Tercio​—Matalek a Sekretario ni Pablo

NAIPASANGO ni Tercio iti narikut a trabaho. Kayat nga usaren ni apostol Pablo kas sekretariona idi agsurat iti atiddog kadagiti padana a Kristiano idiay Roma. Narigat a trabaho daytoy.

Apay a nakarigrigat ti agbalin a sekretario idi umuna a siglo K.P.? Kasano ti pannakaaramid idi ti kasta a trabaho? Ania dagiti material nga ar-aramatenda idi iti panagsurat?

Dagiti Sekretario idi Ugma

Iti nagkauna a kagimongan dagiti Griego ken Romano, adda nadumaduma a kita ti sekretario. Dadduma a lallaki nagserbida kas sekretario ti estado​—dagiti agserserbi iti gobierno a nagtrabaho iti opisina dagiti chancellor. Adda met dagiti sekretario iti publiko a mangituktukon iti serbisioda kadagiti umili iti tiendaan. Dagiti nabaknang nagusarda kadagiti pribada a sekretario (masansan nga ad-adipen). Sa adda met dagiti gagayyem a madadaan ken maragsakan a tumulong kadagidiay agpaaramid iti surat. Sigun ken eskolar nga E. Randolph Richards, ti kinalaing dagitoy a di opisial a sekretario “mabalin a saklawenna manipud iti kabassitan a pannakaammo iti lenguahe ken/wenno iti pamay-an ti panagsurat agingga iti karang-ayan a pannakaammo iti napartak a panagaramid iti umiso, tumutop, ken makaay-ayo a surat.”

Siasino ti agusar kadagiti sekretario? Umuna, dagidiay dida ammo ti agbasa ken agsurat. Adu ti nagkauna a kontrata ken sursurat iti negosio ti nakompleto babaen iti sasao a nangipasingkedan ti sekretario nga insuratna ti dokumento gapu ta di maaramidan dayta ti tao a nagpatrabaho. Ti maikadua a rason iti panagusarda iti sekretario ket ibatad ti nagkauna a surat manipud Thebes, Egipto. Naisurat para ken ni Asklepiades, kinunana iti konklusion: “Ni Eumelus, nga anak ni Herma, insuratanna . . . ta medio mabayag nga agsurat.”

Nupay kasta, ti pannakaammo ti maysa nga agbasa ken agsurat agparang a saan nga isu ti makagapu iti pannakausar ti sekretario. Sigun ken John L. McKenzie a komentarista iti Biblia, ti nakagutugotan dagiti tattao nga agusar iti sekretario ket “nalabit saan pay ketdi a gapu iti pannakaseknan iti kinalakana a basaen, no di ket ti pannakaseknan iti kinapintas ti surat, wenno uray man laeng ti kinadalimanekna.” Uray kadagiti edukado, makapautoy idi ti panagsurat, nangnangruna no atiddog ken narikut dagiti teksto. Kuna ni eskolar a J. A. Eschlimann nga asinoman a makabael “pagragsakanda idi a liklikan daytoy a trabaho, nga italekda dayta kadagiti adipen, dagiti propesional nga eskriba.” Maysa pay, nalaka a matarusan no apay a di magustuan idi dagiti tattao ti agaramid kadagiti mismo a suratda no usigentay dagiti material a naaramat ken kasasaad iti panagtrabaho.

Papiro ti gagangay a pagsuratan a maus-usar idi umuna a siglo K.P. Maala dagiti naingpis a linabag daytoy a mula babaen ti paatiddog a panangpisi iti namsek a bugas ti ungkayna. Mayaplag ti maysa a karutap dagiti linabag. Maipakuros ti sabali pay a karutap iti umuna a karutap. Mapagdekket dagiti dua babaen ti panangpandag a daytan ti agbalin a “papel.”

Narigat ti agsurat iti daytoy. Nakersang ken adu ti amuratna. Sigun ken eskolar nga Angelo Penna, “dagiti naagsep a linabag ti papiro pagramaramenna ti tinta, nangnangruna kadagiti nakababbabassit a nagbabaetan dagiti naingpis a linabag.” Nalabit agtrabaho ti sekretario a nakadalupakpak ket ti maysa nga imana ti mangiggem iti papel a nakaparabaw iti tabla. No saan a nasigo wenno saan a de kalidad dagiti material, ti plumana, wenno runo a pluma, mabalin nga agsagud iti papiro, mabalin a mapigis ti papel, wenno narigat a basaen ti pannakaisuratna.

Ti tinta ket napaglaok nga uging ken gum. Yantangay mailako iti binarreta, kasapulan a matibnokan iti danum iti pagkargaan iti tinta sakbay a mausar a pagsurat. Nalabit dadduma kadagiti instrumento idi ti sekretario a kas ken Tercio ket imuko a pangtiradna iti runo a pluma ken nabasa nga espongha a pangpunasna kadagiti erradona. Masapul a naannad ti pannakaisurat ti tunggal letra. No kasta, nainayad ti panagsurat ken medio narigat.

‘Siak, ni Tercio, Kablaawankayo’

Kadagiti kablaaw iti ngudo ti surat kadagiti taga Roma, karaman ti kablaaw ti sekretario ni Pablo, a kastoy ti insuratna: “Siak, ni Tercio, a nangisurat iti daytoy a surat, kablaawankayo iti Apo.” (Roma 16:22) Daytoy ti kakaisuna kadagiti surat ni Pablo a direkta a nakadakamatan ti maysa kadagiti sekretariona.

Awan unay ammotayo maipapan ken Tercio. Iti kablaawna nga “iti Apo,” maikunatayo nga isu ket matalek a Kristiano. Nalabit kameng idi ti kongregasion idiay Corinto ken mabalin nga adu ti am-ammona a Kristiano idiay Roma. Kuna ti eskolar iti Biblia a ni Giuseppe Barbaglio a nalabit maysa idi ni Tercio nga adipen wenno nawayawayaan. Apay? Umuna, gapu ta “dagiti eskriba gagangay a maibilang iti daytoy a klase; kasta met, gapu ta ti Latin a naganna . . . gagangay unay idi kadagiti adipen ken nawayawayaan.” “No kasta,” kuna ni Barbaglio, “saan a ‘neutral’ a propesional a mannurat, isu ket katrabahuan a timmulong ken Pablo a nangurnos iti kaatiddogan ken kasayudan a surat: maysa a nagpateg a serbisio, tapno makasalimetmet ni Pablo iti tiempo ken saanen a nagbannog.”

Pudno a napateg daytoy a trabaho ni Tercio. Kasta met idi ti trabaho ni Baruc para ken Jeremias, a kas met ti inaramid ni Silvano para ken Pedro. (Jeremias 36:4; 1 Pedro 5:12) Anian a pribilehio dayta kadagita a katrabahuan!

Panagsurat Kadagiti Taga Roma

Naaramid ti surat kadagiti taga Roma kabayatan ti panagdagus ni Pablo ken ni Gayo, nalabit idiay Corinto. Dayta ket idi agarup 56 K.P., kabayatan ti maikatlo a panagdaliasat ti apostol kas misionero. (Roma 16:23) Nupay sigurado nga ammotayo nga inusar ni Pablo ni Tercio kas sekretariona a mangaramid iti daytoy a surat, ditay ammo nga eksakto no kasano ti panangusarna kenkuana. Aniaman ti metodo a nausar, narigat dayta a trabaho. Ngem masiguradotayo daytoy: Kas iti sabsabali a paset ti Biblia, ti surat ni Pablo kadagiti taga Roma ket “impaltiing ti Dios.”​—2 Timoteo 3:16, 17.

Idi nalpasen daytoy a surat, rinibu a sasao ti naisurat da Tercio ken Pablo, nga adu ti nausarda a papiro. Idi napagsisilpo dagiti pingirda, dagitoy ti nagbalin a lukot, nalabit agarup 3 agingga iti 4 a metro ti kaatiddogna. Siaannad a nalukot ti surat sa naselioan. Kalpasanna agparang nga intalek ni Pablo ken ni Febe, maysa a kabsat a babai manipud Cencrea, a dandani idin agbiahe a mapan idiay Roma.​—Roma 16:1, 2.

Sipud idi umuna a siglo agingga ita, dakkel unayen ti nagbalbaliwan dagiti metodo a pagaramid iti naisurat a material. Ngem iti sinigsiglo, intalimeng ti Dios ti surat kadagiti Kristiano a taga Roma. Anian a panagyamantayo iti daytoy a paset ti Sao ni Jehova, a naisurat iti tulong ti matalek ken naanep a sekretario ni Pablo a ni Tercio!