Tinaripatonakami ni Jehova iti Sidong ti Pannakaparit—Paset 2
KABAYATAN ti Gubat Sangalubongan II, adda ti naikur-it iti hebilia ti sinturon ti unipormek ti soldado a Nazi a “Ti Dios Adda Kadakami.” Para kaniak daytoy ket maysa manen a pangarigan ti pannakainaig ti simbaan iti gubat ken panangibukbok iti dara. Daytat’ makarimon kaniak. Gapuna nga idi a dua a Saksi ni Jehova ti nakisarita kaniak idiay Limbach-Oberfrohna, Makindaya nga Alemania, dakkel ti gurak iti relihion ken nagbalinakon nga ateista ken ebolusionista.
“Diyo panunoten nga agbalinak a Kristiano,” kunak kadagiti Saksi a simmarungkar. Ngem dagiti argumentoda naallukoydak nga adda Dios. Gaput’ panagpalutpotko, gimmatangak ti Biblia ket idi agangay rinugiak ti makipagadal kadakuada. Dayta ket idi primavera ti 1953, idi a dagiti aramid dagiti Saksi idiay Makindaya nga Alemania ket addan iti sidong ti panangparit dagiti Komunista iti ngangngani tallo a tawenen.
Ti Pagwanawanan ti Agosto 15, 1953, inladawanna ti kasasaad dagiti Saksi ni Jehova idi, a kunkunana: “Nupay kankanayon a masisiim ken mapangpangtaan, nupay dida makapagsisinnarungkar iti maysa ken maysa no dida pay umuna a siguraduen nga awan sumursurot kadakuada, nupay ti pannakasukal iti maysa nga agik-ikut kadagiti literatura ti Watchtower kaipapananna ti dua wenno tallo a tawen idiay pagbaludan gapu iti ‘panagiwaras kadagiti literatura a maibusor iti turay’, ken nupay ginasut kadagiti nataenganen a kakabsat a lallaki, dagidiay mangidadaulo, ket addada idiay pagbaludan, kaskasdi dagiti adipen ni Jehova idiay Makindaya nga Alemania nagtultuloyda a nangasaba.”
Idi 1955 siak ken ni baketko, ni Regina, tinabunuanmi ti internasional a kumbension dagiti Saksi ni Jehova idiay Nuremberg, Makinlaud nga Alemania, ket iti simmaganad a tawen nabautisarankami idiay West Berlin. Dayta, siempre, ket sakbay a naibangon ti Pader ti Berlin idi 1961, a nangbingay iti Makindaya nga Alemania manipud West Berlin. Ngem uray sakbay a nabautisaranak, ti kinasungdok ken Jehova ket nasuot.
Panangibaklay iti Responsabilidad
Ti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova a nangrugianmi a timmabunnuan idiay Limbach-Oberfrohna kasapulanna ti maysa a mabalinna nga alaen dagiti literatura manipud West Berlin. Naaddaankami iti bassit a negosio ken dua a babassit nga annak, ngem ti panagserbi ken Jehova isun ti nagbalin a sentro ti panagbiagmi. Tinarimaanmi ti daan a kotsemi, a namagbalin a posible ti panangilinged iti 60 a libro. Ti panangawit kadakuada ket napeggad a trabaho, ngem daytat’ nangisuro kaniak nga agpannuray ken Jehova.
Ti ibaballasiw babaen iti kotse agturong iti Makinlaud a paset ket saan a nalaka, ket masansan a masmasdaawak no kasano a nalasatanmi dayta. Iti kanito nga addakamin iti nawaya a lugar, kolektaenmi dagiti literatura ket ilemmengmi dagiti libro idiay uneg ti kotse sakbay a bumallasiwkami iti pagbeddengan agsubli idiay Makindaya nga Alemania.
Naminsan, kalkalpasmi laeng nga indulin dagiti libro idi a maysa a ganggannaet ti rimmuar manipud maysa nga apartment. “Dakayo dita,” impukkawna. Nagtibbayug ti barukongko. Pinalpaliiwnakami ngata? “Mapankayo laengen iti sabali a lugar inton maminsan. Agparparada ti adda radiona a kotse dagiti polis ti Makindaya nga Alemania idiay suli ti kalsada, ket amangan no matiliwdakayo.” Nabang-aranak. Nasayaat ti ibaballasiwmi iti pagbeddengan, ket dakami nga uppat nagkankantakami iti dalanmi a nagawid.
Panagsagana Maipaay iti Pannakaiputputong
Idi 1950’s dagiti kakabsat idiay Makindaya nga Alemania nagpannurayda kadagidiay adda iti Laud maipaay kadagiti literatura ken panangiwanwan. Ngem idi 1960 naaramid dagiti panagbalbaliw a nangtulong iti tunggal Saksi idiay Makindaya nga Alemania a makiandingay kadagiti kapada a Saksi iti dayta a lugar a pagnanaedanna. Kalpasanna idi Hunio 1961 ti immuna a klase ti Kingdom Ministry School para kadagiti panglakayen ket naangay idiay Berlin. Tinabunuak daytoy immuna nga uppat a lawas a kurso. Innem laeng a lawas kalpasanna, kellaat a naisinakami manipud iti Laud idi a naibangon ti Pader ti Berlin. Ti trabahomi ket saan laeng a mailimlimed itan no di ket naiputputong pay.
Nagamkan dagiti dadduma a ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova idiay Makindaya nga Alemania ket agin-inutto a sumardeng. Nupay kasta, dagiti organisasional a panangbalbaliw a naiyam-ammo nakurang a makatawen sakbayna ti nangtulong kadakami a mangtaginayon iti naespirituan a panagkaykaysa ken bileg. Mainayon pay, ti pannakasanay nga inawat dagiti panglakayen a timmabuno iti immuna a klase ti Kingdom Ministry School kinabalanna ida tapno ipagtengda daytoy a panagsanay kadagiti sabsabali pay a panglakayen. Gapuna nga insagananakami ni Jehova maipaay iti pannakaiputputongmi, a kas met iti panangisaganana kadakami maipaay iti pannakaparit idi 1950 babaen kadagiti 1949 a distrito a kumbension.
Iti pannakaisinami manipud iti Laud, nalawag a kasapulan a rugianmi nga ipapagna ti organisasion. Nagsuratkami kadagiti Kristiano a kakabsattayo idiay West Berlin ket insingasingmi ti pannakisinnabetmi kadakuada iti maysa a dalan idiay Daya a madalanan dagiti agdaldaliasat manipud iti Laud. Nagpammarangkami a nadadael ti luganmi iti naituding a lugar. Sumagmamano a minuto ti napalabas dimteng dagiti kakabsat, nga intugotandakami kadagiti literatura ti Biblia. Makaparagsak, intugotda met ti librok iti Kingdom Ministry School, dagiti insuratko a nota, ken ti Biblia a nabatik idiay Berlin maigapu iti kinatalged. Anian a ragsak ti pannakaisublida kaniak! Diak impagpagarup a kasapulakto unay dagitoy a bambanag kadagiti mapasungad a tawtawen.
Maysa a Nalimed nga Eskuelaan
Sumagmamano nga aldaw kalpasanna, nabilinkami a mangiyurnos kadagiti klase ti Kingdom Ministry School iti amin a paset ti Makindaya nga Alemania. Uppat a mannursuro ti nadutokan, a nakaibilangak. Ngem para kaniak daytat’ kasla maysa nga imposible a trabaho a mangsanay kadagiti panglakayen bayat a ti trabahomi ket adda iti sidong ti pannakaparit. Tapno mailimedmi ti ar-aramidenmi, inkeddengko nga iyurnos dagiti klase a kas maysa a bakasion a panagkampamento.
Tunggal klase ket buklen ti uppat nga estudiante ken siak kas mannursuro, ken maikanem a kabsat a paraluto. Adda met dagiti assawa ken annakda. Gapuna a kaaduanna a naaddaankami iti manipud 15 aginggat’ 20 a tao iti grupo. Kasla imposible ti pannakasarak iti maysa a gagangay a lugar a pagkampamentuan, gapuna a siak ken ti pamiliak ti nagbiruk kadagiti maiyanatup a lugar.
Naminsan, bayat a lumaslasatkami iti maysa a purok, nadlawmi ti maysa a desdes nga agturong iti nasamek a kakaykaywan nga adayo manipud kadagiti kangrunaan a lansangan. Kasla umiso a lugar, gapuna nga inasitgak ti mayor. “Agsapsapulkami iti maysa a lugar a pangbusbosanmi iti dua a lawas nga agkampamento kaduami ti sumagmamano a pamilia,” inlawlawagko. “Kayatmi a bukbukodmi laeng tapno makapagpasiar dagiti ubbing iti aglikmut. Mabalinmi kadi nga aramaten ti kakaykaywan sadiay?” Isut’ immanamong, gapuna a nagaramidkami kadagiti urnos.
Iti dayta a lugar, imbangonmi dagiti tolda ken ti guyoden ti lugan a balaymi tapno mamataud iti maysa a sentro a kuadrado a nailinged manipud iti ruar. Ti trailer nagserbi kas silid a pagadalanmi. Nagtataripnongkami iti uneg dayta maipaay iti nabaked a panagadal walo nga oras iti inaldaw iti 14 nga aldaw. Iti nalingedan a disso adda dagiti tugaw ken maysa a lamisaan, a naisagana di la ket ta adda dagiti di ninamnama a bisitami. Ket naaddaankami a talaga! Iti kakasta a tiempo inapresiarmi unay ti naayat a pannaranay dagiti pamiliami.
Bayat nga agklasklasekami, agbambantay met dagiti pamiliami. Iti daytoy a gundaway, ti mayor, nga isu met ti lokal a sekretario ti Partido Komunista, ti nasiputanda a sumangsang-at iti dalan agturong iti kakaykaywan nga ayanmi. Impisel ti guardia ti swits a naisilpo iti kable iti alarma idiay trailer. Dagdagus a rimmuarkami iti trailer ket nagtugawkami kadagiti naiyurnos a tugtugaw iti aglikmut ti lamisaan ket nangrugikami a nagnipis. Adda pay bote ti arak tapno agbalin a nakapapati ti parang. Nangipaay kadakami ti nainggayyeman nga isasarungkar ti mayor ken isut’ nagsubli nga awanan panagatap no ania a talaga ti mapaspasamak.
Dagiti klase ti Kingdom Ministry School ket naangay iti intero a pagilian manipud iti primavera ti 1962 agingga iti murdong ti 1965. Ti napalawa a pannakasanay nga inawatda sadiay, a nangiraman kadagiti impormasion no kasano a sarangten ti agdama a kasasaadmi idiay Makindaya nga Alemania, ti nangisagana kadagiti panglakayen maipaay iti panangaywanda iti panangasaba a trabaho. Tapno matabunuanda dagiti klase, saan laeng nga insakripisio dagiti panglakayen dagiti bakasionda no di ket inrisgoda met dagiti bagbagida iti pannakaibalud.
Dagiti Gunggona ti Eskuelaan
Siaannad a sipsiputan dagiti agtuturay dagiti ar-aramidmi, ket iti murdong ti 1965, kalpasan a ngangngani amin dagiti panglakayen ti nalpasen a nageskuela, pinadasda a pasardengen ti aramid ti organisasion. Tiniliwda dagiti 15 a Saksi a maibilbilang a mangidadaulo iti trabaho. Daytat’ nasayaat pannakaisaganana a tignay, a nagsaknap iti intero a pagilian. Manen, adut’ nangipagarup a sumardengen dagiti Saksi. Ngem buyogen tulong ni Jehova nairuamkami iti kasasaad ket intultuloymi ti trabahomi a kas idi.
Ti kangrunaan a namagbalin a posible daytoy ket isu ti pannakasanay nga inawat dagiti panglakayen iti Kingdom Ministry School ken dagiti singgalut ti panagtalek a napagkakamang baeten iti tinagiragsakda a panagtitimpuyog kabayatan dagitoy a klase. Ngarud, impakita ti organisasion ti kinaandurna. Anian a nagpateg a situtulnog a sinurotmi a siinget dagiti panangiwanwan ti organisasion!—Isaias 48:17.
Nagbalin a nalawag kadagiti simmaganad a bulbulan a ti sapasap a pananglipit dagiti agtuturay ti gobierno naaddaan awan nakaro nga epektona iti aramidmi. Kalpasan ababa a tiempo, nabaelanmi nga intultuloy dagiti klase ti Kingdom Ministry School. Iti kanito a madlaw dagiti agtuturay ti iyuungarmi, mapilitanda a mangbalbaliw kadagiti taktikada. Anian a balligi para ken Jehova!
Aktibo iti Ministerio
Iti dayta a tiempo dagiti grupomi iti Panagadal ti Libro ti Kongregasion ket buklen ti lima a tao. Tunggal maysa kadakami ti nakaawat kadagiti literaturami ti Biblia baeten iti daytoy panagadal iti libro nga urnos, ken ti panangasaba a trabaho ket naiyurnos manipud kadagitoy a babassit a grupo ti panagadal. Manipud rugi siak ken ni Regina ket binendisionan ni Jehova kadagiti adu a tao a nagtarigagay nga agadal ti Biblia.
Ti panagbalay-balay a serbisio ket naibagay tapno medio masalaknibankami manipud pannakadlaw wenno pannakatiliw. Sumarungkarkami iti maysa a direksion, kalpasanna labsanmi ti sumagmamano a balay sakbay a tumuktokkami iti sabali manen a ruangan. Iti maysa a balay maysa a babai ti nangawis kaniak ken ni Regina a sumrek. Salsalaysayenmi kenkuana ti maysa a tema ti Kasuratan idi a ti anakna a lalaki ket immuneg iti silid. Isu ket saan a nagpaspasalikawkaw.
“Nakitayo kadin ti Diosyo?” insaludsodna. “Tapno ammoyo, ti laeng makitak ti patiek. Aminen a diak makita ket awan serbina.”
“Diak patien dayta,” insungbatko. “Nakitam kadin ti utekmo? Isuamin nga aramidem ipabigbigna nga addaanka iti dayta.”
Siak ken ni Regina ti nangidatag kadagiti pangarigan dagiti sabsabali pay a bambanag a maawattayo uray ditay makita ida, kas iti koriente. Siaasikaso a nagimdeng ti agtutubo a lalaki, ket nairugi ti panangiyadal ti Biblia kenkuana ken ni nanangna. Agpadada a nagbalin a Saksi. Kinapudnona, 14 a tattao nga inyadalanmi ken ni baketko ti nagbalin a Saksi. Kagudua dayta a bilang ti nasarakanmi kabayatan dagiti panagbalay-balay nga isasarungkarmi, ket ti sabali a kagudua ket naam-ammomi a damo ida kabayatan ti impormal a panangasaba.
Iti kanito a naidauluanen a regular ti maysa a panagadal ti Biblia ken ibilangmi a mapagtalkanen dayta a tao, isut’ awisenmin kadagiti gimgimongmi. Ti kangrunaan nga utobenmi, nupay kasta, ket no ti maiyad-adalan ket pagpeggadenna ti talged ti ili ti Dios. Ngarud, no dadduma daytat’ makatawen sakbay nga awisenmi iti gimong ti maysa a maiyad-adalan ti Biblia, ken no maminsan at-atiddug pay. Malagipko ti maysa a lalaki a nakapasar iti maysa a rukod ti kinalatak; isu ket makibimbinnirngas kadagiti kangangatuan nga opisial iti Partido Komunista. Isut’ nagadal iti Biblia iti siam a tawen sakbay nga isu ket napalubosan a tumabuno kadagiti gimong! Ita daytoy a lalaki ket Kristiano a kabsattayon.
Umip-ipus Pay Laeng dagiti Agtuturay
Kalpasan ti 1965 awanen napasaranmi a sapasap a panangtiliw, ngem saankami met a napagtalna. Dagiti agtuturay siaannad pay laeng a palpaliiwendakami. Iti daytoy a tiempo nagbalinak a nainaig unay iti aramid ti organisasiontayo, gapuna nga immawatak iti naisangsangayan a panangpaliiw dagiti opisial. Di mabilang a daras nga innaladak maipaay iti pannakapalutpot, nga ipandak iti estasion ti polis ken pagsaludsodandak. “Mabalinmon ti makipinnakada iti wayawayam,” kunaenda. “Maipisokkan iti pagbaludan.” Ngem kankanayon a palubosandakto met laeng a pumanaw.
Idi 1972 dua nga opisial ti nangsarungkar kaniak ket di ginagara nga impadpadayawda ti organisasiontayo. Nabayag gayam nga agim-imdengdan iti Panagadal ti Pagwanawanan ti kongregasionmi. “Nabigbigmi a ti artikulo ket makasair,” inreklamoda. Naglawag a maseknanda maipapan iti panunoten dagiti sabsabali maipapan iti ideolohia a Komunista no mabasada ti artikulo a maut-utob. “Sabagay,” kunada, “Ti Pagwananwanan ket addaan lima wenno innem a milion a kopia a maiwarwaras, ken daytat’ mabasbasa kadagiti rumangrang-ay a pagilian. Dayta ket saan a basta nanumo laeng a babasaen.” Kunak iti bagik, ‘Anian a pudno dagita ibagbagayo!’
Idi 1972 addakamin iti sidong ti pannakaparit iti 22 a tawen, ket siaayat ken sisisirib nga inwanwannakami ni Jehova. Siaannad a sinurotmi dagiti pammilinna, ngem daytat’ sabali pay a 18 a tawen sakbay a dagiti Saksi idiay Makindaya nga Alemania ket mapatganda iti legal a pannakabigbig. Anian ti yamanmi kadagiti nakaskasdaaw a wayawaya a tagtagiragsakenmi ita tapno agdayaw iti Diostayo, ni Jehova!—Kas insalaysay ni Helmut Martin.