Ti Panangmatmat ti Biblia

Kaano ti Panangrugi ti Biag ti Tao?

TI Setiembre 21, 1989, ket maysa a naisangsangayan nga aldaw para iti Fifth Judicial District of the State of Tennessee, E.U.A. Iti dayta nga aldaw ti circuit court nangipaay iti opinion maipapan iti suppiat iti panangaywan kadagiti pito a nayilado a sikog ti tao. Masapul nga ikeddeng ti korte no siasino kadagiti nagdiborsio a nagannak ti addaan iti kalintegan a mangaywan kadakuada. Nupay kasta, umuna, adda pay sabali nga isyu a makasapul iti pannakarisot: Dagiti kadi sikog maibilangda a sanikua wenno tattao?

Ni Propesor Jerome Lejeune iti Paris, ti nalatak iti lubong a geneticist, pinaneknekanna iti sanguanan ti korte a tunggal tao addaan iti naisangsangayan a nangrugian, isu a mapasamak iti kanito a mayinaw ket “no nayinawen, ti tao maysan a tao.” Iti sabali a pannao, iti pangrugian ti tallo-selula a tukad ti (zygote), dagiti sikog, kas imbagana iti korte, ket “babassit a tattao”!—Dakam ti nangitaliko.

Idi napagsaludsodan no ti zygote masapul a tratuen nga addaan iti isu met laeng a kalintegan a kas iti nataengan, simmungbat ni Dr. Lejeune: “Diak ibagbaga dayta kadakayo ta awan rebbengko a mangammo iti dayta. Ibagbagak kadakayo nga isut’ nabiag a persona, ket ti maysa a Hues ti mangibaganto no daytoy a nabiag a persona addaan iti isu met laeng a kalintegan a kas dagiti dadduma. . . . Ngem kas maysa a geneticist inimtuoddak no daytoy a nabiag a persona ket maysa a tao, ket ibagak kadakayo nga agsipud ta isut’ nabiag ken natauan, isut’ maysa a nabiag a persona.”

Maibatay a nangnangruna iti di masuppiat a pammaneknek ni Dr. Lejeune, tallo kadagiti naisangsangayan a konklusion ti korte ket:

◻ “Manipud iti pertilisasion, dagiti selula ti sikog ti tao ket mailasindan, naisangsangayan ken nagsayaatan ti pannakailasinna.”

◻ “Dagiti sikog ti tao ket saan a sanikua.”

◻ “Mangrugi ti biag ti tao iti pannakaiyinaw.”

Maitunos kadi daytoy iti kunaen ti Biblia maipapan iti pangrugian ti biag ti tao?

Mangrugi ti Biag iti Pannakaiyinaw

Ni Jehova a Dios isut’ “gubuayan iti biag” ket “kenkuana agbiagtayo ken aggunaytayo ken mataginayon ti kinataotayo.” (Salmo 36:9; Aramid 17:28) Kaano ti kunaen ti Namarsua a panangrugi ti biag? Matmatanna ti biag iti maysa nga ubing a napateg uray pay bayat dagiti umuna a tukad iti panagdakkelna kalpasan iti pannakaiyinaw. Nasurok a 3,000 a tawen sakbay ti pangngeddeng ti korte nga adda iti ngato, pinaltiinganna ni David, ti mammadtona, nga agsurat:

“Sika ti nangbungon kaniak idiay aanakan ni inak. Agyamanakto kenka ta nakaam-amak ken nakaskasdaaw ti pannakaaramidko. Nakaskasdaaw dagiti ar-aramidmo, ket daydayta ammuen unay toy kararuak. Ti langak saan a nailinged kenka idi nabukelak a sililimed [iti aanakan], ket naaramidak a naisangsangayan [tuktukoyenna dagiti ur-urat, a naisaad iti bagi a kasla de kolor a sinulid] kadagiti kaungan toy daga [berso a mangdeskribir iti kinasipnget iti aanakan]. Dagiti matam nakitada daydi bagik a di pay nabukel, ket ita librom naisuratda amin.”—Salmo 139:13-16.

Manipud iti pannakaiyinaw, ti dumakdakkel a biag surotenna ti umiso a padron a kasla tungtungpalenda dagiti instruksion a naisurat iti maysa a libro, maysa a nagdakkelan a libro. “Ti kaadu ti impormasion nga adda iti zygote,” kuna ni Dr. Lejeune, “no ilawlawag ken ikabil iti maysa a kompiuter ibagana iti kompiuter no kasano ti panangkuenta iti sumaganad a mapasamak, daytoy nga impormasion ket nakaad-adu ta awan ti makabael a mangrukod iti dayta.”

Napateg ti Biag ti Di Pay Naipasngay

Gapuna, ti di pay naipasngay nga ubing a dumakdakkel iti aanakan ket saan laeng a basta sangkatipkel a tisyu. Daytat’ nakapatpateg, ket gapu itoy a rason, kinuna ti Dios a sungsungbatan ti maysa a tao ti panangdangran iti di pay naipasngay nga ubing. Ti lintegna idiay Exodo 21:22, ken 23 mamakdaar: “Ket no dagiti tattao agriringgorda ket makabilda ti maysa a babai a masikog, ket iti kasta maalisan, ngem awan pagdaksanna, di bumurong a mamultanto kas mayalubog iti ipatay ti asawa ti babai; ket bayadannanto a kas ituding dagiti ukom. Ngem no adda pagdaksanna, idemto ngarud ti biag iti biag.”

Dadduma a Biblia ipatarusda ti adda iti ngato a bersikulo iti pamay-an a mamagbalin a ti mapasamak iti babai ti kangrunaan a pakaisentruan iti linteg. Nupay kasta, ti orihinal a teksto a Hebreo iturongna ti atension iti pagdaksan agpadpada iti ina wenno iti ubing.a Gapuna, ti inggagara nga aborsion tapno liklikan laeng ti pannakaipasngay ti di matarigagayan nga anak ket sipapakinakem a panangkettel iti natauan a biag.

Agrason dagiti dadduma a tattao a ti sikog ti tao ket saan a natauan a biag agsipud ta dina mabiag ti bagina iti ruar ti aanakan. Daytoy ket narabaw a panagrason. Awan duadua a ti kappasngay nga ubing—a sumagmamano laeng a minutos ti edadna—ket maysa a nabiag a persona. Kaskasdi, no dayta nga ubing silalamolamo a maikabil iti tay-ak, kasano kabayag ti panagbiag ti ubing? Awan a pulos ti gawayna ket, kas iti sikog, awan kabaelanna a mangbiag iti bagina met laeng. Ti kappasngay kasapulanna ti pagtaengan, pudot, ken taraon—ti panangtaraon, ken panangtulong a maipaay laeng dagiti nataengan, kas iti ina.

Ngarud, ti immunan a naibaga a legal a pangngeddeng maitunos iti panangmatmat iti Biblia a ti natauan a biag mangrugi iti pannakaiyinaw. Ti biag ti kappasngay ket napateg a saan a basta sipapakinakem nga ikkaten dayta kas makasinga a banag. Sagrado ti biag ti tao saan laeng a kalpasan ti ipapanawna iti aanakan no di ket bayat ti kaaddana iti aanakan.

[Footnote]

[Picture Credit Line iti panid 26]

Windsor Castle, Royal Library. © 1970 Her Majesty the Queen