի վավերականությունը հարցականի տակ էին դնում։

Երիտասարդ տարիներին Ռասելը կոնգրեգացիոնալ եկեղեցու անդամ դարձավ և սկսեց ակտիվորեն մասնակցել այդ եկեղեցու գործունեությանը, սակայն տեսնելով, որ ավանդական դոգմաները ողջամիտ չեն՝ դարձավ սկեպտիկ։ Նա հասկացավ, որ այն, ինչ սովորեցրել էին իրեն, հնարավոր չէր, ինչպես հարկն է, հիմնավորել Աստվածաշնչով։ Ուստի մերժեց եկեղեցական հավատալիքները և դրանց հետ՝ Աստվածաշունչը։ Հետո նա սկսեց ուսումնասիրել հայտնի արևելյան կրոնները, բայց դա էլ չգոհացրեց նրան։ Այնուհետև սկսեց մտածել. միգուցե քրիստոնեական եկեղեցինե՞րն են իրենց հավատալիքներով սխալ ներկայացնում Աստվածաշունչը։ Եվ երբ մի երեկո Ռասելը ներկա եղավ ադվենտիստների հանդիպմանը, իր լսածից ոգևորված՝ սկսեց կանոնավորաբար ուսումնասիրել Սուրբ Գիրքը։ Այն, ինչ բացվեց նրա առաջ, իսկապես Աստծու ներշնչյալ Խոսքն էր։

Նրան խորապես տպավորել էր Աստվածաշնչի ներքին ներդաշնակությունը և այն, որ գրքում գրվածը համապատասխանում է նրա Հեղինակի՝ Աստծու էությանը։ Որպեսզի ուրիշներին էլ օգներ հասկանալու դա, Ռասելը հետագայում գրեց «Դարերի աստվածային ծրագիրը» գիրքը, որը հրատարակվեց 1886թ.-ին։ Այնտեղ նա ընդգրկեց մի կարևոր թեմա՝ «Աստվածաշունչը՝ որպես աստվածային հայտնություն տրամաբանության լույսի ներքո» վերնագրով։ Այդ գլխի վերջում նա հստակ նշեց. «Աստվածաշնչի վկայության զորությունը, իմաստությունը, խորությունը և լայնությունը մեզ համոզում են, որ այս գրքում գրված ծրագրերի ու հայտնությունների հեղինակը ոչ թե մարդն է, այլ Ամենակարող Աստված»։

Աստվածաշնչի հանդեպ վստահությունը այսօր էլ ներկայիս Եհովայի վկաների համոզմունքների անկյունաքարն է։ Ողջ աշխարհում Վկաներն ունեն ուսումնասիրության ձեռնարկներ, որոնց օգնությամբ անձամբ կարող են քննել Աստվածաշնչի ներշնչված լինելու ապացույցները։ Այս թեման տարբեր կողմերից հաճախ քննարկվում է նրանց պարբերագրերում։ 1969թ.-ին նրանք հրատարակեցին «Արդյո՞ք Աստվածաշունչը Աստծու Խոսքն է» գիրքը։ Քսան տարի անց լույս տեսավ «Աստվածաշունչը Աստծո՞ւ Խոսքն է, թե՞ մարդկանց» վերնագրով գիրքը, որում կրկին ուշադրություն դարձվեց Աստվածաշնչի վավերականության թեմային, նաև ներկայացվեցին նոր փաստեր, և դարձյալ նույն եզրակացությունը արվեց, որ Աստվածաշունչն իսկապես Աստծու ներշնչյալ Խոսքն է։ Մեկ ուրիշ հրատարակություն, որը լույս տեսավ 1963թ.-ին և վերահրատարակվեց 1990թ.-ին, «Ամբողջ Գիրքը ներշնչված է Աստծուց և օգտակար է» գիրքն էր։ Այս թեմայի մասին լրացուցիչ բացատրություններ տրվեցին նաև «Գրությունների ըմբռնում» աստվածաշնչյան հանրագիտարանում՝ հրատարակված 1988թ.-ին։

Եհովայի վկաները, թե՛ անհատապես, թե՛ ժողովում նման հրատարակություններ ուսումնասիրելով, համոզվել են, որ թեև Աստվածաշնչի 66 գրքերը գրել են մոտ 40 հոգի 16 դարերի ընթացքում, Աստված անձամբ է առաջնորդել այդ գործը իր ոգու միջոցով։ Պողոս առաքյալը գրել է. «Ամբողջ Գիրքը ներշնչված է Աստծուց» (2 Տիմոթ. 3։16; 2 Պետ. 1։20, 21)։ Դրանում համոզված լինելը մեծ դեր ունի Եհովայի վկաների կյանքում։ Բրիտանական մի թերթում նշվում էր. «Վկայի կատարած յուրաքանչյուր քայլ սուրբգրային հիմք ունի։ Այո՛, նրանք առաջնորդվում են մեկ հիմնական սկզբունքով՝ ընդունում են, որ Աստվածաշունչը.... ճշմարիտ է»։

Ճանաչում են ճշմարիտ Աստծուն

Ուսումնասիրելով Աստվածաշունչը՝ եղբայր Ռասելը և նրա ընկերակիցները շուտով հասկացան, որ Սուրբ Գրքում նկարագրված Աստված նման չէ այն Աստծուն, որին երկրպագում է քրիստոնեական աշխարհը։ Սա շատ կարևոր հարց էր, քանի որ, համաձայն Հիսուս Քրիստոսի խոսքերի, մարդիկ հավիտենական կյանքի հեռանկար կունենան, եթե ճանաչեն միակ ճշմարիտ Աստծուն և նրան, ում նա ուղարկել էր՝ փրկության Գլխավոր Առաջնորդին (Հովհ. 17։3; Եբր. 2։10)։ Չ. Թ. Ռասելը և նրա ընկերակիցները հասկացան, որ Աստծու արդարությունը կատարյալ ներդաշնակության մեջ է նրա իմաստության, սիրո և զորության հետ, և որ այդ հատկությունները արտահայտվում են նրա բոլոր գործերում։ Հիմնվելով Աստծու նպատակների վերաբերյալ իրենց գիտելիքների վրա՝ նրանք մի նյութ պատրաստեցին այն մասին, թե ինչու է Աստված թույլատրում չարությունը։ Այդ նյութն ընդգրկվեց ամենավաղ և ամենատարածված հրատարակություններից մեկի՝ «Սնունդ՝ խորհրդածող քրիստոնյաների համար» 162-էջանոց գրքում, որը լույս էր տեսել 1881թ. սեպտեմբերին՝ որպես այդ տարվա «Սիոնի Դիտարանի» հատուկ թողարկում։

Աստծու Խոսքի ուսումնասիրությունը օգնեց նրանց հասկանալու, որ Ստեղծիչն ունի անձնական անուն, և որ նա հնարավորություն է տալիս մարդկանց ճանաչելու իրեն ու մտերիմ փոխհարաբերություններ զարգացնելու իր հետ (1 Տար. 28։9; Ես. 55։6; Հակ. 4։8)։ «Դիտարանի» 1881թ. հոկտեմբեր-նոյեմբեր թողարկման մեջ նշվում էր. «ԵՀՈՎԱ անունը չի կրում ուրիշ ոչ ոք, այլ միայն Բարձրյալը՝ մեր Հայրը, նա, ում Հիսուսը Հայր և Աստված կոչեց» (Սաղ. 83։18; Հովհ. 20։17)։

Հաջորդ տարի այն հարցին, թե «պնդո՞ւմ եք արդյոք, որ Աստվածաշունչը չի սովորեցնում, թե Աստծու մեջ երեք անձ գոյություն ունի», հետևյալ պատասխանը տրվեց. «Այո՛, Աստվածաշունչը սովորեցնում է, որ կա մեկ Աստված և Հայր՝ մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի Հայրը, որից են ամեն բաները (կամ՝ ով ստեղծել է ամեն բան)։ Հետևաբար, մենք հավատում ենք, որ գոյություն ունի մեկ Աստված և Հայր, նաև մեկ Տեր՝ Հիսուս Քրիստոսը.... Բայց նրանք ոչ թե մեկ անձնավորություն են, այլ երկուսն են։ Նրանք մեկ են միայն այն իմաստով, որ միասնական են։ Մենք նաև հավատում ենք Աստծու ոգուն.... Բայց այդ ոգին անձնավորություն չէ, ինչպես որ անձնավորություն չեն դևերի ոգին, աշխարհի ոգին և հակաքրիստոսի ոգին» («Սիոնի Դիտարան», 1882թ., հունիս; Հովհ. 17։20–22)։

Ավելի խորությամբ են հասկանում Աստծու անվան կարևորությունը

Աստվածաշունչ ուսումնասիրողներն աստիճանաբար հասկացան, թե Սուրբ Գրքում որքան մեծ կարևորություն է տրվում Աստծու անվանը։ Մինչդեռ, օրինակ, անգլերենով հրատարակված Հռոմի կաթոլիկական «Դուեյի թարգմանության» և բողոքական «Ջեյմս թագավորի թարգմանության» մեջ այդ անունը շատ քիչ է օգտագործվում։ Նույնը կարելի է ասել 20-րդ դարում այլ լեզուներով կատարված շատ թարգմանությունների մասին։ Սակայն ուրիշ թարգմանություններ, ինչպես նաև տարբեր աստվածաշնչյան աշխատություններ հստակ ցույց էին տալիս, որ Եհովա անունը բնագիր տեքստում գրվել է հազարավոր անգամներ, ավելի հաճախ, քան մեկ այլ անուն, և ավելի հաճախ, քան «Աստված» և «Տեր» տիտղոսները միասին վերցրած։ Լինելով «մի ժողովուրդ Աստծու անվան համար»՝ այդ ուսումնասիրողները սկսեցին ավելի խորությամբ հասկանալ նրա անվան կարևորությունը (Գործ. 15։14)։ «Դիտարանի» 1926թ. հունվարի 1-ի թողարկման մեջ ներկայացվեց այն կարևոր հարցը, որի առաջ, ինչպես նրանք էին կարծում, պետք է կանգնի յուրաքանչյուր անհատ՝ «ո՞վ է պատվելու Եհովային»։

Աստծու անվան վրա մեծ շեշտ դնելը զուտ կրոնի մասին գիտելիքներին առնչվող հարց չէր։ Ինչպես բացատրվում էր «Մարգարեություն» գրքում (հրատարակվել է 1929թ.-ին), ամենակարևոր հարցը, որը վերաբերում է բոլոր բանական արարածներին, առնչվում է Եհովա Աստծու անվանը և նրա խոսքին։ Եհովայի վկաները շեշտում են, որ ըստ Աստվածաշնչի՝ յուրաքանչյուր անձ պետք է իմանա Աստծու անունը և սուրբ համարի այն (Մատթ. 6։9; Եզեկ. 39։7)։ Այդ անունը պետք է մաքրվի նախատինքից, որ բերել են ոչ միայն նրանք, ովքեր բացահայտորեն հակառակվել են Եհովային, այլև նրանք, ովքեր իրենց ուսմունքներով և արարքներով սխալ են ներկայացրել նրան (Եզեկ. 38։23; Հռոմ. 2։24)։ Հիմնվելով Սուրբ Գրքի վրա՝ Եհովայի վկաները ընդունում են, որ ողջ տիեզերքի և նրանում բնակվողների բարօրությունը կախված է Եհովայի անունը սրբացնելուց։

Նրանք գիտակցում են, որ նախքան Եհովան կկործանի ամբարիշտներին, նրա վկաների պարտականությունն ու առանձնաշնորհումն է մարդկանց պատմել Աստծու մասին ճշմարտությունը։ Ամբողջ աշխարհում այդ գործն անում են Եհովայի վկաները։ Նրանք այնպիսի նախանձախնդրությամբ են վերաբերվում այդ պատասխանատվությանը, որ երկրագնդի ցանկացած մասում, երբ որևէ մեկը գործածում է Եհովա անունը, մարդիկ անմիջապես ենթադրում են, որ իրենց առաջ Եհովայի վկա է կանգնած։

Մերկացնում են Երրորդության ուսմունքը

Լինելով վկաներ Եհովա Աստծու համար՝ Չ. Թ. Ռասելը և նրա ընկերակիցները պատասխանատվություն էին զգում մերկացնելու այն ուսմունքները, որոնք Աստծուն սխալ էին ներկայացնում։ Այդպիսով նրանք կօգնեին ճշմարտությունը սիրող մարդկանց հասկանալ, որ դրանք հիմնված չեն Աստվածաշնչի վրա։ Նրանք առաջինը չէին, որ հասկացան, որ Երրորդությունը սուրբգրային հիմքեր չունիc, բայց գիտակցում էին, որ եթե ուզում են Աստծու հավատարիմ ծառաները լինել, ապա պարտավոր են այդ մասին ճշմարտությունը հայտնի դարձնել մարդկանց։ Ուստի ձգտելով օգնել ճշմարտությունը սիրող մարդկանց՝ նրանք համարձակորեն քողազերծում էին քրիստոնեական աշխարհի այդ հիմնական ուսմունքը՝ ցույց տալով, որ այն հեթանոսական արմատներ ունի։

«Դիտարանի» 1882թ. հունիսի թողարկման մեջ ասվում էր. «Շատ հեթանոս փիլիսոփաներ մտածեցին, որ խելամիտ կլինի միանալ աստիճանաբար մեծ ազդեցություն ձեռք բերող կրոնին [քրիստոնեության հավատուրացական այն ձևը, որն ընդունվեց հռոմեական կայսրերի կողմից մ.թ. չորրորդ դարում], և սկսեցին ճանապարհ հարթել իրենց համար՝ փորձելով ընդհանրություններ գտնել քրիստոնեության և հեթանոսության միջև՝ այդպիսով այդ երկուսը միախառնելով։ Եվ դա հաջողվեց նրանց.... Հին հավատալիքների համաձայն՝ գոյություն ունեին մի շարք գլխավոր աստվածներ և շատ այլ կիսաստվածներ թե՛ արական, թե՛ իգական սեռի։ Հետևաբար, հեթանոս-քրիստոնյաները (թույլ տվեք նոր հասկացություն առաջ քաշել) որոշեցին ձևափոխել աստվածների հին ցուցակը, որպեսզի այն հարմարեցնեն նոր կրոնին։ Ահա հենց այդ ժամանակ էլ ծնվեց երեք աստվածների ուսմունքը՝ Հայր Աստված, Որդի Աստված և Սուրբ Ոգի Աստված»։

Որոշ հոգևորականներ փորձում էին այնպիսի տպավորություն ստեղծել, թե իրենց ուսմունքները հիմնված են Աստվածաշնչի վրա՝ մեջբերելով, օրինակ, 1 Հովհաննես 5։7 համարը։ Սակայն եղբայր Ռասելը ապացույցներ բերեց, որ աստվածաշնչագետներին քաջ հայտնի է, որ այդ համարի մի մասը ընդմիջարկություն է՝ գրագրի կողմից ներմուծված հատված, որի նպատակը եղել է թիկունք կանգնել մի ուսմունքի, որը չկա Աստվածաշնչում։ Երրորդության այլ կողմնակիցներ էլ մեջբերում էին Հովհաննես 1։1 համարը, սակայն «Դիտարանում» այդ համարը վերլուծվեց թե՛ բովանդակության, թե՛ համատեքստի հիման վրա, և ցույց տրվեց, որ այն բացարձակապես թիկունք չի կանգնում Երրորդությանը։ Այս առնչությամբ «Դիտարանի» 1883թ. հուլիսի թողարկման մեջ ասվում էր. «Եթե մարդիկ ավելի շատ ուսումնասիրեին Աստվածաշունչը և ոչ թե եկեղեցական գրքերը, ապա այս հարցը բոլորի համար պարզ կլիներ։ Երրորդության ուսմունքն ամբողջովին հակասում է Աստվածաշնչին»։

Եղբայր Ռասելը բացահայտորեն խոսում էր այն մասին, որ անմտություն է ասել, թե հավատում ես Աստվածաշնչին, և միևնույն ժամանակ սովորեցնել այնպիսի ուսմունք, ինչպիսին Երրորդությունն է, որը հակասում է Աստվածաշնչին։ Ուստի նա գրեց. «Հակասությունների ի՜նչ խառնակույտի ու խառնաշփոթի մեջ են նրանք, ովքեր ասում են, թե Հիսուսը և Հայրը մեկ Աստված են։ Դա նշանակում է, որ մեր Տեր Հիսուսը երկրի վրա եղած ժամանակ կեղծավորություն է արել՝ ձևացնելով, թե Աստծուն է աղոթում այն դեպքում, երբ ինքն էր այդ նույն Աստվածը.... Բացի այդ, Հայրը միշտ անմահ է, հետևաբար նա չէր կարող մահանալ։ Այդ դեպքում Հիսուսն ինչպե՞ս մահացավ։ Իսկ եթե նա չի մահացել, ապա բոլոր առաքյալները սուտ վկաներ են եղել՝ պատմելով նրա մահվան ու հարության մասին։ Մինչդեռ Սուրբ Գիրքը միանշանակ ասում է, որ Հիսուսն իսկապես մահացել է»d։

Ինչպես տեսնում ենք, Եհովայի վկաները իրենց ժամանակակից պատմության արշալույսին արդեն վճռականորեն մերժել են քրիստոնեական աշխարհի Երրորդության ուսմունքը՝ ընդունելով Աստվածաշնչի ողջամիտ և սիրտ ջերմացնող հավատալիքներըe։ Աստվածաշնչի այդ ճշմարտությունները հրապարակելու և ամենուրեք մարդկանց դրանց մասին պատմելու գործը մեծ մասշտաբների է հասել։ Մինչ օրս ուրիշ ոչ մի մարդ և ոչ մի խումբ չի կարողացել այդպիսի հսկայածավալ գործ իրականացնել։

Ի՞նչ վիճակում են գտնվում մահացածները

Ռասելին դեռ երիտասարդ տարիներից շատ էր հետաքրքրում այն հարցը, թե ինչ էր սպասում նրանց, ովքեր չէին ընդունում Աստծու տրամադրած փրկության միջոցը։ Պատանեկան տարիներին նա հավատում էր կրակե դժոխքի գոյությանը՝ մտածելով, որ հոգևորականները Աստծու Խոսքից են սովորեցնում այդ գաղափարը։ Երբեմն գիշերով նա դուրս էր գալիս փողոց և աչքի ընկնող տեղերում կավիճով գրում էր աստվածաշնչյան համարներ, որպեսզի այդ տեղերով անցնող աշխատավորները, կարդալով այդ խոսքերը, կարողանային նախազգուշացում ստանալ և փրկվել դժոխքի հավիտենական կրակներից։

Հետագայում Ռասելը հասկացավ, թե ինչ է իրականում սովորեցնում Աստվածաշունչը դժոխքի մասին։ Նրա ընկերակիցներից մեկը պատմում է, թե ինչ ասաց նա դրա վերաբերյալ. «Եթե Աստվածաշունչն իսկապես սովորեցնում է, որ բացի սրբերից, բոլոր մարդկանց վիճակված է հավիտյան չարչարվել, ապա այդ մասին հարկավոր է քարոզել, նույնիսկ բղավել կտուրներից ամեն շաբաթ, ամեն օր, ամեն ժամ։ Իսկ եթե Աստվածաշունչը նման բան չի սովորեցնում, ուրեմն բոլորը պետք է իմանան այդ մասին, որպեսզի Աստծու սուրբ անունը մաքրվի անարգանքից»։

Աստվածաշնչի ուսումնասիրության դեռևս վաղ շրջանում Ռասելը հստակ հասկացավ, որ դժոխքը տանջանքի վայր չէ, ուր մահանալուց հետո գնում են հոգիները։ Հավանաբար, այս հարցը նրան օգնել է հասկանալու Ջորջ Սթորզը՝ «Աստվածաշնչի հետազոտող» պարբերագրի խմբագիրը, որի մասին եղբայր Ռասելը իր աշխատություններում ջերմությամբ ու գնահատանքով է խոսել։ Սթորզը հաճախ է գրել, թե ինչ է սովորել Աստվածաշնչից մահացածների վիճակի վերաբերյալ։

Իսկ ի՞նչ է հոգին։ Արդյոք Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները թիկունք կանգնո՞ւմ էին այն համոզմունքին, թե հոգին մարդու ոչ նյութական մասն է, որը մարմնի մահից հետո շարունակում է ապրել։ Ո՛չ։ «Դիտարանի» 1903թ. թողարկումներից մեկում հետևյալը գրվեց. «Մենք պետք է նկատի առնենք այն, որ ոչ թե մարդը ունի հոգի, այլ մարդը հենց ինքը հոգի է, կամ՝ կենդանի արարած։ Քննենք մի օրինակ բնությունից. օդը, որը մենք շնչում ենք, բաղկացած է թթվածնից և ազոտից, սակայն դրանցից ոչ մեկը, առանձին վերցրած, մթնոլորտ կամ օդ չէ։ Իսկ երբ այդ երկուսը միավորվում են համապատասխան հարաբերակցությամբ, դառնում են օդ։ Նույնը կարելի է ասել հոգու մասին։ Աստված մեզնից յուրաքանչյուրին դիտում է որպես հոգի։ Մարդու հետ խոսելիս նա չի դիմում նրա մարմնին կամ կյանքի շնչին, այլ դիմում է նրան՝ մարդուն՝ որպես բանական էակի, կամ՝ հոգու։ Իր օրենքը խախտելու վերաբերյալ դատավճիռը հայտարարելիս Աստված դիմեց ոչ թե Ադամի մարմնին, այլ հենց մարդ արարածին, հոգուն, բանական էակին. «Այն օրը, երբ դրանից ուտես, անշուշտ, պիտի մեռնես»։ Իսկ մեկ այլ համարում ասվում է. «Այն հոգին, որը մեղք է գործում, ինքն էլ կմահանա» (Ծննդ. 2։17; Եզեկ. 18։20)»։ Նույնանման միտք էր գրվել «Դիտարանի» 1881թ. ապրիլի համարումf։

Իսկ ինչպե՞ս առաջ եկավ հոգու անմահության գաղափարը։ Ո՞վ էր դրա հեղինակը։ Աստվածաշունչը, ինչպես նաև կրոնի պատմությունը մանրամասնորեն ուսումնասիրելուց հետո եղբայր Ռասելը «Դիտարանի» 1894թ. ապրիլի 15-ի համարում գրեց. «Ակնհայտ է, որ այս ուսմունքը Աստվածաշնչից չի առաջ եկել.... Աստվածաշունչը պարզ նշում է, որ մարդը մահկանացու է, որ նա կարող է մահանալ.... Պատմության էջերը թերթելով՝ տեսնում ենք, որ Աստծու ոգով ներշնչված վկաները երբեք չեն սովորեցրել, որ մարդն անմահ է, մինչդեռ այդ գաղափարը եղել է հեթանոսական բոլոր կրոնների հիմքում.... Հետևաբար, ճիշտ չի լինի մտածել, որ առաջինը Սոկրատեսն ու Պլատոնն են սովորեցրել այդ ուսմունքը։ Այն սովորեցնողը նրանցից շատ ավելի առաջ է գոյություն ունեցել և շատ ավելի զորեղ է.... Այս կեղծ ուսմունքի մասին առաջին արձանագրությունը գտնում ենք մարդկության պատմության ամենահին գրքում՝ Աստվածաշնչում։ Այդ կեղծ ուսուցիչը Սատանան է»g։

Դժոխքի կրակների վրա ջուր է լցվում

Եղբայր Ռասելը շատ էր ցանկանում նախատինքից մաքրել Աստծու անունը, որն արատավորվել էր դժոխքի կրակներում հավիտյան չարչարվելու ուսմունքով։ Ուստի նա գրեց մի թերթիկ, որում քննարկվում էր «Սովորեցնո՞ւմ է արդյոք Աստվածաշունչը, որ մեղքի վարձը հավիտենական տանջանքն է» թեման («Հին աստվածաբանություն», 1889)։ Այնտեղ գրված էր.

«Հավիտյան տանջվելու գաղափարը հեթանոսական արմատներ ունի, թեև այն ուսմունքը, որին հավատում էին հեթանոս մարդիկ, այդքան դաժան չէր եղել, ինչպիսին այն դարձավ հետագայում՝ երկրորդ դարում, երբ միախառնվելով հեթանոսական փիլիսոփայություններին՝ սկսեց աստիճանաբար ներթափանցել այսպես կոչված քրիստոնեություն։ Մեծ հավատուրացության զարգացման շրջանում հեթանոսական ուսմունքներին ավելացվեցին դաժան մանրամասնություններ, որոնք այսօր մեծ տարածում ունեն։ Այդ մանրամասնությունները սկսեցին պատկերվել եկեղեցիների պատերին, ինչպես որ Եվրոպայում էր արվել, ընդգրկվել հավատալիքներում և օրհներգերում, և Աստծու Խոսքը սկսեցին խեղաթյուրված մեկնաբանել, որ տպավորություն ստեղծվի, թե այդ աստվածանարգ գաղափարները գալիս են սուրբ աղբյուրից։ Հետևաբար, այս ուսմունքը, որ մարդիկ այսօր այդքան հեշտությամբ ընդունում են, գալիս է ո՛չ Տիրոջից, ո՛չ առաքյալներից, ո՛չ էլ մարգարեներից, այլ հետևանք է ճշմարտությունը և տրամաբանությունը զոհելու և քրիստոնեության ուսմունքները անամոթաբար աղավաղելու։ Եվ դա արվել է փառք, իշխանություն և հարստություն ձեռք բերելու, ինչպես նաև հավատացյալների քանակն ավելացնելու նպատակով։ Մեղքի դիմաց հավիտյան տանջվելու գաղափարն անծանոթ է եղել հնում ապրած նահապետներին, այն անհայտ էր նաև հրեա մարգարեներին, Տիրոջը և առաքյալներին։ Սակայն մեծ հավատուրացության ժամանակներից սկսած՝ այն դարձել է այսպես կոչված քրիստոնեության գլխավոր ուսմունքը՝ ծառայելով որպես մտրակ, որով այս աշխարհի դյուրահավատ, անիրազեկ, սնոտիապաշտ մարդկանց ստիպել են կուրորեն հնազանդվել եկեղեցու բռնապետությանը։ Հավիտենական տանջանքի դատավճիռ էր կայացվում բոլոր նրանց համար, ովքեր հակառակվում էին Հռոմի եկեղեցուն կամ չէին ընդունում նրա իշխանությունը, և այդ դատավճիռը սկսում էր գործադրվել պատժվողների կենդանության օրոք, քանի դեռ եկեղեցին իշխանություն ուներ»։

Եղբայր Ռասելը գիտեր, որ խելամիտ մարդկանց մեծամասնությունը չի հավատում դժոխքի ուսմունքին։ Բայց ինչպես նա գրեց «Ի՞նչ է Աստվածաշունչն ասում դժոխքի մասին» գրքույկում (1896), «քանի որ նրանք մտածում են, որ Աստվածաշունչը սովորեցնում է այդ ուսմունքը, ուստի ամեն քայլ, որ անում են՝ փորձելով ավելի խելամիտ ու եղբայրասեր լինել.... շատ դեպքերում մեկ քայլով հեռացնում է նրանց Աստծու Խոսքից, որին սխալմամբ վերագրում են այս ուսմունքը»։

Այդպիսի մտածելակերպ ունեցող մարդկանց ուշադրությունը կրկին դեպի Աստծու Խոսքը դարձնելու համար այդ գրքույկի մեջ եղբայր Ռասելը «Ջեյմս թագավորի թարգմանությունից» մեջբերեց բոլոր այն համարները, որոնցում օգտագործված էր «դժոխք» բառը, որպեսզի ընթերցողները անձամբ տեսնեն, թե ինչ է ասվում այդ համարներում։ Այնուհետև նա նշեց. «Շնորհակալ ենք Աստծուն, որ Աստվածաշնչում ոչ մի տեղ չի հանդիպում հավիտենական չարչարանքի ուսմունքը, որի մասին սովորեցնում են շատ կրոններ իրենց հավատալիքներում, օրհներգության գրքերում, ինչպես նաև եկեղեցու ամբիոններից։ Սակայն մենք տեսանք, որ «դժոխք» բառն օգտագործվել է շեոլ, հադես բառերի փոխարեն, որոնք նշանակում են գերեզման, այսինքն՝ մահվան վիճակ, որին դատապարտված է մեր ողջ մարդկային ցեղը Ադամի մեղքի պատճառով, և որից բոլոր մարդիկ հույս ունեն ազատվելու մեր Տիրոջ մահվան շնորհիվ։ «Դժոխք» բառը նաև օգտագործվել է գեհենի (երկրորդ մահ՝ ամբողջական կործանում) փոխարեն, որը վերջնական պատիժն է նրանց համար, ովքեր մահից ազատվելուց, ճշմարտության ամբողջական գիտելիքներ ստանալուց, հնազանդվելու լիարժեք կարողություն ունենալուց հետո կորոշեն հակառակվել Աստծուն և նրա արդարությանը և այդպիսով կընտրեն մահը։ Եվ մենք ամբողջ սրտով ասում ենք՝ ամեն։ Արդար և ճշմարիտ են քո ճանապարհները, ազգերի՛ Թագավոր։ Ո՞վ չի վախենա քեզանից, ո՛վ Տեր, և չի փառավորի քո անունը, որովհետև միայն դու ես սուրբ։ Եվ բոլոր ազգերը կգան ու կերկրպագեն քեզ, որովհետև քո արդար վճիռները հայտնի են դարձել» (Հայտն. 15։3, 4)։

Այն, ինչ սովորեցնում էր Ռասելը, զայրացնում և շփոթության մեջ էր գցում հոգևորականությանը։ 1903թ.-ին նրան հրավիրեցին հանրային բանավեճի։ Թեմաներից մեկը մահացածների վիճակն էր, որի շուրջ մի շարք բանավեճեր եղան եղբայր Ռասելի և աստվածաբան Իթոնի միջև, որը Փենսիլվանիայի արևմտյան մասի բողոքական քահանաների ոչ պաշտոնական միության ներկայացուցիչն էր։

Այդ բանավեճերի ընթացքում եղբայր Ռասելը հաստատակամորեն պնդում էր, որ «մահը մահ է, և որ մեր հարազատները, ովքեր այլևս մեր կողքին չեն, իրոք մահացած են, նրանք ո՛չ հրեշտակների հետ են ապրում, ո՛չ էլ դևերի հետ գտնվում են ինչ-որ տեղում, որտեղից ազատում չկա»։ Այս միտքը հիմնավորելու համար նա մեջբերեց, օրինակ, Ժողովող 9։5, 10, Հռոմեացիներ 5։12, 6։23, Ծննդոց 2։17 համարները։ Նաև ասաց. «Այն, ինչ Սուրբ Գրքում գրված է Աստծու էության ու հատկությունների մասին, լիովին ներդաշնակ է Ստեղծչի վերաբերյալ ունեցած ձեր, իմ և ցանկացած ողջամիտ անհատի պատկերացման հետ։ Ի՞նչ գիտենք մեր երկնային Հոր մասին։ Գիտենք, որ նա արդար է, իմաստուն է, սիրառատ է, զորեղ է։ Բոլոր քրիստոնյաներն են ընդունում, որ դրանք Աստծուն բնորոշ հատկություններ են։ Այդ դեպքում մի՞թե խելամիտ կլինի պնդել, որ Աստված արդար է, բայց հավիտյան պատժի է ենթարկում իր իսկ ստեղծածներին՝ անկախ այն բանից, թե ինչ մեղք են նրանք գործել։ Ես չեմ արդարացնում մեղքը, ինքս էլ մեղավոր կյանքով չեմ ապրում ու երբեք չեմ քաջալերում մեղք գործելը.... Բայց ուզում եմ ասել, որ այստեղ հավաքված բոլոր մարդիկ, որոնք ըստ մեր եղբոր [աստվածաբան Իթոնի]՝ հայհոյում են Աստծուն և Հիսուս Քրիստոսի սուրբ անունը, սովորել են հավիտենական տանջանքի մասին ուսմունքը։ Եվ բոլոր մարդասպանները, գողերն ու չարագործները, որոնք գտնվում են կալանավայրերում, նույնպես սովորել են այս ուսմունքը.... Դրանք վատ ուսմունքներ են։ Դրանք միշտ ցավ ու տառապանք են պատճառել մարդկությանը։ Դրանք Տիրոջ սովորեցրած ուսմունքների մաս չեն կազմում։ Մեր սիրելի եղբայրը դեռ խարխափում է միջնադարի խավարի մեջ»։

Ինչպես հետագայում նշվեց, բանավեճի վերջում մի հոգևորական մոտեցել էր Ռասելին և ասել. «Ուրախ եմ, որ ջուր լցրիք դժոխքի կրակների վրա»։

Ավելի շատ մարդկանց մահացածների վերաբերյալ ճշմարտությունը հայտնի դարձնելու համար եղբայր Ռասելը մի շարք մեկօրյա համաժողովներ կազմակերպեց 1905–1907թթ.-ին, որոնց ժամանակ ներկայացրեց մի հանրային ելույթ, որի վերնագիրն էր՝ «Դեպի դժոխք և դժոխքից վերադարձ. ովքե՞ր են գտնվում այնտեղ. վերադարձի հույս շատերի համար»։ Այս հետաքրքրաշարժ թեման գրավեց բազմաթիվ մարդկանց ուշադրությունը։ Միացյալ Նահանգների և Կանադայի թե՛ մեծ, թե՛ փոքր քաղաքների դահլիճները լցվեցին անթիվ-անհամար հանդիսատեսներով, որոնք եկել էին լսելու այդ ելույթը։

Շատերն էին տպավորվել՝ իմանալով, թե ինչ է ասում Աստվածաշունչը մահացածների վիճակի մասին։ Նրանցից էր Ցինցինատի քաղաքից (Օհայո) մի ուսանող, որը պատրաստվում էր դառնալ պրեսբիտերական եկեղեցու քահանա։ 1913թ.-ին նրա հարազատ եղբայրը նրան տվեց մի գրքույկ՝ «Որտե՞ղ են գտնվում մահացածները» վերնագրով։ (Գրքույկը գրել էր Աստվածաշունչ ուսումնասիրող Ջոն Էդգարը, որը նաև բժիշկ էր Շոտլանդիայում։) Այդ ուսանողը Ֆրեդերիկ Ֆրանցն էր։ Գրքույկն ուշադրությամբ կարդալուց հետո նա համոզվածությամբ ասաց. «Սա է ճշմարտությունը»։ Առանց վարանելու՝ նա փոխեց իր կյանքի նպատակները և սկսեց ծառայել լիաժամ՝ որպես գրքեր տարածող։ 1920թ.-ին նա հրավիրվեց ծառայելու «Դիտարան ընկերության» գլխավոր վարչությունում։ Երկար տարիներ հետո նա դարձավ Եհովայի վկաների Կառավարիչ մարմնի անդամ, իսկ ավելի ուշ՝ «Դիտարան ընկերության» նախագահը։

Հիսուս Քրիստոսի քավիչ զոհը

1872թ.-ին եղբայր Ռասելը և նրա ընկերակիցները վերանայեցին «վերականգնման» ուսմունքը՝ քննելով այն Հիսուս Քրիստոսի տված փրկանքի տեսանկյունից (Գործ. 3։21)։ Ռասելն անչափ տպավորվեց, երբ Եբրայեցիներ 2։9 համարում կարդաց, որ Հիսուսը Աստծու ողորմությամբ «մահ ճաշակեց ամեն մարդու համար»։ Սակայն դա պատճառ չեղավ, որ նա հավատար համաշխարհային փրկությանը, քանի որ գիտեր, որ Սուրբ Գրքում նաև գրված է, որ յուրաքանչյուր անհատ փրկվելու համար պետք է հավատ դրսևորի Հիսուս Քրիստոսի հանդեպ (Գործ. 4։12; 16։31)։ Սակայն նա սկսեց հասկանալ, թեպետև աստիճանաբար, թե ինչ հրաշալի հնարավորություն է Հիսուս Քրիստոսի քավիչ զոհը բացում ողջ մարդկության առաջ։ Դրա շնորհիվ մարդիկ կկարողանան կրկին ունենալ այն, ինչ կորցրեց Ադամը, այսինքն՝ որպես կատարյալ մարդ հավիտյան ապրելու հնարավորությունը։ Եղբայր Ռասելը չէր բավարարվում միայն գիտելիքներ ձեռք բերելով. գիտակցելով, թե ինչ կարևոր նշանակություն ունի փրկանքը՝ նա ակտիվորեն պաշտպանում էր այդ ուսմունքը, նույնիսկ երբ իր ընկերակիցները թույլ էին տալիս, որ փիլիսոփայական տեսակետները ազդեն իրենց հայացքների վրա։

Մոտ մեկ ու կես տարի՝ մինչև 1878թ. կեսերը, Ռասելը եղել է «Առավոտվա մունետիկ» պարբերագրի խմբագիրներից մեկը, իսկ գլխավոր խմբագիրը Նելսոն Բարբերն էր։ Սակայն երբ 1878թ. օգոստոսին Բարբերը մի հոդված տպագրեց պարբերագրում, որում նսեմացնում էր փրկանքի ուսմունքը, Ռասելն անմիջապես նախանձախնդրորեն պաշտպանեց աստվածաշնչյան այս կարևոր ճշմարտությունը։

«Քավություն» վերնագրի տակ Բարբերը մի օրինակի միջոցով ներկայացրեց այդ ուսմունքի վերաբերյալ իր տեսակետը՝ ասելով. «Ես ասում եմ տղայիս կամ ծառաներիցս մեկին, որ եթե Ջեյմսը ցավ պատճառի իր քրոջը, մի ճանճ բռնիր, նրան գնդասեղով պատին գամիր, և ես կներեմ Ջեյմսին։ Ահա այսպես կարելի է բացատրել փոխարինման մասին ուսմունքը»։ Թեև նա ասում էր, որ հավատում է փրկանքին, սակայն այն, որ Քրիստոսն իր մահով վճարել է Ադամի ժառանգների մեղքի դիմաց, նա համարում էր «ոչ սուրբգրային և արդարության վերաբերյալ բոլոր պատկերացումներին հակասող» գաղափարh։

«Առավոտվա մունետիկ» պարբերագրի հաջորդ թողարկման մեջ (1878թ., սեպտեմբեր) եղբայր Ռասելը տպագրեց մի հոդված, որում նշեց, որ բոլորովին համաձայն չէ Բարբերի գրածի հետ։ Ռասելը վերլուծեց, թե ինչ է գրված այդ մասին Աստվածաշնչում, և թե որքանով է գրվածը ներդաշնակ «[Աստծու] կատարյալ արդարության և ի վերջո նրա մեծ ողորմության ու սիրո հետ», որոնք Աստված դրսևորել է՝ փրկանքը տալով (1 Կորնթ. 15։3; 2 Կորնթ. 5։18, 19; 1 Պետ. 2։24; 3։18; 1 Հովհ. 2։2)։ Եղբայր Ռասելը բազմիցս փորձեց օգնել Բարբերին հարցերին նայել Աստվածաշնչի տեսանկյունից։ Իսկ հաջորդ տարվա գարնանը դադարեց «Առավոտվա մունետիկ» պարբերագրին աջակցելուց և այլևս դրա համախմբագիրը չէր, ուստի 1879-ի հունիսի թողարկումից նրա անունը այլևս չէր նշվում պարբերագրում։ Աստվածաշնչյան այս գլխավոր ուսմունքի հետ կապված՝ նրա վճռական և անզիջում դիրքորոշումը շատ կարևոր դեր ունեցավ հետագայում։

Եհովայի վկաները իրենց ժամանակակից պատմության ողջ ընթացքում թիկունք են կանգնել փրկանքի սուրբգրային ուսմունքին։ «Սիոնի Դիտարանի» հենց առաջին թողարկման մեջ (1879, հուլիս) ընդգծվեց այն միտքը, որ «մենք երախտապարտ ենք Աստծուն.... Քրիստոսի կատարյալ զոհի համար»։ 1919թ.-ին Աստվածաշնչի միջազգային ուսումնասիրողների միության կողմից Սիդար Փոյնթում (Օհայո) կազմակերպված համաժողովի ծրագրի թերթիկում թավատառերով գրված էր. «Ողջունում ենք բոլոր նրանց, ովքեր հավատ են ընծայում մեծ քավիչ զոհին»։ Հետագայում «Դիտարանի» երկրորդ էջում ընթերցողների ուշադրությունը հրավիրվում է փրկանքի վրա՝ նշելով, թե որն է պարբերագրի նպատակը. «Այն մղում է մարդկանց հավատ զարգացնելու Հիսուս Քրիստոսի հանդեպ, որը մահացել է, որպեսզի մենք հավիտենական կյանք ունենանք, ինչպես նաև հայտնում է այն մասին, որ նա այժմ իշխում է որպես Աստծու Թագավորության Թագավոր»։

Դոգմատիկ չէին, ընդհակառակը՝ առաջադիմում էին

Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները Աստծու Խոսքի վերաբերյալ հստակ հասկացողությունը ձեռք բերեցին աստիճանաբար։ Շատ հաճախ նրանք հասկանում էին ճշմարտության միայն առանձին մասեր, բայց ողջ պատկերը չէին տեսնում։ Սակայն նրանք պատրաստ էին սովորելու։ Նրանք դոգմատիկ չէին, ընդհակառակը՝ առաջադիմում էին հոգևոր հասկացողության մեջ։ Եվ այն, ինչ սովորում էին, պատմում էին ուրիշներին։ Բայց այդ ամենի համար պատիվը իրենց չէին վերագրում. նրանք ձգտում էին «Եհովայից ուսուցանված լինել» (Հովհ. 6։45)։ Ժամանակի ընթացքում Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները հասկացան, որ Եհովան իր նպատակների վերաբերյալ մանրամասները օգնում է հասկանալ իրեն հարմար ժամանակին և իր ցանկացած ձևով (Դան. 12։9; համեմատի՛ր Հովհաննես 16։12, 13)։

Նոր բաներ սովորելու համար անհրաժեշտ է փոփոխություններ անել մտածելակերպի մեջ։ Իսկ սխալներն ընդունելու և ուղղվելու համար խոնարհություն է հարկավոր։ Այս հատկությունն ու դրա բերած պտուղները հաճելի են Եհովային, և այդպիսի վարվելակերպը գրավում է ճշմարտությունը սիրողներին (Սոփ. 3։12)։ Սակայն դա ծաղրանքի է ենթարկվում նրանց կողմից, ովքեր պարծենում են իրենց հավատալիքներով, որոնք դարերով անփոփոխ են մնացել, թեպետև հորինվել են անկատար մարդկանց կողմից։

Ինչպես է վերադառնալու Տերը

1870-ականների կեսերին եղբայր Ռասելը և նրա ընկերակիցները, ջանասիրաբար ուսումնասիրելով Աստվածաշունչը, հասկացան, որ երբ Տերը վերադառնա, մարդիկ նրան չեն տեսնի (Հովհ. 14։3, 19)։

Հետագայում եղբայր Ռասելն ասաց. «Մենք մեծապես տխրեցինք՝ հասկանալով, թե որքան էին սխալվում ադվենտիստները, որոնք ակնկալում էին Քրիստոսի վերադարձը մարմնով և սովորեցնում էին, որ ողջ աշխարհը, բացի իրենցից, կրակով այրվելու է 1873-ին կամ 1874-ին։ Որոշակի իրադարձությունների համար նրանց սահմանած թվականները, հիասթափություններն ու չհղկված գաղափարները, որոնք հիմնականում վերաբերում էին այն հարցին, թե ինչու և ինչպես է վերադառնալու Տերը, քիչ թե շատ նախատինք են բերել մեզ վրա, ինչպես նաև բոլոր նրանց, ովքեր սպասում և հռչակում են գալիք Թագավորությունը։ Տիրոջ վերադարձի վերաբերյալ տարածված այդ սխալ տեսակետները պատճառ եղան, որ գրեմ «Ինչու և ինչպես է վերադառնալու մեր Տերը» վերնագրով գրքույկը»։ Այն լույս տեսավ 1877թ.-ին։ Եղբայր Ռասելը հոգ տարավ, որ գրքույկի մոտ 50000 օրինակ տպագրվի և տարածվի։

Գրքույկում նա գրեց. «Մենք հավատում ենք, որ սուրբգրային համարների համաձայն՝ նրա գալստյան ժամանակ և դրանից որոշ ժամանակ անց նա անտեսանելի կլինի, իսկ հետո իրեն ցույց կտա դատաստանների միջոցով և այլ ձևերով, որպեսզի «ամեն աչք տեսնի նրան»»։ Այս միտքը հիմնավորելու համար նա վերլուծեց այնպիսի համարներ, ինչպիսիք են՝ Գործեր 1։11-ը («Հիսուսը.... նույն ձևով պիտի գա, ինչպես տեսաք նրան երկինք գնալիս», այսինքն՝ աշխարհի համար անտեսանելի ձևով) և Հովհաննես 14։19-ը («մի փոքր ժամանակ էլ, և աշխարհն այլևս ինձ չի տեսնի»)։ Եղբայր Ռասելը նաև նշեց, որ «Էմֆաթիք դայագլոթ» անգլերեն տողացի թարգմանության մեջ, որն առաջին անգամ ամբողջությամբ տպագրվել էր 1864թ.-ին, հստակ ցույց է տրվում, որ հունարեն «պարուսիա» բառը նշանակում է «ներկայություն»։ Ուսումնասիրելով այն, թե ինչ իմաստով է այս բառը օգտագործվում Աստվածաշնչում՝ եղբայր Ռասելը իր գրքույկում բացատրեց. «Հունարեն «պարուսիա» բառը, որը սովորաբար օգտագործվում է երկրորդ գալստյան առնչությամբ և հաճախ թարգմանվում է «գալուստ» բառով, իրականում նշանակում է «անձամբ ներկա լինել», այսինքն՝ այն, որ նա, ում մասին խոսվում է, արդեն եկել է, ժամանել է, և այդ բառը երբեք չի նշանակում «ճանապարհին լինել», ինչ իմաստով որ օգտագործում ենք «գալուստ» բառը»։

Խոսելով Հիսուսի ներկայության նպատակի մասին՝ Ռասելը նշեց, որ դա մի ակնթարթում կատարվելիք իրադարձություն չէր, որը ցնցելու էր աշխարհը։ Նա գրեց. «Երկրորդ գալուստը, ինչպեսև առաջինը, կտևի մի որոշ ժամանակ։ Դա չի լինելու մի ակնթարթում»։ Ռասելը գրեց, որ այդ ժամանակահատվածում «փոքր հոտի» անդամները ստանալու էին Թագավորության մեջ Տիրոջ ժառանգակիցները լինելու իրենց վարձատրությունը, իսկ մյուսները, ամենայն հավանականությամբ, միլիարդավոր մարդկանց հնարավորություն էր տրվելու կատարյալ կյանք ունենալ և ապրել վերականգնված դրախտ-երկրի վրա, որը կլինի նույնքան հիասքանչ, որքան Եդեմի պարտեզն էր (Ղուկ. 12։32)։

Շարունակելով ուսումնասիրել Աստվածաշունչը՝ ընդամենը մի քանի տարի անց Ռասելը հասկացավ, որ Քրիստոսը ոչ միայն վերադառնալու էր անտեսանելի ձևով, այլև մնալու էր անտեսանելի, անգամ երբ իր ներկայությունը հստակ դարձներ՝ դատելով ամբարիշտներին։

Երբ 1876թ.-ին Ռասելն առաջին անգամ կարդաց «Առավոտվա մունետիկ» պարբերագիրը, հասկացավ, որ կա մարդկանց մեկ ուրիշ խումբ, որը նույնպես մտածում է, թե Քրիստոսի վերադարձը անտեսանելի է լինելու և առատ օրհնություններ է բերելու երկրի վրա ապրող բոլոր ընտանիքներին։ Համագործակցելով այդ պարբերագրի խմբագրի՝ պրն. Բարբերի հետ՝ Ռասելը նաև համոզվեց, որ Քրիստոսի անտեսանելի ներկայությունը սկսվել է 1874թ.-ինi։ Հետագայում «Սիոնի Դիտարանի» կազմի վրա նույնիսկ գրվեց «Քրիստոսի ներկայության մունետիկ» գրությունը։

Այն բանի գիտակցումը, որ Քրիստոսի ներկայությունը անտեսանելի է, կարևոր հիմք ստեղծեց աստվածաշնչյան շատ մարգարեություններ հասկանալու համար։ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները հասկացել էին, որ բոլոր ճշմարիտ քրիստոնյաները պետք է լուրջ ուշադրություն դարձնեն Տիրոջ ներկայությանը (Մարկ. 13։33–37)։ Նրանք անկեղծորեն հետաքրքրված էին Տիրոջ վերադարձով և գիտակցում էին, որ պարտավոր են այդ մասին հռչակել, սակայն դեռ լավ չէին հասկանում բոլոր մանրամասնությունները։ Այդուհանդերձ, այն, ինչ նրանք հասկացել էին Աստծու ոգու շնորհիվ դեռ այն ժամանակ, իրոք որ ուշագրավ էր։ Այդ ճշմարտություններից մեկը ընդգրկում էր շատ կարևոր մի տարեթիվ, որի մասին նշված է աստվածաշնչյան մարգարեություններից մեկում։

Հեթանոսների ժամանակների ավարտը

Աստվածաշունչ ուսումնասիրողներին միշտ շատ է հետաքրքրել աստվածաշնչյան ժամանակագրությունը։ Մեկնաբանները տարբեր տեսակետներ են հայտնել «հեթանոսների ժամանակների» վերաբերյալ Հիսուսի մարգարեության մասին, ինչպես նաև Նաբուգոդոնոսորի երազի վերաբերյալ Դանիել մարգարեի արձանագրության մասին, որում նկարագրվում է «յոթ ժամանակով» կապանքների մեջ դրված ծառի կոճղը (Ղուկ. 21։24, Արարատ; Դան. 4։10–17)։

Արդեն 1823թ.-ին Ջոն Ա. Բրաունը, որի աշխատությունը հրատարակվեց Լոնդոնում (Անգլիա), հաշվարկել էր, որ «Դանիել» գրքի 4-րդ գլխում նշված «յոթ ժամանակը» հավասար է 2520 տարիների։ Սակայն նա հստակ չգիտեր, թե կոնկրետ որ թվականին էր սկսվելու և ավարտվելու այդ մարգարեական ժամանակահատվածը։ Այդուհանդերձ, նա նշել էր, որ կապ գոյություն ունի այս «յոթ ժամանակի» և Ղուկաս 21։24 համարում նշված «հեթանոսների ժամանակների» միջև։ 1844թ.-ին բրիտանացի քահանա Ի. Բ. Էլիոտը Դանիելի արձանագրած «յոթ ժամանակի» ավարտի համար մատնացույց արեց 1914 թվականը՝ որպես հավանական տարեթիվ, բայց նշեց նաև մեկ այլ տարբերակ՝ Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության ժամանակաշրջանը։ Նման եզրահանգման եկավ նաև Լոնդոնում ապրող Ռոբերտ Սիլին 1849թ.-ին։ Դեռևս մինչև 1870թ. Ջոզեֆ Սայսի և նրա ընկերակիցների խմբագրությամբ Ֆիլադելֆիայում (Փենսիլվանիա) մի հրատարակություն տպագրվեց, որում բերվում էին հաշվարկներ, որոնք մատնանշում էին 1914 թվականը՝ որպես նշանակալից տարեթիվ, թեև այդ հաշվարկների հիմքում ընկած ժամանակագրությունը հետագայում Ռասելը մերժեց։

Հետագայում «Առավոտվա մունետիկի» 1875թ. օգոստոս, սեպտեմբեր և հոկտեմբեր ամիսների թողարկումներում Նելսոն Բարբերը համաձայնեցրեց այն մանրամասները, որոնք մատնանշել էին ուրիշները։ Օգտվելով անգլիացի քահանա Քրիստոֆեր Բոուենի կազմած ժամանակագրությունից, որը հրատարակել էր Էլիոտը՝ Բարբերը նշեց, որ հեթանոսների ժամանակները սկսվել են այն պահից, երբ Սեդեկիա թագավորը հեռացվեց գահից, ինչպես կանխագուշակվել էր Եզեկիել 21։25, 26 համարներում։ Նաև նշեց, որ հեթանոսների ժամանակները ավարտվելու են 1914թ.-ին։

1876թ. սկզբին Ռասելը ստացավ «Առավոտվա մունետիկ» պարբերականը։ Նա անմիջապես նամակ գրեց Բարբերին, և ամռանը նրանք մի որոշ ժամանակ անցկացրին Ֆիլադելֆիայում՝ քննարկելով տարբեր հարցեր, այդ թվում նաև մարգարեական ժամանակահատվածները։ Կարճ ժամանակ անց Ռասելը մի հոդված գրեց «Հեթանոսների ժամանակները. ե՞րբ են ավարտվելու» վերնագրով, որում նա այս հարցը քննեց Աստվածաշնչի հիման վրա և նշեց, որ ելնելով փաստերից՝ «յոթ ժամանակը կավարտվի 1914թ.-ին»։ Այս հոդվածը տպագրվեց «Աստվածաշնչի հետազոտող»j պարբերագրի 1876թ. հոկտեմբերի համարում։ Նույն եզրահանգումն արվեց 1877թ.-ին Ռասելի հետ համագործակցության արդյունքում Բարբերի կողմից հրատարակված «Երեք աշխարհ և այս աշխարհի հունձը» գրքում։ Հետագայում «Դիտարանի» առաջին թողարկումներում, օրինակ՝ 1879թ. դեկտեմբերի համարում և 1880թ. հուլիսի համարում նշվեց, որ աստվածաշնչյան մարգարեությունների տեսանկյունից՝ 1914 թվականը մեծ նշանակություն ունեցող տարի է։ 1889թ.-ին լույս տեսած «Հազարամյակի արշալույս» (հետագայում կոչվեց «Գրությունների ուսումնասիրություն») ժողովածուի 2-րդ հատորի չորրորդ գլուխն ամբողջությամբ նվիրվեց «հեթանոսների ժամանակները» թեմայի քննարկմանը։ Իսկ ի՞նչ էր նշանակում հեթանոսների ժամանակների ավարտը։

Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները միանշանակ չգիտեին, թե ինչ էր տեղի ունենալու։ Սակայն նրանք համոզված էին, որ երկիրը կրակով չի այրվելու, ոչ էլ մարդկությունն էր վերանալու։ Նրանք գիտեին, որ հեթանոսների ժամանակների ավարտը Աստծու կառավարության հետ կապված նշանակալից ժամանակ էր լինելու։ Սկզբում նրանք մտածում էին, որ մինչև այդ թվականը Աստծու Թագավորությունը սկսելու է իշխել երկնքում և երկրի վրա։ Բայց երբ նման բան երկրի վրա տեղի չունեցավ, նրանց վստահությունը չնվազեց այդ տարեթիվը մատնանշող աստվածաշնչյան մարգարեությունների նկատմամբ։ Փոխարենը՝ նրանք եզրակացրին, որ այդ թվականին ընդամենը սկսվելու էր Թագավորական իշխանությունը։

Սկզբում նրանք նաև կարծում էին, թե այդ թվականին նախորդելու էին համաշխարհային խնդիրները, որոնք ի վերջո հանգեցնելու էին անարխիայի, ինչը, ըստ նրանց, առնչություն էր ունենալու «Ամենակարող Աստծու մեծ օրվա պատերազմի» հետ (Հայտն. 16։14)։ Բայց 1914թ.-ից տասը տարի առաջ «Դիտարանում» գրվեց, որ այդ համաշխարհային իրարանցումը, որի հետևանքով կործանվելու էին մարդակերտ կազմակերպությունները, տեղի էր ունենալու հեթանոսների ժամանակների ավարտից անմիջապես հետո։ Նրանք կարծում էին, որ 1914 թվականը շրջադարձային է լինելու Երուսաղեմի պատմության մեջ, քանի որ մարգարեության մեջ ասվում էր, որ «Երուսաղեմը կոխկռտվելու է» մինչև հեթանոսների ժամանակների ավարտը։ Տեսնելով, որ մոտենում է 1914 թվականը, իսկ իրենք դեռ չեն մահացել և չեն «հափշտակվել ամպերի մեջ»՝ Տիրոջը միանալու համար, ինչպես որ ակնկալում էին ավելի վաղ, նրանք անկեղծորեն հույս էին փայփայում, որ դա տեղի կունենա հեթանոսների ժամանակների ավարտից հետո (1 Թեսաղ. 4։17)։

Մինչ անցնում էին տարիները և Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները նորից ու նորից քննում էին Սուրբ Գիրքը, նրանց հավատը մարգարեությունների հանդեպ անկոտրում էր մնում, և ոչինչ նրանց հետ չէր պահում ասելուց, թե ինչ իրադարձությունների են սպասում։ Այն մանրամասնությունների հարցում, որոնք հստակորեն նշված չեն Աստվածաշնչում, նրանք ջանում էին դոգմատիկ չլինել, թեև միշտ չէ, որ դա հաջողվում էր։

Արդյոք շո՞ւտ հնչեց «զարթուցիչը»

Մեծ իրարանցումն իսկապես սկսվեց, երբ 1914թ.-ին բռնկվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը, սակայն այդ ժամանակ անմիջապես չկործանվեցին բոլոր մարդկային կառավարությունները։ 1914թ.-ից հետո Պաղեստինում զարգացող դեպքերին ուշադրություն դարձնելով՝ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները մտածեցին, որ նշանակալից իրադարձություններ են տեղի ունենալու Իսրայելում։ Սակայն անցան ամիսներ, տարիներ, և նրանք այդպես էլ չստացան իրենց երկնային վարձատրությունը, որին սպասում էին։ Ինչպիսի՞ն եղավ նրանց արձագանքը։

«Դիտարանի» 1916թ. փետրվարի 1-ի համարում հատուկ ուշադրություն դարձվեց 1914թ. հոկտեմբերի 1-ի վրա։ Այնտեղ գրված էր. «Սա վերջին տարեթիվն է, որին աստվածաշնչյան ժամանակագրությունը մատնացույց է անում՝ կապված այն բանի հետ, թե ինչ է լինելու օծյալներից բաղկացած Եկեղեցուն։ Արդյոք Տերն ասե՞լ էր, որ մենք այդ ժամանակ պետք է տարվեինք [երկինք]։ Ո՛չ։ Իսկ ի՞նչ էր նա ասել։ Նրա Խոսքը և մարգարեությունների կատարումը ճշգրտորեն ցույց են տալիս, որ այդ թվականին ավարտվելու էին հեթանոսների ժամանակները։ Հետևաբար, մենք դրանից եզրակացրել էինք, որ հենց այդ ժամանակ կամ ավելի շուտ տեղի էր ունենալու Եկեղեցու «փոխվելը»։ Բայց Աստված չէր ասել մեզ, որ այդպես է լինելու։ Նա թույլ էր տվել, որ մենք գանք այդպիսի եզրահանգման, և մենք հավատում ենք, որ դա անհրաժեշտ փորձություն էր Աստծու բոլոր սրբերի համար»։ Սակայն արդյո՞ք դեպքերի նման զարգացումը նշանակում էր, որ նրանք իզուր էին նման փառավոր հույս փայփայում։ Ո՛չ։ Դա պարզապես նշանակում էր, որ ամեն բան չէ, որ տեղի էր ունենում այն ժամանակ, երբ նրանք էին ակնկալում։

1914թ.-ից մի քանի տարի առաջ Ռասելը գրել էր. «Ժամանակագրությունը (ժամանակների վերաբերյալ մարգարեություններն ընդհանուր առմամբ) ակներևաբար նրա համար չէր, որ դարերի ընթացքում շարունակաբար Աստծու ժողովրդին ճշգրիտ ժամանակագրական տեղեկություններ հաղորդվեր։ Ամենայն հավանականությամբ, այն պետք է ծառայեր որպես «զարթուցիչ», որպեսզի ճիշտ ժամանակին Տիրոջ ժողովրդին արթնացներ ու եռանդ հաղորդեր.... Բայց ենթադրենք՝ 1914 թվականի հոկտեմբերը անցնի և հեթանոսական տերությունները չտապալվեն։ Դրանով ի՞նչ կփաստվի կամ կհերքվի։ Դարերի աստվածային ծրագրի և ոչ մի մաս չի հերքվի։ Փրկագինը, որ տրվեց Գողգոթայում, կշարունակի երաշխիք լինել այն բանի համար, որ լիովին կիրականանա մարդու վերականգնման հետ կապված աստվածային մեծ ծրագիրը։ Անփոփոխ կմնա եկեղեցու «վերին կոչումը», այն է՝ չարչարվել Փրկչի հետ և նրա հետ փառավորվել՝ որպես նրա մարմնի անդամներ և որպես նրա Հարս.... Միակ բանը, որի վրա ազդում է ժամանակագրությունը, եկեղեցու և աշխարհի փառավոր հույսերի իրականացման ժամանակն է.... Եվ եթե այս տարեթիվն անցնի, ապա պարզապես կփաստվի, որ մեր «զարթուցիչը»՝ մեր ժամանակագրությունը, ժամանակից փոքր-ինչ շուտ է հնչել։ Մի՞թե մեծ աղետ կհամարեինք, եթե զվարթ ու հաճելի ակնկալիքներով լի մի օր զարթուցիչը մեզ մի քանի րոպե շուտ արթնացներ։ Բոլորովի՛ն»։

Բայց «զարթուցիչը» շուտ չէր հնչել։ Իրականում սխալ էր ոչ թե այն ժամանակը, երբ հնչել էր «զարթուցիչը», այլ այն, թե ինչ իրադարձությունների էին սպասում նրանք։

Մի քանի տարի անց, երբ լույսը ավելի պայծառ շողաց, նրանք հասկացան հետևյալը. «Սրբերից շատերը մտածում էին, որ ամբողջ գործն արված է.... Նրանք ուրախ էին, քանի որ հստակ ապացույց կար, որ աշխարհի վերջը եկել է, որ երկնային թագավորությունը մոտ է, և որ իրենց ազատագրումը շուտով կլինի։ Բայց նրանք հաշվի չէին առել մի գործ, որը նույնպես պետք է կատարվեր։ Բարի լուրը, որ նրանք լսել էին, պետք է քարոզվեր ուրիշներին, քանի որ Հիսուսը պատվիրել էր. «Թագավորության այս բարի լուրը կքարոզվի ամբողջ երկրով մեկ՝ բոլոր ազգերին վկայություն լինելու համար, և այդ ժամանակ կգա վերջը» (Մատթեոս 24։14)» («Դիտարան», 1925թ., մայիսի 1)։

Հետևելով 1914 թվականից հետո տեղի ունեցող իրադարձություններին և դրանք համեմատելով այն բանի հետ, թե ինչ էր կանխագուշակել Տերը՝ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները սկսեցին հասկանալ, որ ապրում են այս համակարգի վերջին օրերում, որոնք սկսվել էին 1914թ.-ին։ Նրանք նաև հասկացան, որ հենց 1914 թվականին սկսվեց Քրիստոսի անտեսանելի ներկայությունը, և որ այդ ներկայությունը չէր նշանակում, թե նա անձամբ վերադարձել է (նույնիսկ անտեսանելի կերպով) երկրի շրջակայք, այլ որպես իշխող Թագավոր՝ նա իր ուշադրությունն է դարձրել երկրին։ Նրանք հասկացան, որ մարդկության պատմության այդ վճռորոշ ժամանակահատվածում իրենց ուսերին կարևոր պատասխանատվություն է դրված՝ հռչակել «Թագավորության բարի լուրը»՝ ի վկայություն բոլոր ազգերի, ուստի նրանք ձեռնամուխ եղան այդ գործին (Մատթ. 24։3–14)։

Իսկ Թագավորության մասին ի՞նչ լուր նրանք պետք է քարոզեին։ Տարբերվո՞ւմ էր արդյոք այդ լուրը առաջին դարի քրիստոնյաների քարոզած լուրից։

Աստծու Թագավորությունը. մարդկության միակ հույսը

Աստծու Խոսքը ջանասիրաբար ուսումնասիրելու արդյունքում եղբայր Ռասելը և նրա հետ ընկերակիցները հասկացան, որ Աստծու Թագավորությունն այն կառավարությունն է, որը Եհովան խոստացել էր հաստատել իր Որդու միջոցով՝ մարդկությանը օրհնություններ բերելու համար։ Նաև հասկացան, որ Հիսուս Քրիստոսի հետ երկնքում իշխելու է «փոքր հոտը», որին Աստված ընտրել է մարդկանցից, և որ Աստծու հավատարիմ ծառաները, որոնք ապրել են հին ժամանակներում, երկրի վրա ներկայացնելու են այդ կառավարությունը և ծառայելու են որպես իշխաններ ողջ երկրի վրա։ Նրանց կոչում էին «հին ժամանակների արժանի մարդիկ» (Ղուկ. 12։32; Դան. 7։27; Հայտն. 20։6; Սաղ. 45։16)։

Մարդկանց իր հպատակության տակ պահելու համար քրիստոնեական աշխարհը դարեր շարունակ սովորեցրել է, որ «թագավորներն Աստծու ընտրյալներն են»։ Սակայն Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները, քննելով Սուրբ Գիրքը, հասկացան, որ Աստված մարդկային կառավարություններին ապագայի հետ կապված ոչ մի երաշխիք չի տվել։ Այդ հասկացողությանը ներդաշնակ՝ «Դիտարանի» 1881թ. դեկտեմբերի համարում գրվեց. «Այդ թագավորությունը հաստատելը անկասկած նշանակելու է, որ երկրի վրա գոյություն ունեցող բոլոր թագավորությունները կործանվելու են, քանի որ բոլորը, անգամ ամենալավ կառավարությունները հիմնված են անարդարության, անհավասարության վրա, ճնշում են մեծամասնությանը և օգուտ են բերում միայն քչերին։ Այդ մասին կարդում ենք. «Այն փշրելու է և վերջ է դնելու այս բոլոր թագավորություններին, իսկ ինքը մնալու է հավիտյան»» (Դան. 2։44)։

Սակայն Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները դեռ շատ բան պետք է իմանային այն մասին, թե ինչպես են այդ անարդար կառավարությունները կործանվելու։ Նրանք դեռ հստակ չէին հասկանում, թե ինչպես է Աստծու Թագավորությունը առատ օրհնություններ բերելու ողջ մարդկությանը։ Այդուհանդերձ, նրանք միանշանակ գիտեին, որ Աստծու Թագավորությունը ինչ-որ անբացատրելի զգացմունք չէ մարդու սրտում, ոչ էլ եկեղեցական հիերարխիայի (կամ՝ հոգևոր վերնախավի) իշխանությունն է, որն իր նպատակները իրագործում է պետության միջոցով։

1914թ.-ին նախաքրիստոնեական ժամանակների Աստծու հավատարիմ ծառաները հարություն չառան երկրի վրա՝ որպես Մեսիական Թագավորին ներկայացնող իշխաններ, ինչպես որ ակնկալվում էր, ոչ էլ «փոքր հոտի» մնացորդը այդ տարի միացավ Քրիստոսին՝ երկնային Թագավորության մեջ իշխելու համար։ Այդուհանդերձ, «Դիտարանի» 1915թ. փետրվարի 15-ի համարում համոզվածությամբ ասվում էր, որ 1914 թվականը հենց այն ժամանակն էր, երբ «մեր Տերը իր մեծ զորությամբ սկսելու էր իշխել»՝ այդպիսով վերջ դնելով հազարամյակներ տևած հեթանոսների իշխանությանը։ Իսկ «Դիտարանի» 1920թ. հուլիսի 1-ի համարում մեկ անգամ ևս շեշտվեց այդ տեսակետը և ցույց տրվեց, թե ինչ կապ կա այս իրադարձության և բարի լուրի միջև, որը Հիսուսի խոսքերի համաձայն՝ պետք է հռչակվեր ողջ երկրով մեկ նախքան վերջը գալը (Մատթ. 24։14)։ 1922թ.-ին Սիդար Փոյնթում (Օհայո) Աստվածաշունչ ուսումնասիրողների համաժողովի ժամանակ դարձյալ նշվեց այս հասկացողության մասին, և դրա հետ կապված բանաձև ընդունվեց, ապա եղբայր Ռադերֆորդը կոչ արեց համաժողովի մասնակիցներին. «Հռչակե՛ք, հռչակե՛ք, հռչակե՛ք Թագավորին և նրա թագավորությունը»։

Այդուհանդերձ, Աստվածաշունչ ուսումնասիրողներն այն ժամանակ կարծում էին, թե երկնքում Թագավորության ամբողջական հաստատումը տեղի չի ունենա, մինչև Քրիստոսի հարսի վերջին անդամները չփառավորվեն։ Այս հարցի հետ կապված՝ մեծ քայլ արվեց 1925թ.-ին, երբ «Դիտարանի» մարտի 1-ի համարում տպագրվեց «Ազգի ծնունդը» վերնագրով մի հոդված, որը լույս սփռեց «Հայտնություն» 12-րդ գլխի վրա։ Հոդվածում բերվում էին ապացույցներ, որ Մեսիական Թագավորությունը արդեն «ծնվել է»՝ հաստատվել է 1914թ.-ին, որ Քրիստոսը այդ տարի սկսել է իշխել իր երկնային գահից, և որ դրանից հետո Սատանան երկնքից նետվել է երկրի շրջակայքը։ Եվ սա հենց այն բարի լուրն էր, որը հարկավոր էր հռչակել՝ այն լուրը, որ Աստծու Թագավորությունը արդեն իշխում է։ Այս նոր հասկացողությունը մեծապես մղեց Թագավորությունը հռչակողներին քարոզելու մինչև երկրի ծայրերը։

Եհովայի ժողովուրդը տարբեր միջոցներով վկայում էր, որ միայն Աստծու Թագավորությունը կարող է մեկընդմիշտ վերացնել մարդկության խորապես արմատացած խնդիրները։ 1931թ.-ին Ջ. Ֆ. Ռադերֆորդը այդ մասին ռադիոյով մի ելույթ ներկայացրեց, որը հեռարձակվեց այն ժամանակվա ամենամեծ միջազգային ռադիոցանցով։ Այդ ելույթը նաև տպագրվեց «Թագավորություն. աշխարհի հույսը» գրքույկում, որը թողարկվեց շատ լեզուներով, և դրա միլիոնավոր օրինակներ տարածվեցին մի քանի ամսում։ Բացի այդ, հատուկ ջանքեր թափվեցին, որ գրքույկը բաժանվի նաև քաղաքական գործիչների, խոշոր բիզնեսմենների և հոգևորականների շրջանում։

Գրքույկում գրված էր. «Այսօր գոյություն ունեցող անարդար կառավարությունները մարդկանց ոչ մի հույս չեն կարող տալ։ Աստծու կայացրած դատավճռի համաձայն՝ դրանք կործանվելու են։ Հետևաբար, աշխարհի հույսը՝ միակ հույսը, Աստծու արդար թագավորությունն է, կամ՝ կառավարությունը, որի անտեսանելի Ղեկավարը Հիսուս Քրիստոսն է»։ Այդ Թագավորությունը, ինչպես հասկացան Աստծու ծառաները, մարդկությանը իսկական խաղաղություն և ապահովություն կբերի։ Թագավորության իշխանության ներքո երկիրը կդառնա դրախտ, որտեղ հիվանդություններն ու մահը այլևս չեն լինի (Հայտն. 21։4, 5)։

Եհովայի վկաների հավատալիքներն այսօր էլ գլխավորաբար կապված են Աստծու Թագավորության բարի լուրի հետ։ 1939թ. մարտի 1-ի թողարկումից սկսած՝ նրանց հիմնական պարբերագիրը, որը 1992-ին լույս էր տեսնում ավելի քան 110 լեզուներով, կոչվում է «Դիտարան. ծանուցանում է Եհովայի Թագավորությունը»։

Սակայն մինչ Թագավորությունը երկիրը դրախտի կվերածի, ներկայիս ամբարիշտ համակարգը պետք է կործանվի։ Ինչպե՞ս է դա տեղի ունենալու։

Ամենակարող Աստծու մեծ օրվա պատերազմը

Համաշխարհային պատերազմը, որը սկսվեց 1914թ.-ին, ցնցեց ողջ աշխարհը։ Մի որոշ ժամանակ թվում էր, թե իրադարձությունները աշխարհում զարգանալու են այնպես, ինչպես կարծում էին Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները։

1880թ. օգոստոսին եղբայր Ռասելը գրեց. «Մենք հասկանում ենք, որ նախքան մարդկային ընտանիքը կվերականգնվի և կսկսի օրհնություններ ստանալ, պետք է տապալվեն գոյություն ունեցող երկրային թագավորությունները, որոնք այսօր կեղեքում ու ճնշում են մարդկությանը։ Նաև հասկանում ենք, որ իշխանության գլուխ կացնի Աստծու թագավորությունը, որը մարդկության համար կբերի օրհնություններ ու վերականգնում»։ Իսկ ինչպե՞ս է տեղի ունենալու թագավորությունների տապալումը։ Հաշվի առնելով այն ժամանակ աշխարհում տեղի ունեցող դեպքերի զարգացումը՝ Ռասելը կարծում էր, որ Արմագեդոն պատերազմի ժամանակ Աստված կկործանի գոյություն ունեցող հաստատությունները՝ օգտագործելով մարդկային ընդդիմադիր ուժերը։ Նա գրեց. «Մարդկային իշխանությունների ոչնչացումը սկսվում է։ Այն ուժը, որ կտապալի դրանք, արդեն գործի է դրված։ Մարդիկ արդեն միավորվում են կոմունիստ, սոցիալիստ, նիհիլիստ և այլ կոչումների ներքո»։

1897թ.-ին լույս տեսած «Վրեժխնդրության օր» գրքում (հետագայում կոչվեց «Արմագեդոն պատերազմ») ավելի մանրամասնորեն է ներկայացվում, թե Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները ինչպես են հասկացել այդ հարցը այն ժամանակ։ Այնտեղ գրված է. «Տերը իր գերազանց հեռատեսությամբ կղեկավարի դժգոհություն արտահայտող մարդկանց այդ հսկա բանակը՝ հայրենասերներին, ռեֆորմատորներին, սոցիալիստներին, բարոյախոսներին, անարխիստներին, անգիտակներին և անհույսներին։ Իր աստվածային իմաստությամբ նա կօգտագործի նրանց հույսերը, մտավախությունները, մոլորություններն ու եսասիրությունը, որպեսզի ներկա հաստատությունները կործանելով և մարդկանց պատրաստելով արդար Թագավորության համար՝ իրականացնի իր մեծ նպատակները»։ Այսպիսով Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները մտածեցին, որ Արմագեդոն պատերազմը կապ ունի սոցիալական թեժ հեղափոխության հետ։

Բայց արդյո՞ք Արմագեդոնը պարզապես լինելու էր պայքար ընդդիմադիր ուժերի միջև, սոցիալական մի հեղափոխություն, որի միջոցով Աստված կործանելու էր գոյություն ունեցող հաստատությունները։ Այս հարցին առնչվող սուրբգրային համարների մանրազնին ուսումնասիրությունից հետո «Դիտարանի» 1925թ. հուլիսի 15-ի համարում Զաքարիա 14։1–3-ի վերաբերյալ հետևյալն է ասվում. «Այստեղից կարող ենք հասկանալ, որ Սատանայի իշխանության տակ գտնվող երկրի բոլոր ազգերը հավաքվելու են ճակատամարտի ընդդեմ Երուսաղեմ դասակարգի, այսինքն՝ նրանց դեմ, ովքեր դիրք են բռնում Տիրոջ կողմը.... (Հայտնություն 16։14, 16)»։

Հաջորդ տարի «Ազատագրում» գրքում խոսվեց այս պատերազմի իրական նպատակի մասին. «Այժմ Եհովան, իր Խոսքի համաձայն, իր զորությունը այնքան բացահայտ ու հստակ կդրսևորի, որ մարդիկ կտեսնեն, որ աստվածահաճո ապրելակերպ չունեն և կհասկանան, որ Եհովան է Աստված։ Հենց այդ նպատակով Աստված մեծ ջրհեղեղ բերեց, կանգնեցրեց Բաբելոնի աշտարակի շինարարությունը, պարտության մատնեց Ասորեստանի Սենեքերիմ թագավորի զորաբանակին, եգիպտացիներին խորտակեց ծովում. նույն նպատակով էլ նա պատրաստվում է մեկ ուրիշ մեծ աղետ բերել այս աշխարհի վրա։ Նախկին աղետները ընդամենը ստվերն էին այն բանի, որ դեռ տեղի է ունենալու։ Ժողովուրդները հավաքվում են Ամենակարող Աստծու մեծ օրվա համար։ Դա «Եհովայի մեծ ու ահազդու օրն է» (Հովել 2։31), երբ նա իր համար անուն կստեղծի։ Այս մեծ ու վերջնական պատերազմի ժամանակ մարդիկ ամեն ազգից, ցեղից և լեզուներից կիմանան, որ Եհովան ամենազորեղ, ամենաիմաստուն և ամենաարդար Աստվածն է»։ Սակայն Եհովայի երկրային ծառաներին հետևյալ նախազգուշացումն էր տրվել. «Այս մեծ ճակատամարտում ոչ մի քրիստոնյա անգամ մի հարված չի տա։ Եվ պատճառն այն է, որ Եհովան ասել է. «Պատերազմը ձերը չէ, այլ Աստծունն է»»։ Անշուշտ, այս խոսքերը չէին վերաբերում այն պատերազմին, որը ազգերը մղում էին՝ 1914թ.-ից սկսած։ Պատերազմը, որի մասին խոսվում էր, դեռ առջևում էր։

Շատ ուրիշ հարցեր էլ կային, որոնց պատասխանները հարկավոր էր գտնել Աստվածաշնչում։ Այդ հարցերից մեկը այն էր, թե ինչ Երուսաղեմի մասին էր խոսվում Ղուկաս 21։24 համարում (Արարատ), որտեղ ասվում է, որ Երուսաղեմը կոխկռտվելու է, մինչև որ հեթանոսների ժամանակները լրանան։ Հարկավոր էր նաև հասկանալ, թե ինչ Իսրայելի մասին էր խոսվում վերականգնման մասին բազում մարգարեություններում։

Արդյո՞ք Աստված հրեաներին Պաղեստին կվերադարձնի

Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները վերականգնման մասին շատ մարգարեություններ գիտեին, որոնք Աստծու մարգարեները հայտնել էին հին Իսրայելին (Երեմ. 30։18; 31։8–10; Ամոս 9։14, 15; Հռոմ. 11։25, 26)։ Մինչև 1932 թվականը նրանք հասկանում էին, որ այս մարգարեությունները վերաբերում են միայն հրեա ազգին։ Հետևաբար, նրանք կարծում էին, որ Աստված կրկին իր հաճությունը ցույց կտա Իսրայելի հանդեպ, աստիճանաբար կվերադարձնի հրեաներին Պաղեստին, կբացի նրանց աչքերը, որ ընդունեն Հիսուսին՝ որպես Փրկիչ և Մեսիական Թագավոր, ինչպես նաև նրանց միջոցով օրհնություններ կբերի բոլոր ազգերին։ Եղբայր Ռասելն այս հասկացողությունը ներկայացրեց «Սիոնիզմը մարգարեություններում» վերնագրով ելույթում, որով նա հանդես եկավ նախ Նյու Յորքի, ապա Եվրոպայի մեծաթիվ հրեա ունկնդիրների առաջ։ Այդ հասկացողության մասին գրեց նաև եղբայր Ռադերֆորդը 1925թ.-ին «Մխիթարություն հրեաների համար» գրքում։

Սակայն ժամանակի ընթացքում պարզ դարձավ, որ Պաղեստինում հրեաների հետ կապված իրադարձությունները վերականգնման վերաբերյալ Եհովայի մեծ մարգարեությունների կատարումը չեն։ Երուսաղեմը առաջին դարում կործանվեց, քանի որ հրեաները մերժեցին Աստծու Որդուն՝ Մեսիային, նրան, ով ուղարկվել էր Եհովայի անունով (Դան. 9։25–27; Մատթ. 23։38, 39)։ Գնալով ավելի ակնհայտ էր դառնում, որ որպես ժողովուրդ նրանք չեն փոխել իրենց վերաբերմունքը։ Նրանք բացարձակապես ցույց չէին տալիս, որ զղջում են այն մեղքերի համար, որ գործել էին իրենց նախահայրերը։ Այն, որ մի շարք հրեաներ վերադարձան Պաղեստին, չէր նշանակում, որ նրանք սիրում էին Աստծուն և ցանկանում էին փառավորել նրա անունը՝ կատարելով նրա Խոսքում գրվածը։ Այս մտքերը հստակ շարադրվել են «Արդարացում» գրքի երկրորդ հատորում, որը հրատարակվել է «Աստվածաշնչի և թերթիկի Դիտարան ընկերության» կողմից 1932թ.-ինk։ Այս տեսակետի ճշմարտացիությունը հաստատվեց 1949թ.-ին, երբ Իսրայելի պետությունը, որը նոր էր ձևավորվել և հռչակվել էր որպես հրեաների հայրենիք, դարձավ Միավորված ազգերի կազմակերպության անդամ՝ այդպիսով ցույց տալով, որ ապավինում է ոչ թե Եհովային, այլ աշխարհի քաղաքական ուժերին։

Այն, ինչ տեղի էր ունենում՝ ի կատարումն վերականգնման մասին մարգարեությունների, ցույց էր տալիս, որ հարցերին պետք է այլ կերպ նայել։ Եհովայի ծառաները սկսեցին հասկանալ, որ Աստծու նպատակի կատարման համաձայն՝ Աստծու հետ Հիսուս Քրիստոսի միջոցով խաղաղություն էր վայելում հոգևոր Իսրայելը, այսինքն՝ «Աստծու Իսրայելը», որը բաղկացած է ոգով օծված քրիստոնյաներից (Գաղ. 6։16)։ Այժմ նրանց աչքերը բացվեցին, և նրանք հասկացան, որ ճշմարիտ քրիստոնյաների հետ Աստծու վարվելակերպը ցույց է տալիս, որ վերականգնման խոստումները հրաշալի կերպով կատարվում են հոգևոր առումով։ Ժամանակի ընթացքում նրանք նաև հասկացան, որ հեթանոսների ժամանակների վերջում փառավորված Երուսաղեմը ինչ-որ քաղաք կամ ժողովուրդ չէ երկրի վրա, այլ «երկնային Երուսաղեմն» է, և այնտեղ 1914թ.-ին Եհովան իր Որդուն՝ Հիսուս Քրիստոսին, նշանակել է որպես կառավարիչ (Եբր. 12։22)։

Երբ այս հարցերը հստակ դարձան, Եհովայի վկաները կարողացան ավելի լավ և անկողմնապահորեն կատարել իրենց հանձնարարությունը, այն է՝ քարոզել Թագավորության մասին բարի լուրը «ամբողջ երկրով մեկ՝ բոլոր ազգերին վկայություն լինելու համար» (Մատթ. 24։14)։

Իսկ ո՞ւմ պետք է տրվեր փառքն ու պատիվը «Դիտարան ընկերության» հրատարակություններում տպագրված աստվածաշնչային ճշմարտությունների բացատրության համար։

Միջոցներ, որոնցով Եհովայի ծառաները կրթվում են

Հիսուս Քրիստոսը կանխագուշակել էր, որ երկինք վերադառնալուց հետո սուրբ ոգին կուղարկի իր աշակերտներին։ Ոգին ծառայելու էր որպես օգնական՝ առաջնորդելով նրանց «ողջ ճշմարտության մեջ» (Հովհ. 14։26; 16։7, 13)։ Հիսուսը նաև ասել էր, որ լինելով ճշմարիտ քրիստոնյաների Տերը՝ ունենալու էր «հավատարիմ և իմաստուն ծառա»՝ «հավատարիմ տնտես», որը տան բոլոր անդամներին՝ հավատարմորեն ծառայողներին, հոգևոր «կերակուր էր տալու ճիշտ ժամանակին» (Մատթ. 24։45–47; Ղուկ. 12։42)։ Իսկ ո՞վ է այդ հավատարիմ և իմաստուն ծառան։

«Դիտարանի» հենց առաջին իսկ թողարկման մեջ հղում էր արվում Մատթեոս 24։45–47 համարներին և բացատրվում էր, որ այս պարբերագրի հրատարակիչների նպատակն է ուշադիր լինել Քրիստոսի ներկայության հետ կապված դեպքերին և իրենց հոգևոր ընտանիքի անդամներին կերակուր մատակարարել «ճիշտ ժամանակին»։ Սակայն պարբերագրի խմբագիրը չէր ներկայանում որպես հավատարիմ և իմաստուն ծառա։

Այս առնչությամբ «Դիտարանի» 1881թ. հոկտեմբեր-նոյեմբեր թողարկման մեջ Չ. Թ. Ռասելը գրեց. «Մենք համոզված ենք, որ Քրիստոսի մարմնի յուրաքանչյուր անդամ ուղղակի կամ անուղղակի կերպով մասնակցում է հոգևոր ընտանիքի անդամներին ճիշտ ժամանակին կերակուր տալու այս օրհնյալ գործին։ Իսկ ո՞վ է այդ հավատարիմ և իմաստուն ծառան, որին «իր տերը իր տան անդամների վրա է նշանակել», որ ճիշտ ժամանակին կերակուր տա նրանց։ Արդյոք դա նվիրված ծառաներից բաղկացած «փոքր հոտը»՝ Քրիստոսի մարմինը չէ՞, որը հավատարմորեն կատարում է իր նվիրման երդումը։ Արդյոք ամբողջ մարմինը չէ՞, որ անհատապես և խմբովին ճիշտ ժամանակին կերակուր է տալիս հոգևոր ընտանիքի անդամներին՝ հավատակիցների հսկա խմբին։ Օրհնյալ է այդ ծառան (Քրիստոսի ողջ մարմինը), որին իր Տերը, երբ գա (հուն.՝ էլտոն), կգտնի հենց այդպես վարվելիս։ «Ճշմարիտ ասում եմ ձեզ. նա իր ողջ ունեցվածքի վրա կնշանակի նրան»»։

Սակայն ավելի քան տասը տարի անց եղբայր Ռասելի կինը հանրորեն այն կարծիքը հայտնեց, թե հենց Ռասելն է հավատարիմ և իմաստուն ծառանl։ Մոտ երեսուն տարի Աստվածաշունչ ուսումնասիրողներն ընդունել են «հավատարիմ ծառայի» ինքնության վերաբերյալ Ռասելի կնոջ բնորոշումը։ Եղբայր Ռասելը չէր հերքում այդ տեսակետը, սակայն անձամբ խուսափում էր Աստվածաշնչի այդ համարին նման կիրառում վերագրել։ Նա չէր ընդունում այն գաղափարը, որ պետք է լինի հոգևորական դաս, որն ի տարբերություն մյուս հավատացյալների՝ Աստծու Խոսքը ուսուցանելու հանձնարարություն է ստացել։ Այն հասկացողությունը, որը եղբայր Ռասելն արտահայտել էր 1881-ին, թե հավատարիմ և իմաստուն ծառան իրականում երկրի վրա գտնվող մարդկանց խումբ է՝ բաղկացած Քրիստոսի մարմնի՝ ոգով օծված անդամներից, կրկին հաստատվեց «Դիտարանի» 1927թ. փետրվարի 15-ի համարում (համեմատի՛ր Եսայիա 43։10)։

Ի՞նչ էր ասում եղբայր Ռասելը իր դերի մասին։ Արդյոք ասո՞ւմ էր, որ առանձնահատուկ հայտնություն է ստացել Աստծուց։ «Դիտարանի» 1906թ. հուլիսի 15-ի համարում (էջ 229) Ռասելը խոնարհաբար գրեց. «Ո՛չ, սիրելի՛ եղբայրներ, ես չեմ հավակնում գերակա լինել, ոչ էլ գերբնական զորություն, դիրք կամ հեղինակություն ունեմ։ Ոչ էլ ձգտում եմ բարձրացնել իմ անձը հավատի մեջ իմ եղբայրներից, այլ միայն անում են այն, ինչ Տերը խրախուսեց՝ ասելով. «Ով ուզում է առաջինը լինել ձեր մեջ, պիտի ձեր ծառան լինի» (Մատթ. 20։27).... Այն ճշմարտությունները, որոնք ես ներկայացնում եմ որպես Աստծու բերանից դուրս եկած խոսք, ինձ չեն տրվել տեսիլքների կամ երազների միջոցով, ոչ էլ Աստծու ձայնն եմ լսել։ Դրանք ինձ համար բացահայտվել են ոչ թե միանգամից, այլ աստիճանաբար.... Ճշմարտության այս բացահայտումը եղել է ոչ թե մարդու հնարամտության կամ խորությամբ ըմբռնելու շնորհիվ, այլ այն բանի շնորհիվ, որ պարզապես հասել է Աստծու նշանակած ժամանակը։ Եվ եթե ես չխոսեմ, և ուրիշ որևէ մեկն էլ չխոսի, ապա քարերը կաղաղակեն»։

«Դիտարանի» ընթերցողներին հորդոր էր տրվում, որ դիմեն Եհովային՝ «Մեծ Ուսուցչին», ինչպես որ այսօր Եհովայի վկաներին է հորդոր տրվում (Ես. 30։20)։ Դա առանձնահատուկ կերպով շեշտվեց «Դիտարանի» 1931-ի նոյեմբերի 1-ի համարում՝ «Ուսուցանված են Աստծու կողմից» վերնագրով հոդվածում, որտեղ կարդում ենք. ««Դիտարանը» համարում է, որ ճշմարտությունը պատկանում է Եհովային և ոչ թե որևէ ստեղծագործության։ «Դիտարանը» գործիք չէ որևէ մարդու կամ խմբի ձեռքում, ոչ էլ հրատարակվում է որևէ մեկի քմահաճույքով.... Եհովա Աստված է իր զավակների մեծ Ուսուցիչը։ Քանի որ այդ ճշմարտությունները արձանագրվում են անկատար մարդկանց կողմից, դրանք չեն կարող անթերի կերպով մատուցվել։ Սակայն դրանք մատուցվում են այնպես, որ արտացոլեն Աստծու ճշմարտությունը, որը նա ուսուցանում է իր զավակներին»։

Առաջին դարում, երբ հարցեր էին առաջանում որևէ ուսմունքի կամ որևէ բան անելու վերաբերյալ, դրանք ուղղվում էին կառավարիչ մարմնին, որը բաղկացած էր հոգևորապես հասուն տղամարդկանցից։ Այդ հարցերի վերաբերյալ որոշումներ կայացնելուց առաջ եղբայրները քննում էին ներշնչված գրքերը, ինչպես նաև առկա փաստերը այն գործունեության վերաբերյալ, որը ներդաշնակ էր գրքերում գրվածներին, և որն առաջ էր գնում սուրբ ոգու ազդեցության շնորհիվ։ Որոշումները գրավոր տեսքով փոխանցվում էին ժողովներին (Գործ. 15։1–16։5)։ Այսօր Եհովայի վկաները հետևում են նույն կարգին։

Մեր օրերում հոգևոր կրթությունը տրվում է պարբերագրերում տպագրվող հոդվածների, գրքերի, համաժողովների ծրագրերի և ելույթների պլանների միջոցով։ Այդ բոլորը պատրաստվում է հավատարիմ և իմաստուն ծառայի Կառավարիչ մարմնի առաջնորդությամբ։ Այդ նյութերի բովանդակությունը հստակորեն ցույց է տալիս, որ այն ամենը, ինչ Հիսուսը նախապես ասել էր, կատարվում է այսօր, որ նա իրոք ունի հավատարիմ և իմաստուն ծառա դասակարգ, որը հավատարմորեն սովորեցնում է «այն ամենը, ինչ որ պատվիրել է» նա։ Դրանք նաև ցույց են տալիս, որ այդ դասակարգն «արթուն է» և ուշադրությամբ հետևում է Աստվածաշնչի մարգարեությունների, հատկապես Քրիստոսի ներկայությանը վերաբերող մարգարեությունների կատարմանը։ Այդ նյութերը ցույց են տալիս, որ ծառա դասակարգն օգնում է աստվածավախ մարդկանց հասկանալ, թե ինչ է նշանակում «պահել այն ամենը», որ պատվիրել է Հիսուսը, և այդպիսով փաստել, որ իսկապես նրա աշակերտներն են (Մատթ. 24։42; 28։20; Հովհ. 8։31, 32)։

Տարիների ընթացքում աստիճանաբար վերջ դրվեցին այնպիսի բաների, որոնց պատճառով անտեղի ուշադրություն էր դարձվում որոշ մարդկանց վրա, որոնք մասնակցում էին հոգևոր սնունդ պատրաստելու գործին։ Ռասելը եղել է «Դիտարանի» խմբագիրը, և մինչև նրա մահը նրա անունը գրվել է պարբերագրի գրեթե բոլոր թողարկումներում։ Հոդվածների վերջում հաճախ գրվում էին այն անհատների անունները կամ անվան առաջին տառերը, ովքեր մասնակցել էին նյութերի պատրաստմանը։ Իսկ 1916 թվականի դեկտեմբերի 1-ի թողարկումից սկսած՝ խմբագրի անունը գրելու փոխարեն՝ «Դիտարանում» թվարկվում էին խմբագրական կոմիտեի անդամների անունները։ 1931թ. հոկտեմբերի 15-ի համարում նույնիսկ այդ ցանկը հանվեց, և փոխարենը գրվեց Եսայիա 54։13-ը։ Այնտեղ գրված է. «Քո բոլոր որդիները Եհովայից ուսուցանված կլինեն, ու առատ կլինի քո որդիների խաղաղությունը»։ 1942թ.-ից ի վեր Եհովայի վկաների կողմից հրատարակված գրականության մեջ գրողների անունները որպես կանոն այլևս չէին գրվումa։ Կառավարիչ մարմնի հսկողության ներքո Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկայից, Եվրոպայից, Աֆրիկայից, Ասիայից և տարբեր կղզիներից որոշ նվիրված քրիստոնյաներ մասնակցել են այն նյութերի պատրաստմանը, որ նախատեսված են ամբողջ աշխարհի Եհովայի վկաների ժողովներում օգտագործելու նպատակով։ Սակայն այդ գործի համար ողջ պատիվը տրվում է Եհովա Աստծուն։

Լույսն ավելի ու ավելի պայծառ է շողում

Ինչպես երևում է Եհովայի վկաների ժամանակակից պատմությունից, նրանց գործունեությունն արտացոլում է այն, ինչ գրված է Առակներ 4։18-ում. «Արդարների ճանապարհը պայծառ լույսի պես է, որը ավելի ու ավելի է պայծառանում, մինչև որ օրը լրիվ լուսավորվի»։ Լույսն աստիճանաբար է պայծառանում, ինչպես որ վաղ լուսաբացին հետզհետե ծագում է արևը, և նոր լուսավոր օր է սկսվում։ Իրերին նայելով այն ժամանակ եղած լույսի ներքո՝ նրանց հասկացողությունը երբեմն լինում էր ոչ ամբողջական, նույնիսկ ոչ ճշգրիտ։ Որքան էլ որ ջանք թափեին, միևնույնն է, չէին կարող հասկանալ որոշ մարգարեություններ, մինչև որ դրանց կատարումը չսկսվեր։ Իսկ երբ Եհովան իր ոգու միջոցով ավելի շատ լույս էր սփռում իր Խոսքի վրա, նրա ծառաները պատրաստ էին խոնարհաբար անհրաժեշտ փոփոխություններ անել իրենց հասկացողության մեջ։

Եհովայի վկաների հասկացողությունը միայն նրանց պատմության սկզբում չէ, որ աստիճանաբար ավելանում էր։ Դա տեղի է ունենում մինչև օրս։ Օրինակ՝ 1962-ին փոփոխություն տեղի ունեցավ Հռոմեացիներ 13։1–7 համարներում հիշատակված «վերին իշխանությունների» վերաբերյալ նրանց հասկացողության մեջ։

Երկար տարիներ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները ուսուցանել են, որ «վերին իշխանությունները» ներկայացնում են Եհովային և Հիսուս Քրիստոսին։ Ինչո՞ւ։ «Դիտարանի» 1929թ. հունիսի 1-ի և հունիսի 15-ի համարներում նշվեցին զանազան պետական օրենքներ, և ցույց տրվեց, որ այն, ինչ թույլատրվում էր մի երկրում, արգելված էր մեկ ուրիշում։ Նաև ուշադրություն դարձվեց որոշ օրենքների վրա, որոնք պահանջում էին անել այն, ինչ Աստված արգելել էր, կամ արգելում էին անել այն, ինչ Աստված պատվիրել էր իր ծառաներին։ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները անկեղծորեն ցանկանում էին ցույց տալ իրենց հարգանքը Աստծու գերագույն իշխանության նկատմամբ։ Այդ պատճառով մտածում էին, որ «վերին իշխանությունները» պետք է որ լինեն Եհովան ու Հիսուս Քրիստոսը։ Նրանք շարունակում էին հնազանդվել պետական օրենքներին, սակայն առավել մեծ նշանակություն էին տալիս Աստծուն հնազանդվելուն։ Այդպիսի դիրքորոշումը կարևոր դեր խաղաց նրանց համար հատկապես այն տարիներին, երբ աշխարհը խառնաշփոթ իրավիճակում էր։ Բայց Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները հստակ հասկացողություն չունեին Հռոմեացիներ 13։1–7 համարների վերաբերյալ։

Տարիներ անց նրանք մանրամասնորեն ուսումնասիրեցին այդ համարները, դրանց համատեքստը և իմաստը ամբողջ Աստվածաշնչի լույսի ներքո։ Արդյունքում 1962-ին եկան այն եզրակացության, որ «վերին իշխանությունները» աշխարհի կառավարություններն են, սակայն «Նոր աշխարհ թարգմանության» օգնությամբ նրանք հստակորեն հասկացան հարաբերական հնազանդության սկզբունքըb։ Թեև Եհովայի վկաները մեծ փոփոխություն անելու կարիք չունեին աշխարհի կառավարությունների հանդեպ իրենց վերաբերմունքի մեջ, սակայն նրանք շտկեցին իրենց հասկացողությունը Աստվածաշնչի այդ կարևոր համարների վերաբերյալ։ Այժմ Վկաները հնարավորություն ունեին անհատապես լրջորեն քննելու, թե արդյոք իսկապես կատարում են իրենց պարտականությունները Աստծու և պետական իշխանությունների նկատմամբ։ «Վերին իշխանությունների» վերաբերյալ այդ հստակ հասկացողությունը Եհովայի վկաների համար պաշտպանություն է եղել հատկապես այն երկրներում, որտեղ ազգայնամոլության ալիքը և ավելի մեծ ազատության համար մղվող պայքարը հանգեցրել են բռնությունների և իշխանությունների փոփոխության։

Հաջորդ տարի՝ 1963թ.-ին, «Մեծ Բաբելոնի» վերաբերյալ ավելի հստակ հասկացողություն ներկայացվեցc (Հայտն. 17։5)։ Կրոնի և աշխարհի պատմությունը քննելով՝ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները հասկացան, որ հին Բաբելոնի ազդեցությունը չի սահմանափակվում միայն քրիստոնեական աշխարհով, այլ տարածվել է ողջ երկրով մեկ։ Այսպիսով նրանք եզրակացրին, որ Մեծ Բաբելոնը կեղծ կրոնի համաշխարհային կայսրությունն է։ Այս հասկացողության շնորհիվ Եհովայի վկաները կարողացել են օգնել տարբեր ծագում ունեցող բազմաթիվ մարդկանց արձագանքելու հետևյալ աստվածաշնչյան հորդորին՝ «դո՛ւրս եկ նրա միջից, ի՛մ ժողովուրդ» (Հայտն. 18։4)։

«Հայտնություն» գրքում կանխագուշակված իրադարձությունների կատարումը հոգևոր առատ լույսի աղբյուր է եղել։ 1917թ.-ին լույս տեսավ «Գաղտնիքը բացահայտված է» գիրքը, որում քննարկվում էր «Հայտնություն» գիրքը։ Բայց Հայտնություն 1։10 համարում նշված «Տիրոջ օրը» այն ժամանակ նոր էր սկսվում, կանխագուշակված իրադարձություններից շատերը դեռ չէին կատարվել, և դրանց վերաբերյալ հստակ հասկացողություն չկար։ Սակայն հետագա տարիներին տեղի ունեցած դեպքերը ավելի շատ լույս սփռեցին Աստվածաշնչի այդ հատվածի վրա և մեծ ազդեցություն ունեցան 1930թ.-ին թողարկված «Լույս» վերնագրով երկհատոր հրատարակության վրա, որում ավելի հստակորեն էր պարզաբանվում «Հայտնություն» գիրքը։ Հետագայում՝ 1960-ականների ընթացքում, վերանայված տեղեկություններ հրատարակվեցին ««Ընկա՜վ մեծ Բաբելոնը». Աստծու Թագավորությունը իշխում է» և «Այդ ժամանակ կբացահայտվի Աստծու գաղտնիքը» գրքերում։ Քսան տարի անց մեկ անգամ ևս խորությամբ ուսումնասիրվեց Աստվածաշնչի այդ գիրքը։ «Հայտնություն» գրքում օգտագործված փոխաբերական արտահայտությունները մանրամասնորեն քննվեցին Աստվածաշնչի այլ տեղերում հանդիպող նմանատիպ արտահայտությունների լույսի ներքո (1 Կորնթ. 2։10–13)։ Ուշադրություն դարձվեց քսաներորդ դարի իրադարձություններին, որոնք վկայում են աստվածաշնչյան մարգարեությունների իրականացման մասին։ Այդ ուսումնասիրությունների արդյունքում 1988թ.-ին լույս տեսավ «Հայտնություն. փառահեղ գագաթնակետը մոտ է» վերնագրով հետաքրքրաշարժ գիրքը։

Եհովայի վկաների ժամանակակից պատմության վաղ շրջանում հիմք էր դրվում նրանց հետագա գործունեության համար։ Պատրաստվում էր մեծ քանակությամբ արժեքավոր հոգևոր կերակուր։ Վերջին տարիներին Աստվածաշնչի ուսումնասիրության ավելի բազմազան նյութեր են պատրաստվել, որոնք նախատեսված են եղել տարբեր ծագում ունեցող թե՛ հասուն քրիստոնյաների, թե՛ նոր ուսումնասիրող անհատների հոգևոր կարիքները բավարարելու համար։ Աստվածաշնչի շարունակական ուսումնասիրության և մարգարեությունների կատարման շնորհիվ շատ դեպքերում հնարավոր է եղել սուրբգրային ուսմունքներն ավելի հստակ ներկայացնել։ Քանի որ Եհովայի վկաները շարունակաբար առաջադիմում են Աստծու Խոսքի ուսումնասիրության մեջ, նրանք առատ հոգևոր կերակուր ունեն, ճիշտ ինչպես Սուրբ Գիրքն է նախապես ասել Աստծու ծառաների վերաբերյալ (Ես. 65։13, 14)։ Իրենց տեսակետների մեջ փոփոխություններ անելիս նրանք երբեք չեն ձգտել ընդունված լինել աշխարհի կողմից և իրենց բարոյական չափանիշները չեն հարմարեցրել աշխարհի՝ անկում ապրող բարոյական չափանիշներին։ Ընդհակառակը՝ Եհովայի վկաների պատմությունը ցույց է տալիս, որ այդ փոփոխություններն արվել են Աստվածաշնչին ավելի ճշգրտորեն հետևելու, առաջին դարի հավատարիմ քրիստոնյաներին ավելի շատ նմանվելու և այդպիսով Աստծուն ավելի հաճելի լինելու նպատակով։

Այսպիսով նրանց գործունեությունը ներդաշնակ է Պողոս առաքյալի աղոթքին, որը գրեց իր քրիստոնյա հավատակիցներին. «Չենք դադարում աղոթել ձեզ համար և խնդրել, որ լցվեք նրա կամքի մասին ճշգրիտ գիտելիքներով, ունենաք կատարյալ իմաստություն և հոգևոր հասկացողություն։ Այդ ժամանակ դուք Եհովային արժանի կերպով կքայլեք, որպեսզի լիովին հաճեցնեք նրան։ Նաև կշարունակեք պտուղ բերել ամեն բարի գործում և ավելացնել Աստծու մասին ճշգրիտ գիտելիքները» (Կող. 1։9, 10)։

Աստծու մասին ավելի ճշգրիտ գիտելիքներ ձեռք բերելը անմիջականորեն կապված է այն անվան հետ, որ նրանք կրում են՝ Եհովայի վկաներ։

[ծանոթագրություններ]

[մեջբերում 120-րդ էջի վրա]

Չ. Թ. Ռասելը անկեղծորեն ընդունեց, որ Սուրբ Գիրքը ուսումնասիրելու առաջին մի քանի տարիներին աջակցություն է ստացել ուրիշներից

[մեջբերում 122-րդ էջի վրա]

Նրանք անձամբ քննեցին փաստերն այն մասին, որ Աստվածաշունչն իսկապես Աստծու Խոսքն է

[մեջբերում 123-րդ էջի վրա]

Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները հասկացան, որ Աստծու արդարությունը կատարյալ ներդաշնակության մեջ է նրա իմաստության, սիրո և զորության հետ

[մեջբերում 127-րդ էջի վրա]

Ռասելը հստակ հասկացավ, որ դժոխքը տանջանքի վայր չէ

[մեջբերում 129-րդ էջի վրա]

Բազմաթիվ խելամիտ մարդիկ չեն հավատում դժոխքի ուսմունքին

[մեջբերում 132-րդ էջի վրա]

Փրկանքի վերաբերյալ Ռասելի վճռական դիրքորոշումը շատ կարևոր դեր ունեցավ հետագայում

[մեջբերում 134-րդ էջի վրա]

Նրանք հասկացան, որ աստվածաշնչյան մարգարեությունները հստակորեն մատնանշում են 1914 թվականը՝ որպես նշանակալից տարեթիվ

մեջբերում 136-րդ էջի վրա]

Ամեն բան չէ, որ տեղի էր ունենում այն ժամանակ, երբ նրանք էին ակնկալում

[մեջբերում 139-րդ էջի վրա]

Բարի լուր, որը հարկավոր է հռչակել. Աստծու Թագավորությունը արդեն իշխում է

[մեջբերում 140-րդ էջի վրա]

Արդյո՞ք Արմագեդոնը պարզապես լինելու էր սոցիալական հեղափոխություն

[մեջբերում 141-րդ էջի վրա]

Ի վերջո 1932թ.-ին բնորոշվեց «Աստծու Իսրայելի» ինքնությունը

[մեջբերում 143-րդ էջի վրա]

«Հավատարիմ և իմաստուն ծառան» մե՞կ անհատ է, թե՞ դասակարգ

[մեջբերում 146-րդ էջի վրա]

Աստիճանաբար վերջ դրվեցին այնպիսի բաների, որոնց պատճառով անտեղի ուշադրություն էր դարձվում որոշ մարդկանց

[մեջբերում 148-րդ էջի վրա]

Փոփոխություններ են արվել Աստծու Խոսքին ավելի ճշգրտորեն հետևելու նպատակով

[շրջանակ 124-րդ էջի վրա]

Ճանաչեցնում են Աստծու անունը

◆ 1931թ.-ից սկսած՝ նրանք, ովքեր երկրպագում և ծառայում էին միակ ճշմարիտ Աստծուն, կոչվեցին Եհովայի վկաներ։

◆ «Դիտարանի» 1931թ. հոկտեմբերի 15-ի համարից սկսած՝ յուրաքանչյուր թողարկման շապիկի վրա սկսեց գրվել Աստծու Եհովա անունը։

◆ Չնայած որ Աստծու անունը հանվել էր Աստվածաշնչի ժամանակակից շատ թարգմանություններից, Եհովայի վկաները 1950թ.-ին հրատարակեցին «Նոր աշխարհ թարգմանությունը», որում Աստծու անունը վերականգնվեց բոլոր տեղերում, որտեղ այն պետք է լիներ։

◆ «Աստվածաշնչի և թերթիկի Դիտարան ընկերությունը», Աստվածաշնչից բացի, թողարկում էր նաև շատ ուրիշ հրատարակություններ՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով Աստծու անվանը։ Այդ հրատարակություններից էին «Եհովա» (1934), «Թող սրբացվի քո անունը» (1961) և «Ազգերը կիմանան, որ ես եմ Եհովան. ինչպե՞ս» (1971) գրքերը, ինչպես նաև «Աստծու անունը հավիտյան կմնա» (1984) գրքույկը։

[շրջանակ 126-րդ էջի վրա]

Կհակառակվե՞նք Քրիստոսին

Ցույց տալով, որ Երրորդության մասին ուսմունքը հակասուրբգրային է և անտրամաբանական՝ Չ. Թ. Ռասելն արդարացիորեն վրդովվելով՝ հարցրեց. «Կհակառակվե՞նք առաքյալներին, մարգարեներին և Հիսուսին՝ մերժելով բանականությունը և առողջ դատողությունը, միայն թե կառչած մնանք մի դոգմայի, որը մութ ու սնոտիապաշտ անցյալից մեզ հասել է ապականված, հավատուրաց Եկեղեցու միջոցով։ Երբե՛ք։ «Դիմեք օրենքին ու վկայությանը։ Եթե նրանք չեն խոսում այս Խոսքի համաձայն, ուրեմն նրանց մեջ լույս չկա»» («Դիտարան», 1915, օգոստոսի 15)։

[շրջանակ 133-րդ էջի վրա]

Աստիճանաբար բացահայտվող ճշմարտություն

1882թ.-ին Չ. Թ. Ռասելը գրեց. «Մեզ համար միակ չափանիշը Աստվածաշունչն է, և մեր հավատալիքները նրանում տեղ գտած ուսմունքներն են։ Հասկանալով, որ աստվածաշնչյան ճշմարտությունները աստիճանաբար են բացահայտվում՝ մենք պատրաստ ենք լրացումներ և շտկումներ անելու մեր հավատալիքների մեջ (հայացքների և համոզմունքի), մինչ մեր Չափանիշի՝ Աստվածաշնչի լույսը ավելի է պայծառանում» («Դիտարան», 1882, ապրիլ, էջ 7)։

[շրջանակ 144-րդ, 145-րդ էջերի վրա]

Եհովայի վկաների հավատալիքները

◆ Աստվածաշունչը Աստծու ներշնչյալ Խոսքն է (2 Տիմոթ. 3։16, 17)։

Այնտեղ գրվածը ոչ թե լոկ պատմություն է կամ մարդկանց տեսակետների նկարագիր, այլ Աստծու խոսքն է, որ գրվել է մեր օգտի համար (2 Պետ. 1։21; Հռոմ. 15։4; 1 Կորնթ. 10։11)։

◆ Եհովան միակ ճշմարիտ Աստվածն է (Սաղ. 83։18; 2 Օրենք 4։39)։

Եհովան բոլոր բաների Ստեղծիչն է, ուստի միայն նա է արժանի երկրպագության (Հայտն. 4։11; Ղուկ. 4։8)։

Եհովան տիեզերքի Գերիշխանն է, և մենք պարտավոր ենք լիովին հնազանդվել նրան (Գործ. 4։24; Դան. 4։17; Գործ. 5։29)։

◆ Հիսուս Քրիստոսը Աստծու միածին Որդին է, նա միակն է, որ ստեղծվել է անմիջականորեն Աստծու կողմից (1 Հովհ. 4։9; Կող. 1։13–16)։

Հիսուսը Աստծու առաջին ստեղծագործությունն է։ Ուստի նա ապրել է երկնքում, նախքան նրա կյանքը կտեղադրվեր Մարիամի արգանդում, և նա կծնվեր որպես մարդ (Հայտն. 3։14; Հովհ. 8։23, 58)։

Հիսուսը երկրպագում էր իր Հորը՝ որպես միակ ճշմարիտ Աստծու։ Նա երբեք չհավակնեց հավասար լինել Աստծուն (Հովհ. 17։3; 20։17; 14։28)։

Հիսուսը իր կատարյալ մարդկային կյանքը որպես փրկանք տվեց մարդկության համար։ Փրկանքի շնորհիվ բոլոր նրանք, ովքեր իսկապես հավատ են դրսևորում նրա զոհի հանդեպ, հնարավորություն ունեն հավիտենական կյանք ստանալու (Մարկ. 10։45; Հովհ. 3։16, 36)։

Հիսուսը հարություն առավ մահացածներից՝ որպես անմահ ոգեղեն անձնավորություն (1 Պետ. 3։18; Հռոմ. 6։9)։

Հիսուսը վերադարձել է (որպես Թագավոր իր ուշադրությունն է ուղղել երկրին) և այժմ ներկա է որպես փառավորված ոգեղեն անձնավորություն (Մատթ. 24։3, 23–27; Հովհ. 14։19)։

◆ Սատանան «այս աշխարհի [անտեսանելի] իշխանն է» (Հովհ. 12։31; 1 Հովհ. 5։19)։

Սկզբում նա Աստծու կատարյալ որդիներից մեկն էր, բայց թույլ տվեց, որ իր սրտում մեծամտություն զարգանա, և ցանկացավ, որ իրեն երկրպագեն, մինչդեռ երկրպագության միայն Եհովան է արժանի։ Նա դրդեց Ադամին ու Եվային, որ իրեն հնազանդվեն՝ Աստծուն լսելու փոխարեն։ Այդպիսով նա ինքն իրեն դարձրեց Սատանա, որը նշանակում է «հակառակորդ» (Հովհ. 8։44; Ծննդ. 3։1–5; համեմատի՛ր 2 Օրենք 32։4, 5; Հակոբոս 1։14, 15; Ղուկաս 4։5–7)։

Սատանան «մոլորեցնում է ողջ երկիրը». նա և իր դևերն են պատասխանատու այն չարիքների համար, որոնք վերջին ժամանակներում շատանում են երկրի վրա (Հայտն. 12։7–9, 12)։

Աստծու նշանակած ժամանակին Սատանան և իր դևերը հավիտյան կոչնչանան (Հայտն. 20։10; 21։8)։

◆ Աստծու Թագավորությունը Քրիստոսի գլխավորությամբ կփոխարինի բոլոր մարդկային իշխանություններին և կլինի երկրի վրա իշխող միակ կառավարությունը (Դան. 7։13, 14)։

Ներկա չար համակարգը ամբողջությամբ կկործանվի (Դան. 2։44; Հայտն. 16։14, 16; Ես. 34։2)։

Աստծու Թագավորությունը կիշխի արդարությամբ և իրական խաղաղություն կհաստատի իր հպատակների համար (Ես. 9։6, 7; 11։1–5; 32։17; Սաղ. 85։10–12)։

Չար մարդիկ հավիտյան կոչնչանան, իսկ Եհովայի երկրպագուները կապրեն հարատև անվտանգության մեջ (Առակ. 2։21, 22; Սաղ. 37։9–11; Մատթ. 25։41–46; 2 Թեսաղ. 1։6–9; Միք. 4։3–5)։

◆ 1914թ.-ից սկսածd՝ մենք ապրում ենք այս չար «աշխարհի վախճանի» ժամանակահատվածում (Մատթ. 24։3–14; 2 Տիմոթ. 3։1–5; Դան. 12։4)։

Այս ժամանակահատվածում բոլոր ազգերին վկայություն է տրվում. դրանից հետո կգա վերջը, բայց ոչ թե երկրագնդի, այլ այս չար համակարգի և անաստված մարդկանց վերջը (Մատթ. 24։3, 14; 2 Պետ. 3։7; Ժող. 1։4)։

◆ Գոյություն ունի կյանքի առաջնորդող միայն մեկ ճանապարհ։ Աստված ոչ բոլոր կրոններին կամ կրոնական սովորույթներին է հավանություն տալիս (Մատթ. 7։13, 14; Հովհ. 4։23, 24; Եփես. 4։4, 5)։

Ճշմարիտ երկրպագության մեջ կարևոր են ոչ թե ծիսակատարությունները և ցուցադրական աստվածապաշտությունը, այլ Աստծու հանդեպ անկեղծ սերը, որը դրսևորվում է նրա պատվերներին հնազանդվելու և մերձավորին սիրելու մեջ (Մատթ. 15։8, 9; 1 Հովհ. 5։3; 3։10–18; 4։21; Հովհ. 13։34, 35)։

Բոլորի ազգերի, ռասաների և լեզուների մարդիկ կարող են ծառայել Եհովային և ստանալ նրա հավանությունը (Գործ. 10։34, 35; Հայտն. 7։9–17)։

Աղոթքը պետք է ուղղված լինի միայն Եհովային Հիսուսի միջոցով։ Սխալ է պատկերներին երկրպագելը կամ դրանք երկրպագության մեջ օգտագործելը (Մատթ. 6։9; Հովհ. 14։6, 13, 14; 1 Հովհ. 5։21; 2 Կորնթ. 5։7; 6։16; Ես. 42։8)։

Պետք է հեռու մնալ ոգեհարցությունից (Գաղ. 5։19–21; 2 Օրենք 18։10–12; Հայտն. 21։8)։

Ճշմարիտ քրիստոնյաների մեջ չկա մյուս հավատացյալներից տարբերվող հոգևորական դաս (Մատթ. 20։25–27; 23։8–12)։

Փրկություն ստանալու համար ճշմարիտ քրիստոնյաներից չի պահանջվում պահել Շաբաթը կամ հետևել Մովսիսական օրենքի այլ պահանջներին, քանի որ դա կնշանակի մերժել Քրիստոսին, որը կատարեց Օրենքը (Գաղ. 5։4; Հռոմ. 10։4; Կող. 2։13–17)։

Նրանք, ովքեր ճշմարիտ երկրպագություն են մատուցում Աստծուն, չեն մասնակցում միջդավանանքային գործերի (2 Կորնթ. 6։14–17; Հայտն. 18։4)։

Հիսուսի բոլոր ճշմարիտ աշակերտները մկրտվում են՝ ամբողջությամբ ընկղմվելով ջրի մեջ (Մատթ. 28։19, 20; Մարկ. 1։9, 10; Գործ. 8։36–38)։

Բոլոր նրանք, ովքեր հետևում են Քրիստոսի օրինակին և հնազանդվում են նրա պատվերներին, քարոզում են Աստծու Թագավորության մասին (Ղուկ. 4։43; 8։1; Մատթ. 10։7; 24։14)։

◆ Մահը Ադամից ժառանգած մեղքի հետևանքն է (Հռոմ. 5։12; 6։23)։

Երբ մարդը մահանում է, մահանում է հենց ինքը՝ հոգին (Եզեկ. 18։4)։

Մահացածները ոչինչ չեն գիտակցում (Սաղ. 146։4; Ժող. 9։5, 10)։

Դժոխքը (շեոլ, հադես) մարդկության համընդհանուր գերեզմանն է (Հոբ 14։13; Հայտն. 20։13, 14)։

«Կրակի լիճը», որն անուղղելի չար մարդկանց բաժինն է, համաձայն Աստվածաշնչի՝ նշանակում է «երկրորդ մահ»՝ հավիտենական մահ (Հայտն. 21։8)։

Մահացածների և նրանց հարազատների համար հարության հույս կա (1 Կորնթ. 15։20–22; Հովհ. 5։28, 29; համեմատի՛ր Հովհաննես 11։25, 26, 38–44; Մարկոս 5։35–42)։

Մահը, որը Ադամի գործած մեղքի հետևանքն է, այլևս չի լինի (1 Կորնթ. 15։26; Ես. 25։8; Հայտն. 21։4)։

◆ Միայն «փոքր հոտը»՝ 144000 հոգի կգնա երկինք (Ղուկ. 12։32; Հայտն. 14։1, 3)։

Նրանք «վերստին ծնվում են» որպես Աստծու ոգեղեն որդիներ (Հովհ. 3։3; 1 Պետ. 1։3, 4)։

Աստված ընտրում է նրանց բոլոր ժողովուրդներից և ազգերից, որ Քրիստոսի հետ իշխեն որպես թագավորներ (Հայտն. 5։9, 10; 20։6)։

◆ Աստծու հավանությունն ունեցող մյուս մարդիկ հավիտյան կապրեն երկրի վրա (Սաղ. 37։29; Մատթ. 5։5; 2 Պետ. 3։13)։

Երկիրը երբեք չի կործանվի և անմարդաբնակ չի դառնա (Սաղ. 104։5; Ես. 45։18)։

Աստծու սկզբնական նպատակի համաձայն՝ ողջ երկիրը դրախտի կվերածվի (Ծննդ. 1։27, 28; 2։8, 9; Ղուկ. 23։42, 43)։

Բոլորը հարմարավետ տներ կունենան, և սննդի առատություն կլինի (Ես. 65։21–23; Սաղ. 72։16)։

Ամեն տեսակ հիվանդություն, տկարություն, ինչպես նաև մահը անցյալում կմնան (Հայտն. 21։3, 4; Ես. 35։5, 6)։

◆ Հարկավոր է հարգանք դրսևորել պետական իշխանությունների հանդեպ (Հռոմ. 13։1–7; Տիտոս 3։1, 2)։

Ճշմարիտ քրիստոնյաները չեն մասնակցում պետական իշխանությունների դեմ կազմակերպված խռովություններին (Առակ. 24։21, 22; Հռոմ. 13։1)։

Նրանք ենթարկվում են բոլոր այն օրենքներին, որոնք չեն հակասում Աստծու օրենքներին, սակայն առաջին հերթին հնազանդվում են Աստծուն (Գործ. 5։29)։

Նրանք ընդօրինակում են Հիսուսին՝ չեզոքություն պահպանելով աշխարհի քաղաքական գործերում (Մատթ. 22։15–21; Հովհ. 6։15)։

◆ Քրիստոնյաները պետք է հետևեն արյան և բարոյականության վերաբերյալ սուրբգրային չափանիշներին (Գործ. 15։28, 29)։

Արյունը երակների մեջ ներարկելը կամ ուտելիքի մեջ օգտագործելը Աստծու օրենքի ոտնահարում է (Ծննդ. 9։3–6; Գործ. 15։19, 20)։

Քրիստոնյաները պետք է բարոյապես մաքուր լինեն. պոռնկությունը, շնությունը և միասեռականությունը, ինչպես նաև հարբեցողությունն ու թմրամոլությունը տեղ չունեն նրանց կյանքում (1 Կորնթ. 6։9–11; 2 Կորնթ. 7։1)։

◆ Քրիստոնյաների համար կարևոր է ազնիվ լինել ու հավատարմորեն կատարել կողակցի և ընտանիքի հանդեպ ունեցած պարտականությունները (1 Տիմոթ. 5։8; Կող. 3։18–21; Եբր. 13։4)։

Խոսքի կամ գործարքների մեջ անազնվությունը, ինչպես նաև կեղծավորությունը քրիստոնյաների համար անընդունելի են (Առակ. 6։16–19; Եփես. 4։25; Մատթ. 6։5; Սաղ. 26։4)։

◆ Որպեսզի մեր երկրպագությունը ընդունելի լինի Եհովային, մենք պետք է նրան ամեն բանից առավել սիրենք (Ղուկ. 10։27; 2 Օրենք 5։9)։

Եհովայի կամքը կատարելը և այդպիսով նրա անունը սրբացնելը ճշմարիտ քրիստոնյայի կյանքում ամենակարևոր բանն է (Հովհ. 4։34; Կող. 3։23; 1 Պետ. 2։12)։

Քրիստոնյաներն իրենց հնարավորության չափով բարի գործեր են անում բոլորի համար, սակայն գիտակցում են, որ հավատակիցների հանդեպ ունեն հատուկ պարտավորություններ։ Այդ պատճառով, երբ աղետից տուժածներին կամ հիվանդներին օգնելու կարիք է առաջանում, նրանք առաջին հերթին հոգ են տանում իրենց հավատակիցներին (Գաղ. 6։10; 1 Հովհ. 3։16–18)։

Աստծու հանդեպ սերը ճշմարիտ քրիստոնյաներից պահանջում է ոչ միայն նրա պատվիրաններին հնազանդվել ու մերձավորին սիրել, այլև չսիրել աշխարհի բարոյազուրկ և նյութապաշտական կենսակերպը։ Ճշմարիտ քրիստոնյաները աշխարհի մի մասը չեն, ուստիև խուսափում են այն ամենից, ինչը արտացոլում է աշխարհի ոգին (Հռոմ. 13։8, 9; 1 Հովհ. 2։15–17; Հովհ. 15։19; Հակ. 4։4)։

[ծանոթագրություն]

[նկար 121-րդ էջի վրա]

Չ. Թ. Ռասելը սկսեց հրատարակել «Սիոնի Դիտարանը» 1879-ին, երբ 27 տարեկան էր

[նկարներ 125-րդ էջի վրա]

Իսահակ Նյուտոնը և Հենրի Գրուն նրանց թվում էին, ովքեր ավելի վաղ հերքել էին Երրորդությունը՝ համարելով այն ոչ սուրբգրային

[նկարներ 128-րդ էջի վրա]

Բանավեճի ընթացքում Ռասելը պնդում էր, որ մահացածներն իրոք մահացած են, որ նրանք ո՛չ հրեշտակների հետ են ապրում, ո՛չ էլ դևերի հետ գտնվում են ինչ-որ տեղում, որտեղից ազատում չկա

Կարնեգիի անվան համերգասրահը (Ալեգեյնի, Փենսիլվանիա), որտեղ տեղի ունեցավ բանավեճը

[նկար 130-րդ էջի վրա]

Ռասելը ճամփորդել է թե՛ մեծ, թե՛ փոքր քաղաքներ՝ դժոխքի մասին ճշմարտությունը հայտնելու նպատակով

[նկար 131-րդ էջի վրա]

Ֆրեդերիկ Ֆրանցը՝ համալսարանի մի ուսանող, իմանալով, թե ինչ է ասում Աստվածաշունչը մահացածների վիճակի մասին, ամբողջությամբ փոխեց իր կյանքի նպատակները

[նկար 135-րդ էջի վրա]

Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները հանրորեն հռչակում էին, որ 1914 թվականը հեթանոսների ժամանակների ավարտն է՝ տարածելով այս թերթիկը 1914թ. ողջ ընթացքում

[նկարներ 137-րդ էջի վրա]

1931-ին Ջ. Ֆ. Ռադերֆորդը այն ժամանակվա ամենամեծ միջազգային ռադիոցանցով խոսեց այն մասին, որ միայն Աստծու Թագավորությունը կարող է մեկընդմիշտ վերացնել մարդկության խնդիրները

«Թագավորություն. աշխարհի հույսը» վերնագրով ելույթը միաժամանակ հեռարձակվեց 163 ռադիոկայաններով։ Հետագայում հեռարձակվեց 340 ուրիշ ռադիոկայաններով

[նկարներ 142-րդ էջի վրա]

1925թ.-ին Ա. Հ. Մակմիլանը նավով մեկնեց Պաղեստին, քանի որ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողներին անչափ հետաքրքրում էր, թե ինչ դեր ունեն հրեաները Աստվածաշնչի մարգարեությունների կատարման մեջ