Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Panagtakaw—Apay a Pagkedkedan?

“Agtawenak iti 16 ket adda dakkel a problemak. Itay napalabas, adu ti tinaktakawkon. Kapkapanko iti shopping mall ket nagtakawak iti pito a paris ti aritos. Mabutengak a mangibaga iti problemak iti asinoman. Pangngaasiyo ta tulongandak!”

KASTA ti insurat ti mariribukan a tin-edyer a balasang iti benneg ti magasin a mamalbalakad. Impadamag ti maysa a mannurat: “Napattapatta a sangapulo bilion a doliar ti dagup ti tagilako a . . . natakaw, nasamsam, nasipdut, wenno nakurimes manipud kadagiti paglakuan iti kada tawen [idiay Estados Unidos]. Gistay kagudua iti amin a maaresto ket dagiti tin-edyer a managsipdut.”

Sigun iti maysa a nabiit pay a surbey, nasurok a maysa ket kakatlo kadagiti estudiante ti high school (secondary school) ti nangamin iti panagsipdut. Ket sigun iti sabali pay a surbey, nga indaulo da managsirarak a Jane Norman ken Myron Harris, “gistay amin [nga agtutubo] ti mangamin a nangalada iti banag a dida binayadan iti nagduduma a panawen.”

No Apay Agtakawda

Ti mannanakaw ket maysa nga igagarana ti mangala iti banag a kukua ti sabali nga awan pammalubos. Adda tiempo a ti personal a panagkasapulan kasla ikalinteganna ti panagtakaw. “Narigat idi ti sasaadek,” malagip ti maysa a napanglaw nga agtutubo. “Mapanak iti likudan ti maysa a [fast food restaurant] ket kugtarak ti ruangan tapno mangalaak iti sumagmamano nga iwa ti manok. Ngem dayta laeng. Inaramidko laeng dayta gapu iti bisinko.”

Kuna ti maysa a proverbio ti Biblia: “Dagiti tattao saanda nga umsien ti mannanakaw no agtakaw tapno agpennek, no mabisin.” Nupay kasta, kaskasdi a dakes ti agtakaw. Isu nga ipakita ti sumaganad a bersikulo ti Biblia nga uray no mabisin ti mannanakaw ket rumbeng nga “isublinanto” babaen ti panangikarona iti nadagsen a pannusa.—Proverbio 6:30, 31.

Ngem nakaskasdaaw ta sumagmamano laeng nga agtutubo ti agtakaw gapu iti aniaman a lehitimo a kasapulan. Kadawyan ti kas ken agtutubo a Mary Jane a nangamin: “Wen, nagsipdutakon ken talaga a karkarna dayta, agsipud ta diak ammo no apay nga inaramidko dayta. Ik-ikkandak dagiti dadakkelko iti kuarta agpaay iti isuamin. Diak kasapulan ti aniaman.”a Umasping ti impadamag ti magasin a Seventeen: “Iti maysa a surbey nga indauluan ti National Crime Prevention Council, ti kadawyan unay a rason dagiti managlabsing isut’ panagtarigagayda iti banag a libre.” Ikalintegan pay ketdi ti dadduma nga agtutubo ti panagtakawda babaen iti panagkunada a ‘nakanginngina ngamin ti panaglako’ dagiti tiendaan!

Iti adu nga agtutubo, ti panagtakaw ket basta kaipapananna ti panangep-ep iti panagsikor. “Maysa la a banag nga aramiden kalpasan ti panageskuela,” inlawlawag ti dati a mannanakaw nga agnagan Jeremy. Ti panagtakaw kasla agserbi pay a maysa a kita ti napeggad unay nga isport; dadduma kasla pagay-ayatda ti irurugso ti adrenaline-da bayat nga iselselda ti tinakawda a blusa iti [medio dakkel a] pitaka wenno isuksokda ti maysa a compact disc iti iyabadayda a bag.

Pangilimed Ngata iti Nasair nga Emosion?

Siempre, addada nataltalged nga amang a pamay-an a pangparukma iti panagsikor ngem iti peggad ti pannakaibalud. Saan ngata nga adda sabsabali a banag a mangdurog iti tarigagay iti kasta a pagraragsakan ngem iti panagtarigagay iti sangkabassit a ragsak? Patien ti adu nga eksperto nga addada. Napaliiw ti Ladies’ Home Journal a dadduma nga agtutubo “marigatanda a makidangadang a sibaballigi kadagiti pakarigatan iti panagdakkel. Ti pannakisubangda iti dadakkelda, pannakadadael ti pannakigayyemda, nababa a grado iti maysa a pannubok, ti mangiparikna a dida makontrol ti biagda; ti panagsalungasingda kadagiti pagannurotan pabilgenna ida.”

Wen, iti kaunggan ti pammarang a kinatured ti nakem ti mannanakaw nalabit adda adu nga ing-ingpenna a pannakasair ken sakit ti nakem. Kas kuna ti Biblia, “uray iti panagkatawa ti puso agladingit.” (Proverbio 14:13) Ipamatmat ti pammaneknek a mabalin a pagilasinan ti panagleddaang ti maulit-ulit a panagsipdut. Naduktalan a dadduma nga agtutubo a mannanakaw ti naabuso idi ubingda pay laeng. Aniaman ti makagapu iti sakit ti nakem, ti pagraragsakanda a panagtakaw ti mabalin a mangbibineg iti sakit ti nakem—uray apagbiit laeng.b Usigenyo, kas pagarigan, ti maysa nga Americano nga agtutubo a pagragsakanna ti agtakaw kadagiti kotse ken manehuenna ida iti nakaparpartak a panagpasiar. “Nagganas,” kunana. “Mariknam daytoy a kas kettay mabutbutengka, a kaslattay maipalpalangitka.”

Dagiti Kapatadan ken ti Panangsugsogda

Kuna ti Biblia: “Dagiti dakes a pannakitimpuyog dadaelenda dagiti makagunggona nga ug-ugali.” (1 Corinto 15:33) Patien ti adu daytoy a kinapudno. Napaliiw ti mannurat a ni Denise V. Lang: “Manmano nga isarsarak ti agtutubo ti bagina.” Masansan a sugsogan dagiti kapatadan ti maysa nga agtakaw iti maysa a banag. Nakalkaldaang ta adu nga agtutubo ti tumulok no mapilitda.

“Nakibarkadaak iti maysa a grupo dagiti babbai iti maikatlo a tawen ti high school,” kuna ni agtutubo a Kathy. Ti gatad ti panagbalinda a kameng ti naisangsangayan a grupo? Panagtakaw iti nangina a sweater. “Kayatko ti agbalin a kameng dayta a grupo, isu a simrekak iti maysa tiendaan ket nagtakawak iti sweater,” ipudnona.

Panangammo iti Panangmatmat ti Dios

Mabalin a kasla makaay-ayo ti panagtakaw gapu iti panggep a mangtagikua iti bambanag a diyo kabaelan, wenno mangtagiragsak kadagiti napeggad, wenno agtarigagay a maawat kadagiti kapatadan. Ngem, maysa kadagiti Sangapulo a Bilin iti Biblia ket: “Dika agtakaw.” (Exodo 20:15) Insurat ni apostol Pablo a ‘dagiti mannanakaw, didanto tawiden ti pagarian ti Dios.’ (1 Corinto 6:10) Nangnangruna koma a maseknan dagiti agtutubo a napadakkel kas Kristiano iti panangmatmat ti Dios. Anian a panaginsisingpet no agparangkay a nalinteg ngem sililimed nga agtaktakawkay met gayam! Kastoy ti panangilawlawag ni apostol Pablo: “Sika a mangisursuro iti asinoman, dika aya isuro ta bagim? Sika, a mangikaskasaba iti ‘Dika agtakaw,’ agtakawka aya?”—Roma 2:21.

Ti nakababain a posibilidad ti pannakaaresto ket umdas koman a rason tapno liklikanyo ti bisio a panagtakaw. Kalpasan a nasalamaan, kinuna ti maysa nga agtutubo a mannanakaw: “Kayatkon ti matay.” Ti pannakaammo a ‘kagura [ni Jehova] ti panagtakaw’ isut’ kabilgan a rason a liklikan ti panangpanuynoy iti rugso—wenno pannakasugsog—nga agtakaw. (Isaias 61:8) Uray no mailimed ti maysa a tao ti panagtakaw manipud kadagiti opisial ti tiendaan, polis, ken nagannak, di mailimed dayta ti maysa manipud ken Jehova. Addanto tiempo ti pannakaipanayag.—Isaias 29:15.

Laglagipenyo met a ti basol patangkenenna ti maysa a tao. (Hebreo 3:13) Ti panagtakaw iti bassit ti mangituggodto kadagiti nakarkaro ken dakdakes nga aramid. Kas pagarigan, ni agtutubo a Roger ti nangrugi iti panagbiagna iti krimen babaen ti panagtakawna iti kuarta iti pitaka ni nanangna. Idi agangay, danogennan tapno maawanan iti puot ti babbaket sana takawen ti pitakada!

Panangparmek iti Sulisog

Nalawag a no nangrugin ti maysa nga agtakaw iti sililimed, mabalin a narigaten ti mangisardeng. “Kaslattay maysa a kita ti pannakaadikto,” inamin ti maysa a baro. Aniat’ makatulong iti maysa nga agtutubo a mangbalbaliw iti daldalanna?

Ipudnoyo ti basolyo iti Dios. Isut’ “mamakawan[to] iti nawadwad” kadagidiay pagbabawyanda dagiti biddutda ken sibabatad nga agpudno kenkuana.—Isaias 55:7.

Agpatulongkayo. Adu kadagiti agbasbasa itoy a magasin ti makaam-ammo iti kongregasion Kristiano dagiti Saksi ni Jehova iti lugarda. Mabalinan dagita a tattao nga asitgan dagiti Kristiano a manangaywan iti lugarda ken kiddawen ti naespirituan a tulong ken pannakakorehir. (Santiago 5:14, 15) Uray dagiti nagannak nga addaan naimbag a prinsipio iti moral ket mapaneknekan met a gubuayan ti tulong ken panangandingay. No ti ing-ingpen a pannakasair, sakit ti nakem, wenno basta panagsikor ti makagapu iti di umiso a kababalin, mabalin a makatulong unay ti pannakisarita maipapan iti bambanag iti naasi a managimdeng.—Proverbio 12:25.

Isubliyo. Iti sidong ti Mosaiko a Linteg, maikalikagum kadagiti agtatakaw nga isublida dagiti tinakawda a bambanag nga addaan iti interes. (Levitico 6:4, 5) Saan laeng a madalusan ti konsiensia ti maysa no aramidenna dayta no di pay ket ipaganetgetna kenkuana ti rigat nga ibunga ti panagtakawna iti sabsabali. Ikari ti Biblia a no ti maysa a tao “isublina daydiay innalana a tinakaw, ken magna kadagiti linlinteg ti biag . . . , isu agbiagto a di bumurong. Saanto a matay.”—Ezekiel 33:15.

Labananyo ti apal ken kinaagum. Ti maudi iti Sangapulo a Bilin ket, “Dika aguman . . . ti aniaman a kukua ti padam a tao.” (Exodo 20:17) No adda banag a talaga a kasapulanyo—wenno kayatyo—ngem diyo kabaelan, nalabit maipamusposanyo ti makagun-od iti kuarta a panggatang iti dayta. Imbalakad ni apostol Pablo: “Ti agtatakaw saan koma nga agtakawen, ngem imbes ketdi agtrabaho koma a sipipinget, nga ar-aramidenna babaen kadagiti imana ti aramid a naimbag.”—Efeso 4:28.

Agannadkayo kadagiti pakikadkaduaanyo. “No makikadkaduaka iti maysa a gayyem wenno grupo ti gagayyem a mangar-aramid iti dakes wenno krimen,” ipalagip ni mannurat a Denise Lang, “sika ket maibilangto met a nakabasol gapu laeng ta kaduadaka.” Iturturedyo ti agkitakit no sugsogandakayo dagiti kapatadanyo a mangaramid iti banag nga ilegal.—Proverbio 1:10-19.

Panunotenyo ti dakes nga ibunga ti panagtakaw iti sabsabali. Ti la bagina ti pampanunoten ti mannanakaw. Ngem balakadannatay ni Jesus: “Isuamin a bambanag, ngarud, a kayatyo nga aramiden kadakayo dagiti tattao, masapul a kasta met ti aramidenyo kadakuada.” (Mateo 7:12) No masursuro ti maysa nga isakit ti sabali a tattao, saanto unay nga agannayas ti maysa a mangaramid iti mangdangran iti sabsabali.

Panunotenyo dagiti ibungana kadakayo. (Galacia 6:7) Imbes a panunotenyo a nagsayaat ti mangtagikua iti sumilengsileng nga alahas wenno alikamen a diyo kabaelan, panunotenyo nga anian a nakababain ti matiliw ken mapatawan iti dusa; panunotenyo ti pannakaumsi dagiti dadakkelyo ken ti Dios a mismo! Sigurado a ti konklusionyo ket talaga a dakes ti agtakaw.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 18]

Masansan a sagabaen dagiti mannipdut ti pannakaibabain no matiliwda