Dumawatkay ken Jehova iti Pannakaawat
“Iwardaskanto ket isurokanto iti dalan a pagnaemto.”—SALMO 32:8.
1. Ania dagiti dadduma a bambanag a mangikeddeng no nainsiribanto dagiti pangngeddeng nga aramidentayo? (Idiligyo iti Deuteronomio 32:7, 29.)
INALDAW mapasanguantayo kadagiti pangngeddeng—dadduma kadakuada ti kasla babassit laeng, dadduma ket nalawag a napateg. Nainsiribanto kadi dagiti pangngeddengtayo? Dayta ket agpannuray a nangnangruna iti no kasano ti kinadarasudostayo wenno agpanunottayo pay sakbay ti panagsaotayo wenno panagtignaytayo. Adu a bambanag, nupay kasta, ti makasapul iti pannakabaeltayo a mangkita iti labes ti nalawagen a kasasaad. Daytoy mabalin a makasapul ti pannakaammotayo iti pagbanaganto ti agdama a paspasamak iti lubong, uray pay ti pannakaammotayo no ania ti mapaspasamak iti yan dagiti espiritu. Mabalintay kadi nga aramiden dayta? Posible kadi para iti aniaman a tao a mangaramid itoy iti pamay-an a saan laeng a panangpugpugto?
2. Tapno maiturong iti naballigi a kurso iti intero a panagbiag, ania a tulong ti kasapulantayo, ken apay? (Proverbio 20:24)
2 Dagiti tattao naparaburanda iti pudno a nakaskasdaaw a kabaelan nga agpanunot, ngem saanda a naaramid nga addaan iti abilidad a mangiturong iti naballigi a kurso iti intero a panagbiag a dida awaten a sipapakumbaba ti tulong manipud iti Dios. Kas insurat ni mammadto a Jeremias: “O Jehova, ammok a ti dalan ti tao saan nga agtaud kenkuana met laeng. Saan nga agtaud iti tao a magna iti panangiturong kadagiti addangna.”—Jeremias 10:23.
3. No ditay dumawat ken ni Jehova iti panangiwanwan, anianto ti pagbanaganna? (Idiligyo iti Genesis 3:4-6, 16-24.)
3 Anianto ti pagbanaganna no ditay ikankano dayta a kinapudno ket agpannuraytayo iti bagitayo met laeng wenno kadagiti dadduma a tattao a maipaay iti determinasion maipapan iti no ania ti nainsiriban ken di nainsiriban, ti umiso wenno dakes? Gapu iti pannakaiturong babaen iti nainlasagan a panagrason, addadanto tiempo a mabalin a matmatantayo a naimbag ti kunaen ti Dios a dakes, inton mabalin nga ibilangtayo a nainsiriban ti kurso nga ibilang ti Dios a minamaag. (Isaias 5:20) Uray pay no aramidentayo daytoy a di igaggagara, mabalin nga agbalintayo a pakaitibkolan dagiti dadduma. (Idiligyo iti 1 Corinto 8:9.) No maipapan iti kamaudianan a pagbanaganna kadagidiay a mangitultuloy iti saanda a panangdawat ken ni Jehova iti panangiwanwan, kunaen ti Saona: “Adda dalan a kasla nalinteg iti maysa a tao, ngem ti tungpalna daldalan ni patay.”—Proverbio 14:12.
4. Ania a tulong ti sipaparabur nga ikari ni Jehova kadagiti ad-adipenna? (Idiligyo iti Jeremias 10:21.)
4 Gapu itoy, ania ti kasapulantayo? Iti simple a panagsao, kasapulantayo ti tulong nga ipaay ni Jehova. Makaparegta, kunaenna: “Iwardaskanto ket isurokanto iti dalan a pagnaemto. Balakadankanto a sisisiput toy matak kenka.”—Salmo 32:8.
No Ania ti Iraman ti Pannakaawat
5. Ania ti “pannakaawat”?
5 Ngem ania ti “pannakaawat” a tuktukoyen ti Kasuratan? Dayta ti abilidad a pannakakita iti kasasaad, ti panangkita iti labes ti nalawagen a kasasaad. Sigun iti Theological Wordbook of the Old Testament, ti ebkas a Hebreo a naipatarus a “pannakaawat” ket mainaig iti “pannakaammo a naimbag iti rason” a maipaay kadagiti bambanag. Dayta ti kita iti pannakaammo a mamagtignay iti tao a nainsiriban ket makapagballigi. Maitunos iti dayta a kangrunaan a kaipapanan ken tapno ipaawat ti anag ti isu met laeng a Hebreo a berbo, ti New World Translation, mainayon iti panangipatarus a ‘maaddaan iti pannakaawat,’ usarenna ti ebkas a kas ‘agtignay a nainsiriban,’ ‘agmanakem unay,’ ken ‘makapagballigi.’—Salmo 14:2.
6. Apay a “daydiay manengngel iti bibigna” makuna nga agtignay a siaannad, wenno addaan iti pannakaawat?
6 Gapuna, “ti manengngel kadagiti bibigna” ket makuna nga “agtigtignay a siaannad,” wenno buyogen iti pannakaawat. (Proverbio 10:19) Isut’ agpanunot sakbay nga agsao, a tingitingenna no kasanonto ti panangawat dagiti dadduma iti ibagana, kasta met no nainsiribanto, naayat, wenno nasken ti makunana maipapan iti sabali. (Proverbio 12:18; Santiago 1:19) Agsipud ta isut’ natignay babaen iti ayat kadagiti daldalan ni Jehova ken iti pudno a tarigagay a tumulong iti padana a tao, ti ibagana ket makapabileg kadagiti dadduma.—Proverbio 16:23.
7. Ania ti nakatulong ken David a makagun-od iti pakasarsaritaan nga isut’ nagtignay a manakem?
7 No maipapan ken David nga anak ni Jesse, adda a naisurat: “Uray sadinoman a pangibaonan ni Saul kenkuana ket nagmanakem unay,” kayatna a sawen, buyogen iti pannakaawat. Naawatan ni David nga iti trabahona ad-adu pay ti nairaman ngem ti basta pannakidangadang kadagiti mannakidangadang a tattao. Nabigbigna nga isu ken dagiti lallaki nga adda kenkuana ket makidangdangadangda a maipaay ken Jehova. Gapuna, ni David dimmawat ken ni Jehova iti panangiturong ken bendision. (1 Samuel 17:45; 18:5; 2 Samuel 5:19) Kas banagna, dagiti ekspedision ni David ket naballigida.
8. Iti Kristiano a Griego a Kasuratan, ania a dadduma a kapanunotan ti ipakaammo ti berbo a naipatarus nga ‘addaan pannakaawat’?
8 Iti Kristiano a Griego a Kasuratan, ti berbo a naipatarus a ‘maaddaan pannakaawat’ ket naipatarus met nga, ‘alaen ti kaipapananna’ ken, ‘awaten.’ (Roma 3:11; Mateo 13:13-15; Efeso 5:17) Ti inkari ni Jehova kadagiti ad-adipenna isu ti abilidad a mangaramid kadagitoy a bambanag. Ngem kasano ti panangipaayna iti kasta a pannakaawat kadakuada?
No Kasano a Naaddaan ni Josue iti Pannakaawat
9. Iti kadaanan nga Israel, kasano ti panangipaay ni Jehova kadagiti tattao iti pannakaawat?
9 Iti kadaanan nga Israel, dinutokan ni Jehova dagiti Levitas a mangisuro iti nasion iti Lintegna. (Levitico 10:11; Deuteronomio 33:8, 10) Ti Linteg ket impaltiing ti Dios, ket ti espiritu ni Jehova agtigtignay iti urnos ti organisasion a naituding a mangisuro iti dayta. (Malakias 2:7) Babaen itoy a pamay-an, ‘pinagbalin [ni Jehova] dagiti Israelitas a manakem,’ wenno inikkanna ida ti pannakaawat, kas naibaga idiay Nehemias 9:20.
10, 11. (a) Kas naipakita idiay Josue 1:7, 8, ania ti makatulong ken Josue nga agtignay nga addaan iti pannakaawat? (b) Ania a probision iti pannakaisuro ti napateg nga apresiaren ni Josue? (c) Ania a personal a panangikagumaan ti kasapulan iti biang ni Josue?
10 Ngem dagiti indibidual nga adda iti nasion agtignayda ngata a buyogen iti pannakaawat? No aramidenda ti kasta, adda makalikaguman iti biangda. Idi naitalek ken ni Josue ti rebbengen a mangidaulo iti Israel a sumrek iti Naikari a Daga, imbaga ni Jehova kenkuana: “Isuna laeng a bumilegka ken umingelka unay tapno tungpalem ken aramiden iti kas mayalubog iti isuamin a linteg a ni Moises nga adipenko imbilinna kenka. Saanmo a pagpanawan uray iti makanawan uray iti makatigid, tapno agtignaykanto a nainsiriban iti sadinoman a papanam. Daytoy a libro ti linteg dinto umadayo ita ngiwatmo, no di ket iti aldaw ken iti rabii pampanunotemto, tapno tungpalem nga aramiden ti kas mayalubog iti isuamin nga adda a naisurat kenkuana; ta iti kasta parang-ayemto ti dalanmo ket iti kasta agtignaykanto a nainsiriban.” Ti Hebreo a sao a naipatarus ditoy nga “agtignay a nainsiriban” ket kaipapananna met “agtignay a buyogen ti pannakaawat.”—Josue 1:7, 8.
11 Kasanonto ti panangited ni Jehova ken Josue iti pannakaawat? Saan a babaen iti milagro. Ti naisurat a Sao ti Dios isu ti sekreto dayta. Masapul a punnuen ni Josue ti panunot ken pusona iti dayta, a basaenna dayta ken mennamennaenna a kankanayon dayta. Kas pagaammon ni Josue, kinuna ti Sao ti Dios a ti pannursuro manipud iti Linteg ket naituding kadagiti Levitas. Gapuna, masapul nga apresiaren ni Josue daytoy, a dina isinsina ti bagina a kasla mabalinna a maawatan a bukbukod dayta gapu iti kinapudno nga ik-ikutanna ti natan-ok a saad iti nasion. (Proverbio 18:1) Nasken ti napasnek a panangadal ni Josue iti naisurat a Sao ti Dios. No inaramidna dayta, a dina baybay-an ti aniaman a paset dayta, ken no tungpalenna dayta, ngarud agtignayto a buyogen iti pannakaawat.—Idiligyo ti 1 Ar-ari 2:3.
No Kasano ti Panangipaay ni Jehova ti Pannakaawat Itatta
12. Tapno magunggonaan manipud iti pannakaawat nga ipapaay ni Jehova kadatayo, ania dagiti tallo a bambanag a kasapulan?
12 Agingga iti mismo a kaaldawantayo, intultuloy ni Jehova ti nangipaay kadagiti ad-adipenna iti panangiturong a kasapulanda tapno makapagtignay a nainsiriban. Tapno magunggonaan manipud itoy a panangiturong, sumagmamano a bambanag ti kasapulan kadatayo kas indibidual: (1) Masapul nga apresiarentayo ti organisasion ni Jehova, kas ti inaramid ni Josue. Iti kasotayo, ti kasta a panangapresiar ramanenna ti pannakitinnulong iti kongregasion dagiti napulotan a Kristiano, “ti matalek ken naannad nga adipen” ken iti Manarawidwid a Bagina. (Mateo 24:45-47; idiligyo iti Aramid 16:4.) Ket daytoy a panangapresiar ramanenna ti regular nga itatabuno iti gimong. (Hebreo 10:24, 25) (2) Masapul a napasnektayo iti personal a panagadal iti Sao ti Dios ken kadagiti publikasion nga impaay ti klase “adipen,” isu a tumultulong kadatayo a mangawat iti dayta. (3) Napateg met para kadatayo ti mangipaay iti tiempo a panagmennamenna no kasano a maiyaplikar dagiti bambanag a naammuantayo iti panagbiagtayo met laeng ken mausar a tumulong kadagiti dadduma.
13. Ania ti kaipapanan ti kari a nailanad idiay Jeremias 3:15?
13 No maipapan iti kita ti panangiwanwan ken naespirituan a panangpakan nga ipaayna kadatayo iti kaaldawantayo, kinuna ni Jehova, idiay Jeremias 3:15: “Ket ikkankayto kadagiti papastor kas mainugot iti pusok, isuda a mangtaraonto kadakayo iti pannakaammo ken pannakaawat.” Kinapudnona, daytoy a naespirituan a programa a panangpakan ket mangipaayto kadatayo iti nakaskasdaaw nga abilidad a mangpaliiw kadagiti kasasaad ken makaawat iti kurso nga alaen tapno agballigi. Siasino ti gubuayan dayta a pannakaawat? Ni Jehova a Dios.
14. Apay a ti klase ‘matalek nga adipen’ addaan iti pannakaawat?
14 Apay a ti klase ‘matalek nga adipen’ addaan iti kasta a pannakaawat? Agsipud ta inaramidda ti Sao ti Dios a napasnek a pakaseknanda ken surotenda ti panangiwanwanna. Kasta met, agsipud ta nagpaiturongda ken Jehova, inkabilna ti espirituna kadakuada, nga inusarna ida a maitunos iti panggepna. (Lucas 12:43, 44; Aramid 5:32) Kas ti nabayagen nga insurat ti napaltiingan a salmista: “Ad-adda ti pannakaawatko ngem amin dagiti mannursuro kaniak, ta dagiti pangpaneknekmo isuda ti ut-utubek.”—Salmo 119:99.
15. (a) Ania ti kababagas ti balakad a kankanayon nga ipapaay ti klase “adipen” kadatayo? (b) Adu a tawenen a napalabas, kasano a posible para iti klase “adipen” a mangipaay iti kasapulan a “pannakaammo ken pannakaawat” maipapan iti panangmatmat ti Kristiano iti panangiyalison iti dara?
15 Kas sungbat kadagiti panagimtuod no ania ti umiso nga aramiden, “ti matalek ken naannad nga adipen” kankanayon a namalakad: ‘Iyaplikarmo ti adda a naisurat iti Biblia. Agtalekka ken ni Jehova.’ (Salmo 119:105; Proverbio 3:5, 6) Idi a ti panangiyalison iti dara namatmatan a kas gagangayen a medikal a panangagas ket nagbalin nga isyu a sinaranget dagiti Saksi ni Jehova, ti The Watchtower a Hulio 1, 1945, inlawlawagna ti panangmatmat ti Kristiano iti kinasagrado ti dara. Impakitana a ti dara dagiti animal ken tao ket nairaman iti nadiosan a panangiparit. (Genesis 9:3, 4; Aramid 15:28, 29) Dagiti pisikal a pagdaksanna ket saan a naisalaysay iti artikulo; ti pannakaammo kadagita ket limitado unay iti dayta a tiempo. Ti pudno nga isyu ket isu ti panagtulnog iti linteg ti Dios, ket dayta pay laeng ti isyu itatta. Itatta, adu a tattao ti makabigbig a praktikal a kinasirib ti panagkedked iti panangiyalison iti dara ket umad-adu ti mangar-aramid iti dayta. Ngem kadagiti Saksi ni Jehova nakapagtignayda a buyogen ti pannakaawat gapu ta agtalekda iti Namarsuada, nga ad-adu ti ammona maipapan iti dara ngem ti asinoman a tao.
16. Apay a ti balakad iti The Watchtower maipapan kadagiti bambanag a kas iti seksual a moralidad, agsolsolo a pampamilia, ken panagliday napaneknekanda a talaga nga isut’ kasapulan?
16 Bayat nga agbalbalinen a nalatak ti manangpalugod a kababalin maipapan iti seksual a moralidad, Ti Pagwanawanan, imbes nga itandudona ti nalatak a kurso, nangipaay iti nasayaat a Nainkasuratan a panangiwanwan. Daytoy ti tumultulong kadagiti adu a mangsaluad iti nasudi a relasionda ken Jehova ken mangipamaysa iti manayon a kinaragsak imbes a ti basta aglabas a ragragsak. Umasping iti dayta, dagiti artikulo ti Pagwanawanan a naiturong kadagiti agsolsolo a nagannak a pamilia ken dagidiay a makidangadang iti panagliday nangiparangarangda iti pannakaawat a posible laeng a maadda kadagidiay a mangipateg kadagiti kapanunotan ni Jehova ken kadagidiay a sipapasnek nga agkararag: “Isuronak a mangtungpal ita nakemmo, ta sika ti Diosko.”—Salmo 143:10; 139:17.a
17. (a) Pinulpullo a tawen a nasaksakbay, ania ti ammo dagiti ad-adipen ni Jehova maipapan iti 1914? (b) Nupay adda pay laeng dagiti detalye nga im-imtuoden dagiti tattao ti Dios kalpasan ti 1914, ania ti ammoda a nangipaay kadakuada iti nasayaat a pannakaiturong ti panagbiagda?
17 Babaen “iti matalek ken naannad nga adipen,” tinulongan met ni Jehova dagiti ad-adipenna a makabigbig, pinulpullo a tawen a nasaksakbay, a ti tawen 1914 ket tandaanna ti panungpalan ti Panawen Gentil. (Lucas 21:24, King James Version) Bayat ti iseserrekda iti panawen a simmaruno iti Gubat Sangalubongan I, addada, siempre, dagiti salsaludsod a makariro kadakuada. Ngem ti adda nga ammoda ket umdasen a mamagtignay kadakuada a nainsiriban. Ammoda manipud iti Kasuratan a dumtengen ti umiso a tiempo ti Dios a panangdadael iti daan a sistema; gapuna minamaag ti mangikabil iti namnamada iti dayta wenno ti mangipalubos kadagiti materialistiko a pagalagadan iti balligi a mangituray iti panagbiagda. Ammoda met a ti Pagarian ni Jehova ti pudno a solusion dagiti amin a parparikut a mangsapsaplit iti sangatauan. (Daniel 2:44; Mateo 6:33) Nalawag a nakitada a rebbengen dagiti amin a pudno a Kristiano nga iwaragawag ti napulotan nga Ari ni Jehova, ni Jesu-Kristo, ken ti Pagarianna. (Isaias 61:1, 2; Mateo 24:14) Idi 1925, babaen iti artikulo ti Watch Tower a “Pannakaipasngay ti Nasion,” dagitoy napabilegda babaen iti nalawlawag a pannakaawat iti Apocalipsis kapitulo 12; gapuna naawatandan ti maar-aramid kadagiti langlangit, a di makita ti matmata ti tao. Ti kasta a pannakaawat nangipaay iti nasayaat a panangiturong iti panagbiagda.
18. Ania a pribilehio ken responsabilidad ti adda kadatayo itan, ket ania a saludsod ti imtuodentayo kadagiti bagbagitayo?
18 Babaen iti panagtignay iti pammati, sumagmamano a ribo nga agserserbi idin ken Jehova kas dagiti saksina ti nangidaulo iti panangasaba iti naimbag a damag iti naipasdeken a Pagarian ti Dios iti isuamin a paspaset ti lubong. Kas banagna, minilion a tattao ti nakaammo ken nangayat ken Jehova ken naaddaan iti namnama a biag nga agnanayon. Naipakita kadatay amin a nakaawat iti kinapudno kas resulta iti naayat a panagbannogda a datayo met ket addaan iti pribilehio ken rebbengen a makiraman iti trabaho, a mangipaay iti naan-anay a pammaneknek iti tunggal maysa a madanontayo ken itultuloytayo ti mangaramid iti kasta agingga a kunaen ni Jehova a nalpasen ti trabaho. (Apocalipsis 22:17; idiligyo iti Aramid 20:26, 27.) Ti kadi panangus-usaryo iti biagyo paneknekanna nga apresiarenyo ti inted ni Jehova a pannakaawat babaen iti organisasionna?
19. (a) Mangipaay iti maysa nga ulidan a ti biagna mangiparangarang iti iti panangapresiar iti pannakaawat nga inted ni Jehova iti organisasionna. (b) Ania ti masursurotayo manipud iti dayta nga ulidan?
19 Ti biag ti dakkel a bunggoy dagiti indibidual iti amin a paspaset iti daga ti mangpaneknek nga iti kasoda ti sungbat ket wen. Kas pangarigan, usigenyo ni John Cutforth. Agarup 48 a tawtawenen a napalabas, impapusona ti Nainkasuratan a balakad isu a pangiturturongan idi iti atension ti klase ‘matalek nga adipen’ kas ti ar-aramidenna itan, nga isu ti: “Itultuloyyo, ngarud, a biruken nga umuna ti pagarian ken ti kinalintegna, ket amin dagitoy a dadduma a bambanag mainayondanto kadakayo. Gapuna, saankay ngarud nga agagawa a maipaay iti sumaganad nga aldaw.” (Mateo 6:33, 34) Kalpasan ti adu a tawen a kapadasan iti panagserbi ken Jehova, kinuna ni Kabsat Cutforth: ‘Maysa kadagiti bambanag a kapilitan a naipasagepsep iti panunotko ket ni Jehova addaan iti organisasion ditoy daga nga iturturongna, a siak kas indibidual mabalinko ti makipagtrabaho a kadua dayta nga organisasion, ket no naan-anay a surotek ti panangiturongna ken panangiwanwanna, dayta ti mangiyeg kaniak iti talna, pannakakontento, pannakapnek, ken adu a gagayyem, agraman dagiti adu a dadduma a nabaknang a bendision.’ Dayta a pammati ket maulit-ulit a napatalgedan bayat a tinagiragsakna ti biag a nabaknang kadagiti naespirituan a bendision idiay Estados Unidos, Canada, Australia, ken Papua New Guinea.b Pudno unay, para kadatay amin ti nainsiriban a kurso ket isu daydiay mangiparangarang ti panangapresiar iti pamay-an a panangipaay ni Jehova iti pannakaawat iti ilina.—Mateo 6:19-21.
Aluadan a Mapukaw ti Pannakaawat
20, 21. (a) Kasano a dadduma a tattao napukawda ti nadiosan a pannakaawat nga adda idi naminsan kadakuada? (b) Ania ti makatulong a mangsalaknib kadatayo iti makadangran a kurso?
20 Ti pannakaawat nga ipaay ni Jehova ket maysa a gameng a maipatpateg. Masapul a maammuantayo, nupay kasta, a no ditay agtultuloy iti kurso a nakagun-odantayo iti nadiosan a pannakaawat, mabalin a mapukawtayo dayta. Nakalkaldaang, dadduma ti pudno a nakapadas iti dayta. (Proverbio 21:16; Daniel 11:35) Iti panangilaksid iti disiplina a nangsair a personal kadakuada, inkalinteganda ti ar-aramidenda. Ti kinatangsit nagbalin a silo kadakuada. Minatmatanda a nasayaat ti ipakpakita ti Sao ti Dios a dakes, ket immikayda iti organisasion ni Jehova. Anian a nakalkaldaang!
21 Dagiti kasasaad dagita a tattao ket kas iti nadeskribir idiay Salmo 36:1-3, a sadiay mabasatayo: “Dagiti sasao ti kinasalungasing ti nadangkes adda iti uneg ti pusona.” Dayta kayatna a sawen, ti inaagum a pampanunotna ken tartarigagayna ti nangiturong kenkuana nga agsalungasing. “Awan panagbuteng iti Dios iti saklang dagiti matana,” intuloy a kinuna ti salmista. “Ta al-aliogenna ti bagina kadagiti matana met laeng nga iti kinadakesna dinto masukalan ken magura. Dagiti sasao ti ngiwatna kinakillo ken kinaulbod.” Ket ania ti ibungana kenkuana? Isu ‘mapukawna ti pannakaawat iti panagaramid iti naimbag.’ Pudno a kumbinsirenna ti bagina met laeng nga umiso ti ar-aramidenna, ket gargarienna dagiti dadduma a sumurot kenkuana. Anian a nagpateg, ngarud, a maaddaantayo iti saan laeng a pannakaawat no di ket salwadantayo dayta babaen ti panangapresiar ti pamay-an nga impaay ni Jehova tapno magun-odantayo dayta!
[Dagiti Footnote]
a Kitaenyo ti Watch Tower Publications Index 1930-1985, iti sidong ti “Marriage,” “Families,” “Moral Breakdown,” ken “Depression (Mental).”
b Kitaenyo ti The Watchtower a Hunio 1, 1958, panid 333-6.
Ania ti Malagipyo?
◻ Ania ti tumulong kadatayo a mangaramid iti nainsiriban a pangngeddeng?
◻ Ania ti nairaman iti “pannakaawat”?
◻ Kasano ti panangipaay ni Jehova iti pannakaawat kadagiti ad-adipenna iti tiempotayo?
◻ Ania ti kasapulan iti biangtayo tapno magunggonaantayo a naan-anay manipud iti ipapaay ni Jehova a pannakaawat?
[Ladawan iti panid 16]
Tapno magunggonaan iti ited ni Jehova a pannakaawat, apresiarentayo ti organisasionna, napasnektayo iti personal a panagadal, ken mennamennaen no kasano nga iyaplikar ti nasursurotayo