Panangbalbaliw ti Kababalin ti Tao

“SAAN nga agbibiag laeng ti tao a makidangadang iti kinadakes,” kuna ni pilosopo a Sir Isaiah Berlin. “Agbiagda met babaen kadagiti positibo a kalat, indibidual man ken kas maysa a grupo.” Ngem mano ti makasarak kadagita a “positibo a kalat”? Kadarato ti natauan a kababalin agturong iti banag a negatibo ken makadadael.

Idiay Britania, kas pangarigan, dagiti krimen ti kinaranggas nabiitda pay a ngimmato iti 11 porsiento. “Ti obrami,” kuna ti primero ministro ti Britania, “isut’ panangpadpadas a mangsapul kadagiti panglapped tapno ti naindaklan a sibilisasion makapagtultuloy.” Ngem dagiti kadi linteg ken napolitikaan a puersa, uray kasanot’ kasayaat ti rantada, pudno a mabaliwandat’ pagannayasan dagiti tattao nga agaramid ti dakes? Ti kinapudno nga adda ti kinadakes ken lumanlanlan agpapanpay dagiti panagipaulog ti linteg, ken uray pay adda dagiti nainget a panangipatungpal ti linteg, sumungbat a mismo. Kasapulan ti ad-adda pay ngem legal a pananglapped. Ti mismo kababalin dagiti tattao ti masapul nga agbalbaliw.

Ti Biblia, nga addaan ti pudpudno, praktikal a panangmatmat iti biag, iladladawannat’ dakes a kababalin ti tao. Kas pangarigan, nagsurat ni apostol Pablo kadagiti padana a Kristiano idiay Galacia maipapan kadagiti “imoral, narugit, ken di makaay-ayo nga ar-aramid . . . Dagiti tattao agbalinda a kabkabusor ken aglalabanda; agbalinda a naimun, managpungpungtot, ken . . . naapal, agbartekda, addaanda ti derderrep, ken agaramidda ti dadduma a bambanag kas kadagitoy.” Sigun iti Today’s English Version, a naadaw ditoy, amin dagitoy nakababain nga ar-aramid “isudat’ aramid ti kababalin ti tao.”​—Galacia 5:19-21.

Ti Ramut ti Problema

Ti Today’s English Version, nupay kasta, ket maysa a di literal wenno eksakto a patarus ket ti sasao nga “isudat’ aramid ti kababalin ti tao” maysa laeng a paraphrase iti aktual a kinuna ni Pablo. Ti sao a Griego nga inusar ni Pablo, a sarx, kayatna a sawen, “lasag,” saan a “kababalin ti tao.” Gapu itoy a rason, dagiti literal a patarus tuktukoyenda ditoy “dagiti ar-aramid ti lasag” tapno maipaawat a siuumiso ti sasao ni Pablo iti moderno a pagsasaotayo.a

Ti salaysay ti Biblia maipapan ti iseserrek ti basol iti kabibiag ti tao ket nalawag ken simple​—kinapudnona, nakasimsimple unay a kaaduan pinilida a di patien dayta. Kastoy ti panangisalaysay ni Pablo iti dayta: “Gapu iti maymaysa a tao simrek ti basol ditoy lubong ken ti ipapatay babaen ti basol, ket iti kasta ti ipapatay immay kadagiti isuamin a tattao agsipud ta isuda nagbasolda amin.” (Roma 5:12) Ditoy ni Pablo tuktukoyenna ti Genesis, ti umuna a libro ti Biblia, ken ti pannakaparsua ti umuna a tao, a ni Adan, ken ti asawana, a ni Eva. Ti sipapakinakem nga isusukirda ket nalatak. Gapu iti dayta, nadusadat’ ipapatay. Natawid ti kaputotanda ti kinaimperpektoda ket uray isuda natayda met. Gapuna, “isuda amin nagbasolda ket agkurangda iti dayag ti Dios.” Gapu itoy kangrunaan a rason, ti kababalin ti tao itatta ket kaaduanna a nalibeg a pagsarmingan iti napalabas a kasasaadna idi pinarsua ti Dios ti tao idi punganay a perpekto.​—Roma 3:23; Genesis, kapitulo 2 ken 3.

Ti Kababalin ti Tao Nabalbaliwan!

Posible, nupay kasta, a parmeken ti adu kadagiti kadadaksan nga ugali ti kababalin ti tao. Pudno unay, a kunaen ti Biblia a mabalintay a baliwan ti kababalintayo babaen iti panangbalbaliwtay ti personalidadtayo. Kasano? Babaen iti tulong ti nasantuan nga espiritu ti Dios.​—Roma 8:9.

Ni Pablo, iti suratna kadagiti padana a Kristiano idiay Colosas, kastoy ti panangikunana: “Uksobenyo ti daan a personalidad agraman dagiti ar-aramidna, ket ikawesyo ti baro a personalidad, a babaen iti umiso a pannakaammo napabaro nga umasping iti Daydiay namarsua kenkuana.” Nairaman kadagiti ar-aramid ti daan a personalidad, inlistana ti sumagmamano nga ugali a mangtignay kadagiti tattao nga agturong iti banag a makadadael: ti dakes a tarigagay, panagung-unget, panagpungpungtot, ken kinadakes.​—Colosas 3:5-10.

Iti panagsuratna ti umas-asping kadagiti Kristiano idiay Efeso, dinakamat manen ni Pablo ti pannakasapul ti “baro a personalidad,” a kunana kadakuada “a naparsua a maitunos iti pagayatan ti Dios iti pudpudno a kinalinteg ken kinasungdo.” Binukelna ti salaysayna babaen ti panagkunana: “Isuamin a pait ken gura ken unget ken ariwawa ken dakes a panagsao maikkat koma kadakayo agraman ti amin a kinadakes. Ket managayan-ayatkayo, nga agkikinnaasikayo.”​—Efeso 4:24, 31, 32.

Realistiko kadi dagiti sasao ni Pablo? Pudno kadi a mabaliwan dagiti personalidad? Bueno, ti ebidensia a ta dagidiay immuna a Kristiano nakaaramidda kadagiti dakkel a panagbalbaliw iti panagbiagda. Kas maysa a grupo dagiti tattao, naisinada manipud iti lubong iti aglawlawda. Ni Justin Martyr, a historiador idi umuna a panawen Kristiano, insuratna: “Dakami a naggiginnura ken nangdadael iti maysa ken maysa, ken, gapu iti panagsusupadi dagiti kababalin, nagkitakit a makipagian kadagiti tattao iti sabali a tribo, itan, nanipud panagparang ni Kristo, agbibiagkamin babaen iti gagangayen a panagkakadua, ken ikarkararaganmi dagiti kabusormi, ken pagregreggetanmi nga allukoyen dagidiay manggurgura kadakami nga awan met gapgapuna tapno agbiagda a maitunos kadagiti naan-anay a pagannurotan ni Kristo.”

Kumusta met itatta? Posible pay met kadi ti panangaramid kadagita dadakkel a panagbalbaliw iti kababalin ti maysa a tao? Wen! Pinulpullo a ribo a pagulidanan ti mangipakita a mapaspasamak pay met laeng dagiti dramatiko a panagbalbaliw. Ti sumaganad ket maysa laeng kadakuada.

Ni Stephen napadakkel iti maysa kadagiti sentro ti industria ti Inglatera. Ni tatangna maysa nga ateista. Iti edad a 12, nasentensiaan ni Stephen iti tallo a tawen iti pakarepormaan nga eskuelaan. Isut’ nangipudno iti 64 a kaskaso ti panagtakaw! Di nagbayag napukawnat’ panagraemna iti aniaman nga autoridad, ket bayat a dumakdakkel, kumarkaro met dagiti krimenna. Inramanda ti panagkusit, panagbartek, nagulo a kababalin, ken panangkabil iti polisia, a gaput’ naudi a basolna isut’ naibalud. Naranggas ti kababalinna. “Awan krimen a di maaramidan ti tao a dakes no dakkel dagiti pagkasapulanna,” kunana.

Aniat’ makapagbalbaliw ti kasta a timmangken a kriminal? Idi agangay inakseptar ni Stephen ti tulong manipud kabsatna a lalaki a nagbalin a maysa kadagiti Saksi ni Jehova. Kalpasan panagadalna ti Biblia iti nabiit a tiempo, rinugian ni Stephen nga ikawes ti “baro a personalidad.” Dagiti panagbalbaliw a naaramidanna pudno a nakaskasdaaw. Itan, lima a tawen kamaudiananna, isut’ siraragsaken a nakapagasawa ken maysan a responsable a kameng ti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova, a sadiay ti pagserserbianna kas ministerial nga adipen.

Gapuna ti kababalin ti tao mabalin a mabaliwan kadagiti indibidual a kaso. Ngem dagiti kadi pagkapuyan ti tao ti kakaisuna a rason a ‘mangpakapuy iti sibilisasion’ itatta?

“Ti Diablo iti Kasuratan”

Nangisurat ni apostol Pablo ti nakaskasdaaw a padto maipapan kadagitoy “maudi nga al-aldaw.” Dagiti sasaona naimalditda iti kahon iti ngato. Kitaenyo a ti ikakaro ti kinaranggas ken kinadakes iyegna “dagiti panawen a napeggad a narigat a pakibagayan.” Ti kadi kababalin ti tao laeng ti responsable amin kadagitoy?​—2 Timoteo 3:1.

Saan, adda pay sabali, maysa a nakabutbuteng a puersa ti kinadakes a mangiturturong kadagiti natauan a pagkapuyan. No kasano a narigat a patien dagiti tattao a ti tao nagtawid ti basol, makitada met a narigat ti mangakseptar nga adda maysa a pannakabalin a napigpigsa ngem iti tao a mangiturturong kenkuana. Ngem kuna ti Biblia nga adda ti kasta a pannakabalin: ni Satanas a Diablo.

Ti sao a “Diablo” (a kaipapananna, “manangpardaya”) nagparang iti 33 a daras idiay Biblia, ket ti “Satanas” (a kaipapananna, “bumusbusor”) 52 a daras. Kaaduan kadagitoy a reperensia tuktukoyendat’ isu met laeng a dakes nga espiritu a persona. Ngem, dadduma ilibakda ti kaadda ti personal a Satanas, a kaykayatda a kunaen: “Ti kababalin ti tao agraman iti pagannayasanna iti basol isut’ diablo ti Kasuratan.”b Ngem, makapainteres, ta iti salaysay maipapan ken Job a matalek nga adipen ni Jehova, inusar ti teksto a Hebreo ti sasao a has·Sa·tanʹ, ti Satanas, ken idiay Lucas 4:2 mabasatayo a ti Diablo (Griego, ho di·aʹbo·los) ti nangsulisog ken Jesus. (Job 1:6) Kadagita a pasamak, maysa a partikular a persona ti madakdakamat babaen iti gramatika. Saan a sumrek ti kababalin ti tao dita.

Ninayonan ni apostol Pablo ti pannakaawattayo no kasano kapigsa ni Satanas idi nga, iti panagsuratna kadagiti taga Efeso, nagsao maipapan “kadagiti agturay iti lubong daytoy a sipnget, . . . kadagiti espiritu ti kinadakes kadagiti nailangitan a disso.” (Efeso 6:12) Kadua ni Satanas a Diablo, dagidiay “agturay ti lubong” ket demonioda, di makita a managdakdakes nga espiritu a parparsua. Isuda ti “mangallilaw iti isuamin a mapagnaedan a daga,” a manggunggundaway iti sibabasol a kasasaad ti tao iti inggat’ kabaelanda. (Apocalipsis 12:9) Gapu itoy a rason a sipipigsa nga inggunamgunam ni Pablo a tunggal Kristiano “agtalinaed a bumusor kadagiti pangallilaw ti Diablo.” Isut’ maysa a dakkel a makagapu iti ikakapuy ti sangatauan a makitkitatay iti aglawlawtayo.​—Efeso 6:11.

Pannakaisubli

Ni Pedro, a kapatada ni Pablo, impasigurona kadatayo a ni Satanas ken dagiti demoniona saandanto nga agtalinaed iti agnanayon a mangparparigat iti sangatauan. Kunana: “Addada dagiti baro a langlangit ken ti maysa a daga a baro nga ur-urayentayo kas maiyannurot iti karina, isuda a pagtaengan ti kinalinteg.” (2 Pedro 3:13) Pudno unay, iti mabiiten, ti kinadakes iti amin a langana saanton a paset ti natauan a kasasaad. Ni Satanas ken dagiti demoniona madadaeldanton. (Roma 16:20; Apocalipsis 20:1-3) Ket kalpasanna, ti kababalin ti tao isarmingnanton “ti dayag ti Dios,” a ti biag nga agnanayon ti sigurado a namnama para iti natauan a pamilia.​—Roma 3:23.

“Kanayon nga ibagbagak ken kanayonko nga ibaga,” kuna ti Americano a presidente a ni Thomas Jefferson, “a ti napasnek a panagadal kadagiti Sagrado a Tomo pataudenna dagiti kasasayaatan nga umili . . . Ti Biblia pataudenna dagiti kasasayaatan a tattao ditoy lubong.” Kas intay nakitan, ti kababalintayo mabalin a mabaliwan no ikkantay gundaway ti napigsa a mensahe ti Biblia a mangimpluensia kadagiti biagtayo. (Roma 12:2) Mabalintay a pilien ti gumaw-at tapno abrasaen ti natakneng ken nadiosan. Ken tapno mapapigsatayo iti panagreggettayo a rumang-ay, mabalintay a pilien ti pannakikadkadua kadagidiay sipapasnek a mangar-aramid met ti kasta. (Hebreo 10:24, 25) Situtulok dagiti Saksi ni Jehova a tumulong kadakayo iti isuamin a pamay-an a mabalin. Apay a dikay makisarita kadakuada itan!

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 6]

“DAGITI MAUDI NGA AL-ALDAW”​—Ti Panangiladawan ti Biblia

“Ngem ammuem daytoy, a kadagiti maudi nga al-aldaw umaydanto dagiti napeggad nga aldaw a narigat a pakibagayan. Ta dagiti tattao agayatdanto kadagiti bagbagida, naagumda iti pirak, managpasindayaw, napalangguad, managuy-uyaw, nasukir kadagiti dadakkelda, awan panagyamanda, saanda a nasingpet, awananda iti ayat a nakayanakan, awan pannakapnekda, managpadpadakes, saanda managparbeng, nauyongda, gumurgurada kadagiti naimbag, mangliliput, nasubeg, natangsit, managayat kadagiti ragragsak a nangnangruna ngem iti panagayatda iti Dios, nga adda langada ti nadiosan a debosion ngem libakenda ti pannakabalin daytoy; umadayoka met kadagiti kakastoy.”​—2 Timoteo 3:1-5.

[Ladawan iti panid 7]

Din agbayag, ti kababalin ti tao naan-anayton nga isarmingna ti dayag ti Dios