BASAN

[mabalin a, Nadam-eg (Awanan Bato) a Tanap].

Maysa a nalawa a rehion iti daya ti Baybay ti Galilea. Dagiti pattapatta a beddeng ti Basan ket ti Bantay Hermon iti amianan, ti bambantay a rehion ti Bantay Hauran (Jebel ed Druz) iti daya, Galaad iti abagatan, ken dagiti turod a pagbedngan ti makindaya a deppaar ti Baybay ti Galilea iti laud.​—De 3:3-14; Jos 12:4, 5.

Ti Basan ket kangrunaanna nga adda iti nangato a lantag iti bantay, nga agarup 600 m (2,000 pie) ti promedio a kangatona. Kaaduanna a nalantag ti daga, nupay adda ti pasetna a turodturod, ken nagtaud iti bulkan nga aduan iti natangken a nangisit a basalto a bato, a mamagtalinaed iti alnaab. Ti dagana ket naglaok a tufa ken lumabaga a kayumanggi a daga. Nakatulong ti danum ken narunaw a niebe a nagayus manipud Bantay Hermon a namagbalin iti intero a rehion kas nakasaysayaat a lugar a pagtalonan. Gapu ta nakadamdam-eg daytoy a tanap nagbalin dayta a lugar a pannakasarusar ti nawadwad nga apit ken nagsayaat a pagpaaraban. Daytoy ti makagapu nga adda dagiti napataud a nagsayaat a kita ti bakbaka ken karkarnero. Dagiti toro ti Basan ken dagiti kalakian a karnerona ket linaon dagiti kanta ken daniw ken simbolo dagita ti kinabaknang, kinapigsa, ken kinarang-ay.​—De 32:14; Eze 39:18; Sal 22:12.

Agparang a kaaduan a tantanap ti Basan ket awan kaykayona, ngem kabakiran dagiti turodturod a pasetna ken addaan iti nakarangrangpaya a kaykayo, nalabit roble (a masarakan pay laeng ita iti dayta a lugar). Iti padto, nausar dagitoy a kayo kas simbolo ti kasta unay a kinatan-ok. (Isa 2:13; Zac 11:1, 2) Ipasimudaag ti Ezequiel 27:5, 6 a dagiti taga Fenicia nga agar-aramid kadagiti barangay ti Tiro inaramatda kas tablada dagiti parwa ti Senir ken kas paloda ti natatayag a sedro ti Libano, ngem pinormada dagiti nabileg a gaudda manipud kadagiti naamnut a kayo ti Basan.

Nainaig ti Basan iti dadduma pay a nabunga a lugar a kas ti Carmelo ken Libano awan duadua a gapu iti kinadam-eg ken kinabungana. (Jer 50:19; Isa 33:9) Dagiti kangatuan a disso ti Basan ket innaig ni Jeremias iti Libano kas nangato a disso a pangimatangan iti didigra a naikeddeng a dumteng iti daga dagiti Israelita gapu ta pinanawanda ni Jehova. (Jer 22:20) Ti pannakadakamat ti “bantay ti Dios” ken ti “bantay dagiti alimpatok” ti Basan, iti Salmo 68:15, 16, mabalin a tumukoy iti bambantay a rehion ti Bantay Hauran (Jebel ed Druz). Mabalin a ti Zalmon (nadakamat iti Sal 68:14) ti kangatuan nga alimpatokna.

Ti rehion ti Basan ket nalawag a damo a nailanad iti rekord ti Biblia iti Genesis 14:5 iti pannakatukoy iti Refaim (dagiti higante) idiay Asterot-carnaim, a pinarukma ti manangraut nga ar-ari idi tiempo ni Abraham (sakbay ti 1933 K.K.P.). Idi tiempo ti iraraut dagiti Israelita (a. 1473 K.K.P.), pinarukma ken pinapatayda ni Og, ti ari ti Basan ken daydiay kaudian a nabatbati kadagiti kasla higante a lallaki iti dayta a lugar, ket nagnaedan ti Israel dayta a daga. (Nu 21:33-35; De 3:1-3, 11; Jos 13:12) Ti tribu ni Manases inawatna ti Basan kas tawidna, nupay agparang a naituding iti tribu ni Gad ti maysa a makin-abagatan a pasetna.​—Jos 13:29-31; 17:1, 5; 1Cr 5:11, 16, 23.

Dagiti kangrunaan a siudad ti Basan ket: Astarot (siudad ni Og ket idi agangay siudad dagiti Levita), Edrei (ti beddeng a siudad a nangparukmaan ti Israel ken Og), Golan (a nagbalin met a siudad dagiti Levita ken maysa kadagiti tallo a siudad a pagkamangan iti daya ti Jordan), ken Saleca. (De 4:41-43; Jos 9:10; 12:4, 5; 20:8, 9; 1Cr 6:64, 71) Iti laeng rehion ti Argob adda 60 a napaderan a siudad, ket ti rebrebba dagiti kadaanan nga ili naipattopattok pay laeng ita iti intero a lugar.​—De 3:3-5; kitaenyo ti ARGOB Num. 2.

Bayat ti panagturay ni Solomon, karaman ti Basan iti maysa kadagiti 12 a distrito a pagtataudan ti abasto a taraon nga adda iti aywan dagiti diputado ken naituding a mangipaay iti taraon kadagiti lamisaan ti ari.​—1Ar 4:7, 13.

Iti lugar iti daya ti Jordan, ti kangrunaan a ruta manipud amianan nga agpaabagatan a naawagan “dalan ti ari,” ket lumasat iti Basan iti siudad ti Astarot, ket daytoy ti makagapu agraman ti kasta unay a kinadam-eg ti Basan ken ti kinaasidegna iti Damasco, a nagbalin dayta a puntiria ti namilitariaan a panagparmek. Ti Basan ket kinautibo ni Ari Hazael ti Damasco bayat ti panagturay ni Jehu (a. 904-877 K.K.P.), ngem nabatad a nabawi dayta idi nagturay ni Jehoas (2Ar 10:32, 33; 13:25) wenno mabalbalin nga idi tiempo ni Jeroboam II (a. 844-804 K.K.P.). (2Ar 14:25) Ni Tiglat-pileser III ti Asiria pinarmekna ti intero a lugar idi nagturay ni Peca (a. 778-759 K.K.P.).​—2Ar 15:29; 1Cr 5:26.

Kadagidi tiempo kalpasan ti pannakaidestiero, ti Basan ket inturayan dagiti Griego ket idi agangay nagbalin a maysa kadagiti kangrunaan a pannakasarusar ti trigo ti Imperio ti Roma. Nabingay dayta iti uppat a distrito, ket malaksid iti makin-amianan a daya a distrito a naawagan Traconite, mabalin a nataginayon latta dagiti orihinal a nagan dagitoy a distrito manipud iti dayta a lugar: ti distrito ti Gaulanitis iti laud naalana ti naganna manipud Golan, ti Auranitis iti abagatan ket manipud Hauran, ken ti makintengnga a Batanaea ket manipud Basan. Malaksid iti pannakatukoy ti Traconite (Lu 3:1), saan a nadakamat ti Basan iti Kristiano a Griego a Kasuratan.​—Kitaenyo ti HAURAN.