Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Sarangtek ti Panangimpluensia Dagiti Kakaduak?

“Nasaknap ti panangimpluensia dagiti kakaduak.”​—Jesse, 16 ti tawenna.

“Ti panangimpluensia dagiti kakaduak idi idiay eskuelaan ti maysa kadagiti karirigatan a banag a kapilitan a sarangtek bayat nga agmatmataenganak.”​—Johnathan, 21 ti tawenna.

TI PANANGIMPLUENSIA dagiti kakadua ket pudno a maysa a puersa a nasken a sanguen. Ngem namnamaem a kabaelam a daeran dayta. Kinapudnona, kabaelam a sarangten ken usaren pay ketdi dayta nga agpaay a pagimbagam. Ngem kasano?

Iti napalabas nga artikulo daytoy a serye, inlawlawagmi ti napateg ken umuna nga addang: Bigbigem a napigsa ti panangimpluensia dagiti kakaduam ken ti mismo a kinalakam a maimpluensiaan.a Ania dagiti makatulong nga addang a mabalinmo nga aramiden? Ti makatulong a giya a kasapulam isu ti Sao ti Dios. Kuna ti Proverbio 24:5: “Ti tao nga addaan pannakaammo patibkerenna ti pannakabalin.” Ania a pannakaammo ti mabalin a mangpatibker kenka a mangsaranget iti panangimpluensia dagiti kakaduam? Sakbay a sungbatantayo dayta, pagsasaritaantayo nga umuna ti parikut a mamagbalin a napigsa unay ti panangimpluensia dagiti kakaduam kenka.

Maysa a Peggad ti Kinaawan Panagtalek

No dadduma, maysa a naisangsangayan a karit kadagiti agtutubo a Saksi ni Jehova ti panangimpluensia dagiti kapatadanda agsipud ta ti panagbiagda ramanenna ti panangiranudda iti pammatida kadagiti tattao. (Mateo 28:19, 20) Pasaray marigatanka aya a mangiranud iti pammatim iti dadduma nga agtutubo a maam-ammom? Saan la a sika ti kasta. Kuna ti 18 ti tawenna nga agnagan iti Melanie: “Ad-adda a marigatanak idi a mangibaga kadagiti ubbing a maysaak a Saksi ngem iti impagarupko.” Kunana pay: “No dandani maituredkon nga ibaga a maysaak a Saksi, maamakak manen.” Kasla ti di nasayaat a panangimpluensia dagiti kakadua ti manglapped idi kenkuana.

Ipatalged ti Biblia kadatayo nga adda dagiti tiempo a nagkitakit uray dagiti lallaki ken babbai a naisangsangayan ti pammatida a makisarita kadagiti sabsabali maipapan iti Dios. Kas pagarigan, ammo idi ti agtutubo a ni Jeremias nga isut’ maumsi ken maidadanes no tungpalenna ti bilin ti Dios nga agsao a situtured. Kanayonanna, awan panagtalek ni Jeremias. Apay? Kinunana iti Dios: “Adtoy pudno a saanko nga ammo ti agsao, ta maysaak laeng nga ubing.” Immanamong aya ti Dios a saan a kualipikado nga agsao ni Jeremias gapu ta ubing pay? Saan. Kastoy ti impanamnama ni Jehova iti mammadto: “Dika sawen, ‘Maysaak laeng nga ubing.’” Intuloy ni Jehova ti panggepna ken inikkanna iti napateg nga annongen ti agalikaka idi nga agtutubo a lalaki.​—Jeremias 1:6, 7.

No awan panagtalektayo ken mariknatayo a saantayo a sigurado, nagrigat a sarangten ti panangimpluensia dagiti kakadua. Ipatuldo dagiti panagsirarak a pudno daytoy. Kas pagarigan, ti sientista nga agnagan iti Muzafer Sherif ket nangaramid iti nalatak nga eksperimento idi 1937. Pinastrekna dagiti tattao iti nasipnget a siled, impakitana kadakuada ti sangatulnek a lawag, sana dinamag no kasano kaadayo ti mabalin a pakayakaran ti sangatulnek a lawag.

Kinapudnona, saan a pulos a nayakar ti lawag; maysa la ngamin daytoy nga ilusion dagiti mata. Idi nasubok ti tunggal maysa kadakuada, imbaga dagiti tattao ti partikular a pattapattada maipapan iti daytoy a kasla panaggaraw. Ngem idi nagrupogrupoda, nakiddaw nga ipigsada nga ibaga dagiti pattapattada. Ania ti napasamak? Gapu ta awan ti panagtalekda iti mismo a kapanunotanda, nagtitinnuladda iti sungbat. Idi naulit-ulit ti pannubok, dandanin agpapada dagiti sungbatda agingga a naipasdek ti pagannurotan ti grupo. Uray idi nasubokda manen a saggaysa, naimpluensiaan latta ti tunggal maysa iti opinion ti kaaduan iti grupo.

Adda napateg a punto nga ipakita dayta nga eksperimento. Nalaklaka a maapektaran dagiti tattao iti panangimpluensia dagiti kakaduada gapu ta saanda a sigurado wenno awan panagtalekda. Mamagpanunot, saan kadi? Ngamin, ti panangimpluensia dagiti kakadua mabalinna nga apektaran dagiti tattao maipapan kadagiti napateg unay nga isyu, agraman ti panangmatmatda iti panagdenna sakbay ti panagkasar, panagdroga, ken uray dagiti kalatda iti biag. No palubosantayo ti bagitayo a mangtulad iti pagalagadan ti maysa a grupo maipapan kadagita nga isyu, maapektarantayo unay ti mismo a masakbayantayo. (Exodo 23:2) Ania ti maaramidan?

Bueno, ania ngata ti inaramidmo iti pannubok no sigurado nga ammom a saan nga aggargaraw ti sangatulnek a lawag? Nalabit saanka koma a naimpluensiaan iti grupo. Wen, kasapulantay ti panagtalek. Ngem ania a kita a panagtalek ti nairaman, ken kasanotay a magun-odan dayta?

Agtalekka ken Jehova

Mabalin nga adun ti nangngegmo maipapan iti panangpabileg iti panagtalek. Ngem agsisimparat dagiti kapanunotan no kasano a mapatanor dayta ken no kasano kaadu ti kasapulam. Kastoy ti natimbeng a pammagbaga ti Biblia: “Ibagak iti tunggal maysa kadakayo dita a saanna a panunoten nga ad-adda ti bagina ngem iti rebbengna a panangpanunot; no di ket agpanunot tapno maaddaan iti nasimbeng a panagpampanunot.” (Roma 12:3) Kastoy ti sagudayen ti sabali pay a pannakaipatarus daytoy a bersikulo: “Ibagak iti tunggal maysa kadakayo a dina tingitingen ti bagina a nangatngato ngem iti pudno a pategna, no di ket mangaramid iti nasimbeng a panangtingiting iti bagina.”​—Charles B. Williams.

No ‘nasimbeng ti panangtingitingmo’ iti ‘pudno a pategmo,’ saanka nga agbalin a nalastog, sobra ti panagtalekna, wenno napasindayag. Iti kasumbangirna, nairaman iti kasta a natimbeng a panangmatmat ti kalkalainganna a panagtalek iti abilidadmo nga agpanunot, agrason, ken agaramid kadagiti nainsiriban a desision. Inikkannaka ti Namarsua kenka iti ‘pannakabalin nga agrason,’ ket nagpateg dayta a sagut. (Roma 12:1) No kanayon a laglagipem dayta, matulongannaka a mangilaksid iti pakaguyugoyan a dagiti tattao iti aglawlawmo ti mangaramid kadagiti desision para kenka. Nupay kasta, adda maysa a kita ti panagtalek nga ad-adda nga epektibo a mangsalaknib kenka.

Napaltiingan ni Ari David a mangisurat iti kastoy: “Sika ti namnamak, O Soberano nga Apo Jehova, ti pagkammatalkak manipud kinaagtutubok.” (Salmo 71:5) Wen, naan-anay a nagtalek ni David iti nailangitan nga Amana, ket inaramidna dayta sipud pay kinaubingna. Isut’ maysa laeng nga ‘ubing’​—nalabit maysa a tin-edyer​—idi kinarit ti higante a Filisteo a ni Goliat ti tunggal soldado ti Israel a makirangetda kenkuana a saggaysa. Nagbuteng dagiti soldado. (1 Samuel 17:11, 33) Nalabit inupay ida dagiti padada a soldado. Awan duadua a maup-upay a nagsasaritaanda ti kadakkel ken kapigsa ni Goliat ket impagarupda a maag ti siasinoman nga umawat iti dayta a karit. Napaneknekan a saan a naapektaran ni David iti aniaman a panangimpluensia a kas iti dayta. Apay?

Kitaenyo ti kinuna ni David ken ni Goliat: “Umayka kaniak nga addaanka iti kampilan ken addaanka iti pika ken addaanka iti gayang, ngem umayak kenka nga addaanak iti nagan ni Jehova ti buybuyot, ti Dios dagiti linia ti bakal ti Israel, a rinurodmo.” (1 Samuel 17:45) Nakita ni David ti kadakkel, kapigsa, wenno igam ni Goliat. Ngem adda sigurado nga ammona, no kasano a siguradona a ti langit ket adda iti ngatuenna. Ammona nga awan ti kaimudingan ni Goliat no maidilig ken Jehova a Dios. No adda ni Jehova iti dasig ni David, apay koma a kabutengna ni Goliat? Ti kasta a panagtalek iti Dios ti nangpapigsa iti pakinakem ni David. Awan ti aniaman a panangimpluensia dagiti kakadua a nangapektar kenkuana.

Kasta met aya ti panagtalekmo ken ni Jehova? Isut’ saan a nagbalbaliw nanipud idi panawen ni David. (Malakias 3:6; Santiago 1:17) No ad-adu ti masursurom maipapan kenkuana, ad-adda a makapagtalekka iti ibagbagana kenka iti Saona. (Juan 17:17) Masarakam sadiay dagiti di agbalbaliw ken mapagpiaran a pagalagadan a mangiwanwan iti biagmo ken makatulong kenka a mangdaer iti panangimpluensia dagiti kakadua. Malaksid iti panagtalekmo ken Jehova, adda pay sabali a maaramidam.

Agpilika Kadagiti Nasayaat a Mamalbalakad

Iyunay-unay ti Sao ti Dios a rumbeng nga agsapulka iti nasayaat a panangiwanwan. “Ti tao nga addaan pannakaawat isu daydiay manggun-od iti nasigo a panangiwanwan,” kuna ti Proverbio 1:5. Mabalin a makaipaay iti kasta a panangiwanwan dagiti dadakkelmo, a ti laeng pagimbagam ti kanayon a pampanunotenda. Ammo unay daytoy ni Indira. Kunana: “Gapu ta kanayon nga usaren dagiti dadakkelko ti Kasuratan a makirinnason kaniak ken pinagbalinda ni Jehova nga agpayso iti biagko, magmagnaak iti dalan ti kinapudno agingga ita.” Kasta met laeng ti makuna ti adu nga agtutubo.

No maysaka a miembro ti Nakristianuan a kongregasion, addaanka iti adu a pagpatulongan nga isu dagiti nadutokan a manangaywan, wenno panglakayen, agraman ti dadduma pay a nataengan a Kristiano. Kastoy ti malagip ni Nadia: “Talaga a raraemek dagiti panglakayen iti kongregasion. Malagipko ti palawag ti mamangulo a manangaywan a nairanta a nangnangruna kadagiti agtutubo. Kalpasan ti gimong, maragsakankami a dua iti gayyemko gapu ta madama idi a mapaspasaranmi ti dinakamatna.”

Ti positibo a panangimpluensia dagiti kakadua ti sabali pay a nabileg nga igam a maibusor iti makadangran a panangimpluensia dagiti kakadua. No piliem a nainsiriban dagiti gagayyemmo, matulongandaka nga agaramid kadagiti nasayaat a kalat ken mangtungpal kadagiti umiso a pagalagadan. Kasanotay a makapili a naimbag? Laglagipem daytoy a pammagbaga: “Daydiay makipagna kadagiti masirib a tattao agbalinto a masirib, ngem daydiay addaan kadagiti pannakilangen kadagidiay maag nakadakdakesto ti pagtungpalanna.” (Proverbio 13:20) Siaannad a pinili ni Nadia dagiti gagayyemna idiay eskuelaan​—dagiti kapammatianna, a kasta met laeng ti pagalagadanda iti moral. Kastoy ti malagipna: “Idi umay dagiti babbarito a saan a Saksi idiay eskuelaan tapno ‘makisarita’ kadakami, nagtitinnulongkami kadagiti gagayyemko a Saksi.” Dagiti nasayaat a gagayyem matulongandatayo a mangipakita kadagiti kasayaatan a kalidadtayo. Maikarida iti panagregget a kasapulan tapno mabirokantayo ida.

Namnamaem a no pabilgem ti panagtalekmo ken Jehova, agpaiwanwanka kadagiti nataengan a Kristiano, ken piliem a nainsiriban dagiti gagayyemmo, masarangetmo a sibaballigi ti panangimpluensia dagiti kakaduam. Kinapudnona, makapagbalinka a paset iti positibo a panangimpluensia kadagiti gagayyemmo ket matulongam ida nga agtalinaed a kaduam iti dalan ti biag.

[Footnote]

[Blurb iti panid 26]

Agsapulka kadagiti naimbag a gagayyem, a kas kenka nga agay-ayat iti Dios ken kadagiti pagalagadanna

[Dagiti Ladawan iti panid 26]

“Dagiti dakes a pannakitimpuyog dadaelenda dagiti makagunggona nga ugali.”​—1 Corinto 15:33

“Daydiay makipagna kadagiti masirib a tattao agbalinto a masirib.”​—Proverbio 13:20