Salimetmetantay a Naimbag ti Napateg a Pammatitayo!
“Kadagidiay nakagun-od iti pammati, a naibilang kadakami iti maipada a pribilehio.”—2 PEDRO 1:1.
1. Ania ti imbaga ni Jesus kas pammakdaar kadagiti apostolna, ngem ania ti impalangguad ni Pedro?
ITI rabii sakbay ti ipapatay ni Jesus, kinunana nga isu ket panawanto dagiti amin nga apostolna. Impalangguad ti maysa kadakuada, ni Pedro: “Uray no amin dagiti dadduma maitibkolda mainaig kenka, diakto pulos maitibkol!” (Mateo 26:33) Ngem ammo ni Jesus a saanto a kasta ti mapasamak. Dayta ti gapuna a kinunana ken Pedro iti daydi met la a gundaway: “Immararawak maipaay kenka tapno ti pammatim di agkapuy; ket sika, apaman a makapagsublika, pabilgem dagiti kakabsatmo.”—Lucas 22:32.
2. Iti laksid ti sobra a talek ni Pedro, ania ti inaramidna a mangipakita a nakapsut ti pammatina?
2 Ni Pedro, a sobra ti talekna iti pammatina, pinaglikudanna ni Jesus iti daydi met la a rabii. Namitlo nga inlibakna ni Kristo! (Mateo 26:69-75) Idi ‘nakapagsublin,’ kas man la agkalkallangogan iti lapayagna ti sasao ti Apona a, “pabilgem dagiti kakabsatmo.” Dakkel ti epekto dayta a pammalagip iti nabatbati a paset ti panagbiag ni Pedro, kas mapaneknekan kadagiti dua a suratna, a naitalimeng iti Biblia.
No Apay a Nagsurat ni Pedro
3. Apay a pinutar ni Pedro ti umuna a suratna?
3 Agarup 30 a tawen kalpasan ti ipapatay ni Jesus, pinutar ni Pedro ti umuna a suratna, nga inturongna kadagiti kakabsatna sadi Ponto, Galacia, Capadocia, Asia, ken Bitinia, luglugar a mangbukel ita iti makin-amianan ken makinlaud a Turkey. (1 Pedro 1:1) Awan duadua a nairaman kadagidiay sinuratan ni Pedro dagiti Judio, a ti dadduma kadakuada nagbalin a Kristiano idi Pentecostes 33 K.P. (Aramid 2:1, 7-9) Adu idi dagiti Gentil a naglak-am kadagiti nakaro a suot iti ima dagiti bumusbusor. (1 Pedro 1:6, 7; 2:12, 19, 20; 3:13-17; 4:12-14) Isu a sinuratan ni Pedro dagitoy a kakabsat tapno paregtaenna ida. Panggepna a tulongan ida nga umawat iti “pagtungpalan ti pammati[da], ti pannakaisalakan dagiti kararua[da].” Gapuna, iti pangserra a pammalagipna, indagadagna: “Agtakderkayo a bumusor [iti Diablo], natibker iti pammati.”—1 Pedro 1:9; 5:8-10.
4. Apay a pinutar ni Pedro ti maikadua a suratna?
4 Di nagbayag, nagsurat manen ni Pedro kadagitoy a Kristiano. (2 Pedro 3:1) Apay? Agsipud ta napegpeggad ita ti kasasaad. Adda dagiti imoral a tattao a mangpadpadas a mangitandudo iti narugit nga aramidda kadagiti manamati ken mangallilaw kadagiti dadduma! (2 Pedro 2:1-3) Maysa pay, namakdaar ni Pedro maipanggep kadagiti managuyaw. Nadakamatna iti umuna a suratna a “ti panungpalan dagiti isuamin a bambanag immasidegen,” ket ita agparang nga uy-uyawen ti dadduma ti kasta a kapanunotan. (1 Pedro 4:7; 2 Pedro 3:3, 4) Usigentayo ti maikadua a surat ni Pedro ket kitaentayo no kasanona a pinabileg dagiti kakabsat nga agtalinaed a natibker iti pammati. Iti daytoy umuna nga artikulo, usigentayo ti 2 Pedro kapitulo 1.
Ti Panggep ti Kapitulo 1
5. Kasano nga insagana ni Pedro dagiti agbasa para iti pannakasalaysay dagiti problema?
5 Saan a dinakamat a dagus ni Pedro dagiti serioso a problema. Imbes ketdi, inwayaanna ti pannakasalaysay dagitoy a problema babaen ti panangparayrayna iti panangipateg dagiti agbasbasa iti inawatda idi nagbalinda a Kristiano. Impalagipna kadakuada dagiti nakaskasdaaw a kari ti Dios ken ti kinamapangnamnamaan dagiti padto ti Biblia. Inaramidna daytoy babaen ti panangdakamatna iti panagbalbaliw ti langa ni Jesus, ti sirmata a nakitana a mismo maipapan iti kaadda ni Kristo iti turay ti Pagarian.—Mateo 17:1-8; 2 Pedro 1:3, 4, 11, 16-21.
6, 7. (a) Ania ti maadaltayo iti introduksion ti surat ni Pedro? (b) No mamalakadtayo, ania a panangamin ti mabalin a makatulong no dadduma?
6 Adda kadi maadaltayo iti introduksion ni Pedro? Saan kadi a nalaklaka nga awaten ti balakad no ipalagiptayo pay nga umuna kadagiti balbalakadantayo dagiti naindaklan a banag nga aramidento ti Pagarian nga in-inanamaentay amin? Ket ti ngay panangestoria iti personal a kapadasan? Nalabit, kalpasan ti ipapatay ni Jesus, sangkasarita ni Pedro ti nakitana a sirmata maipapan iti nadayag a kaadda ni Kristo iti Pagarian.—Mateo 17:9.
7 Laglagipenyo met nga idi pinutar ni Pedro ti maikadua a suratna, mabalin a sisasaknap a nailikmuten ti Ebanghelio ni Mateo ken ti surat ni apostol Pablo kadagiti taga Galacia. Isu a nagdidinnamagan la ketdi dagiti kasadaran ni Pedro dagiti nagkurkuranganna kasta met ti kinamatalekna. (Mateo 16:21-23; Galacia 2:11-14) Ngem saan nga inikkat daytoy ti wayawayana nga agsao. Kinapudnona, nalabit a daytoy ti namagbalin iti suratna nga ad-adda a makaallukoy kadagidiay sipapanunot kadagiti pagkapuyanda. Gapuna, no tultulongantayo dagidiay addaan parikut, saan kadi a mabalin nga epektibo ti panangamin nga uray datayo agbidduttayo met?—Roma 3:23; Galacia 6:1.
Makapabileg a Kablaaw
8. Iti ania nga anag a mabalin nga inaramat ni Pedro ti sao a “pammati”?
8 Usigenyo ita ti kablaaw ni Pedro. Dinakamatna a dagus ti maipapan iti pammati, nga inawaganna dagiti agbasbasa kas “dagidiay nakagun-od iti pammati, a naibilang kadakami iti maipada a pribilehio.” (2 Pedro 1:1) Ti ebkas ditoy a “pammati” mabalin a kaipapananna “natibker a panangallukoy” ken tuktukoyenna ti pakabuklan ti Nakristianuan a pammati wenno sursuro, nga iti Kasuratan maawagan no dadduma iti “kinapudno.” (Galacia 5:7; 2 Pedro 2:2; 2 Juan 1) Iti daytoy nga anag a masansan a maaramat ti sao a “pammati” imbes a ti kadawyan nga anag a panagtalek wenno kompiansa iti maysa a tao wenno banag.—Aramid 6:7; 2 Corinto 13:5; Galacia 6:10; Efeso 4:5; Judas 3.
9. Apay a sigurado a makaliwliwa kadagiti Gentil ti kablaaw ni Pedro?
9 Makaliwliwa la ketdi ti kablaaw ni Pedro kadagiti Gentil a nakabasa iti suratna. Saan idi nga ugali dagiti Judio ti makilangenlangen kadagiti Gentil, linalaisda pay ketdi ida, ket dagiti Gentil idumduma idi dagiti Judio a nagbalin a Kristiano. (Lucas 10:29-37; Juan 4:9; Aramid 10:28) Kaskasdi, nupay nayanak a Judio ni Pedro ken maysa nga apostol ni Jesu-Kristo, kinunana a dagiti agbasbasa—Judio ken Gentil—maymaysa ti pammatida ken tagtagiragsakenda ti isu met laeng a pribilehio a naited kenkuana.
10. Ania ti maadaltayo iti kablaaw ni Pedro?
10 Panunotenyo dagiti nagsayaat a leksion a maadaltay ita iti kablaaw ni Pedro. Saan a mangidumduma ti Dios; dina isalsalumina ti maysa a puli wenno nasionalidad. (Aramid 10:34, 35; 11:1, 17; 15:3-9) Kas insuro ni Jesus a mismo, agkakabsat amin a Kristiano, ket awan koma kadatayo ti mangibilang iti bagina a natantan-ok. Maysa pay, ipaganetget ti kablaaw ni Pedro a datayo ket pudno a maysa a sangalubongan a panagkikinnabsatan, nga addaan iti pammati a ‘maipada iti pribilehio’ ni Pedro ken dagiti padana idi nga apostol.—Mateo 23:8; 1 Pedro 5:9.
Pannakaammo ken Dagiti Kari ti Dios
11. Kasaruno ti kablaawna, aniada a napapateg a banag ti impaganetget ni Pedro?
11 Kalpasan ti kablaawna, insurat ni Pedro: “Ti di kaikarian a kinamanangaasi ken talna rumang-ay koma kadakayo.” Kasano a rumang-ay kadatayo ti di kaikarian a kinamanangaasi ken talna? “Babaen ti umiso a pannakaammo iti Dios ken ni Jesus nga Apotayo,” insungbat ni Pedro. Sana kinuna: “Ti nadibinuan a pannakabalinna intedna a sibubulos kadatayo dagiti isuamin a bambanag a mainaig iti biag ken nadiosan a debosion.” Ngem kasanotay a magun-od dagitoy a napapateg a banag? “Babaen ti umiso a pannakaammo iti daydiay nangayab kadatayo babaen iti dayag ken naimbag a kababalin.” Gapuna, namindua nga impaganetget ni Pedro a nasken ti umiso a pannakaammo iti Dios ken iti Anakna.—2 Pedro 1:2, 3; Juan 17:3.
12. (a) Apay nga inyunay-unay ni Pedro ti kinapateg ti umiso a pannakaammo? (b) Tapno masagraptayo dagiti kari ti Dios, ania ti masapul nga umuna pay a naaramidtayon?
12 Dagiti “ulbod a mannursuro” a maipanggep kadakuada namakdaar ni Pedro iti kapitulo 2 agaramatda iti “parparbo a sasao” a pangallilaw kadagiti Kristiano. Iti kastoy a wagas, gay-atenda nga allukoyen ida nga agsubli iti imoralidad a nakaruk-atanda. Nakaam-amak ti pagbanagan ti asinoman a naisalakanen babaen ti “umiso a pannakaammo iti Apo ken Manangisalakan a ni Jesu-Kristo” ngem tumulok iti kasta a panangallilaw. (2 Pedro 2:1-3, 20) Nalawag a kas panangipakauna iti pannakasalaysayto daytoy a problema, inyunay-unay ni Pedro iti pangrugian ti suratna ti paset ti umiso a pannakaammo iti panangsalimetmet iti nadalus a takder iti imatang ti Dios. Kinuna ni Pedro a ti Dios “sibubulos nga intedna kadatayo dagiti napateg ken naindaklan unay a karkari, tapno babaen kadagitoy agbalinkayo a makiraman iti nadibinuan a nakaparsuaan.” Ngem, tapno masagraptayo dagitoy a kari, a napateg a paset ti pammatitayo, kuna ni Pedro a masapul nga umuna pay a “nakalapsut[tayon] manipud iti panagrupsa nga adda iti lubong babaen iti derrep.”—2 Pedro 1:4.
13. Ania ti determinado a salimetmetan a naimbag dagiti napulotan a Kristiano ken ti “sabsabali a karnero”?
13 Kasanot’ panangmatmatyo kadagiti kari ti Dios? Kas kadi iti panangmatmat ti natda kadagiti napulotan a Kristiano? Idi 1991, ni Frederick Franz, a presidente idi ti Watch Tower Bible and Tract Society, a nagserbi iti amin-tiempo a ministerio iti nasurok a 75 a tawen, inyebkasna ti rikna dagidiay addaan namnama a makipagturay ken Kristo: “Natibkertay pay laeng agingga iti daytoy nga oras, ket agtalinaedtayo a natibker agingga nga aktual a paneknekan ti Dios nga isu ket napudno kadagiti ‘napateg ken naindaklan a karina.’” Siinanama ni Brother Franz iti kari ti Dios maipapan iti nailangitan a panagungar, ket sinalimetmetanna a naimbag ti pammati agingga iti ipapatayna iti edad a 99. (1 Corinto 15:42-44; Filipos 3:13, 14; 2 Timoteo 2:10-12) Kasta met, riniwriw ti mangsalsalimetmet a naimbag iti pammati, a sipapanunotda iti kari ti Dios maipapan iti naindagaan a paraiso a pagbiaganto nga agnanayon dagiti tattao iti kinaragsak. Maysaka kadi kadagitoy?—Lucas 23:43; 2 Pedro 3:13; Apocalipsis 21:3, 4.
Panagtignay a Mayannurot Kadagiti Kari ti Dios
14. Apay nga inlista ni Pedro ti naimbag a kababalin kas umuna a galad nga inayon iti pammati?
14 Bigbigentay kadi ti utangtayo a naimbag a nakem iti Dios gapu iti inkarina? No kasta, kinuna ni Pedro a rebbeng nga ipakitatayo dayta. “Wen, gapu itoy met laeng a rason” (agsipud ta inted ti Dios kadatayo dagiti nakapatpateg a kari), rebbengna a sipapasnek nga agtignaytayo. Di mabalin a mapnektayon iti basta pannakaadda ti pammati wenno basta pannakaammo iti kinapudno iti Biblia. Saan nga umdas dayta! Nalabit nga idi kaaldawan ni Pedro, sangkasao dagiti dadduma iti kongregasion ti maipapan iti pammati ngem makiramramanda kadagiti imoral nga aramid. Nasken a naimbag ti kababalinda, gapuna indagadag ni Pedro: “Inayonyo iti pammatiyo ti naimbag a kababalin.”—2 Pedro 1:5; Santiago 2:14-17.
15. (a) Apay a nailista ti pannakaammo kalpasan ti naimbag a kababalin kas galad nga inayon iti pammati? (b) Aniada pay a galad ti tumulong kadatayo a mangsalimetmet a naimbag iti pammati?
15 Kalpasan ti panangdakamatna iti naimbag a kababalin, inlista ni Pedro ti innem pay a galad a masapul nga itipon, wenno inayon, iti pammatitayo. Nasken ti tunggal maysa kadagitoy tapno ‘makapagtakdertayo a sititibker iti pammati.’ (1 Corinto 16:13) Gapu ta ‘tirtiritiren [dagiti apostata] ti Kasuratan’ ken agisaksaknapda kadagiti ‘makaallilaw a sursuro,’ insaruno a dinakamat ni Pedro a nasken ti pannakaammo, a kunana: “Iti naimbag a kababalinyo [inayonyo] ti pannakaammo.” Sana intuloy: “Iti pannakaammoyo [inayonyo] ti panagteppel, iti panagteppelyo ti panagibtur, iti panagibturyo ti nadiosan a debosion, iti nadiosan a debosionyo ti nainkabsatan a panagayat, iti nainkabsatan a panagayatyo ti ayat.”—2 Pedro 1:5-7; 2:12, 13; 3:16.
16. Ania ti mapasamak no mainayon iti pammati dagiti galad nga inlista ni Pedro, ngem ania ti mapasamak no saan a mainayon dagitoy?
16 Ania ti mapasamak no mainayon iti pammatitayo dagitoy pito a banag? “No dagitoy a bambanag addada kadakayo ken aglippiasda,” kinuna ni Pedro, “lapdandanto ti panagbalinyo a di aktibo wenno di nabunga maipapan iti umiso a pannakaammo ken ni Apotayo a Jesu-Kristo.” (2 Pedro 1:8) Iti sabali a bangir, kuna ni Pedro: “No dagitoy a bambanag awanda iti asinoman, isu ket bulsek, ikidkidemna dagiti matana iti lawag, ken nagbalin a mananglipat iti pannakadalusna kadagiti nabayagen a basbasolna.” (2 Pedro 1:9) Imutektekanyo ta saan nga inaramat ditoy ni Pedro ti “dakayo” ken “tayo” no di ket “asinoman,” “isu,” ken “na.” Nupay nakalkaldaang ta bulsek, mananglilipat, ken narugit dagiti dadduma, siaayat a di imparipirip ni Pedro a ti agbasbasa ket maysa kadagitoy.—2 Pedro 2:2.
Panangpabileg Kadagiti Kakabsatna
17. Ania ti makagapu a sidudungngo nga inkalikagum ni Pedro nga aramidentayo “dagitoy a bambanag”?
17 Tangay nalabit ammona a nalaka a maallilaw dagiti kabbaro, sidudungngo a pinaregta ida ni Pedro: “Kakabsat, ad-adda pay nga aramidenyo ti amin a kabaelanyo a pagbalinen a sigurado maipaay iti bagbagiyo ti pannakaayab ken pannakapiliyo; ta no itultuloyyo nga aramiden dagitoy a bambanag dikayto pulos mapaay.” (2 Pedro 1:10; 2:18) Dakkel a gunggona ti sagrapen dagiti napulotan a Kristiano a manginayon kadagitoy pito a banag iti pammatida, kas kuna ni Pedro: “Maipaayto a sibabaknang kadakayo ti iseserrek iti agnanayon a pagarian ti Apo ken Manangisalakantayo a ni Jesu-Kristo.” (2 Pedro 1:11) Umawatto dagiti “sabsabali a karnero” iti agnanayon a tawid iti naindagaan a pagturayan ti Pagarian ti Dios.—Juan 10:16; Mateo 25:33, 34.
18. Apay nga agannayas ni Pedro a ‘mangpalagip a kanayon’ kadagiti kakabsatna?
18 Sipapasnek a kayat ni Pedro ti kasta a naindaklan a gunggona para kadagiti kakabsatna. “Gapu itoy a rason,” insuratna, “madadaanakto a kanayon a mangipalagip kadakayo kadagitoy a bambanag, nupay ammoyo ida ken sititibker a naipasdekda iti kinapudno.” (2 Pedro 1:12) Inaramat ni Pedro ti Griego a sao nga ste·riʹzo, a naipatarus ditoy kas ‘sititibker a naipasdek’ ngem nayulog kas ‘pabilgen’ iti pammalagip idi ni Jesus ken Pedro: “Pabilgem dagiti kakabsatmo.” (Lucas 22:32) Ti pannakaaramat dayta a sao mabalin nga ipasimudaagna a sipapanunot ni Pedro iti nabileg a pammalagip kenkuana ni Apona. Kuna itan ni Pedro: “Ibilangko nga umiso, bayat nga addaak itoy a tabernakulo [natauan a bagi], a parayrayenkayo babaen ti panangpalagip kadakayo, ta kas pagaammok a ti pannakaikkat ti tabernakulok ket dandanin.”—2 Pedro 1:13, 14.
19. Ania a tulong ti kasapulantay ita?
19 Nupay siaayat a kinuna ni Pedro a “sititibker a naipasdek iti kinapudno” dagiti agbasbasa, ammona a mabalin a marakrak ti pammatida. (1 Timoteo 1:19) Tangay ammona a dandanin matay, pinabilegna dagiti kakabsatna babaen ti panangdakamatna kadagiti banag a malaglagipdanto tapno agtalinaedda a natibker iti naespirituan. (2 Pedro 1:15; 3:12, 13) Kasta met, kasapulantay ita ti naynay a pammalagip tapno agtalinaedtayo a natibker iti pammati. Asinotay man wenno uray kasano ti kabayagtayon iti kinapudno, ditay mabalin a liwayan ti regular a panagbasa iti Biblia, personal a panagadal, ken itatabuno kadagiti gimong ti kongregasion. Dagiti dadduma agpambarda iti saanda nga itatabuno, a kunada a nabambannogda wenno maulit-ulit wenno makauma ti maad-adalda kadagiti gimong, ngem ammo ni Pedro a nakalaklaka a mapukaw ti pammati ti asinoman kadatayo no sobra ti talektayo iti bagitayo.—Marcos 14:66-72; 1 Corinto 10:12; Hebreo 10:25.
Natibker a Pakaibatayan ti Pammatitayo
20, 21. Kasano a ti panagbalbaliw ti langa ni Jesus pinabilegna ti pammati ni Pedro ken dagiti agbasa kadagiti suratna, a pakairamanantay ita?
20 Naibatay laeng aya ti pammatitayo iti nagsayaat pannakasangalna a sarsarita? “Saan,” inyunay-unay ni Pedro, “saan a babaen ti panangsurot kadagiti nalaing pannakapartuatna nga ulbod a sarsarita a pinakaammuandakayo iti pannakabalin ken kaadda ni Apotayo a Jesu-Kristo, no di ket babaen ti pannakasaksi iti kinatan-okna.” Kadua idi ni Jesus da Pedro, Santiago, ken Juan idi nakitada iti sirmata ti kaaddana iti turay ti Pagarian. Inlawlawag ni Pedro: “Inawatna ti dayaw ken dayag manipud iti Dios nga Ama, idi a dagiti sasao a kas kadagitoy naipaayda kenkuana babaen iti natan-ok a dayag: ‘Daytoy ti anakko, ti dungdunguek, isu nga inanamongak a mismo.’ Wen, dagitoy a sasao nangngegmi a naipaay manipud langit bayat nga addakami a naikuyog kenkuana idiay nasantuan a bantay.”—2 Pedro 1:16-18.
21 Idi nakita da Pedro, Santiago, ken Juan daydi a sirmata, nagbalin la ketdi a pudpudno kadakuada ti Pagarian! “Gapu itoy,” kinuna ni Pedro, “addaankami iti naimpadtuan a sao a napagbalin nga ad-adda a sigurado; ket naimbag ti ar-aramidenyo iti panangimdengyo iti dayta.” Wen, dagiti agbasa iti surat ni Pedro, a pakairamanantayo ita, adda napigsa a rasonda nga agimdeng kadagiti padto maipapan iti Pagarian ti Dios. Iti ania a wagas a nasken nga agimdengtayo? Sumungbat ni Pedro: “Kas iti pagsilawan nga agsilsilnag iti nasipnget a disso, agingga nga agbannawag ti aldaw ket lumgak ti baggak, kadagiti pusoyo.”—2 Pedro 1:19; Daniel 7:13, 14; Isaias 9:6, 7.
22. (a) Iti ania a nakasagana koma a kanayon dagiti pusotayo? (b) Kasano ti panagimdengtayo iti naimpadtuan a sao?
22 Nasipnget ti pusotayo no awan ti lawag ti naimpadtuan a sao. Ngem babaen ti panagimdeng iti dayta, kanayon a nakasagana ti puso dagiti Kristiano iti panagbannawag ti aldaw nga ileleggak ti “baggak,” ni Jesu-Kristo, iti nadayag a Pagarianna. (Apocalipsis 22:16) Kasano ti panagimdengtay ita iti naimpadtuan a sao? Babaen ti panagadal iti Biblia, panagsagana ken pannakipaset kadagiti gimong, ken ‘panangutob kadagitoy a bambanag, ken pannakaipamaysa kadakuada.’ (1 Timoteo 4:15) Tapno agbalin ti naimpadtuan a sao a kas silaw a manglawag iti “nasipnget a disso” (ti pusotayo), bay-antayo nga apektarannatayo a naan-anay—dagiti tarigagay, rikna, motibo, ken kalattayo. Nasken nga adalentayo ti Biblia, ta ginibusan ni Pedro ti kapitulo 1: “Awan ti padto ti Kasuratan nga agtaud iti aniaman a kabukbukodan a panangipaulog. Ta ti padto saan a naiyeg uray kaano babaen ti pagayatan ti tao, no di ket dagiti tattao nagsaoda manipud iti Dios bayat nga idaldalan ida ti nasantuan nga espiritu.”—2 Pedro 1:20, 21.
23. Iti ania nga insagana ti umuna a kapitulo ti 2 Pedro dagiti agbasa?
23 Iti umuna a kapitulo ti maikadua a suratna, inikkannatay ni Pedro iti nabileg a pakagutugotan a mangsalimetmet a naimbag iti napateg a pammatitayo. Nakasaganatay itan a mangusig kadagiti sumaruno a serioso a banag. Salaysayen ti sumaganad nga artikulo ti kapitulo 2 ti 2 Pedro, nga iti dayta sinango ti apostol ti parikut maipanggep kadagiti imoral nga impluensia a nakastrek kadagiti kongregasion.
Malagipyo Kadi?
◻ Apay nga impaganetget ni Pedro ti kinapateg ti umiso a pannakaammo?
◻ Ania ti mabalin a makagapu a nailista ti naimbag a kababalin kas umuna a galad nga inayon iti pammati?
◻ Apay nga agannayas ni Pedro a mangpalagip a kanayon kadagiti kakabsatna?
◻ Ania ti impaay ni Pedro a natibker a pakaibatayan ti pammatitayo?
[Ladawan iti panid 9]
Nupay adda dagiti pagkapuyan ni Pedro, dina tinallikudan ti pammatina