“Adda a Naisurat”

1-3. Ania a napateg a kinapudno ti kayat ni Jesus a mabigbig dagiti umili ti Nazaret, ket ania a pammaneknek ti indatagna?

ITI rugrugi ti ministeriona, nagsubli ni Jesus idiay Nazaret, ti ili a dimmakkelanna. Kayatna a tulongan dagiti kailianna tapno mabigbigda ti napateg a kinapudno nga isu ti naipadto a Mesias! Ania ti pammaneknek nga indatagna?

² Awan duadua nga adu ti nangnamnama iti milagro. Nadamdamagda ti maipapan kadagiti nakaskasdaaw nga inaramid ni Jesus. Ngem awan ti kasta a pagilasinan nga imparangna kadakuada. Imbes ketdi, kas kadawyanna, napan iti sinagoga. Timmakder tapno agbasa, ket nayawat kenkuana ti lukot ni Isaias. Atiddog dayta a lukot a nairolio iti agparis a kayo. Siaannad nga inukrad ni Jesus ti lukot agingga a nasarakanna ti paset a sapsapulenna. Kalpasanna sipipigsa a binasana ti nailanad iti Isaias 61:1-3.​—Lucas 4:16-19.

³ Awan duadua a dagiti agdengdengngeg kabesadoda dayta a paset ti Kasuratan. Padto dayta maipapan iti Mesias. Sikikita ken ni Jesus dagiti amin nga adda iti sinagoga. Nagari ti ulimek. Kalpasanna, inrugi ni Jesus ti nagpalawag, nalabit detalyado: “Ita nga aldaw daytoy a kasuratan a kangkangngegyo natungpalen.” Nagsiddaaw dagiti tattao kadagiti agkakapintas nga imbalikasna, ngem nabatad nga adu latta ti mayat a makakita iti milagro. Saan a nagaramid ni Jesus iti milagro no di ket nagusar iti Nainkasuratan nga ehemplo a nangibutaktak iti kaawan ti pammatida. Di nagbayag, dagiti umili ti Nazaret ginandatda a papatayen ni Jesus!​—Lucas 4:20-30.

 4. Ania a padron ti impasdek ni Jesus iti ministeriona, ket ania ti usigentayo iti daytoy a kapitulo?

⁴ Nangipasdek ditoy ni Jesus iti padron a sinalimetmetanna iti intero a ministeriona. Nagpannuray a naan-anay iti naipaltiing a Sao ti Dios. Pudno, dagiti milagro nga inaramidna ket dakkel ti naitulongna a nangpaneknek nga adda kenkuana ti espiritu ti Dios. Ngem napatpateg ken ni Jesus ti Naipaltiing a Kasuratan. Sukimatentayo ti ulidan nga impasdekna iti daytoy a banag. Usigentayo no kasano a ti Apotayo nagadaw iti Sao ti Dios, no kasano nga indepensana ti Sao ti Dios, ken no kasano nga inlawlawagna ti Sao ti Dios.

 5. Ania ti determinado nga impabigbig ni Jesus kadagiti dimngeg kenkuana, ket kasano a pinatalgedanna ti kinapudno dagiti saona?

⁵ Kayat ni Jesus a maammuan dagiti tattao no nagtaudan ti mensahena. Kinunana: “Ti isursurok saanko a kukua, no di ket kukua daydiay nangibaon kaniak.” (Juan 7:16) Iti sabali a gundaway, kinunana: “Awan ti aramidek iti bukodko a nakem; no di ket kas iti insuro kaniak ni Ama sawek dagitoy a banag.” (Juan 8:28) Sa kinunana pay: “Ti bambanag a sawek kadakayo saanko a sawen iti bukodko a parnuay; ngem ti Ama nga agtalinaed a naikaykaysa kaniak ar-aramidenna dagiti trabahona.” (Juan 14:10) Ti maysa a pamay-an a pinatalgedan ni Jesus ti kinapudno dagiti saona ket babaen ti masansan a panangadawna iti naisurat a Sao ti Dios.

6, 7. (a) Kasano kasansan a nagadaw ni Jesus iti Hebreo a Kasuratan, ket apay a nakaskasdaaw daytoy? (b) No idilig kadagiti eskriba, kasano a naiduma ti panangisuro ni Jesus?

⁶ Ti naannad a panangadal kadagiti naisurat a sao ni Jesus ipalgakna a nasurok a kagudua kadagiti libro iti Hebreo a Kasuratan ti direkta ken saan a direkta a nagadawan ni Jesus. Iti damo, kasla saan a nakaskasdaaw dayta. Nalabit maisaludsodmo no apay nga iti tallo ket kagudua a tawen a panangisuro ken panangasabana iti publiko, saan a nagadaw kadagiti amin a naipaltiing a libro nga adda idi. Ngem iti kinapudnona, mabalin nga inaramidna dayta. Laglagipem, sumagmamano laeng kadagiti sinao ken inaramid ni Jesus ti naisurat. (Juan 21:25) Kinaagpaysuanna, mabalin a mabasam iti napigsa ti amin a naisurat a sasao ni Jesus iti sumagmamano laeng nga oras. Ita, panunotem nga iti sumagmamano laeng nga oras a panagpalawag ni Jesus maipapan iti Dios ken iti Pagarianna, nabalinanna ti nagadaw a direkta wenno saan a direkta iti nasurok a kagudua dagiti libro ti Hebreo a Kasuratan! Maysa pay, kaaduanna nga awan dagiti naisurat a lukot a mabalin nga usaren koma ni Jesus. Idi impalawagna ti nalatak a sermonna iti bantay, nagadu ti inadaw wenno dinakamatna iti Hebreo a Kasuratan​—a bin-ig a kabesadona!

⁷ Ti masansan a panagadaw ni Jesus ipasimudaagna ti nauneg a panagraemna iti Sao ti Dios. Dagiti agdengdengngeg kenkuana “nagsiddaawda unay iti wagas ti panangisurona, ta sadiay insursurona ida a kas maysa nga addaan autoridad, ket saan a kas kadagiti eskriba.” (Marcos 1:22) No mangisuro dagiti eskriba, kaay-ayoda a dakamaten ti makunkuna nga oral a linteg (wenno saan a naisurat a linteg), nga inadawda ti imbagbaga dagiti nagkauna nga edukado a rabbi. Pulos a saan a nangdakamat ni Jesus iti oral a linteg wenno nagadaw iti imbagbaga dagiti rabbi. Imbes ketdi, ti Sao ti Dios ti kakaisuna a nangibatayanna iti sursurona. Masansan a kinunana: “Adda a naisurat.” Maulit-ulit nga inaramatna dagita wenno dagiti umasping a sasao iti panangisurona kadagiti pasurotna ken iti panangkorehirna kadagiti di umiso a kapanunotan.

8, 9. (a) Kasano nga inalangon ni Jesus ti autoridad ti Sao ti Dios idi dinalusanna ti templo? (b) Kasano a dagiti panguluen ti relihion nga adda iti templo impakitada nga awan a pulos ti panagraemda iti Sao ti Dios?

⁸ Idi dinalusan ni Jesus ti templo sadi Jerusalem, kinunana: “Adda a naisurat, ‘Ti balayko maawaganto iti balay a pagkararagan,’ ngem pagbalbalinenyo a rukib dagiti mannanakaw.” (Mateo 21:12, 13; Isaias 56:7; Jeremias 7:11) Kalpasanna, nagaramid iti adu a milagro sadiay. Nasdaaw unay dagiti ubbing nga uray la indaydayawda ni Jesus. Nupay kasta, dagiti panguluen ti relihion sipupungtot a sinaludsodda ken ni Jesus no nangngegna ti ibagbaga dagidi nga ubbing. Insungbatna: “Wen. Saanyo aya a pulos nabasa daytoy, ‘Manipud iti ngiwat dagiti ubbing ken agsussuso nangipaayka iti dayaw’?” (Mateo 21:16; Salmo 8:2) Kayat ni Jesus a maammuan dagidi a tattao nga anamongan ti Sao ti Dios ti mapaspasamak sadiay.

⁹ Naguummong idi agangay dagidi a panguluen ti relihion ket sinangoda ni Jesus. Insaludsodda: “Babaen iti ania nga autoridad nga aramidem dagitoy a banag?” (Mateo 21:23) Imbatad ni Jesus ti Gubuayan ti autoridadna. Saan a nangaramid wenno nangparbo kadagiti baro a doktrina. Tungtungpalenna laeng ti kuna ti naipaltiing a Sao ni Amana. No kasta, ipakpakita dagidi a papadi ken eskriba nga awan a pulos ti panagraemda ken ni Jehova ken iti Saona. Rumbeng laeng a babalawen ida ni Jesus babaen ti panangibutaktakna iti kinadakes ti motiboda.​—Mateo 21:23-46.

10. Kasano a matuladtayo ti wagas a panangusar ni Jesus iti Sao ti Dios, ket ania dagiti katulongan a mausartayo nga awan idi panawen ni Jesus?

¹⁰ Kas ken Jesus, dagiti pudno a Kristiano ita agpannurayda iti Sao ti Dios iti ministerioda. Agdindinamag dagiti Saksi ni Jehova iti intero a lubong gapu iti gagarda a mangiranud kadagiti sabsabali iti mensahe a naggapu iti Biblia. Adu a teksto iti Biblia ti naadaw wenno nadakamat kadagiti publikasiontayo. Ket iti ministeriotayo, kasta met laeng ti ar-aramidentayo, nga ikagkagumaantayo nga usaren ti Biblia iti pannakisaritatayo kadagiti tattao. (2 Timoteo 3:16) Anian a ragsaktayo no ti bumalay palubosannatayo a mangibasa iti teksto iti Biblia ken mangilawlawag iti pateg ken kaipapanan ti Sao ti Dios! Saantayo a kas ken Jesus nga addaan iti perpekto a memoria, ngem adu dagiti mausartayo nga awan idi panawen ni Jesus. Malaksid pay iti kompleto a Biblia a naimaldit iti nagadu a pagsasao, adu dagiti katulongan iti panagadal iti Biblia a mausartayo a mangbirok iti aniaman a bersikulo a sapsapulentayo. Iti amin a maitutop a gundaway, ditay liwayan ti agadaw iti Biblia ken ipakitatayo kadagiti tattao no ania ti kuna ti Biblia!

11. Apay a nasken idi a masansan nga idepensa ni Jesus ti Sao ti Dios?

¹¹ Nakita ni Jesus a masansan a maatakar ti Sao ti Dios, ngem sigurado a saan a nasdaaw iti dayta. “Ti saom ket kinapudno,” kinuna ni Jesus iti kararagna ken Amana. (Juan 17:17) Ken pagaammo ni Jesus a “ti agturay iti lubong” a ni Satanas ket “maysa a managulbod ken ti ama ti kinaulbod.” (Juan 8:44; 14:30) Idi sinaranget ni Jesus dagiti pannulisog ni Satanas, namitlo a nagadaw iti Kasuratan. Nagadaw ni Satanas iti maysa a bersikulo iti Salmo, nga inrantana a binallikug dayta, ngem simmungbat ni Jesus babaen ti panangidepensana iti Sao ti Dios iti kasta a panangballikug.​—Mateo 4:6, 7.

12-14. (a) Kasano nga impakita dagiti panguluen ti relihion nga awan panagraemda iti Mosaiko a Linteg? (b) Kasano nga indepensa ni Jesus ti Sao ti Dios?

¹² Masansan nga indepensa ni Jesus ti Nasantuan a Kasuratan iti di umiso a panangusar ken panangballikug. Dagiti panguluen ti relihion idi kaaldawanna binallikugda ti Sao ti Dios. Napalalo ti panangipaganetgetda iti panangtungpal kadagiti kabassitan a detalye ti Mosaiko a Linteg ngem saanda unay nga inkankano ti panangyaplikar kadagiti prinsipio a nakaibatayan dagiti linteg. Iti kasta imparegtada ti barengbareng a panagdayaw, a naipamaysa kadagiti makinruar a langa imbes a kadagiti napatpateg a banag​—kas iti kinahustisia, asi, ken kinamatalek. (Mateo 23:23) Kasano nga indepensa ni Jesus ti Linteg ti Dios?

¹³ Iti Sermon iti Bantay, maulit-ulit nga inusar ni Jesus ti sasao a “nangngegyo a naikuna” no kasta a mangdakamat iti paglintegan a sagudayen ti Mosaiko a Linteg. Kalpasanna pasarunuanna dayta iti sasao a “ngem kunak kadakayo” sana ilawlawag ti maysa a prinsipio a naun-uneg ti kaipapananna ngem iti barengbareng a panangtungpal iti Linteg. Supsupiatenna kadi ti Linteg? Saan, no di ket idepdepensana. Kas pagarigan, pagaammo dagiti tattao ti linteg a “Dika mamapatay.” Ngem kinuna ni Jesus kadakuada a maisalungasing iti espiritu dayta a linteg ti pananggura iti maysa a tao. Umasping iti dayta, ti panaggartem iti asawa ti sabali ket maisalungasing iti prinsipio a nakaibatayan ti linteg ti Dios a mangiparit iti pannakikamalala.​—Mateo 5:17, 18, 21, 22, 27-39.

¹⁴ Kamaudiananna, kinuna ni Jesus: “Nangngegyo a naikuna, ‘Masapul nga ayatem ti padam a tao ket guraem ti kabusormo.’ Nupay kasta, kunak kadakayo: Itultuloyyo nga ayaten dagiti kabusoryo ken ikararagan dagidiay mangidaddadanes kadakayo.” (Mateo 5:43, 44) Naadaw kadi iti Sao ti Dios ti bilin a “guraem ti kabusormo”? Saan no di ket sursuro dayta dagiti panguluen ti relihion. Tinibnokanda iti natauan a kapanunotan ti awan pagkuranganna a Linteg ti Dios. Awanan buteng nga indepensa ni Jesus ti Sao ti Dios kadagiti makadangran nga epekto dagiti tradision dagiti tattao.​—Marcos 7:9-13.

15. Kasano nga indepensa ni Jesus ti Sao ti Dios kadagiti panangpadas a mamagbalin iti dayta a kasla nainget unay, naulpit pay ketdi?

¹⁵ Dagiti panguluen ti relihion pinagbalinda met ti Sao ti Dios a kasla nainget unay, naulpit pay ketdi. Idi nangruros dagiti adalan ni Jesus iti sumagmamano a dawa idi magmagnada iti kataltalonan, kinuna dagiti Fariseo a lablabsingenda ti Sabbath. Nagusar ni Jesus iti Nainkasuratan a pagarigan tapno idepensana ti Sao ti Dios iti kasta a di natimbeng a panangmatmat. Dinakamatna ti kakaisuna a nailanad iti Kasuratan a nakausaran ti tinapay ti pamarang malaksid iti nakairantaanna idiay santuario, idi kinnan ni David ken dagiti mabisin a kakaduana ti tinapay. Impakita ni Jesus a saan a naawatan dagidi a Fariseo ti kaipapanan ti asi ni Jehova.​—Marcos 2:23-27.

16. Ania ti inaramid dagiti panguluen ti relihion iti bilin ni Moises maipapan iti panagsina, ket ania ti insungbat ni Jesus?

¹⁶ Nangaramid pay dagiti panguluen ti relihion kadagiti pamay-an tapno kumapsut ti bileg ti Sao ti Dios. Kas pagarigan, ipalubos ti Linteg nga isina ti lalaki ti asawana no adda nasarakanna kenkuana a “banag a di natakneng,” nalabit serioso a parikut a pakaibabainan ti sangakabbalayan. (Deuteronomio 24:1) Nupay kasta, dagiti panguluen ti relihion idi kaaldawan ni Jesus inusarda dayta a pammalubos a mangikalintegan iti panangipalubosda iti lalaki a mangisina iti asawana iti uray ania a makagapu​—a kas no nakset ti pangrabiina a linuto ni baketna!a Impakita ni Jesus a nakaro ti panangballikugda kadagiti naipaltiing a sasao ni Moises. Kalpasanna, insublina ti orihinal a pagalagadan ni Jehova iti panagasawa, a ti lalaki maysa la ti asawana ket maipalubos laeng ti panagsina no nakaaramid iti seksual nga imoralidad ti asinoman kadagiti agassawa.​—Mateo 19:3-12.

17. Kasano a dagiti Kristiano ita matuladda ni Jesus no iti panangidepensa iti Sao ti Dios?

¹⁷ Dagiti pasurot ni Kristo ita masapul nga idepensada met ti Sagrado a Kasuratan kadagidiay mangat-atakar iti dayta. No ipasimudaag dagiti panguluen ti relihion a saanen nga agaplikar iti panawentayo dagiti moral a pagalagadan ti Sao ti Dios, iti kinapudnona at-atakarenda ti Biblia. Dagiti relihion a mangisursuro kadagiti kinaulbod ken agkuna a naibatay iti Biblia dagita a doktrina, at-atakarenda met ti Sao ti Dios. Ibilangtayo a pribilehio ti panangidepensa iti nasin-aw a Sao ti Dios a naglaon iti kinapudno​—a paneknekantayo, kas pagarigan, a ti Dios ket saan a paset ti Trinidad. (Deuteronomio 4:39) Nupay kasta, nadayaw ti panangidepensatayo iti Sao ti Dios, buyogen ti napaypayso a kinaemma ken nauneg a panagraem.​—1 Pedro 3:15.

18, 19. Ania ti mangipakita nga addaan ni Jesus iti naisangsangayan nga abilidad a mangilawlawag iti Sao ti Dios?

¹⁸ Adda ni Jesus idiay langit idi naisurat ti Hebreo a Kasuratan. Sigurado a naragsakan unay idi naaddaan iti gundaway nga umay ditoy daga ken makiraman a mangilawlawag iti Sao ti Dios! Panunotem, kas pagarigan, daydi nakallalagip nga aldaw kalpasan ti panagungar ni Jesus idi nagparang iti dua kadagiti adalanna idi addada iti dalan nga agturong idiay Emmaus. Sakbay a nailasinda, imbagada kenkuana a maladingitanda unay ken mariribukanda gapu iti ipapatay ti patpatgenda nga Apo. Ania ti inaramid ni Jesus? “Nangrugi ken Moises ken kadagiti amin a Mammadto imbuksilanna kadakuada ti bambanag maipapan iti bagina kadagiti amin a Kasuratan.” Ania ti epekto dayta kadakuada? Idi agangay kinunada iti maysa ken maysa: “Saan kadi a rumayrayray ti pusota bayat nga agsasao idi kadata iti dalan, bayat a lukluktanna idi a naan-anay kadata dagiti Kasuratan?”​—Lucas 24:15-32.

¹⁹ Iti daydi met la nga aldaw, nagparang ni Jesus kadagiti apostolna ken iti dadduma pay. Imutektekam no ania ti inaramidna maipaay kadakuada: “Linuktanna a naan-anay ti pampanunotda tapno matarusanda ti kaipapanan dagiti Kasuratan.” (Lucas 24:45) Awan duadua nga iti daydi a kanito, nalagip dagiti adalan dagiti adu a gundaway a kasta met laeng ti inaramidna maipaay kadakuada​—ken iti asinoman a dumngeg. Masansan idi nga agadaw kadagiti paset ti kasuratan a pagaammoda sana ilawlawag dagita iti wagas a maaddaan dagiti agdengdengngeg kenkuana iti baro ken naun-uneg a pannakaawat iti Sao ti Dios.

20, 21. Kasano nga inlawlawag ni Jesus dagiti sasao ni Jehova ken ni Moises iti sumsumged a bassit a kayo?

²⁰ Iti maysa kadagita a gundaway, makisasao ni Jesus iti maysa a grupo dagiti Saduceo, a sekta ti Judaismo a nainaig kadagiti Judio a papadi ken saanda a mamati iti panagungar. Kinuna ni Jesus kadakuada: “No maipapan iti panagungar dagiti natay, saanyo aya a nabasa ti sinao kadakayo ti Dios, a kunkunana, ‘Siak ti Dios ni Abraham ken ti Dios ni Isaac ken ti Dios ni Jacob’? Isu ti Dios, saan a dagiti natay, no di ket dagiti sibibiag.” (Mateo 22:31, 32) Kabesadoda dayta a paset ti kasuratan nga insurat ti maysa a tao a raraemen dagiti Saduceo​—ni Moises. Ngem makitam kadi ti kinaepektibo ti panangilawlawag ni Jesus?

²¹ Idi agarup 1514 K.K.P., ni Jehova nakisao ken ni Moises iti sumsumged a bassit a kayo. (Exodo 3:2, 6) Iti daydi a tiempo, 329 a tawenen a natay ni Abraham, 224 metten ni Isaac, ken 197 ni Jacob. Ngem kaskasdi a kinuna ni Jehova: “Siak ti Dios ni Abraham ken ti Dios ni Isaac ken ti Dios ni Jacob.” Ammo dagidi a Saduceo a ni Jehova ket saan a kasla maysa a pagano a dios dagiti natay, a mangiturturay iti pinarparbo a lubong dagiti natay. Saan, no di ket isu ti Dios “dagiti sibibiag,” kas kinuna ni Jesus. Ania ngarud ti kayat a sawen dayta? Impaganetget ni Jesus: “Sibibiagda amin kenkuana.” (Lucas 20:38) Dagiti ipatpateg ni Jehova nga adipenna a natayen ket sitatalged a naitalimeng iti awan pagkurangan ken di agkupas a lagipna. Gapu ta di bumurong a matungpal ti panggep ni Jehova a mangpagungar kadakuada, maikuna a sibibiagda. (Roma 4:16, 17) Saan kadi a naisangsangayan dayta a panangilawlawag iti Sao ti Dios? Dayta ti gapuna a “nagsiddaaw unay dagiti bunggoy”!​—Mateo 22:33.

22, 23. (a) Kasano a matuladtayo ti panangilawlawag ni Jesus iti Sao ti Dios? (b) Ania ti usigentayo iti sumaganad a kapitulo?

²² Dagiti Kristiano ita addaanda iti pribilehio a mangtulad iti wagas ni Jesus a mangilawlawag iti Sao ti Dios. Pudno, saan a perpekto ti panunottayo. Nupay kasta, masansan a mabalintay ti mangiranud kadagiti sabsabali iti teksto iti Biblia a datin nga ammoda sa ilawlawagtayo kadakuada dagiti aspeto dayta a teksto a nalabit saanda pay a naam-amiris. Kas pagarigan, iti intero a panagbiagda mabalin a madagdagullitda ti “Madaydayaw koma ti naganmo” ken “Umay koma ti pagariam” ngem saanda nga ammo ti nagan ti Dios wenno no ania ti Pagarianna. (Mateo 6:9, 10, Ti Biblia, Philippine Bible Society) Anian a nagsayaat no palubosannatayo ti bumalay a mangilawlawag kadagiti kasta a kinapudno iti Biblia iti wagas a nalaka a maawatan!

²³ Ti panangadaw iti Sao ti Dios, panangidepensa iti dayta, ken panangilawlawag iti dayta ti kangrunaan a wagas a matuladtayo ti pamay-an ni Jesus a mangiranud iti kinapudno. Isarunotayo nga usigen ti dadduma kadagiti epektibo a pamay-an ni Jesus a nangipasagepsep kadagiti kinapudno iti Biblia iti puso dagiti dimngeg kenkuana.