Sangalubongan a Panagkaykaysa—Kasano a Mapasamak?
KAS iti daanen a patakder a daddadaelen dagiti awanan-pannakaseknan nga agab-abang, maitutop ti agdama a sistema ti lubong iti maymaysa a banag—rebbaen ken sukatan. Daytoy ket saan a basta maysa laeng a sirmata dagiti agipadpadto iti pannakadadael. Sigun iti Biblia, daytoy ti kakaisuna a realistiko a panangmatmat. Apay?
Saan a natalged dagiti pundasion ti agdama nga urnos iti lubong. An-anayen ken bukbukboken ti intero a pasdek. Aglatlati ti balabala a landok. Agrakayan dagiti diding. Aglaplapiukot ti atep. Agtedtedted dagiti tubo ti danum. Adda depekto ken napeggad ti sistema ti koriente. Kanayon nga agaapa dagiti aggigian ken kasta unay ti panangperdida iti intero a patakder. Ti intero a patakder ken ti arubayanna ket napno iti peste ket mabalin a makapapatay ken makadangran.
“Agsalsala iti Ngarab ti Tanem”
Gapu iti di-agsarday a napolitikaan a panagbibinnusor, kinaagum, iraraut, ken nauneg-pannakairamutna a guranggura gapu iti tribu ken puli, “ti intero a sangatauan,” kas kinuna ni Gwynne Dyer, “agsalsala iti ngarab ti tanem.” Iti intero a lubong, dagiti determinado a minoria—dagiti grupo a mangpilpilit, makidangdangadang maipaay iti wayawaya, sindikato, internasional a terorista, ken dadduma pay—itungtungpalda dagiti inaagum a planoda ken no tarigagayanda, agparang a kabaelanda a dadaelen ti aniaman a posibilidad para iti talna iti lubong. Kas kadagiti nariribuk nga agab-abang, kabaelanda nga aramiden a nakaay-ay-ay ti biag para iti siasinoman.
Ngem, sigun iti adu a komentarista, saan laeng a dagiti bumusbusor a grupo wenno mangrirriribuk nga indibidual ti manglaplapped iti sangalubongan a panagkaykaysa. Ti kadakkelan a lapped isu ti nasion-estado a mismo. Dagiti agbukbukod a nasion, kuna ti mannurat maipapan iti gubat a ni S. B. Payne, Jr., ket tumaud iti “maysa a kasasaad ti internasional nga anarkia.” Aramidenda ti aniaman a maipaay iti pagimbagan ti pagilianda, a dida unay wenno pulos a dida ikabkabilangan ti sabsabali. Kas resultana, iti intero a historia “ti maysa a tao addaan pannakabalin iti sabali a maipaay iti pagdaksanna.”—Eclesiastes 8:9.
Pudno, medio nagballigi ti dadduma a nasional a gobierno a nangparmek iti kinaawan hustisia ken panangirurumen iti las-ud ti teritoriada ken, uray kaskasano, iti nagbabaetan dagiti nasion. Adda dagiti tiempo a makaipasdekda uray kaskasano iti internasional a panagkaykaysa. Ngem uray nagkaykaysa ti dadduma a nasion a mangsango iti nasion a rumaut, masansan nga adda panagsuspetsa nga agtignayda gapu iti kabukbukodanda a pagimbagan imbes a gapu iti pudpudno a panangisakit kadagiti sabsabali. Kinapudnona, awan ti nasaknap, manayon a solusion dagiti gobierno ti tao iti sangalubongan a pannakawarawara. Kinuna ni Gwynne Dyer: “Ti kapanunotan nga amin a nasion iti lubong ket agkaykaysa a manglapped wenno mangdusa iti iraraut ti agbukbukod a pagilian ket nasayaat a prinsipio, ngem asino ti makasiguro iti rumaut, ken asino ti manungsungbat iti kuarta ken biag a mabalin a kasapulan tapno mapasardeng?”
Siempre, posible laeng ti panangraut ti maysa a nasion iti sabali no ti kaaduan iti umilina saanda a busoren dayta nga iraraut. Maulit-ulit nga ipakita ti historia a saan laeng nga iti sumagmamano nga “agbukbukod a nasion” a supsuportaran ti umili dagiti liderda, umiso man wenno saan. Kinapudnona, kastoy ti inaramid ti kaaduan nga agnanaed iti daga. Kuna ti magasin a Time a basta sursurotenda dagiti “kinaulbod, ubbaw a karkari ken propaganda,” dagiti napolitikaan ken narelihiosuan a lider.
Rubrubroban ti nasionalismo ti rikrikna dagiti makunkuna a nainkalitegan ken mannakipagrikna a tattao ken tinignayna ida nga agaramid kadagiti makarimon a krimen maibusor kadagiti lallaki, babbai, ken ubbing a sabali ti nasionalidadda. Kas pagarigan, maipanggep iti Gubat Sangalubongan I, inkomento ti historiador a ni J. M. Roberts: “Ti maysa kadagiti arig burburtia ti 1914 ket iti tunggal pagilian adu a tattao, manipud iti amin a partido, pammati ken puli, ti agparang a sitatallugod ken siraragsak a nagturong iti paggugubatan, ket makapasiddaaw daytoy.” Nakaadal kadi dagiti tattao sipud idi? Saan! Ti kinadamsak ti “bulsek a nasionalismo,” kas panangawag ti periodista a ni Rod Usher, agtultuloy a mangdaddadael iti aniaman a gundaway ti sangalubongan a panagkaykaysa.
Dagiti Di Makita nga Agtigtignay a Puersa
Ngem, adda dakdakkel a lapped iti sangalubongan a panagkaykaysa. Ipalgak ti Biblia nga adda dagiti di makita nga agtigtignay a puersa. Naipabigbig dagitoy kas ni Satanas a Diablo ken dagiti pasurotna, dagiti sairo. Sigun iti Biblia, ni Satanas ti “dios daytoy a sistema ti bambanag [a] binulsekna ti pampanunot dagiti di manamati,” tapno “ti nadayag a naimbag a damag maipapan ken Kristo” saan nga aglawag kadakuada.—2 Corinto 4:4; Apocalipsis 12:9.
Siempre, saan daytoy a mangwayawaya kadagiti indibidual iti responsabilidad iti bukodda nga aramid. Ngem ilawlawagna no apay a dagiti gobierno ti tao pulos a dida makaipasdek iti pudpudno a nagkaykaysa a lubong. Agingga nga agtultuloy nga adda ni Satanas a Diablo, impluensiaanna dagiti lallaki ken babbai a mangsukay iti aw-awagan ti Biblia a “dagiti aramid ti lasag,” a pakairamanan ti ‘guranggura, ringgor, rinnupir, ken pannakabingbingay.’—Galacia 5:19-21.
Sangalubongan a Gobierno
Ania, no kasta, ti solusion? Ag-pitogasut a tawenen ti napalabas, ti nalatak nga Italiano a dumadaniw ken pilosopo a ni Dante impatuldona ti sungbat. Kinunana a ti laeng sangalubongan a gobierno ti makaipanamnama iti talna ken panagkaykaysa ti sangatauan. Iti adu a tao ti panangnamnama iti aniaman a kita ti sangalubongan a gobierno ket maysa laeng nga arapaap, a di mabalin a pangisaadan iti pudpudno a panagtalek. “Ti sangalubongan a gobierno,” kuna ti nadakamat nga autor a ni Payne, “ket imposible iti daytoy a periodo ti historia.” Apay? Agsipud ta aniaman a naballigi a sangalubongan a gobierno kasapulan nga ipanamnamana ti dua a banag nga agparang a di pulos kabaelan ti tao, nga isu dagitoy: “pagpatinggaen ti sangalubongan a gobierno ti gubat ken ti sangalubongan a gobierno saan nga agbalin a sangalubongan a panangirurumen.”
Di pagduaduaan nga awan aniaman a gobierno ti tao a makaaramid iti daytoy. Ngem, ti Pagarian ti Dios kadagiti ima ni Jesu-Kristo, kabaelanna ken ikkatennanto ti gubat. (Salmo 46:9, 10; Mateo 6:10) Kinapudnona, ikkatennanto amin a mangisungsungsong iti gubat. Impasimudaag ni propeta Daniel nga iti ngudo ti intuding ti Dios a panawen para iti panangituray ti tao iti daga, ti panangituray ti tao ‘mabingbingayto’ kas iti “landok a nalaokan iti damdamilien.” (Daniel 2:41-43) Agtungpalto daytoy iti politikal a pannakawarawara ken di maliklikan a panagbibinnusor. Nupay kasta, kinuna ni Daniel a ti Pagarian ti Dios “burakennanto ken ibusennanto amin dagitoy [a nasionalistiko ken nabingaybingay] a pagpagarian,” wenno gobierno, a suktanna dagitoy iti nabayagen nga ur-urayentayo a Pagarianna iti sidong ni Jesu-Kristo.—Daniel 2:44.
Awan serserbi ti panangpatanor iti nasayaat nga aglawlaw para kadagiti tao no ti daga ket agtultuloy a pagnaedan dagiti mananggundaway nga indibidual a mamagbalin a nakaay-ay-ay iti biag dagiti sabsabali. Nupay kasta, “dagiti agaramid iti dakes magessatdanto.” (Salmo 37:1, 2, 9, 38; Proverbio 2:22) Gapuna, ikkatento ni Kristo amin a mangigagara a manglaksid kadagiti pagalagadan ti Dios wenno mangsuporta kadagiti manangriribuk nga autoridad iti lubong. Dadaelennanto amin dagidiay mangdaddadael iti daytoy a planeta. Inkari ti Dios nga ‘iyegnanto iti pannakadadael dagidiay mangdaddadael iti daga.’—Apocalipsis 11:18.
Saanto daytoy nga agbalin a sangalubongan a panangirurumen. Agtignayto ni Jesu-Kristo “gapu iti pudno ken kinaemma ken kinalinteg” inton paglalasinenna dagiti naimbag ken dakes. (Salmo 45:3, 4; Mateo 25:31-33) Saan met daytoy a basta makadangran ken makadadael, panangabusar iti bileg. Saan! Saan daytoy a kas iti napintas a daan a patakder a dadaelen ti naagum a developer iti daga. Ad-adda nga agbalinto daytoy a kas iti panangrebba iti narukop ken marmargaay a patakder tapno mangiwaya iti makaay-ayo ken nadalus nga aglawlaw.
Ngem dagiti ngay di makita a puersa a nangpataud iti kasta a pannakawarawara iti napalabas? Nawayadanto pay kadi a sumrek iti daytoy baro a sistema tapno dagiti agnaed ditoy rugianda manen ti panangdadael, a makidangadangda kadagiti padada nga agnanaed ken aramidenda a nakaay-ay-ay ti biag para iti amin? Saan. Saanton a maulit ken naan-anayto daytoy a panangpapanaw ken panangurnos. “Ti tuok dinto bumangon iti maikadua a daras.”—Nahum 1:9.
Inyasping ti Biblia ti naan-anay a pannakadadael ni Satanas iti panangpuor iti basura. Kunaenna a “ti Diablo a nangiyaw-awan [kadagiti agnaed iti daga] naitappuak iti danaw nga apuy ken asupre.” (Apocalipsis 20:10) Anian a maitutop a panangiladawan! Agasenyo, panangdadael a nayasping saan laeng nga iti bassit nga insinerador nga addaan laeng iti limitado a kabaelan no di ket iti sibubukel a danaw nga apuy, a mangalun-on ken mangpukaw iti amin a banag a dakes ken mangtulaw. Awan uray maysa, tao man wenno sairo, ti mapalubosanto nga agtultuloy a mangaramid kadagiti banag a mamagpeggad iti urnos ti uniberso, a mangsalungasing kadagiti pagalagadan ti Dios iti umiso ken dakes, wenno mangparigat iti padada a tao. Mapukawto amin a mangdaddadael iti panagkaykaysa!—Salmo 21:9-11; Sofonias 1:18; 3:8.
Nagkaykaysa nga Ili Manipud iti Amin a Nasion
Dagiti makalasat iti daytoy sapasap a panagdalus ti mangbukelto iti “maysa a dakkel a bunggoy . . . manipud kadagiti isuamin a nasion ken kadagiti tribo ken kadagiti il-ili ken kadagiti pagsasao.” (Apocalipsis 7:9) Saandanto a mabingbingay gapu iti panagduduma iti nasion ken tribu. Nasursurodanton ti agbiag a sangsangkamaysa iti natalna a panagkaykaysa. (Isaias 2:2-4) Ti ad-adda pay a nakaskasdaaw, makaduadanto dagiti dati nga agnanaed iti planeta a mapagnaedto manen iti nadalusan a daga babaen ti nakaskasdaaw a probision a panagungar.—Juan 5:28, 29.
Kayatyo kadi ti agbiag iti kasta a lubong? Dagidiay laeng mangipangag kadagiti kalikaguman ti Dios ti agbiag sadiay, ket dagiti kalikagumanna nalawag a nailanad iti Biblia. (Juan 17:3; Aramid 2:38-42) Maragsakan dagiti Saksi ni Jehova a tumulong kadakayo a mangammo no ania ti kalikaguman ti Dios tapno maaddaankayo iti namnama a mangtagiragsak iti biag nga agnanayon iti pudpudno a nagkaykaysa a lubong.
[Ladawan iti panid 7]
Ti gobierno iti sidong ni Jesu-Kristo ti mangipanamnama iti nagkaykaysa a lubong