Rumbeng Kadi a Ngilinen Dagiti Kristiano ti Aldaw a Panaginana?

MATUTUDO ti Hunio. Gapu itoy, nasalungasing ti nabayagen a sekular a tradision bayat ti kampeonato ti tennis idiay Wimbledon idi 1991. Iti kaunaan a gundaway iti historia, naangay dagiti ay-ayam iti Domingo tapno masubbot ti napukaw a panawen. Malaksid iti sagpaminsan a panangsalungasing kadagiti paglintegan a kas itoy, maibilang pay laeng ti Domingo kas nasantuan nga aldaw a panaginana idiay Inglatera, kasta met iti adu a dadduma pay a pagilian.

Sabali nga aldaw a panaginana ti ngilngilinen dagiti dadduma. Siinget a ngilngilinen dagiti Judio iti intero a lubong ti Panaginana a mangrugi iti ilelennek ti init iti Biernes ket agngudo iti ilelennek ti init iti Sabado. Bayat ti Panaginana, awan uray maysa nga eroplano ti nasional nga airline ti Israel ti agbiahe, ket iti dadduma nga ili saan nga agpasada dagiti lugan. Idiay Jerusalem bangenan dagiti tradisionalista dagiti kalsada tapno matiped ti amin a trapiko nga ibilangda a maikaniwas bayat ti Panaginana.

Ti kinapudno nga adu a relihion ti mangsalsalimetmet pay laeng iti linawas nga aldaw a panaginana wenno sabbath mangibangon iti sumagmamano a saludsod. Agpaay laeng aya kadagiti Judio ti panangsalimetmet iti Panaginana? Apay nga inawat ti kaaduan a relihion iti Kakristianuan ti sabali nga aldaw a panaginana? Ipaannurot pay laeng aya ti Biblia ti panangngilin iti linawas nga aldaw a panaginana?

Addan Aya a Sigud ti Panaginana?

Masarakantayo ti umuna a panangdakamat ti Kasuratan iti sabbath iti libro ti Exodo. Idi adda dagiti Israelitas idiay let-ang, simimilagro nga impaayan ida ni Jehova iti taraon a naawagan manna. Iti tunggal maikanem nga aldaw ti lawas, mangurnongda iti mamindua a kaadu ti inaldaw nga al-alaenda agsipud ta ti maikapito nga aldaw isu ti “aldaw a panaginana ken Jehova.” Maiparit ti agtrabaho iti dayta nga aldaw.​—Exodo 16:4, 5, 22-25.

Mainayon pay, naited ti Panaginana kadagiti Israelitas tapno ipalagip kadakuada a nagbalinda nga adipen iti daga ti Egipto. Bassit la komat’ pateg daytoy a palagip no siguden nga an-annurotenda ti kasta a linteg. Gapuna, iti laeng Israel a naited dagiti annuroten iti panangngilin iti Panaginana.​—Deuteronomio 5:2, 3, 12-15.

Nainget ken Makapadagsen a Kaugalian

Gapu ta saan a nangted ti Linteg Mosaiko iti adu a detalye maipanggep iti Panaginana, iti panaglabas ti adu a siglo nangaramid dagiti rabbi iti nakaad-adu a bilin, kangrunaanna ti panangiparit iti amin a kita ti trabaho iti Panaginana. Sigun iti Mishnah, nagrupo-grupo dagiti maiparit a trabaho iti 39 a kangrunaan a kategoria, kas ti panagdait, panagsurat, ken panagtalon. Adu kadagitoy a paglintegan ti saan a naibatay iti Biblia. Iti panangtukoyna iti Mishnah, annugoten ti Encyclopædia Judaica a dagitoy a paglintegan arigdat’ “bambantay nga agbitbitin iti maysa a buok, ta mammano a nadakamat ti Kasuratan idinto ta nakaad-adu dagiti paglintegan.”

Iti panangtungpalda iti bilin nga “awan koma ti rummuar iti ayanna iti maikapito nga aldaw,” nangikeddengda iti beddeng, ket naawagan daytoy iti “beddeng ti Panaginana.” Sigun iti sumagmamano a gubuayan, katupag dayta ti dua ribo a siko, wenno agarup 900 a metro. (Exodo 16:29, King James Version) Nupay kasta, mabalin a di madmadlaw a masalungasing daytoy a paglintegan: Iti rabii kasakbayanna, mabalin a maidulin ti taraon para iti Panaginana iti distansia a dua ribo a siko manipud iti balay. Maibilang daytoy a disso kas sakop ti taeng ti pamilia, ket sabali pay a dua ribo a siko ti mainayon manipud iti dayta a punto.

Adu kadagitoy aramid-tao a panangipawil ti maipatpatungpal idi kaaldawan ni Jesus. Kas pangarigan, idi nagruros dagiti adalanna kadagiti dawa a kanenda iti ilalabasda iti kataltalonan, binabalaw ida dagiti relihiuso a papangulo. Inakusaranda ida iti pananglabsing iti Panaginana​—imbilangda a panagani ti panagruros iti dawa, ket minatmatanda a panagkiskis wenno panaggiling ti panangbuksil iti dayta. Binabalaw ni Jesus dagiti aglablabes a panangmatmatda iti adu a gundaway, ta di umiso ti panangipaawatda iti linteg ni Jehova.​—Mateo 12:1-8; Lucas 13:10-17; 14:1-6; Juan 5:1-16; 9:1-16.

Panaginana iti Sabado Nagbalin a Domingo

“Mailasin ti Domingo agpaay iti naipamaysa a panagserbi iti Dios.” Kasta ti panangiyebkas ti Iglesia Katolika iti Maikapat a Bilin maipapan iti Panaginana. Ilawlawag ti nabiit pay a naipablaak a pagiwarnak a Pranses a Catéchisme pour adultes: “Marambakan ti Domingo dagiti Kristiano iti aldaw kalpasan ti Panaginana: iti maikawalo nga aldaw, nga isu ti umuna nga aldaw ti baro a panamarsua. Nalaokan dayta kadagiti napateg nga elemento ti Panaginana ngem naisentro iti Paskua ni Kristo.” Kasano a nagbalin a Domingo ti aldaw a panaginana iti Sabado?

Nupay nagungar ni Jesus iti aldaw ti Domingo, kadagiti immuna a Kristiano gagangay laeng dayta nga aldaw a kas kadagiti dadduma. Ngem ipalgak ti maysa a desision ti konsilio ti iglesia sadi Laodicea (iti ngalay aginggat’ tartaraudi ti maikapat a siglo K.P.) nga iti panaglabas ti panawen, ti Panaginana dagiti Judio iti Sabado ket sinuktan ti panaginana dagiti “Kristiano” iti Domingo. “Pinaritan [daytoy a paglintegan] dagiti Kristiano a tumulad kadagiti Judio ken aginana iti aldaw ti Panaginana [dagiti Judio], ket masapul a raemenda iti Nakristianuan a wagas ti aldaw ti Apo [ti aldaw ti lawas a pannakapagungarna].” Sipud idin masapul nga agtrabaho dagiti miembro ti Kakristianuan iti Sabado ket aginanada iti Domingo. Idi agangay, naikalikagum kadakuada ti pannakimisa iti Domingo.

Gapu iti panangsuporta dagiti sekular nga autoridad, iti saan a nabayag naiparit ti agtrabaho iti Domingo iti intero a Kakristianuan. Sipud idi maikanem a siglo, agmulta wenno masaplit dagiti aglabsing, ken mabalin a masamsam dagiti bakada. No maminsan, mapilitan nga agbalin nga adipen dagiti nakabasol a di agbabawi.

Maikunatayo a dagiti linteg a nainaig iti maipalubos a trabaho iti Domingo ket kaing-inget dagiti tradision iti Panaginana dagiti Judio. Nangipaay ti Dictionnaire de théologie catholique iti atiddog a panangilawlawag maipapan iti itatanor ti desision ti iglesia panggep iti no aniat’ maipalubos ken maiparit babaen ti panangannurot kadagiti paglintegan ket, kadagiti bambanag a maiparit, dinakamatna ti nasaet a panagtrabaho, panagtalon, panangidarum, panaglako ken pannakitienda, ken panaganup.

Ngem ti panaginana dagiti Judio ti nangibatayanda a mangikalintegan kadagitoy a panangiparit. Dinakamat ti New Catholic Encyclopedia dagiti linteg ni Emperador Carlomagno maipanggep iti Domingo: “Ti ideya maipapan iti Panaginana, a sipapanayag a linaksid ni St. Jerome ken kinondenar ti Konsilio ti Orléans idi 538 kas nagtaud kadagiti Judio ken di Nakristianuan, ket silalawag a naibaga iti bilin ni Carlomagno idi 789, a nangiparit iti panagtrabaho iti Domingo ta maisalungasing dayta [iti Sangapulo a Bilin].” Gapuna, nupay naay-ayo ti iglesia iti panangikeddeng dagiti sibil nga autoridad iti Domingo a kas aldaw a panaginana, pinalubosanna dagiti sekular nga autoridad a mangikalintegan kadagitoy a panangipawil a naibatay iti legal a pundasion a linaksid ti iglesia, nga isu ti linteg Mosaiko maipapan iti Panaginana.

Di Nainkasuratan a Takder

Sumagmamano a siglo kasakbayanna, adu nga Amma ti Iglesia, nangruna ni Agustino, ti siuumiso a nangibaga a ti Panaginana ket maysa a temporario nga urnos nga agpaay laeng kadagiti Judio. Inawat laeng dagidiay nga Amma ti Iglesia ti ibagbaga ti Kristiano a Griego a Kasuratan a ti Panaginana ket maysa a napateg a paset ti Linteg ti tulag a winaswas ti sakripisio ni Jesus.​—Roma 6:14; 7:6; 10:4; Galacia 3:10-14, 24, 25.

Iti agdama a Vocabulaire biblique, naadaw ti maysa a teologo a Protestante a ni Oscar Cullmann a nangannugot a “gapu ta immay, natay, ken nagungar ni Jesus, nagpatinggan dagiti piesta idiay D[aan] a T[ulag], ket ti panangsalimetmet kadagita ‘kaipapananna ti panagsubli iti daan a tulag, a kas ket tay saan a pulos nga immay ni Kristo.’” Iti lawag daytoy nainkalintegan a punto, maikalintegan kadi ti inkapilitan a panangngilin iti Panaginana?

Itatta, masansan nga usaren dagiti mannurat a Katoliko ti Aramid 20:7 kas pangsuportada. Saritaen dayta a teksto “ti umuna nga aldaw ti lawas” (Domingo), idi nagtitipon da Pablo ken dagiti kaduana tapno manganda a sangsangkamaysa. Nupay kasta, maysa laeng daytoy a detalye. Saan nga ipamatmat daytoy a teksto wenno ti dadduma pay a bersikulo ti Biblia a nairanta daytoy a salaysay kas pagtuladan dagiti Kristiano, ket nalawag a saan a maipaannurot daytoy. Wen, saan a suportaran ti Kasuratan ti panangngilin iti panaginana iti Domingo.

Ania a Panaginana ti Agpaay Kadagiti Kristiano?

Nupay saan nga obligado dagiti Kristiano a mangsalimetmet iti linawas nga aldaw a panaginana, adda naiduma a kita ti panaginana a naiparegta a ngilinenda. Inlawlawag daytoy ni Pablo kadagiti padana a Kristiano a Judio, a kunana: “Adda pay ngarud maysa a panaginana a maipaay iti ili ti Dios. . . . Umagawatay ngarud tapno sumrektayo iti daydiay a panaginana.” (Hebreo 4:4-11) Nakaan-annad idi ti panangsalimetmet dagitoy a Judio iti Linteg Mosaiko sakbay a nagbalinda a Kristiano. Ita saanen a ti pananggun-od iti pannakaisalakan babaen dagiti aramid ti iparparegta ni Pablo kadakuada no di ket ti “panaginana” manipud kadagiti natay nga aramid. Gapuna, masapul a mamatida iti sakripisio ni Jesus, nga isu laeng ti pamay-an a maaddaan ti sangatauan iti nalinteg a takder iti imatang ti Dios.Kasanotay a maipakita ita ti umasping a pannakaawat iti panangmatmat ti Dios? Kas kadagiti padada a tao, dagiti Saksi ni Jehova, kas rasonable a tattao, apresiarenda ti linawas nga aldaw a panaginana manipud sekular a trabaho a maipatpatungpal iti adu a pagilian. Mangipaay daytoy iti gundaway para iti pamilia nga aglalangen ken agaliwaksay. Ngem kangrunaanna, nasayaat daytoy a gundaway para iti dadduma pay a Nakristianuan nga aramid. (Efeso 5:15, 16) Karaman kadagitoy ti pannakigimong ken ti pannakipaset iti publiko a ministerio, a sarungkaranda dagiti kaarrubada tapno iranudda ti mensahe ti Biblia maipapan iti umad-adani a panawen inton tagiragsaken ti mamati a sangatauan ti sangalubongan a talna. No kayatyo a mammuan daytoy, maragsakan dagiti Saksi ni Jehova a tumulong kadakayo, iti man Sabado, Domingo, wenno aniaman a sabali nga aldaw ti lawas.

[Ladawan iti panid 28]

Naan-anay a sinalimetmetan ni Jesus ti linteg ti Panaginana, imbes a dagiti tradision dagiti Judio

[Ladawan iti panid 29]

Mangipaay dagiti Nakristianuan nga aramid iti pannakabang-ar kadagiti aldaw a panaginana manipud sekular a trabaho