Makapagballigi Dagiti Pamilia nga Adda Siumanna

POSIBLE KADI NGA AGBALLIGI DAGITI PAMILIA NGA ADDA SIUMANNA? WEN, NANGNANGRUNA NO LAGLAGIPEN AMIN A MASEKNAN nga “amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ken makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag, iti panangdisiplina iti kinalinteg.” (2 Timoteo 3:16) No tunggal maysa iyaplikarna dagiti prinsipio ti Biblia, dakkel ti posibilidadna nga agballigida.

Ti Kangrunaan a Galad

Sumagmamano laeng nga aktual a linlinteg ti isaad ti Biblia a mangiwanwan iti panaglalangen dagiti tao. Kaaduanna, iparparegtana ti panangsukay kadagiti naimbag a galad ken kababalin a mangiwanwan kadatayo nga agtignay a sisisirib. Dagiti kasta a naimbag a kababalin ken galad ti pamuon ti naragsak a panagbiag kas pamilia.

Nalabit nabatad, ngem nupay kasta, nasken a dakamaten a ti kangrunaan a galad a kasapulan tapno naballigi ti aniaman a pamilia isu ti ayat. Kinuna ni apostol Pablo: “Ti ayatyo awan koma ti panaginsisingpetna. . . . Iti nainkabsatan nga ayat maaddaankayo iti nadungngo a panagayat iti maysa ken maysa.” (Roma 12:9, 10) Masansan a saan nga umiso ti pannakausar ti sao nga “ayat,” ngem ti galad a tuktukoyen ditoy ni Pablo ket naisangsangayan. Nadiosan nga ayat dayta, ken “saan a pulos aggibus.” (1 Corinto 13:8) Deskribiren ti Biblia dayta kas saan a managimbubukodan ken sidadaan nga agserbi. Agtigtignay dayta maipaay iti pagimbagan dagiti sabsabali. Naanus ken manangngaasi, pulos a saan a naimon, napangas wenno natangsit. Dina sapulen ti bukodna a pagimbagan. Kanayon a sisasagana a mangpawayway iti sabsabali, agtalek, mangnamnama, agandur aniaman ti mapasamak.​—1 Corinto 13:4-7.

Tumulong ti napaypayso nga ayat a mangrisut kadagiti di pagkikinnaawatan ken pagkaykaysaenna dagiti tattao a nagduduma dagiti pannakapadakkel ken personalidadda. Ken tumulong dayta a manglapped iti nasaem nga epekto ti panagdiborsio wenno ipapatay ti pudno nga ama wenno ina. Maipapan kadagiti talaga a pudno a parikutna, kastoy ti kinuna ti maysa nga agsiuman a lalaki: “Masansan idi a ti la bukodko a rikrikna ti pakaseknak ket iti kasta naliwayak nga ikonsiderar ti emosion dagiti siumanko wenno uray pay ken baketko. Masapul a sursuruek ti agbalin a saan a sensitibo. Kangrunaanna, nasken nga adalek ti agpakumbaba.” Ti ayat ti timmulong kenkuana a mangaramid kadagiti kasapulan a panagbalbaliw.

Ti Pudno nga Ama Wenno Ina

Makatulong ti ayat tapno matarusan ti relasion dagiti annak iti pudno nga ama wenno inada nga awanen iti dennada. Inamin ti maysa nga agsiuman a lalaki: “Kayatko idi a siak ti ipangpangruna nga ayaten dagiti siumanko. No bisitaenda ti pudno nga amada, kakaasiak a mangtepteppel iti bagik a saan a mangkritikar kenkuana. No naragsakda a sumangpet kalpasan ti aldaw a panagkakaduada, nagmadi ti riknak. Ngem no saan a nasayaat ti aldawda, maragsakanak. Ti kinapudnona, maamakak di la ket ta mapukaw ti ayatda kaniak. Ti maysa kadagiti karirigatan a banag isu ti panangbigbig ken panangakseptar iti kinapateg ti papel ti pudno nga ama iti biag dagiti siumanko.”

Ti napudno nga ayat ti nangtulong iti daytoy nga agsiuman a mangbigbig iti kinapudno a saan a realistiko ti mangnamnama iti “insigida” nga ayat. Saanna koma a pinanunot nga isu ket saan a kayat dagiti ubbing idi saanda a dagdagus nga inawat. Naamirisna a nalabit dina pulos naan-anay a masandian ti pudno nga ama iti puso dagiti ubbing. Nakamulagatanen dagiti ubbing ti pudno nga amada, idinto ta ti agsiuman ket kabbaro laeng a mangikagkagumaan a manggun-od iti ayat dagiti ubbing. Maipapan iti kapadasan ti adu, kuna ti managsirarak a ni Elizabeth Einstein: “Saan a pulos a masuktan ti pudno nga ama wenno ina​—nikaanoman. Uray ti natayen nga ama wenno ina wenno ti nangbaybay-a kadagiti annakna, mataginayon latta ti napateg a lugarna iti biag dagiti ubbing.”

Disiplina​—Maysa a Sensitibo a Banag

Ipamatmat ti Biblia a nesesita ti naayat a disiplina kadagiti ubbing, a pakairamanan dagiti siuman. (Proverbio 8:33) Uman-annugoten ti sumagmamano a propesional iti ibagbaga ti Biblia maipapan iti daytoy. Kinuna ni Propesor Ceres Alves de Araújo: “Nainkasigudan nga awan tao a mayat a makedngan, ngem nasken daytoy. Mangsalaknib a sao ti ‘saan’.”

Nupay kasta, iti naglaok a pamilia, ti nagduduma a panangmatmat iti disiplina mabalin a mangituggod iti nakaro a di pagkikinnaawatan. Awanen daydiay tao nga addaan paset iti pannakasukog dagiti siuman. Nalabit adda kababalin wenno ugalida a mangrurod iti agsiuman. Ket mabalin a saanda a matarusan no apay a saan a magustuan ti agsiuman kadakuada ti dadduma a banag. Kasano a sibaballigi a tamingen ti kasta a situasion? Imbalakad ni Pablo kadagiti Kristiano: “Surotem ti . . . ayat, panagibtur, kinaalumamay ti karirikna.” (1 Timoteo 6:11) Ti Nakristianuan nga ayat tulonganna agpadpada ti agsiuman ken dagiti siuman nga agbalin a naalumamay ken naanus bayat a sursuruenda ti agtitinnarus. No saan a naanus ti agsiuman, mabiit laeng a dadaelen ti ‘unget, pungtot, ken nabassawang a panagsasao’ ti aniaman a relasion a nabukelen.​—Efeso 4:31.

Imbuksilan ni propeta Mikias no ania ti makatulong iti daytoy. Kinunana: “Ania aya ti iparebbeng ni Jehova kenka, no di laeng ti agaramid a sililinteg, ken iti kinamanangngaasi ken pannagna a sipapakumbaba iti Diosmo?” (Mikias 6:8) Napateg ti kinahustisia iti panangdisiplina. Ngem ti ngay kinamanangngaasi? Kinuna ti maysa a Kristiano a panglakayen a masansan a narigat a pabangonen dagiti siumanna no agsapa ti Domingo tapno tumabunoda iti gimong ti kongregasion. Imbes a pagungtanna ida, inkagumaanna nga impakita ti asi. Sinapana ti nagluto iti pammigat, sa inyulianna iti napudot a mainum ti tunggal maysa kadakuada. Kas resultana, ad-adda nga impangagda ti panangriingna kadakuada.

Kastoy ti makapainteres nga inkomento ni Propesor Ana Luisa Vieira de Mattos: “Saan a ti kita ti pamilia ti importante no di ket ti kalidad ti relasion. Napaliiwko a dagiti ubbing nga addaan parikut ti konduktada gistay kankanayon nga agtaudda kadagiti sangakabbalayan a nakapuy ti panangimaton dagiti nagannak, nga awan dagiti pagannurotan ken komunikasion.” Kinunana pay: “Maigunamgunam koma a naimbag a ti panangpadakkel kadagiti ubbing iparipiripna a kasapulan a sawen ti saan.” Mainayon pay, kinuna da Dr. Emily ken John Visher: “Agkurri laeng ti disiplina no daydiay umawat iti disiplina maseknan iti reaksion ken iti relasionna iti mangdisdisiplina.”

Ipamatmat dagitoy a sasao no siasino iti pamilia nga adda siumanna ti rumbeng a mangdisiplina. Siasino koma ti agkuna ti saan? Kalpasan a mapagsasaritaan dagiti bambanag, inkeddeng dagiti dadduma a nagannak a kas pangrugian laeng, ti pudno nga ama wenno ina ti nangnangruna koma a mangdisiplina tapno maaddaan iti panawen ti agsiuman a makaipasdek iti nadekdekket a relasion kadagiti ubbing. Bay-anda koma dagiti ubbing nga agtalged iti ayat ti agsiuman kadakuada sakbay a disiplinaenna ida.

Kasanon no lalaki ti agsiuman? Saan kadi a kuna ti Biblia a ti ama ti ulo ti pamilia? Wen. (Efeso 5:22, 23; 6:1, 2) Nupay kasta, nalabit kayat nga ipasa pay laeng ti agsiuman ti panangdisiplina, nangnangruna no kasapulan ti panangdusa. Nalabit ipalubosna nga agtulnog dagiti ubbing iti ‘linteg ni inada’ bayat nga isasaadna ti pamuon para kadakuada a ‘mangipangag iti disiplina ti [baro nga] amada.’ (Proverbio 1:8, NW; Prov 6:20; 31:1) Ipakita ti ebidensia nga iti kinapudnona, saan a maisupiat dayta iti prinsipio ti kinaulo. Mainayon iti dayta, kuna ti maysa nga agsiuman: “Malagipko a ti disiplina ramanenna ti pammagbaga, panangkorehir, ken pannubngar. Masansan nga epektibo dayta no maipaay iti nainkalintegan, naayat, ken naasi a wagas sa mapakuyogan iti ulidan dagiti nagannak.”

Masapul a Makisarita Dagiti Nagannak

Kuna ti Proverbio 15:22 (NW): “Mapaay dagiti plano no awan ti kompidensial a panagsasarita.” Iti pamilia nga adda siumanna, nasken ti kalmado, prangka ken kompidensial a panagsasarita iti nagbaetan dagiti nagannak. Kuna ti maysa a kolumnista iti pagiwarnak nga O Estado de S. Paulo: “Kanayon nga agannayas dagiti ubbing a mangsubok kadagiti limitasion nga insaad dagiti nagannak.” Nalabit ad-adda a pudno dayta kadagiti pamilia nga adda siumanna. Gapuna, kasapulan nga agtunos dagiti nagannak kadagiti nagduduma a banag tapno makita dagiti ubbing nga adda panagkaykaysada. Nupay kasta, kasanon no adda ar-aramiden ti agsiuman nga iti panagrikna ti pudno nga ama wenno ina ket saan a nainkalintegan? Masapul a pribada a pagtungtongan ti agassawa dagiti bambanag, saan nga iti sango dagiti ubbing.

Kuna ti maysa nga ina a nakiasawa manen: “Ti karirigatan a banag para iti ina isu ti pannakaimatangna iti agsiuman a mangdisiplina kadagiti ubbing, nangnangruna no mariknana a nadarasudos wenno mangidumduma ti agsiuman. Nasaem dayta kenkuana, ket kayatna nga ikanawa dagiti annakna. Kadagiti kasta a kasasaad, narigat ti agpasakup ken sumuporta iti asawa.

“Naminsan, dagiti dua nga annakko a lallaki nga agtawen iti 12 ken 14, dimmawatda iti pammalubos iti agsiuman kadakuada a mangaramid iti maysa a banag. Dagdagus a nagkedked sa rimmuar iti siled a dina man la inikkan dagiti ubbing iti gundaway a mangilawlawag no kasano kapateg kadakuada daydi a kiddaw. Makasangsangit idi dagiti ubbing, ket naikulengak. Kinitanak ti inauna sa inyesngawna: ‘Nanang, nakitam ti inaramidna?’ ‘Wen, nakitak. Ngem isu latta ti ulo ti pamilia, ket ibilbilin ti Biblia kadatayo a raementayo ti kinaulo,’ insungbatko. Naimbagda nga ubbing isu nga immannugotda iti daytoy, ket nagkalmada bassit. Iti dayta met la a rabii, inlawlawagko dagiti bambanag iti asawak. Naamirisna nga isu ket nainget unay. Nagdiretso iti kuarto dagiti ubbing sa nagpadispensar.

“Adu ti nasursuromi iti dayta a pagteng. Nasursuro ni lakayko ti umimdeng sakbay a mangngeddeng. Nasursurok nga itandudo ti prinsipio ti kinaulo, nupay mariribukanak. Nasursuro dagiti ubbing ti kinapateg ti panagpasakup. (Colosas 3:18, 19) Ket ti naimpusuan a panagpadispensar ni lakayko insurona kadakami amin ti napateg a leksion iti kinapakumbaba. (Proverbio 29:23) Agpada a Kristiano a panglakayen itan dagiti dua nga annakmi a lallaki.”

Maaramid latta dagiti biddut. Makaisawang wenno makaaramid dagiti ubbing kadagiti banag a makapasakit. Makapagtignay iti saan a nainkalintegan a wagas dagiti agsiuman gapu kadagiti agdama a pakarigatan. Nupay kasta, adu ti maaramidan dagitoy simple a sasao a “Ladingitek, pakawanennak koma,” tapno aglunit dagiti nasugat a rikna.

Panangpabileg iti Panagkaykaysa ti Pamilia

Kasapulan ti panawen iti panangpatanor iti nabara a relasion iti uneg ti pamilia nga adda siumanna. Nasken nga ipakitam ti pannakipagrikna no agsiumanka. Agbalinka a mannakaawat, a sisasagana a mangbusbos iti panawen kadagiti annak. Makiay-ayamka kadagiti ub-ubbing. Sidadaanka a makitungtong kadagiti in-inauna. Siputam dagiti gundaway a makapaglalangenkayo​—kas pagarigan, ayabam dagiti ubbing a tumulong kadagiti trabaho iti pagtaengan, kas iti panangisagana iti pangrabii wenno iti panangdalus iti lugan. Awisem ida a mapan ag-grocery. Kasta met a ti babassit, nadungngo a tigtignay mabalin nga ipariknana ti ayatmo. (Siempre, rumbeng a naannad dagiti agsiuman nga assawa a mangsalimetmet iti maiparbeng a pagbeddengan kadagiti siumanda a babbai ken tapno saanda nga alusiisen kenkuana. Ken laglagipen koma dagiti agsiuman nga inna nga adda met dagiti pagbeddengan dagiti siumanda a lallaki.)

Makapagballigi dagiti pamilia nga adda siumanna. Adun dagiti nagballigi. Dagiti kababalligian isuda dagidiay pamilia, nga amin a maseknan, nangnangruna dagiti nagannak, suksukayenda dagiti umiso a kababalin ken realistiko ti inanamaenda. Insurat ni apostol Juan: “Dungdungnguen, itultuloytayo koma nga ayaten ti maysa ken maysa, agsipud ta ti ayat naggapu iti Dios.” (1 Juan 4:7) Wen, ti napaypayso a sekreto ti naragsak a pamilia nga adda siumanna isu ti naimpusuan a panagayat.

[Dagiti Ladawan iti panid 7]

DAGITI NARAGSAK A PAMILIA NGA ADDA SIUMANNA:

sangsangkamaysada nga adalen ti Sao ti Dios . . .

mangbusbosda iti tiempo nga agkakadua . . .

agsasaritada . . .

agkakaduada a mangaramid kadagiti bambanag . . .