KINATARNAW

Kaawan pakapilawan iti moral, kinanaan-anay, kinaawan pakababalawan ken pagkurangan ti maysa.

Dagiti Hebreo a termino mainaig iti kinatarnaw (tom, tum·mahʹ, tam, ta·mimʹ) ket nagtaud iti sao a kangrunaan a kaipapananna ti “intero” wenno “sibubukel.” (Idiligyo ti Le 25:30; Jos 10:13; Pr 1:12.) Nausar ti ta·mimʹ iti sumagmamano a daras kas tumukoy iti pisikal a kinanaan-anay, wenno kinasalun-at, ken kaawan ti depekto, kas pagarigan, maipapan kadagiti maisakripisio nga animal. (Ex 12:5; 29:1; Le 3:6) Ngem ad-adda a masansan a dagitoy a termino ket tumukoy iti kaawan pakapilawan iti moral wenno kinaawan pakababalawan.

No mayaplikar iti Dios, ti ta·mimʹ siuumiso a maipatarus a “naan-anay; perpekto,” kas iti panangdeskribir iti ar-aramid ken gapuanan ni Jehova, ti dalanna, pannakaammona, ken lintegna. (De 32:4; Job 36:4; 37:16; Sal 18:30; 19:7) Amin dagitoy a nadibinuan a kualidad ken sasao ket mangiparangarang iti awan kapadpadna a kinakompleto ken kinanaan-anay, a nakasaysayaat ken awanan iti pilaw wenno biddut, iti kasta silalawag nga ipamatmatda a naggubuayda iti daydiay maymaysa a pudno a Dios.​—Ro 1:20; kitaenyo ti KINANAAN-ANAY, KINAPERPEKTO.

Kaipapanan ti Natauan a Kinatarnaw. Iti sumagmamano a kaso, ti Hebreo a sao a tom ipamatmatna laeng ti kaadda ti napudno a motibo, kinainosente no maipapan iti dakes a panagem. (Idiligyo ti Ge 20:5, 6; 2Sm 15:11.) Ngem kangrunaanna a dagitoy a nainaig a Hebreo a termino ipamatmatda ti di maisin a debosion iti kinalinteg. Dagiti pannakausar ken pagarigan dayta iti Biblia ipaganetgetda ti di marakrak a debosion iti maysa a persona, ni Jehova a Dios, ken iti nabatad a pagayatan ken panggepna kas nakapatpateg a dana a suroten.

Nainaig iti kangrunaan nga isyu. Idiay Eden, naipaayan ti umuna a natauan a pagassawaan iti gundaway a mangiparangarang iti kinatarnaw. Nasubok ti debosionda iti Namarsuada babaen iti panangipawil mainaig iti kayo ti pannakaammo ti naimbag ken dakes. Gapu iti bileg ti impluensia manipud iti Kabusor ti Dios ken gapu iti panangiparegtana iti panagbukbukod, timmulokda a sumukir. Ti panagbainda, ti panagkitakitda a sumango iti Namarsuada, ken ti saan a prangka nga isusungbatda kadagiti saludsodna​—amin dagitoy ket pammaneknek a saanda a natarnaw. (Idiligyo ti Sal 119:1, 80.) Nupay kasta, nabatad a saan nga isuda ti kaunaan a nangdadael iti kinatarnawda, yantangay inaramid daytan ti espiritu a parsua a nangituggod kadakuada iti rebelioso a dana.​—Ge 3:1-19; pagdiligenyo ti turongenna ken ti dung-aw a naisawang maibusor iti ari ti Tiro iti Eze 28:12-15; kitaenyo ti SATANAS.

Ti panagrebelde ni Satanas, a makita a naisayangkat idiay Eden, namataud iti isyu a napateg iti intero nga uniberso​—daydiay maipapan iti kinanainkalintegan ti panangituray ti Dios iti amin a parsuana, ti kalinteganna a mangalikagum iti naan-anay a panagtulnogda. Yantangay ti isyu saan a maipapan iti kinatan-ok ti pannakabalin no di ket maipapan iti no siasino ti umiso ken ti ulbod, saan a marisut dayta babaen laeng iti panagaramat iti pannakabalin, kas koma iti madagdagus a panangpukaw ti Dios ken Satanas ken iti natauan a pagassawaan. Daytoy a kinapudno makatulong iti panangtarus no apay a ti kinadangkes ken ti namataud iti dayta, ni Satanas, napalubosan nga agtultuloy iti nabayag unay. (Kitaenyo ti KINADANGKES.) Ti Kabusor ti Dios umuna a nagaramat iti tattao tapno masuportaran ken maitandudo ti rebelioso a danana (ti kaunaan a pammaneknek iti aniaman nga idadasig ken Satanas dagiti espiritu nga annak ti Dios ket agparang laeng iti maysa a tiempo sakbay ti Layus; Ge 6:1-5; idiligyo ti 2Pe 2:4, 5). Gapuna, ti kinatarnaw ti tao iti soberano a pagayatan ti Dios nagbalin a napateg a paset ti sapasap nga isyu (nupay ti kinasoberano ni Jehova saan a mismo nga agpannuray iti kinatarnaw dagiti parsuana). Napatalgedan daytoy iti kaso ni Job.

Ni Job. Ni Job, a nabatad a nagbiag iti periodo kalpasan ti ipapatay ni Jose ken sakbay ti tiempo ni Moises, ket nadeskribir kas lalaki nga “awan pakababalawanna [Heb., tam] ken nalinteg, ken agbuteng iti Dios ken sumiasi iti dakes.” (Job 1:1; kitaenyo ti JOB.) Ti kinatarnaw ti tao ket paset ti isyu iti nagbaetan ni Jehova a Dios ken ni Satanas. Nalawag a kasta yantangay ti Dios pinagsaludsodanna ti Kabusorna maipapan ken Job idi nagparang ni Satanas bayat ti maysa a panaguummong dagiti anghel idiay langit. Impabasol ni Satanas nga adda dakes a motibo iti panagdaydayaw ni Job iti Dios, a kinunana nga agserserbi ni Job saan a gapu iti nasin-aw a debosion no di ket gapu kadagiti managimbubukodan a pagimbagan. Ngarud kinuestionaranna ti kinatarnaw ni Job iti Dios. Nupay napalubosan nga ikkatenna ken Job ti nakaad-adu a sanikuana ken uray pay ti annakna, napaay ni Satanas a mangdadael iti kinatarnaw ni Job. (Job 1:6–2:3) Kalpasanna kinunana a gapu iti managimbubukodan a motibo ni Job situtulok nga ib-ibturanna ti pannakapukaw dagiti sanikuana ken annakna no la ket ta maisalakanna ti bukodna a biag. (Job 2:4, 5) Idi agangay, napalak-aman iti naut-ot ken nasaem a sakit, inup-upay ti bukodna nga asawa, kasta met a krinitikar ken pinadakes dagiti kakaduana a di siuumiso a nangidatag kadagiti pagalagadan ken pangpanggep ti Dios. (Job 2:6-13; 22:1, 5-11) Nupay kasta, insungbat ni Job a saan a tumallikud agsipud ta isu natarnaw a tao. “Agingga a mauyos ti biagko saankonto nga ikkaten kaniak ti kinatarnawko! Ti kinanainkalintegak sinalimetmetak, ket saankonto a palusposan; ti pusok saannakto a ruroden iti aniaman kadagiti aldawko.” (Job 27:5, 6) Gapu iti panangtaginayonna iti kinatarnawna, naiparangarang nga ulbod ti Kabusor ti Dios.

Dagiti karit nga insawang ni Satanas maipapan iti kaso ni Job ipakitada nga impapanna a mabalin a mayadayo amin a tattao manipud iti dasig ti Dios, nga awan ti agserbi maigapu iti nasin-aw ken di agimbubukodan a motibo. Gapuna ti tattao, kasta met dagiti espiritu nga annak ti Dios, addaanda iti naisalsalumina a pribilehio a makipaset iti pannakaalangon ti kinasoberano ni Jehova babaen ti panangsalimetmetda iti kinatarnawda kenkuana. Iti panangaramidda iti dayta, sansantipikarenda met ti naganna. Dagidiay “awan pakababalawanna iti dalanda makaparagsakda” ken Jehova.​—Pr 11:20; idiligyo daytoy iti ulbod a panangmatmat nga indatag ni Elifaz iti Job 22:1-3.

Pakaibatayan ti nadibinuan a panangukom. Ti mainugot a panangukom ti Dios ket agpannuray iti panangsalimetmet ti parsua iti kinatarnawna. (Sal 18:23-25) Kas insurat ni Ari David: “Ni met laeng Jehova iyetnagnanto ti sentensia kadagiti ili. Ukomennak, O Jehova, maitunos iti kinalintegko ken maitunos iti kinatarnawko nga adda kaniak. Pangngaasim, agngudo koma ti kinadakes dagidiay nadangkes, ket ipasdekmo koma daydiay nalinteg.” (Sal 7:8, 9; idiligyo ti Pr 2:21, 22.) Ti agsagsagaba a ni Job inyebkasna ti panagtalekna ken Jehova, a kinunana: “Timbangennakto kadagiti umiso a timbangan ket ti Dios maammuannanto ti kinatarnawko.” (Job 31:6) Kalpasanna nangilanad ni Job iti adu a pagarigan manipud aktual a biag a, no pudno nga inaramidna dagita, imparangarangna koma ti kaawan kinatarnaw.​—Job 31:7-40.

Ania ti kayat a sawen ti panangsalimetmet iti kinatarnaw no iti biang dagiti imperpekto a tattao?

Yantangay imperpekto amin a tattao ken saanda a naan-anay a maragpat dagiti pagalagadan ti Dios, nabatad a ti kinatarnawda saanna a kaipapanan ti perpekto a tignay wenno panagsao. Imbes ketdi, ipakita ti Kasuratan a kaipapananna ti naan-anay wenno kompleto a debosion ti puso. Gapu iti pagkapuyan, nakaaramid ni David iti sumagmamano a serioso a biddut, ngem kaskasdi a ‘nakapagna buyogen ti kinatarnaw ti puso’ (1Ar 9:4), ta inawatna ti pannubngar ken inlintegna ti dalanna. Pinaneknekanna ngarud a napagtalinaed latta iti pusona ti pudpudno a panagayat ken Jehova a Dios. (Sal 26:1-3, 6, 8, 11) Naikuna ni David idi agangay iti anakna a ni Solomon: “Ammuem ti Dios ni amam ket agserbika kenkuana buyogen ti naan-anay a puso ken buyogen ti naragsak a kararua; ta amin a puspuso sukimaten ni Jehova, ket tunggal pagannayasan ti pampanunot mailasinna.” Nupay kasta, ti puso ni Solomon saan “idi a naan-anay ken Jehova a Diosna a kas iti puso ni David nga amana.”​—1Cr 28:9; 1Ar 11:4; ti sao a “naan-anay” kadagitoy dua a teksto ket manipud iti sabali pay a Hebreo a termino, sha·lemʹ, kas adda iti Pr 11:1; 1Ar 15:14.

Ti kinatarnaw ket saan ngarud a maysa laeng nga aspeto ti natauan a kababalin; saan laeng nga agaplikar dayta iti bambanag a nabatad a “relihioso.” Iti biang ti adipen ti Dios, dayta ket dalan ti biag a ‘pagnaan’ ti indibidual, a patinayon nga agbirbirok tapno maammuanna ti pagayatan ni Jehova. (Sal 119:1-3) Impastoran ni David ti nasion ti Israel “maitunos iti kinatarnaw ti pusona,” agpadpada iti bambanag a direkta a nainaig iti panagdaydayaw ken Jehova ken iti panangasikasona kadagiti gannuat ti gobierno. Tinarigagayanna met a dagidiay adda iti aglawlawna ken dagidiay agak-akem kas ministrona agbalinda met a natarnaw a tattao, a “magmagna iti awan pagkuranganna a dalan.” (Sal 78:72; 101:2-7) Ti maysa ‘mapaneknekanna ti bagina nga awan pagkuranganna’ iti sanguanan ti Dios iti panaglabas ti tiempo, kas inaramid da Noe, Abraham, ken dadduma pay.​—Ge 6:9; 17:1; 2Sm 22:24.

Ti kinatarnaw agkasapulan iti natibker a kinasungdo iti Dios ken panangsurot iti kinalinteg, saan laeng nga iti sidong dagiti nasayaat a kasasaad wenno sirkumstansia, no di ket iti sidong ti amin a kasasaad ken iti amin a tiempo. Ipaganetget ti salmista a ti laeng makaay-ayo ken Jehova isu daydiay mangsalsalimetmet iti kinatarnaw, nga “agsasao iti kinapudno iti pusona.” Kalpasanna, dakamatenna a ti kasta a tao “nakapagsapata iti pagdaksanna, ket kaskasdi nga isu saan nga agbaliw,” kayatna a sawen, uray pay no ti maysa a banag a serioso nga inanamonganna ket saanen a maitunos kadagiti bukodna a pagsayaatan, agtalinaed latta a napudno iti iyaanamongna. (Sal 15:1-5; idiligyo ti Ro 1:31, 1Ti 1:10.) Ngarud, nabatad a makita ti kinatarnaw no masubsubok ti debosion ti maysa nga indibidual ken no mapilit a sumiasi iti nalinteg a danana. Nupay nagbalin a pagkakatawaan dagiti bumusbusor (Job 12:4; idiligyo ti Jer 20:7) wenno pinagbalinda a puntiria ti napait a sasaoda (Sal 64:3, 4), gurada, ken naranggas a panangidadanesda (Pr 29:10; Am 5:10), uray no masaksakit wenno agtutuok iti panagrigatna, ti maysa a tao masapul a ‘salimetmetanna a sititibker ti kinatarnawna’ kas iti inaramid ni Job, aniaman ti kalikaguman dayta.​—Job 2:3.

Posible nga agtultuloy ti kasta a panangsalimetmet iti kinatarnaw, saan a babaen iti mismo a bileg ti indibidual nga agaramid iti umiso, no di ket babaen laeng iti nauneg a pammati ken panagtalek ken Jehova ken iti mangisalakan a pannakabalinna. (Sal 25:21) Ikari ti Dios nga isu agbalin a “kalasag” ken “salindeg,” a saluadanna ti dalan dagidiay magmagna iti kinatarnaw. (Pr 2:6-8; 10:29; Sal 41:12) Ti patinayon a pannakaseknanda a manggun-od iti anamong ni Jehova mangyeg iti kinatalged iti biagda, iti kasta mabalinanda a suroten ti maysa a nalinteg a dana nga agturong iti kalatda. (Sal 26:1-3; Pr 11:5; 28:18) Nupay ti maysa nga awanan pakababalawan mabalin nga agsagaba gapu iti panangituray ti nadangkes ken mabalin a matay a maikanunong iti nadangkes, kas napaliiw ti marirriribukan a ni Job, ipasigurado ni Jehova a sipapanunot iti biag ti awan pagkuranganna a tao ket patalgedanna nga agtultuloyto ti tawid ti kasta a tao, natalnanto ti masanguananna, ken tagikuaennanto ti naimbag. (Job 9:20-22; Sal 37:18, 19, 37; 84:11; Pr 28:10) Kas makita iti kaso ni Job, ti maysa a tao agbalin a pudpudno a napateg ken maikari a raemen gapu iti kinatarnawna imbes nga iti kinabaknangna. (Pr 19:1; 28:6) Maibilang a naragsak dagiti annak nga addaan iti pribilehio a maaddaan iti kasta a kita ti nagannak (Pr 20:7), nga umawatda iti nagsayaat a tawid iti mapagulidanan a panagbiag ti amada, a tagiragsakenda ti mairaman iti naimbag a naganna ken iti panagraem a nagun-odna.

Mainayon kadagiti ulidan da Job ken David, napnuan ti Hebreo a Kasuratan iti dadduma pay nga ulidan ti natarnaw a tattao. Impakita ni Abraham ti di maisin a kinasungdona iti Dios idi situtulok nga insakripisiona ti anakna a ni Isaac. (Ge 22:1-12) Ni Daniel ken ti tallo a kakaduana agserbida kas nagsayaat unay nga ulidan ti kinatarnaw iti sidong ti pannubok, bayat ti kinaagtutubo ken ti maudi a tawtawen ti panagbiag. (Da 1:8-17; 3:13-23; 6:4-23) Iti Hebreo kapitulo 11, mangilanad ni apostol Pablo iti atiddog a listaan ti tattao sakbay ti panawen Kristiano. Babaen iti pammati, imparangarangda ti kinatarnaw iti sidong ti adu a kita ti narigat a kasasaad.​—Nangnangruna nga imutektekanyo ti ber 33-38.

Ti Kinatarnaw iti Kristiano a Griego a Kasuratan. Nupay awan ti agparang nga eksakto a sao maipaay iti “kinatarnaw” iti Kristiano a Griego a Kasuratan, naibinggas dayta iti intero a paset daytoy a benneg ti Biblia. Ti Anak ti Dios, ni Jesu-Kristo, nangipaay iti kasayaatan nga ulidan ti kinatarnaw ken naan-anay a panagtalek iti bileg ken panangaywan ti nailangitan nga Amana. Gapuna ‘napagbalin a naan-anay’ maipaay iti saadna kas Nangato a Padi, kasta met kas Napulotan nga Ari ti nailangitan a Pagarian, daydiay dakdakkel ngem iti pagarian ni David. (Heb 5:7-9; 4:15; 7:26-28; Ara 2:34, 35) Ti kinatarnaw ket naipalaon iti bilin nga intampok ni Jesus kas kadakkelan iti isuamin​—ti panangayat ken Jehova a Dios buyogen ti intero a puso, panunot, kararua, ken pigsa ti maysa. (Mt 22:36-38) Iti pammilinna a ‘masapul ngarud nga agbalinkayo a perpekto, a kas iti nailangitan nga Amayo a perpekto,’ (Mt 5:48) inggunamgunamna met ti kinanaan-anay ti debosion ti maysa a tao maipaay iti kinalinteg. (Dagiti Griego a termino maipaay iti kinanaan-anay ipasimudaagda ti banag a ‘naiyeg iti pannakaan-anay’ ket ngarud umas-aspingda iti kaipapanan dagiti Hebreo a termino a nausigen.)

Impaganetget dagiti sursuro ni Jesus ti kinasin-aw ti puso, naipamaysa a panangmatmat ken panggep, saan a panaginsisingpet​—amin dagitoy a kualidad ket pakabigbigan ti kinatarnaw. (Mt 5:8; 6:1-6, 16-18, 22, 23; Lu 11:34-36) Kas imparangarang ni David ken dagiti nagkauna nga adipen ti Dios, impakita met ni apostol Pablo ti pannakaseknanna a mangpaneknek nga isu awanan pakababalawan ken pagkurangan. Isu siwayawaya iti aniaman nga akusasion nga isu ballikug wenno nasikap iti ministeriona ken iti amin a pannakilangenna iti sabsabali.​—2Co 4:1, 2; 6:3-10; 8:20, 21; 1Te 1:3-6.

Naiparangarang met a natarnaw ni Pablo ken ti dadduma pay a nagkauna a Kristiano gapu iti panagreggetda a mangitungpal iti inted-Dios a pagrebbengan nupay mabusbusorda, ken gapu iti panagibturda iti kaawan ti taraon, kasta met iti pannakaidadanesda, ken panagsagabada iti panangannurot iti dana ti nadiosan a debosion.​—Ara 5:27-41; 2Co 11:23-27.