BET-HORON
Dua nga ili, ti Makinngato ken Makimbaba a Bet-horon. Nagsayaat a lugar ti ayanna ta adda dayta iti kadaanan a ruta a mangrugi idiay Joppe ken iti tanap ti igid ti baybay sa sumang-at iti Ginget ti Ajalon agingga idiay Bethel wenno agingga idiay Gabaon ken Jerusalem. Iti agdama, dagitoy a disso ti ayan ti dua a moderno a purok, ti makinngato: Beit ʽUr el Fauqa (Bet Horon ʽElyon) ken ti makimbaba: Beit ʽUr et Tahta (Bet Horon Tahton). No kasta, agarup 16 km (10 mi) ti kaadayo ti Makinngato a Bet-horon manipud iti amianan a laud ti Jerusalem, ket 2.5 km (1.5 mi) ti kaadayo ti Makimbaba a Bet-horon manipud iti laud nga amianan-a-laud ti Makinngato a Bet-horon, a dagitoy dua a disso adda kadagiti tuktok ti turod.
Naikuna a ti pannakaibangon dagitoy a lugar ket orihinal a gapuanan ni Seera, anak a babai wenno apoko a babai ni Efraim. (1Cr 7:22-24) Dagitoy nga ili ket paset ti makin-abagatan a beddeng ti tribu ni Efraim (Jos 16:3, 5), idinto ta ti beddeng ti tribu ni Benjamin nadakamat a dimmanon iti “bantay nga adda iti abagatan ti Makimbaba a Bet-horon.” (Jos 18:13, 14) Gapuna, agparang nga adda dagitoy dua nga ili iti uneg ti tawid ti Efraim. Ti Bet-horon, nalabit ti maysa laeng kadagita nga ili, ket naited idi agangay kadagiti Levita nga annak ni Cohat.—Jos 21:20, 22; 1Cr 6:68.
Yantangay nagsaadda iti kangrunaan a ruta a sumang-at manipud iti tanap iti igid ti baybay agingga iti katurturodan, masansan a nakita dagitoy nga il-ili ti ilalabas dagiti makigubat a puersa. Idi tiempo ti panagparmek dagiti Israelita, pinarukma ni Josue ti lima a nagtitipon nga Amoreo nga ar-ari a manggubat iti Gabaon, a ‘kinamkamatna ida iti dalan a sasang-atan ti Bet-horon.’ Iti daytoy a lugar pinagtinnag ni Jehova ti dadakkel nga uraro tapno a mapasag ti adu kadagiti Amoreo bayat nga agtaltalawda a lumasat “iti sasalugan ti Bet-horon.” (Jos 10:6-12) Ibilbilang ti sumagmamano a ti “sasalugan ti Bet-horon” ket tumukoy iti sasalugan a mangrugi iti Makinngato a Bet-horon agingga iti Makimbaba a Bet-horon, nga addaan agarup 240 m (800 pie) a gidiat ti kangato dagitoy dua a lugar.
Idi agangay, bayat ti panagturay ni Ari Saul, ti “dalan ti Bet-horon” ket maysa kadagiti tallo a ruta nga inusar dagiti agkamkam a bunggoy dagiti Filisteo a nangaramid iti panagrubbuot manipud Micmas. (1Sm 13:16-18) Imbangon wenno sinarikedkedan ni Ari Solomon dagitoy dua nga ili, a pinatibkerna dagita babaen iti padpader, ruruangan, ken balunet, nga awan duadua nga imbilangna nga agserbi dagitoy kas bangen kadagiti rumaut a puersa manipud Egipto wenno Filistia. (2Cr 8:5) Ni Sisac ti Egipto, a nangraut iti Juda bayat ti panagturay ni Rehoboam, inlistana ti “Bet-horon” kas maysa kadagiti il-ili a naikuna a naparmekna wenno nagbalin nga iturayanna. (1Ar 14:25; 2Cr 12:2-9) Idi a ni Ari Amazias ti Juda pinagawidna dagiti matangtangdanan a buyot ti Efraim sakbay a nakigubat kadagiti Edomita, dagitoy a soldado manipud makin-amianan a pagarian (a Samaria ti kabeserana) impeksada ti nabara nga ungetda gapu iti pannakapagawidda babaen ti panangrubbuotda kadagiti siudad ti Juda agingga idiay Bet-horon.—2Cr 25:5-13.