Kasano Kabileg ti Pammatiyo iti Panagungar?
“Siak ti panagungar ken ti biag. Ti mangalagad iti pammati kaniak, uray no matay, agbiagto.”—JUAN 11:25.
1, 2. Apay a ti maysa nga agdaydayaw ken Jehova rumbeng nga agtalek iti namnama a panagungar?
KASANO kabileg ti namnamayo iti panagungar? Paturedennakayo kadi a mangsango iti ipapatay ken liwliwaennakayo no matayankayo iti patpatgen? (Mateo 10:28; 1 Tesalonica 4:13) Kaslakay kadi kadagiti adu nga adipen ti Dios idi ugma, a nangibtur iti pannakasapsaplit, pannakalalais, pannakaparparigat, ken pannakaibalbalud, a pinakired ida ti pammatida iti panagungar?—Hebreo 11:35-38.
2 Wen, di rebbeng a pagduaduaan ti maysa a napasnek nga agdaydayaw ken Jehova nga addanto panagungar, ket ti panagtalekna rebbeng nga apektaranna ti panagbiagna. Nagsayaat a panunoten ti kinapudno nga iti tiempo nga inkeddeng ti Dios, ti baybay, ipapatay, ken Hades iruardanto dagiti natay nga adda kadakuada, ket dagitoy a napagungar addanto namnamada nga agbiag nga agnanayon iti paraiso a daga.—Apocalipsis 20:13; 21:4, 5.
Panagduadua iti Masanguanan a Biag
3, 4. Ania ti patien pay laeng dagiti adu maipapan iti biag kalpasan ti ipapatay?
3 Nabayagen nga isursuro ti Kakristianuan nga adda biag kalpasan ti ipapatay. Kinuna ti maysa nga artikulo iti magasin a U.S. Catholic: “Iti panaglabas ti panawen, ikagkagumaan dagiti Kristiano a sanguen dagiti pannakapaay ken pakarigatan iti daytoy a biag babaen ti panangnamnamada iti sabali a biag a natalna ken makapnek, addaan kaipapanan ken naragsak.” Iti sumagmamano a pagilian ti Kakristianuan, uray pay no saanen nga ikabkabilangan ken pagduaduaan dagiti tattao ti relihion, adu ti mamati pay laeng nga adda la ketdi biag kalpasan ti ipapatay. Ngem adu a banag ti saanda a masinunuo.
4 Kinuna ti maysa nga artikulo iti magasin a Time: “Mamati pay laeng dagiti tao iti [biag kalpasan ti ipapatay]: isuna laeng ta limmibegen ti konseptoda no ania a talaga dayta, ken manmanon a mangngegda dayta kadagiti pastorda.” Apay a paspasaray laengen a madakamat dagiti relihioso a ministro ti maipapan iti biag kalpasan ti ipapatay? Kuna ti eskolar ti relihion a ni Jeffrey Burton Russell: “Iti panagkunak, kayat [dagiti klero] a liklikan dayta a topiko agsipud ta iti panagriknada, nasken a parmekenda ti panagduadua ti kaaduan.”
5. Kasano ti panangmatmat ita dagiti adu iti doktrina nga umap-apuy nga impierno?
5 Iti adu a relihion, ti biag kalpasan ti ipapatay ramanenna ti langit ken ti umap-apuy nga impierno. Ket no bumdeng dagiti klero a mangdakamat iti langit, ad-adda a bumdengda a mangdakamat iti impierno. Kinuna ti maysa nga artikulo iti pagiwarnak: “Kadagitoy nga aldaw, uray dagiti relihion a mamati iti agnanayon a pannusa iti umap-apuy nga impierno . . . saanda unayen nga ipagpaganetget dayta a konsepto.” Kinapudnona, saanen a mamati ti kaaduan kadagiti moderno a teologo iti impierno kas literal a lugar a pagtutuokan, kas iti maisursuro idi Edad Media. Imbes ketdi, paboranda ti ad-adda a “natauan” a bersion ti impierno. Sigun kadagiti adu a modernista, saan a literal a matutuok idiay impierno dagiti managbasol, no di ket agsagabada gapu iti “naespirituan a pannakaisinada iti Dios.”
6. Kasano a matakuatan dagiti dadduma a kurang ti pammatida no maipasangoda iti trahedia?
6 Ti panangpakapsut iti doktrina ti simbaan tapno saan a masair dagiti moderno a karirikna ket mabalin a makatulong kadagiti dadduma tapno maliklikan ti di pannakaanamong, ngem pagpanunotenna dagiti riniwriw a napasnek a relihioso a tattao no ania ti patienda. Gapuna, no maipasangoda ken patay, masansan a matakuatan dagitoy a kurang ti pammatida. Kasda la iti daydi babai a natay iti aksidente ti sumagmamano a miembro ti pamiliana. Idi napagsaludsodan no nakaliwliwa kenkuana ti narelihiosuan a pammatina, arimadengen a kinunana, “Siguro.” Ngem uray pay no sitatalek nga imbagana a nakatulong kenkuana ti narelihiosuan a pammatina, ania ti manayon a pagimbaganna no awan nalagda a pakaibatayan dagiti patpatienna? Napateg nga usigen daytoy agsipud ta, iti kinapudnona, naiduma unay ti isursuro ti Biblia iti isursuro ti kaaduan a relihion maipapan iti masanguanan a biag.
Ti Kapanunotan ti Kakristianuan iti Biag Kalpasan ti Ipapatay
7. (a) Ania ti patpatien ti kaaduan a relihion? (b) Kasano a dineskribir ti maysa a teologo ti doktrina maipapan iti imortal a kararua?
7 Nupay adda paggigidiatanda, umanamong ti gistay amin a denominasion ti Kakristianuan a dagiti tao adda imortal a kararuada a sumina no matay ti bagi. Patien ti kaaduan a no matay ti tao, mabalin a mapan idiay langit ti kararuana. Amken dagiti dadduma amangan no mapan ti kararuada iti umap-apuy nga impierno wenno iti purgatorio. Ngem ti ideya maipapan iti imortal a kararua ket naibugas iti kapanunotanda maipapan iti masanguanan a biag. Kinomentuan daytoy ti teologo a ni Oscar Cullmann iti maysa a salaysay a naipablaak iti libro nga Immortality and Resurrection. Insuratna: “No pagsaludsodantayo ti ordinario a Kristiano itatta . . . no ania ti maawatanna nga isursuro ti Baro a Tulag maipapan iti pagtungpalan ti tao kalpasan ti ipapatay, malaksid iti sumagmamano a banag, ti sungbatna koma kadatayo ket: ‘Ti di ipapatay ti kararua.’” Nupay kasta, intuloy a kinuna ni Cullmann: “Daytoy a nalatak nga ideya ti maysa kadagiti kakaruan a di umiso a kapanunotan iti Kristianidad.” Kinuna ni Cullmann nga idi damona nga imbaga daytoy, adu dagiti nakapungtot. Ngem, husto ti imbagana.
8. Ania a namnama ti impaay ni Jehova iti immuna a lalaki ken babai?
8 Saan a pinarsua ni Jehova a Dios dagiti tattao tapno mapanda idiay langit kalpasan a matayda. Saanna nga inranta a matayda. Naparsua da Adan ken Eva a perpekto ken naikkanda iti gundaway a mangpunno iti daga kadagiti nalinteg nga annak. (Genesis 1:28; Deuteronomio 32:4) Naibaga kadagiti immuna a nagannak kadatayo a sada la matay no supringenda ti Dios. (Genesis 2:17) No nagtalinaedda a natulnog iti nailangitan nga Amada, nagtultuloyda koma nga agbiag iti agnanayon ditoy daga.
9. (a) Ania ti kinapudno maipapan iti natauan a kararua? (b) Ania ti mapasamak iti kararua no matay?
9 Ngem, nakalkaldaang ta saan a nagtulnog da Adan ken Eva iti Dios. (Genesis 3:6, 7) Maipapan kadagiti nakas-ang a nagbanaganna, kinuna ni apostol Pablo: “Babaen iti maysa a tao simrek ti basol iti lubong ken ti ipapatay babaen iti basol, ket iti kasta ti ipapatay nagsaknap iti isuamin a tattao agsipud ta nagbasolda amin.” (Roma 5:12) Imbes nga agbiagda koma iti agnanayon ditoy daga, natay da Adan ken Eva. Ania ti napasamak kalpasanna? Adda kadi imortal a kararuada a naigarangugong iti umap-apuy nga impierno gapu iti basolda? Iti kasupadina, kuna ti Biblia nga idi naparsua sakbayna, ni Adan “nagbalin a kararua a sibibiag.” (Genesis 2:7) Saan a naikkan ti tao iti kararua; nagbalin a kararua, sibibiag a persona. (1 Corinto 15:45) Kinapudnona, saan laeng a ni Adan ti “kararua a sibibiag” no di ket, kas ipakita ti pagsasao a Hebreo a nakaisuratan ti Genesis, “sibibiag a karkararua” met dagiti nababbaba nga animal! (Genesis 1:24, NW) Idi natay da Adan ken Eva, nagbalinda a natay a karkararua. Idi agangay, napasamak kadakuada ti imbaga ni Jehova ken Adan: “Babaen ti ling-et ta rupam mangankanto iti taraon, aginggat’ dika agsubli iti daga; isu a nakabuklam: ta tapokka, ket iti tapok agsublikanto.”—Genesis 3:19.
10, 11. Ania ti inamin ti New Catholic Encyclopedia maipanggep iti sursuro ti Biblia maipapan iti kararua, ket kasano a maidilig daytoy iti ibagbaga ti Biblia?
10 No an-anagen, umanamong iti daytoy ti New Catholic Encyclopedia. Iti artikulona a “Soul (in the Bible),” kunana: “Iti DT [“Daan a Tulag,” wenno Hebreo a Kasuratan], awan ti panagsina ti bagi ken kararua iti dua a paset.” Kunana pay nga iti Biblia, ti sao a “kararua” “pulos a dina kaipapanan ti kararua a naiduma iti bagi wenno iti indibidual a persona.” Kinapudnona, ti kararua masansan a “kaipapananna ti indibidual a mismo, animal man wenno tao.” Makapabang-ar ti kasta a kinaprangka, ngem makapasiddaaw no apay a saan nga ammo dagitoy ti kaaduan a mannakimisa.
11 Saan koma a madandanagan ken maam-amak dagiti mannakimisa no ammoda ti simple a kinapudno nga ibagbaga ti Biblia: “Ti kararua nga agbasol matayto,” saan a matutuok iti umap-apuy nga impierno! (Ezequiel 18:4) Nupay naiduma unay daytoy iti isursuro ti Kakristianuan, naan-anay a maitunos dayta iti naipaltiing a kinuna ti masirib a tao a ni Solomon: “Dagiti sibibiag ammoda a mataydanto: ngem dagiti natay dida ammo ti aniaman, isuda awananda iti gunggona [iti daytoy a biag]; ta ti pakalaglagipan kadakuada nalipatanen. Ti aniaman a masarakan ta imam nga aramiden, isu ti aramidem iti kabaelam; ta awan ti aramid, wenno gakat, wenno pannakaammo, wenno sirib, idiay Tanem [“Sheol,” NW] a papanam.”—Eclesiastes 9:5, 10.
12. Sadino ti nangalaan ti Kakristianuan iti sursurona maipapan iti imortal a kararua?
12 Apay nga isursuro ti Kakristianuan ti banag a naiduma unay iti ibagbaga ti Biblia? Kuna ti New Catholic Encyclopedia, iti artikulona a “Soul, Human, Immortality Of,” a ti pammati dagiti nagkauna nga Amma ti Simbaan maipapan iti imortal a kararua ket naggubuay, saan nga iti Biblia, no di ket “kadagiti mannaniw ken pilosopo ken iti tradisional a kapanunotan dagiti Griego . . . Idi agangay, kinaykayat dagiti eskolar nga usaren ti sursuro ni Plato wenno dagiti prinsipio ni Aristotle.” Kinunana a “ti impluensia ti Platoniko ken Neoplatoniko a kapanunotan”—a pakairamanan ti pammati iti imortal a kararua—ket “naibugas [idi agangay] iti Nakristianuan a teolohia.”
13, 14. Apay a di nainkalintegan ti palawlawagan kadagiti pagano a Griego a pilosopo?
13 Rumbeng kadi nga agturong dagiti agkunkuna a Kristiano kadagiti pagano a Griego a pilosopo tapno makasursuroda iti banag a napateg a kas iti namnama a biag kalpasan ti ipapatay? Siempre, saan. Idi nagsurat ni Pablo kadagiti Kristiano nga agnanaed idiay Corinto, Grecia, kinunana: “Ti sirib daytoy a lubong ket kinamaag iti Dios; ta adda a naisurat: ‘Tiliwenna dagiti mamasirib iti bukodda a kinasikap.’ Ken manen: ‘Ammo ni Jehova a dagiti panagrasrason dagiti masirib a tattao ket barengbareng.’” (1 Corinto 3:19, 20) Nagdaydayaw dagiti nagkauna a Griego kadagiti idolo. Kasano ngarud nga agtaud kadakuada ti kinapudno? Insaludsod ni Pablo kadagiti taga Corinto: “Ania ti pakitunosan ti templo ti Dios kadagiti didiosen? Ta datayo ket templo ti sibibiag a Dios; a kas iti kinuna ti Dios: ‘Agtaengakto iti tengngada ken magnaakto iti tengngada, ket siakto ti Diosda, ket isudanto ti ilik.’”—2 Corinto 6:16.
14 Ti nasion ti Israel ti damo a nakaipalgakan dagiti sagrado a kinapudno. (Roma 3:1, 2) Kalpasan ti 33 K.P., naipalgak dagitoy iti napulotan a kongregasion Kristiano idi umuna a siglo. Maipapan kadagiti Kristiano idi umuna a siglo, kinuna ni Pablo: “Kadatayo nga impalgak ti Dios [dagiti banag nga insaganana kadagidiay mangay-ayat kenkuana] babaen ti espirituna.” (1 Corinto 2:10; kitaenyo met ti Apocalipsis 1:1, 2.) Nagtaud iti pilosopia a Griego ti doktrina ti Kakristianuan a di ipapatay ti kararua. Saan dayta nga impalgak ti Dios iti Israel wenno iti kongregasion dagiti napulotan a Kristiano idi umuna a siglo.
Ti Napaypayso a Namnama Dagiti Natay
15. Sigun ken Jesus, ania ti napaypayso a namnama dagiti natay?
15 No awan ti imortal a kararua, ania ti napaypayso a namnama dagiti natay? Siempre, ti panagungar, a maysa a kangrunaan a doktrina ti Biblia ken pudno a nakaskasdaaw a kari ti Dios. Dinakamat ni Jesus ti namnama a panagungar idi kinunana ken Marta a gayyemna: “Siak ti panagungar ken ti biag. Ti mangalagad iti pammati kaniak, uray no matay, agbiagto.” (Juan 11:25) Ti panamati ken Jesus kaipapananna ti panamati iti panagungar, saan nga iti imortal a kararua.
16. Apay a nainkalintegan ti mamati iti panagungar?
16 Sakbayna, nadakamat ni Jesus ti panagungar idi kinunana iti sumagmamano a Judio: “Dikay agsiddaaw iti daytoy, agsipud ta um-umayen ti oras nga amin dagidiay adda kadagiti pakalaglagipan a tanem mangngegdanto ti timekna ket rummuardanto.” (Juan 5:28, 29) Ti inlawlawag ditoy ni Jesus ket naiduma unay iti imortal a kararua a sumina no matay ti bagi sa agdiretso idiay langit. Maaramidto dayta iti masanguanan, inton ‘rummuar’ dagiti tattao nga adda iti tanem iti adun a siglo wenno rinibu pay ketdi a tawen. Agbiagto manen dagiti natay a kararua. Imposible? Saan no iti Dios “a mangpabiag kadagiti natay ken mangawag kadagiti bambanag nga awan a kasla addadan.” (Roma 4:17) Mabalin nga uyawen dagiti managduadua ti maipapan iti panagungar dagiti natay, ngem naan-anay a maitunos dayta iti kinapudno a “ti Dios ket ayat” ken isu ti “mananggunggona kadagidiay sipapasnek a mangsapsapul kenkuana.”—1 Juan 4:16; Hebreo 11:6.
17. Anianto ti ibanag ti Dios babaen ti panagungar?
17 Total, kasano a magunggonaan ti Dios dagidiay nagtalinaed a “matalek uray agingga ken patay” no dina ida pagungaren? (Apocalipsis 2:10) Babaen ti panagungar, maibanag met ti Dios ti insurat ni apostol Juan: “Gapu itoy a panggep naiparangarang ti Anak ti Dios, a dayta ket, tapno dadaelenna dagiti aramid ti Diablo.” (1 Juan 3:8) Idiay minuyongan ti Eden, nagbalin ni Satanas a mammapatay iti intero a puli ti tao idi intuggodna iti basol ken ipapatay dagiti immuna a nagannak kadatayo. (Genesis 3:1-6; Juan 8:44) Rinugian ni Jesus a dadaelen dagiti aramid ni Satanas idi intedna ti perpekto a biagna kas katupag a subbot a mangruk-at iti sangatauan manipud iti natawid a pannakaadipen iti basol gapu iti sipapakinakem a panagsukir ni Adan. (Roma 5:18) Maysa pay a panangdadael kadagiti aramid ti Diablo ti pannakapagungar dagidiay matay gapu iti daytoy Adamiko a basol.
Bagi ken Kararua
18. Ania ti reaksion dagiti sumagmamano a Griego a pilosopo idi imbaga ni Pablo a napagungaren ni Jesus, ken apay?
18 Idi adda ni apostol Pablo idiay Atenas, inkasabana ti naimbag a damag kadagiti adu a tattao a pakairamanan ti sumagmamano a Griego a pilosopo. Dimngegda iti palawagna maipapan iti maymaysa a pudno a Dios ken iti panangidagadagna iti panagbabawi. Ngem ania ti simmaruno a napasamak? Ginibusan ni Pablo ti palawagna, a kunkunana: “Intuding [ti Dios] ti maysa nga aldaw a panggepna a panangukom a sililinteg iti mapagnaedan a daga babaen ti maysa a lalaki a dinutokanna, ket nangipaay iti pammatalged kadagiti amin a tattao iti panangpagungarna kenkuana manipud kadagiti natay.” Nagarimbangaw dagiti tattao idi mangngegda daytoy. “Idi nangngegda maipapan ti panagungar dagiti natay, ti sumagmamano nangrugida a mangrabrabak.” (Aramid 17:22-32) Kuna ti teologo a ni Oscar Cullmann: “Mabalin a nalaklaka para kadagiti dadduma ngem kadagiti Griego, a mamati iti di ipapatay ti kararua, nga awaten ti panagungar nga inkaskasaba dagiti Kristiano. . . . Pulos a di mabalin a pagpadaen [pagtunosen] ti sursuro dagiti natan-ok a pilosopo a da Socrates ken Plato ken ti sursuro ti Baro a Tulag.”
19. Kasano a pinadas dagiti teologo ti Kakristianuan a pagtunosen ti sursuro a panagungar ken ti doktrina maipapan iti imortal a kararua?
19 Uray pay kasta, kasaruno ti dakkel a panagapostasia kalpasan ti ipapatay dagiti apostol, inkagumaan dagiti teologo a paglaoken ti Nakristianuan a sursuro a panagungar ken ti pammati ni Plato iti di ipapatay ti kararua. Idi agangay, inanamongan ti sumagmamano ti maysa a baro a solusion: Iti ipapatay, ti kararua sumina (“mawayawayaan,” kas kuna ti dadduma) iti bagi. Kalpasanna, sigun iti Outlines of the Doctrine of the Resurrection, nga insurat ni R. J. Cooke, inton Aldaw ti Panangukom “tunggal bagi maitiponto manen iti bukodna a kararua, ket tunggal kararua iti bukodna a bagi.” Ti masanguanan a pannakaitipon manen ti bagi iti imortal a kararuana ti kunkunada a panagungar.
20, 21. Siasino ti awan panagbalbaliwna a mangisursuro iti kinapudno maipapan iti panagungar, ket kasano a magunggonaanda iti daytoy?
20 Daytoy a teoria ti opisial pay laeng a doktrina dagiti nalatak a relihion. Nupay kasla nainkalintegan iti maysa a teologo ti kasta a kapanunotan, saan nga ammo dayta ti kaaduan a mannakimisa. Basta mamatida nga agdiretsoda idiay langit inton matayda. Gapuna, iti Mayo 5, 1995, a ruar ti Commonweal, kinuna ti mannurat a ni John Garvey: “Ti pammati ti kaaduan a Kristiano [maipapan iti biag kalpasan ti ipapatay] ket kasla as-asideg iti Neoplatonismo ngem iti aniaman a pudpudno a Nakristianuan, ken awan biblikal a pakaibatayanna.” Kinapudnona, babaen ti panangisukatda iti Biblia ken Plato, pinukaw dagiti klero ti Kakristianuan ti Biblikal a namnama a panagungar para kadagiti arbanda.
21 Iti sabali a bangir, laksiden dagiti Saksi ni Jehova ti napaganuan a pilosopia ken mamatida iti sursuro ti Biblia maipapan iti panagungar. Makapabileg, makapnek, ken makaliwliwa kadakuada ti kasta a sursuro. Kadagiti sumaganad nga artikulo, makitatayto no kasano kapudno ken kalohikal ti sursuro ti Biblia maipapan iti panagungar, agpadpada kadagidiay addaan naindagaan a namnama ken kadagidiay addaan namnama a mapagungar iti nailangitan a biag. Kas panagsagana para iti pannakausig dagitoy nga artikulo, isingasingmi a basaenyo a naimbag ti kapitulo 15 ti umuna a surat kadagiti taga Corinto.
Malagipyo Kadi?
◻ Apay a rumbeng a sititibker nga agtalektayo iti panagungar?
◻ Ania a namnama ti impaay ni Jehova kada Adan ken Eva?
◻ Apay a di nainkalintegan a sapulen ti kinapudno iti Griego a pilosopia?
◻ Apay a nainkalintegan a namnama ti panagungar?
[Ladawan iti panid 10]
Idi nagbasolda, napukaw dagiti immuna a nagannak kadatayo ti namnama a panagbiag nga agnanayon ditoy daga
[Ladawan iti panid 12]
Naaringan dagiti eskolar ti simbaan iti pammati ni Plato maipapan iti imortal a kararua
[Credit Line]
Musei Capitolini, Roma