Dagiti Saludsod Manipud Kadagiti Managbasa

◼ Dagiti kadi sasao ni Jesus idiay Mateo 11:24 kayatna a sawen a dagidiay a dinadael ni Jehova babaen iti apuy idiay Sodoma ken Gomorra mapagungardanto?

Iti sipapanunot a panangsungbattayo iti daytoy a saludsod kadagiti adun a tawtawen, naisalaysaymin dagiti sao ni Jesus idiay Mateo 10:14, 15; 11:20-24; ken Lucas 10:13-15. Ti nabiit pay a panangmatmat iti daytoy isingasingna a dagitoy a bersikulo saan koma nga awaten a kas dagiti sao maipapan iti masanguanan a maipaay kadagiti tao iti Sodoma/Gommora. Sakbay nga usigentayo dagiti dadduma a komento iti Biblia maipapan kadagiti tao a nadadael kadagitoy a siudad, usigentayo ti kinuna ni Jesus.

Bayat ti kaaddana iti Galilea, “linais ni [Jesus] dagiti siudad a nakaaramidan ti kaaduan kadagiti datdatlag nga inaramidna, agsipud ta saanda a nagbabawi.” Ninagananna dagiti tallo: “Asika pay, Corazin! Asika pay, Betsaida! ta no idiay Tiro ken Sidon naaramidda koma dagiti datdatlag a naaramid kadakayo nagbabawida koma. . . Nalaglag-anto ti dusa ti Tiro ken Sidon iti Aldaw ti Pannakaukom ngem kadakayo. Ket sika, Capernaum, maitan-okkanto aya agingga sadi langit? Maipababakanto agingga iti Hades; ta no kadagiti taga Sodoma naaramid koma dagiti datdatlag a naaramid kenka, nataginayon koma agingga ita nga aldaw. . . Nalaglag-anto pay laeng ti dusa iti daga ti Sodoma ngem iti maipaay kenka iti Aldaw ti Pannakaukom.” (Mateo 11:20-24) Nangisawang ni Jesus kadagiti umasping a sao idi imbaonna dagiti 12 nga adalanna a mangasaba, ken kalpasanna kadagiti 70.​—Mateo 10:14, 15; Lucas 10:13-15.

Sakbay ti 1964, nawatantayo dagitoy a bersikulo a kaipapananna a dagiti tattao iti Corazin, Betsaida, ken Capernaum maikarida iti agnanayon a pannakadadael. Nupay kasta, dagiti artikulo iti Pagwanawanan idi 1964 ken 1965 inlawlawagda a dagiti amin nga adda iti Hades, wenno Sheol, (ti gagangay a tanem ti sangatauan) bumangondanto iti panagungar ket kalpasanna ‘maukomda sigun kadagiti ar-aramidda.’​—Apocalipsis 20:13.

Dagidiay nga artikulo nangikalinteganda met: Ti Mateo 11:23 ken Lucas 10:15 kunaenda a ti Capernaum didanto maitan-ok sadi langit no di ket “maipababadanto agingga iti Hades,” ket iti kasta, isingasingna ti pannakaipababa dagiti tao iti dayta a siudad. Iti dayta met laeng a sasao, dinakamat ni Jesus ti kadaanan a Tiro ken Sidon. Sigun iti Ezequiel 32:21, 30, dagiti tao iti Sidon, a kinondenar ti Dios, naipababada agingga iti Sheol. (Isaias 23:1-9, 14-18; Ezequiel 27:2-8) Agsipud ta impadpad ni Jesus ti Tiro/Sidon iti Sodoma, dayta ipamatmatna a dagiti tao iti Sodoma addada met iti Sheol.

Ti panangusig manen iti Mateo 11:20-24, nupay kasta, ti nangipaay iti panagduadua no salsalaysayen ni Jesus sadiay ti agnanayon a pannakaukom ken ti panagungar. Ti puntona ket no kasano ti di panangikankano dagiti tao idiay Corazin, Betsaida ken Capernaum, iti kasta ngarud maitutop unay nga umawatda met ti pannakadusa. Ti panangikuna a “nalaglag-anto” pay laeng ti panangukom iti Tiro/Sidon ken Sodoma/Gomorra “iti Aldaw ti Panangukom” ket maysa a porma iti hyperbole (nakalablabes a panangipaganetget iti punto) a saan nga inranta ni Jesus nga awaten a literal, kas kadagiti dadduma a makailadawan a hyperbole nga inusarna. Kas pangarigan:

“Ngem nalaklaka a mapukaw ti langit ken daga, ngem ti matnag ti maysa a tulnek iti linteg.” “Ti langit ken daga lumbesdanto ngem dagiti saok didanto lumbes.” (Lucas 16:17; 21:33; Mateo 5:18; idiligyo iti Hebreo 1:10-12.) Ammotayo a dagiti literal a langit ken daga didanto lumbes. (Salmo 78:69; 104:5; Eclesiastes 1:4) Kinuna pay ni Jesus: “Nalaklaka a lumsot ti maysa a kamelio iti maysa a dagum ngem ti iseserrek ti maysa a baknang iti pagarian ti Dios.” (Marcos 10:25) Pudno, saan a kayat a sawen ni Jesus nga awan ti baknang a tao nga agbalin nga adalan; dadduma idi umuna a siglo nagbalinda a napulotan a Kristiano. (1 Timoteo 6:17-19) Ti panangusar ni Jesus ti aglablabes a panangidilig ti mangipaganetget no kasano karigat para iti maysa a baknang ti mangipangpangruna iti Dios ngem kadagiti namaterialan a kinabaknang ken dagiti pagnamayan.​—Lucas 12:15-21.

Gapuna, ti panagkuna ni Jesus a ‘nalaglag-anto ti dusa ti Tiro wenno Sodoma iti Aldaw ti Panangukom’ dina kaipapanan a dagidiay a tattao addadanto iti Aldaw ti Panangukom. Mabalin nga ipagpaganetgetna laeng no kasano a saan a nangikankano ken managbasol dagiti kaaduan iti Corazin, Betsaida, ken Capernaum. Kunaentayo a kaaduan agsipud ta dadduma idiay Capernaum ti nangawat ken Kristo. (Marcos 1:29-31; Lucas 4:38, 39) Kaskasdi, kangrunaanna dagidiay a siudad ti saan a nangawat kenkuana. Dadduma kadagiti umilina, kas met kadagiti eskribas ken Fariseo, ti mabalin pay a nagbasol a maibusor iti nasantuan nga espiritu, isu nga imposible ti pannakapakawan iti ‘umay a sistema dagiti bambanag.’ Dagita nga indibidual mapanda iti Gehenna.​—Mateo 12:31, 32; 23:33.

Malaksid kadagiti sasao ni Jesus maipapan iti daytoy a punto, ibaga ti Ezequiel 32:21, 30 kadatayo a dagiti pagano a tao iti kadaanan a Tiro/Sidon addada idiay Sheol; gapuna nailineada iti panagungar. Dagiti ngay, ngarud, umili “iti daga ti Sodoma iti Aldaw ti Panangukom”? Ti kinapudno nga impadpad ni Jesus ti Sidon iti Sodoma dina ipasdek ti masanguanan a namnama dagidiay nadangkes a dinadael ti Dios iti asufre ken apuy. Ngem kitaentayo pay no ania ti kunaen ti Biblia maipapan iti parikut.

Maysa kadagiti direkta a komento isu ti adda iti Judas 7. Kalkalpas pay laeng ni Judas a sinarita dagiti (1) Israelitas a nadadael gapu iti kinakurang iti pammati, ken (2) dagiti anghel a nagbasol a ‘naikabil iti agnanayon a pannakabalud agingga iti panangukom iti naindaklan nga aldaw.’ Kalpasanna nagsurat ni Judas: “Kasta met ti Sodoma ken Gomorra. . . maikabilda kas pagwadan nga aglak-am iti dusa ti apuy nga agnanayon.” Daytoy a teksto naiyaplikaren kadagiti aktual a siudad a nadadaelen iti agnanayon, saan a kadagiti tattao. Nupay kasta, gapu iti kunaen ti Judas 5 ken 6, mabalin a kaaduan a tattao awatenda ti bersikulo 7 a kaipapananna ti hudisial a pannakadusa dagiti indibidual. (Kasta met, ti Mateo 11:20-24 mabalin nga awaten a mangbabbabalaw iti tattao, saan a kadagiti bato wenno patakder.) Gapu iti daytoy a lawag, ti Jud Judas 7 mabalin a kaipapananna a dagiti nadangkes iti Sodoma/Gomorra naukomdan ken nadadaeldan iti agnanayon.a

No kitaentayo ti dadduma pay, napateg met ti pannakasaraktayo a saan a namnaminsan a pinagnaig ti Biblia ti Layus ken ti Sodoma/Gomora. Iti ania a konteksto?

Idi napagsaludsodan maipapan maipapan “ti panungpalan iti sistema dagiti bambanag,” impadto ni Jesus ti maipanan iti umay a “panungpalan” ken ti “dakkel a rigat a saan pay a napasamak nanipud iti punganay ti lubong.” (Mateo 24:3, 14, 21) Sinaritana ti maipapan iti “kaaldawan ni Noe” ken ti “napasamak idi kaaldawan ni Lot” kas pangarigan kadagiti tao a saan a nangikankano iti pakdaar maipapan iti umay a pannakadadael. Kinuna pay ni Jesus: “Kastanto met kadagiti aldaw ti Anak ti tao.” (Lucas 17:26-30; idiligyo ti Mateo 24:36-39.) Iyil-ilustrar kadi ni Jesus ti kababalin laeng, wenno ti konteksto isu a nangusaranna kadagitoy a pangarigan isingasingna a nairaman ti agnanayon a pannakaukom?

Kamaudiananna, nagsurat ni Pedro maipapan iti panangukom ti Dios ken ti panangdusana kadagidiay a maikari iti dayta. Kalpasanna inusar ni Pedro dagiti tallo a pangarigan: Dagiti anghel a nagbasol, ti kadaanan a lubong idi tiempo ni Noe, ken dagidiay nadadael iti Sodoma/Gomora. Ti naud-udi kinuna ni Pedro, ‘ti agpaay nga ulidan kadagiti nadangkes iti umay a bambanag.’ (2 Pedro 2:4-9) Kalpasanna, inpadisna ti pannakadadael a sinagaba dagiti tao idi Layus iti umay nga “aldaw iti pannakaukom ken pannakadadael dagiti nadangkes.” Dayta ti sarunuen ti naikari a baro a langlangit ken ti baro a daga.​—2 Pedro 3:5-13.

Kasta met, iti pagnguduan iti agdama a dakes a sistema, dagidiay kadi dadaelen ti Dios maaddaandanton iti maudi a pannakaukom? Dayta ti naipamatmat idiay 2 Tesalonica 1:6-9: “Nalinteg iti biang ti Dios a maisupapak ti rigat kadagiti mamarigat kadakayo, ket dakayo a maparparigat, aginanakayo a mairaman kadakami, intono maiparangarang ni Apo Jesus nga aggapu sadi langit agraman kadagiti anghelna kadagiti darang ti apuy, a balsenna dagiti saan a mangammo iti Dios ken di agtulnog iti ebanghelio ni Apotayo a Jesus. Isuda madusadanto iti agnanayon a pannakapukaw a maisinada iti sanguanan ti Apo ken ti dayag ti pannakabalinna.”

Adda ti makapainteres a panagasping dagiti sasao iti nagbaetan daytoy a deskripsion ken ti kinuna ni Judas a napasamak iti kaso iti Sodoma. Kasta met, ti Mateo 25:31-46 ken Apocalipsis 19:11-21 ipamatmatna a “dagiti kalding” a mapukawto iti umay a gubat ti Dios mapadasandanto ti “agnanayon a pannakapukaw” iti “danaw nga apuy,” isu a mangisimbolo iti agnanayon a pannakapukaw.b​—Apocalipsis 20:10, 14.

Gapuna, mainayon iti kunaen ti Judas 7, ti Biblia usarenna ti Sodoma/Gomora ken ti Layus kas pagulidanan a maipaay iti makadadael a panungpalan iti agdama a dakes a sistema. Nalawag, ngarud, a dagidiay a dinadael ti Dios kadagidiay a napalabas a panangukom nakapadasda iti din mabalbaliwan a pannakadadael. Siempre, tunggal maysa kadatayo mapatalgedanna dayta babaen iti panagmatalekna ken Jehova itan. Iti kasta a pamay-an mabalin a kualipikadonto nga agbiag idiay baro a lubong tapno kitaenna no siasinonto ti pagungarenna ken no siasino ti saanna a pagungaren. Ammotayo a dagiti panangukomna ket naan-anay. Impanamnama ni Eliu kadatayo: “Adayu koma nga ipagarup, a ti Dios aramidenna ti kinadangkok, ken ti Mannakabalin-amin nga isu aramidenna koma ti kinadangkes.”​—Job 34:10, 12.

[Dagiti Footnote]