Panangdaer iti Asperger’s Syndrome

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY BRITANIA

KAYATMO ti maaddaan iti gagayyem, ngem marigatanka a makisarita. Nupay kasta, kabaelam ti makisarita iti adu nga oras maipapan iti pagay-ayatmo a suheto. Dagiti nakairuamamon ti kanayon nga ar-aramidem ken madukotanka no mabaliwan dagita. Masansan a madanagan ken maupayka ken pasaray lumdaangka.

Didaka maawatan dagiti tattao. Ibilangdaka a karkarna, narigat a pakilangenan, wenno awan daydayawna. Marigatanka a mangtarus iti kapanunotan ken rikna ti sabsabali, nangruna ta saanmo a maawatan ti ipasimudaag dagiti ekspresion ti rupa wenno tigtignayda. Dagita a kasasaad ti masansan a pakaipaspasanguan ti adu nga addaan iti Asperger’s syndrome, a maawagan met iti Asperger’s disorder.

Normal ti langa dagidiay addaan iti Asperger’s syndrome ken masansan nga intelihenteda unay. Nupay kasta, adda depekto ti itatanor ti utekda a mangap-apektar iti pannakikomunikar ken pannakilangenda iti sabsabali. Dayta nga abnormal a kasasaad ket addaan iti nadumaduma a pagilasinan ken agduduma ti pannakaapektar ti tunggal tao nga addaan iti kasta. Kaskasdi, posible nga agbiag a naballigi ti maysa a tao nga addaan iti Asperger’s syndrome. Usigenyo ti pakasaritaan ni Claire.

Naammuan Met Laengen ti Sakitna!

Idi ubing ni Claire, isu ket managbabain ken saan a maun-uni. Liklikanna ti makipinnerreng ken kabutengna ti adu a tattao. Nasursurona ti agsao a sisasayud idi isu ket ubing pay, ngem manmano ti saona ken maymaysa ti tono ti panagsaona. Kaay-ayona nga aramiden dagiti nakairuamanna, ken madukotan no mabaliwan dagita.

Idi ageskuelan ni Claire, isu ket saan a maanusan dagiti mannursuro agsipud ta impagarupda nga igaggagarana ti panagbalinna a narigat a pakilangenan. Masansan met a pagaangawan dagiti padana nga ubbing. Narigatan met ni nanangna agsipud ta isu ti masansan a mapabasol gapu iti kababalin ni Claire. Gapu iti dayta, inkeddengna nga isu laengen ti mangisuro ken Claire iti pagtaenganda kadagiti maudi a tawen ti panageskuelana.

Idi agangay, naaddaan ni Claire iti nadumaduma a panggedan ngem nasesante agsipud ta dina madanggayan dagiti panagbalbaliw iti nakairuamanna nga aramiden ken dina maaramid dagiti mainanama a trabahuenna. Iti naudi a nagtrabahuanna a maysa nga institusion a mangay-aywan kadagiti nataengan, nadlaw ti superbisora dagiti nars nga adda nakaro a depekto ni Claire. Kamaudiananna, idi agtawen ni Claire iti 16, naammuan a ti kasasaadna ket Asperger’s syndrome.

Maawatan met laengen ti nanang ni Claire no apay a karkarna ti kababalin ti balasangna no idilig iti sabsabali. Adda gayyemna a nakasarak iti sumagmamano nga impormasion maipapan iti dayta a sakit ket idi binasa ni Claire, masmasdaaw nga inyimtuodna: “Talaga aya a kasta ti ar-aramidek? Agpayso kadi a kastaak?” Ti departamento a mangipapaay iti serbisio para kadagiti umili imbalakadna a maipasidong ni Claire iti occupational therapy. Kaipapanan dayta a regular a makipaset iti maitutop a makagunggona nga aktibidad kas paset ti panangpasayaat iti kasasaadna. Ni Claire, a maysa kadagiti Saksi ni Jehova, ket tinulongan met ni Chris a kapammatianna nga aduanen iti kapadasan iti panangtulong kadagiti ubbing nga agkasapulan iti espesial a panangasikaso. Inyurnos ni Chris ti panagboluntario ni Claire iti pannakamantener ti maysa a pasdek a paggigimongan dagiti Saksi.

Panagsursuro a Makilangen iti Normal a Wagas

Idi damo, manmano a makisarita ni Claire kadagiti padana a boluntario. Idi adda parikut ni Claire, sinuratanna ni Chris yantangay nalaklaka dayta kenkuana ngem iti pannakisarita. Saan la a namnaminsan a pinaregta ni Chris a makikatugaw tapno ilawlawagna a naimbag ti kasasaad. Inan-anusanna a sinuruan ni Claire a makilangen iti normal a wagas. Impaawat kenkuana ni Chris a saan a normal ti panangliklikna iti sabsabali agraman ti panangaramidna laeng no ania ti kayatna. Babaen ti naipaay a tulong, nasursuro ni Claire ti makikooperar iti sabsabali tapno maibanag ti maysa a trabaho.

Dagiti makapaupay a kapadasan ni Claire ti makagapu a nakapuy ti panagtalekna iti bagina, isu a no adda maipaaramid kenkuana, ibagana a dina kabaelan dayta. Kasano ti panangsolbar ni Chris iti dayta a parikut? Ikkanna ni Claire iti nalag-an a trabaho sana ilawlawag no kasano ti panangaramid iti dayta. Kalpasanna, ibagana ken Claire: “Kabaelam nga aramiden dayta.” Maragsakan ni Claire apaman a mairingpasna ti trabahona. Siaayat a komendaran ni Chris sana ikkan manen iti sabali a trabahuenna. Marigatan ni Claire a manglagip kadagiti instruksion no maibaga dayta kenkuana, ngem naglaka a matandaananna no naisurat dagita. In-inut a pimmigsa ti panagtalekna iti bagina.

Gapu ta saan a kayat ni Claire ti makilangen iti adu a tattao, marigatan a makipulapol kadagiti Nakristianuan a gimong. Nakairuamanna ti agtugaw nga is-isuna iti makinsango a paset ti Kingdom Hall. Ngem pinagbalinna a kalat ti tumakder a dagus kalpasan ti gimong, mapan iti makinlikud a paset ti Kingdom Hall, ken mangpili iti maysa laeng a kasaritana.

Idi agangay, umad-adun ti kasarsarita ni Claire. “Ngem saan a nalaka dayta,” kinunana. Nupay marigatan unay a makisarita gapu iti kasasaadna, regular nga iparparangna ti pasetna iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro, maysa a programa a nadisenio a tumulong kadagiti amin a Saksi ni Jehova tapno mas epektibo ti panangyebkasda iti kapanunotanda.

Panangsango iti Dakdakkel a Karit

Bayat a pumigpigsa ti panagtalek ni Claire iti bagina, insingasing ni Chris a padasenna ti agserbi kas auxiliary pioneer, maysa a termino nga us-usaren dagiti Saksi ni Jehova para kadagiti bautisado a Saksi a mangbusbusbos iti 50 wenno nasursurok pay nga oras iti tunggal bulan a mangikasaba iti patpatienda a naibasar iti Biblia. “Diak kabaelan,” insungbat ni Claire.

Nupay kasta, kas pammaregta, kinuna ni Chris nga uray no dina maragpat ti kalatna a 50 nga oras iti dayta a bulan, naragsakto latta uray kaskasano ta pinadasna nga aramiden dayta. Isu a pinadas ni Claire ket talaga a nagustuanna ti kapadasanna. Inulit-ulitna ti nagserbi kas auxiliary pioneer ket ad-adda a natagiragsakna dayta. Ad-adda a pimmigsa ti panagtalekna iti bagina nangruna idi adun ti nasarakanna a mayat a mangammo iti ad-adu pay maipapan iti Biblia.

Impapuso ni Claire dagiti pammaregta a nangngegna kadagiti Nakristianuan a gimong isu nga inusigna no adda aniaman a makalapped kenkuana nga agbalin a regular pioneer, wenno amin-tiempo nga ebanghelisador. Inkeddengna ti agbalin a kasta. Ania ti resultana? Kinuna ni Claire: “Dayta ti kasayaatan nga aramiden!” Nagbalin a nasingsinged kadagiti kakongregasionna ken adu ti nagbalin a gagayyemna. Magustuan dagiti ubbing ti makikadua kenkuana ket siraragsak a tultulonganna ida bayat ti panagkakaduada a mangasaba.

Panangipaay iti Tulong

Wen, saan nga amin nga addaan iti Asperger’s syndrome ket makapagserbi kas amin-tiempo a ministro. Ngem paneknekan ti kapadasan ni Claire nga ad-adu nga amang ti maaramidan dagiti kas kenkuana ngem iti mabalin a pagarupenda. Ti regular nga eskediul ni Claire ti mangpempennek iti kasapulanna a rutina, ket ti kinametikulosana ken kinamapangnamnamaanna ti tumultulong kenkuana nga agballigi iti pinilina a karera.

Patien ni Claire a napateg a maammuan dagiti tattao nga isu ket addaan iti Asperger’s syndrome tapno maawatanda no apay a naiduma ti panangmatmatna ken reaksionna kadagiti makitkitana iti aglawlawna. Inlawlawagna: “Saanko a kanayon a mayebkas a naimbag ti kapanunotak, isu a pagarupen dagiti tattao a nakapuy ti panagpampanunotko.” Makatulong no adda dagidiay mabalin a pangibagaanna iti kapanunotanna.

Para kadagiti tattao a kasta ti kasasaadda, agpadpada nga isingasing da Chris ken Claire ti panangaramid kadagiti babassit a kalat, ken ti saggaysa a panangragpat kadagita. Mabalin a napateg ti panagpatulong iti maysa a makaawat iti dayta a sakit. Iti kasta, pumigsa ti panagtalekda iti bagida ken maparegtada a mangdaer kadagiti pakarigatanda.

Ipakita ti pakasaritaan ni Claire a babaen ti anus ken pammaregta, dakkel ti magapuanan iti panangtulong kadagiti addaan iti Asperger’s syndrome. Pasingkedan dayta ni Claire babaen ti panagkunana: “Iti napalabas a sumagmamano a tawen, diak pulos impagarup a kabaelak nga aramiden ti amin nga ar-aramidek ita.”

[Blurb iti panid 24]

Patien ni Claire a napateg a maammuan dagiti tattao nga isu ket addaan iti Asperger’s syndrome

[Kahon iti panid 22]

ASPERGER’S SYNDROME

Dayta a kasasaad ket naipasurot iti nagan ni Dr. Hans Asperger, ti damo a nangdeskribir iti dayta idi 1944. Nupay kasta, kadagiti laeng nabiit pay a tawen a naaramid ti adu a panagsirarak tapno maawatan ken matulongan ti umad-adu a tattao nga addaan iti kasta a kasasaad. Saan a masierto dagiti managsirarak iti tay-ak ti medisina no dayta ket saan a grabe a kita ti autism wenno sabali a sakit. Agingga ita, awan pay ti makaammo no ania dagiti makagapu iti Asperger’s syndrome. Nupay kasta, dayta ket saan a maigapu iti wagas ti pannakapadakkel ti maysa nga ubing wenno gapu ta napaidaman iti panangipateg.

[Kahon iti panid 24]

PANANGTULONG KADAGIDIAY ADDAAN ITI ASPERGER’S SYNDROME

Patanorem ti pannakaseknan kadagidiay addaan iti Asperger’s syndrome ken ikagumaam nga ipaayan ida iti tiempo tapno maam-ammom ida a naimbag. Nupay mabalin a marigatanda a mangirugi iti saritaan, laglagipem a kasapulan ken kayatda ti maaddaan iti gagayyem. Saanda nga igaggagara ti agbalin a narigat a pakilangenan.

Agan-anuska, ken ikagumaam a tarusan dagiti parikutda. Laglagipem met a nasken nga umiso ken nabatad ti panangilawlawagmo kadagiti bambanag agsipud ta mabalin a literal unay ti pangawatanda iti ibagbagam. No nasken a mabaliwan ti nakairuamanda nga aramiden, ilawlawagmo a naimbag dagiti detalye ken mabalin a nasken nga ipakitam pay ketdi no kasanoda nga aramiden ti baro a maipatrabaho kadakuada.

No madlawmo a madanaganda unay maipapan iti nakita wenno nangngegda a pakadukotanda, paregtaem ida a kumita iti napintas a ladawan wenno dumngeg iti makaay-ayo a musika.

[Ladawan iti panid 23]

Nasursuro ni Claire ti agdisnudo a makigayyem iti sabsabali

[Ladawan iti panid 23]

Inlawlawag ni Chris ken Claire ti kinapateg ti pannakikooperar iti sabsabali tapno maibanag ti maysa a trabaho