Pagragsakanyo ti Kinalinteg ni Jehova
“Daydiay mangsurot iti kinalinteg ken naayat a kinamanangngaasi masarakannanto ti biag, kinalinteg ken dayag.”—PROVERBIO 21:21.
1. Aniada nga aramid ti tattao ita ti nangyeg kadagiti didigra?
“ADDA dalan a nalinteg iti sanguanan ti maysa a tao, ngem dagiti dalan ni patay isuda ti tungpal dayta kalpasanna.” (Proverbio 16:25) Anian a siuumiso daytoy a panangiladawan ti proverbio ti Biblia kadagiti aramid ti kaaduan a tattao ita! Aramidenda ti aniaman nga ipagarupda nga umiso, a dida ikabilangan dagiti kangrunaan a kasapulan ti sabsabali. (Proverbio 21:2) Ibagada a raraemenda dagiti linteg ken pagalagadan ti pagilian ngem ipamuspusanda ti lumiklik kadagita kada magundawayanda. Nagbanag dayta iti nasinasina ken nariribuk a kagimongan.—2 Timoteo 3:1-5.
2. Ania ti kasapulan unay para iti pagimbagan ti sangatauan?
2 Para iti pagimbagantayo—ken iti talna ken kinatalged ti intero a sangatauan—kasapulantayo unay ti linteg wenno pagalagadan a nalinteg ken di mangidumduma, daydiay situtulok a bigbigen ken pagtulnogan ti amin a tattao. Nabatad nga awan ti linteg wenno pagalagadan a nagtaud iti asinoman a tao, kasano man kasirib wenno kapasnekna, ti makapennek iti dayta a kasapulan. (Jeremias 10:23; Roma 3:10, 23) No adda kasta a pagalagadan, pakasarakan ngay ken ania koma dayta a pagalagadan? Nalabit ti napatpateg pay a saludsod ket, No adda ti kasta a pagalagadan, pagragsakan ken pagtulnoganyo kadi?
Panangbirok iti Nalinteg a Pagalagadan
3. Asino ti kangrunaan a kualipikado a mangipaay iti pagalagadan a bigbigen ken makagunggona iti amin a tattao, ken apay?
3 Tapno mabirokan ti pagalagadan a bigbigen ken makagunggona iti tunggal maysa, nasken nga umadanitayo iti daydiay saan a naimpluensiaan iti rasa, kultura, ken politika ken saan nga apektado kadagiti kinamaag ken pagkapuyan ti tao. Awan duadua a ti kakaisuna a kualipikado isu ti mannakabalin-amin a Namarsua, ni Jehova a Dios, a nagkuna: “No kasano a ti langlangit nangatngatoda ngem iti daga, kasta met a ti daldalanko nangatngatoda ngem iti daldalanyo, ken ti pampanunotko ngem iti pampanunotyo.” (Isaias 55:9) Maysa pay, ti Biblia deskribirenna ni Jehova kas “maysa a Dios ti kinamatalek, a kenkuana awan ti di kinahustisia; isu nalinteg ken napalungdo.” (Deuteronomio 32:4) Iti intero a Biblia, masarakantayo ti sasao a “ni Jehova nalinteg.” (Exodo 9:27; 2 Cronicas 12:6; Salmo 11:7; 129:4; Un-unnoy 1:18) Wen, makapagpannuraytayo ken ni Jehova agpaay iti kasayaatan a pagalagadan gapu ta isu ket mapagtalkan, saan a mangidumduma, ken nalinteg.
4. Ania ti ipasimudaag ti sao a “nalinteg”?
4 Siempre, saan unay a makaay-ayo ita ti sao a “nalinteg.” Kinapudnona, negatibo wenno laisen pay ketdi dayta ti kaaduan a tattao, a matmatanda nga awan nakaidumaanna iti panaginsasanto, wenno panaginsisingpet. Ngem sigun iti panangmatmat ti Biblia, ti “nalinteg” ipasimudaagna ti di panangidumduma, kinapalungdo, kinatakneng, awan pakapilawanna, awan basolna, maitunos kadagiti sagudayen ti linteg ti Dios wenno dagiti kadawyan a pagalagadan ti moralidad, umiso wenno maiparbeng ti aramidna. Saan kadi a makaay-ayo kadakayo ti linteg wenno pagalagadan a mangsaklaw kadagitoy nga agkakaimbag a galad?
5. Deskribirenyo ti galad a kinalinteg kas nailanad iti Biblia.
5 No maipapan iti galad a kinalinteg, kuna ti Encyclopaedia Judaica: “Ti kinalinteg ket saan a banag nga adda laeng iti panunot no di ket maibatay dayta iti panagaramid iti maiparbeng ken umiso iti amin a relasion.” Kas pagarigan, ti kinalinteg ti Dios ket saan a basta makin-uneg wenno personal a galadna, kas iti kinasanto ken kinasin-aw. Imbes ketdi, ebkas dayta ti kinasiasinona iti wagas nga umiso ken maiparbeng. Maikuna a gapu ta nasantuan ken nasin-aw ni Jehova, nalinteg ti amin nga aramiden ken agtaud kenkuana. Kas kuna ti Biblia, “ni Jehova nalinteg iti amin a daldalanna ken nasungdo iti amin nga ar-aramidna.”—Salmo 145:17.
6. Ania ti kinuna ni Pablo maipapan iti dadduma a di manamati a Judio idi kaaldawanna, ken apay?
6 Impaganetget ni apostol Pablo daytoy a punto iti suratna kadagiti Kristiano idiay Roma. Maipapan kadagiti dadduma a di manamati a Judio, insuratna: “Gapu iti saanda a pannakaammo iti kinalinteg ti Dios no di ket ikagkagumaanda nga ipasdek ti bukodda, saanda nga impasakup ti bagbagida iti kinalinteg ti Dios.” (Roma 10:3) Apay a kinuna ni Pablo a ‘dida ammo ti kinalinteg ti Dios’? Saanda kadi a nasursuruan iti Linteg, a naglaon kadagiti nalinteg a pagalagadan ti Dios? Nasursuruanda met ketdi. Ngem kaaduan kadakuada ti mangmatmat iti kinalinteg kas personal a kinaimbag laeng, a magun-od babaen ti nainget, naanep a panangtungpal kadagiti narelihiosuan a pagannurotan, imbes a maysa a pagalagadan a mangiwanwan iti pannakilangenda kadagiti sabsabali. Kas kadagiti panguluen ti relihion idi kaaldawan ni Jesus, dida naawatan ti pudno a kaipapanan ti kinahustisia ken kinalinteg.—Mateo 23:23-28.
7. Kasano a nayebkas ti kinalinteg ni Jehova?
7 Iti nabatad a pannakaigidiatna, nayebkas ken nabatad ti kinalinteg ni Jehova kadagiti amin a pannakilangenna. Nupay kalikaguman ti kinalintegna ti dina panangtagilag-an kadagiti basol dagidiay mangigagara nga agsalungasing, dina kayat a sawen a bimmato ti puso ken nakaing-inget ti Dios, a nasken a pagamkan ken di mabalin a kasinninged. Iti kasumbangirna, dagiti nalinteg nga aramidna ti mangpatalged a mabalin nga umadani kenkuana ti sangatauan ken maalaw kadagiti dakes a bunga ti basol. Naan-anay ngarud a maiparbeng a maawagan ni Jehova kas “nalinteg a Dios ken Manangisalakan.”—Isaias 45:21.
Kinalinteg ken Pannakaisalakan
8, 9. Kadagiti ania a wagas nga inyebkas ti Linteg ti kinalinteg ti Dios?
8 Tapno maawatantayo ti panagnaig ti kinalinteg ti Dios ken ti naayat nga ebkas ti panangisalakanna, usigenyo ti Linteg nga intedna iti nasion ti Israel babaen ken Moises. Awan duadua a nalinteg ti Mosaiko a Linteg. Iti pammakada a sasaona, impalagip ni Moises kadagiti Israelita: “Ania a dakkel a nasion ti addaan kadagiti nalinteg nga alagaden ken kadagiti hudisial a pangngeddeng a kas iti isuamin daytoy a linteg nga ikabilko iti sangoyo ita nga aldaw?” (Deuteronomio 4:8) Sinigsiglo kalpasanna, kinuna ni David nga ari ti Israel: “Dagiti hudisial a pangngeddeng ni Jehova pudnoda; napaneknekan a naan-anayda a nalinteg.”—Salmo 19:9.
9 Babaen ti Linteg, pinagminar ni Jehova dagiti awan pagkuranganna a pagalagadanna mainaig iti umiso ken di umiso. Detalyado nga imbalabala ti Linteg no kasano nga agtignay dagiti Israelita, saan laeng a kadagiti narelihiosuan a bambanag no di pay ket iti panagnegosio, panagasawa, pannangan ken kinadalus ken, siempre, kadagiti hudisial a pangngeddeng. Naglaon ti Linteg kadagiti nainget a pannusa kadagiti agsalungasing, maipataw pay ketdi ti ipapatay iti dadduma a kaso.a Ngem dagiti kadi nalinteg a kalikagum ti Dios, kas nayebkas iti Linteg, ket mangparigat ken makapadagsen kadagiti tattao, a mangikkat iti wayawaya ken rag-oda, kas kunaen ti adu a tattao ita?
10. No kadagidiay mangay-ayat ken ni Jehova, ania ti panangmatmatda kadagiti lintegna?
10 Dagidiay mangay-ayat ken ni Jehova makaay-ayo unay kadakuada dagiti nalinteg a pagalagadan ken bilinna. Ni Ari David, kas pagarigan, dina laeng binigbig a pudno ken nalinteg dagiti hudisial a pangngeddeng ni Jehova, kas nakitatayon, no di pay ket naimpusuan a pagragsakan ken apresiarenna dagita. No maipapan kadagiti linteg ken hudisial a pangngeddeng ni Jehova, insuratna: “Ad-addada a matarigagayan ngem iti balitok, wen, ngem iti adu a napasudi a balitok; ken nasamsam-it ngem iti diro ken iti agay-ayus a diro dagiti kalaba. Kasta met, ti bukodmo nga adipen napakdaaran babaen kadakuada; iti panangsalimetmet kadakuada adda dakkel a gunggona.”—Salmo 19:7, 10, 11.
11. Kasano a ti Linteg nagserbi a ‘manangisuro agturong ken Kristo’?
11 Sinigsiglo kalpasanna, impatuldo ni Pablo ti dakdakkel a pateg ti Linteg. Insuratna kadagiti taga Galacia: “Ti Linteg nagbalin a manangisurotayo a mangiturong ken Kristo, tapno maideklaratayo a nalinteg gapu iti pammati.” (Galacia 3:24) Idi kaaldawan ni Pablo, ti maysa a mannursuro ket adipen iti dakkel a sangakabbalayan. Rebbengenna a salakniban dagiti annak ken itulod ida iti eskuelaan. Umasping iti dayta, ti Linteg sinalaknibanna dagiti Israelita kadagiti makadadael nga imoral ken narelihiosuan nga aramid dagiti nasion iti aglawlawda. (Deuteronomio 18:9-13; Galacia 3:23) Kanayonanna, ipalagip ti Linteg kadagiti Israelita a managbasolda ket kasapulanda ti pammakawan ken pannakaisalakan. (Galacia 3:19) Dagiti urnos a panagidaton ipatuldona a kasapulanda ti daton a pangsubbot ken nangipaay iti naimpadtuan a padron a pakabigbigan ti pudno a Mesias. (Hebreo 10:1, 11, 12) Gapuna, nupay inyebkas ni Jehova ti kinalintegna babaen ti Mosaiko a Linteg, inaramidna dayta a pampanunotenna ti pagimbagan ken agnanayon a pakaisalakanan dagiti tattao.
Dagiti Ibilang ti Dios a Nalinteg
12. Ania koma ti tinagiragsak dagiti Israelita no inkagumaanda a tinungpal ti Linteg?
12 Gapu ta naan-anay a nalinteg ti impaulog ni Jehova a Linteg, nakapagtakder koma a nalinteg dagiti Israelita iti imatang ti Dios no nagtulnoganda dayta. Kastoy ti impalagip ni Moises kadagiti Israelita idi nakasaganadan a sumrek iti Naikari a Daga: “Kaipapanannanto ti kinalinteg kadatayo, nga annadantayo nga aramiden amin daytoy a bilin iti sanguanan ni Jehova a Diostayo, kas iti imbilinna kadatayo.” (Deuteronomio 6:25) Maysa pay, inkari ni Jehova: “Masapul a salimetmetanyo dagiti paglintegak ken dagiti hudisial a pangngeddengko, a no aramidento ti maysa a tao, agbiagto met babaen kadakuada. Siak ni Jehova.”—Levitico 18:5; Roma 10:5.
13. Saan kadi a nainkalintegan ti kalikagum ni Jehova a tungpalen ti ilina ti nalinteg a Lintegna? Ilawlawagyo.
13 Nakalkaldaang ta kas maysa a nasion, napaay dagiti Israelita a ‘mangaramid iti amin a bilin iti sanguanan ni Jehova’ isu a dida tinagiragsak dagiti naikari a bendision. Saan nga amin a bilin ti Dios ket natungpalda gapu ta imperpektoda idinto ta awan pagkurangan ti Linteg ti Dios. Kayatna kadi a sawen a nakillo wenno di nainkalintegan ti Dios? Sigurado a saan. Insurat ni Pablo: “Anianto ti kunaentayo, ngarud? Adda aya di kinahustisia iti Dios? Saan koma a pulos agbalin a kasta!” (Roma 9:14) Kinapudnona, uray sakbay ken kalpasan a naipaulog ti Linteg, adda dagiti tattao nga imbilang ti Dios a nalinteg nupay imperpekto ken managbasolda. Karaman kadagita a tattao a managbuteng iti Dios isu da Noe, Abraham, Job, Rahab, ken Daniel. (Genesis 7:1; 15:6; Job 1:1; Ezequiel 14:14; Santiago 2:25) Daytoy ngarud ti saludsod: Imbilang ti Dios a nalinteg dagitoy a tattao maibatay iti ania?
14. Ania ti kayat a sawen ti Biblia no kunana a “nalinteg” ti maysa a tao?
14 No kuna ti Biblia a “nalinteg” ti maysa a tao, dina ipamatmat nga awan ti basol wenno perpekto dayta a tao. Imbes ketdi, kaipapananna a matungtungpalna dagiti rebbengenna iti Dios ken iti tattao. Kas pagarigan, naawagan ni Noe kas “lalaki a nalinteg” ken “awan pagkuranganna iti tengnga dagiti kapatadanna” gapu ta ‘inaramidna ti maitunos iti isuamin nga imbilin kenkuana ti Dios. Inaramidna ti kasta met laeng.’ (Genesis 6:9, 22; Malakias 3:18) Da Zacarias ken Elisabet, dagiti dadakkel ni Juan a Mammautisar, ‘nalintegda iti sanguanan ti Dios gapu ta nagnada nga awan pakababalawanda maitunos kadagiti amin a bilin ken legal a kalikaguman ni Jehova.’ (Lucas 1:6) Uray ni Cornelio, maysa a di Israelita nga opisial ti buyot ti Italia, ket nadeskribir kas “lalaki a nalinteg ken managbuteng iti Dios.”—Aramid 10:22.
15. Ania ti pakainaigan unay ti kinalinteg?
15 Maysa pay, ti kinalinteg iti tao ket mainaig unay iti adda iti pusona—ti pammati ken apresasion ken panagayatna ken ni Jehova ken kadagiti karina—ket saan laeng a basta panangannurot kadagiti kalikaguman ti Dios. Kuna ti Kasuratan a ni Abraham “naaddaan iti pammati ken Jehova; ket imbilangna dayta kenkuana kas kinalinteg.” (Genesis 15:6) Namati ni Abraham saan laeng nga iti kaadda ti Dios no di ket uray iti karina maipapan iti “bin-i.” (Genesis 3:15; 12:2; 15:5; 22:18) Maibatay iti kasta a pammati ken kadagiti aramid a maitunos iti pammati, anamongan ni Jehova ken bendisionanna ni Abraham ken ti dadduma pay a matalek nupay imperpektoda.—Salmo 36:10; Roma 4:20-22.
16. Ania ti resulta ti panamati iti subbot?
16 Kamaudiananna, ti kinalinteg ti tao ket agpannuray iti pammatina iti daton a pangsubbot ni Jesu-Kristo. No maipapan kadagiti Kristiano idi umuna a siglo, insurat ni Pablo: “Kas awan bayadna a sagut a maidekdeklarada a nalinteg babaen ti di kaikarian a kinamanangngaasina [ti Dios] baeten iti pannakaluk-at babaen ti subbot nga imbayad ni Kristo Jesus.” (Roma 3:24) Tuktukoyen ni Pablo dagidiay napili a makipagtawid ken Kristo iti nailangitan a Pagarian. Ngem ti pangsubbot a daton ni Jesus ti nangted met iti gundaway kadagiti minilion a tattao a maaddaan iti nalinteg a takder iti imatang ti Dios. Nasirmata ni apostol Juan ti “maysa a dakkel a bunggoy, nga awan ti tao a nakabael a mangbilang, . . . a sitatakderda iti sanguanan ti trono ken iti sanguanan ti Kordero, a sikakawesda kadagiti puraw a pagan-anay.” Dagiti puraw a pagan-anay isimboloda ti nadalus ken nalinteg a takderda iti imatang ti Dios gapu ta “linabaanda dagiti pagan-anayda ket pinapudawda ida iti dara ti Kordero.”—Apocalipsis 7:9, 14.
Agragsakkayo iti Kinalinteg ni Jehova
17. Aniada nga addang ti nasken nga aramidentayo tapno masurottayo ti kinalinteg?
17 Nupay siaayat nga impaay ni Jehova ti Anakna a ni Jesu-Kristo kas ti pamay-an a matagiragsak dagiti tattao ti nalinteg a takder iti imatangna, saan nga automatiko ti resultana. Nasken nga ipakita ti maysa ti pammatina iti subbot, nga itunosna ti biagna iti pagayatan ti Dios, agdedikar ken ni Jehova, ket isimbolona dayta babaen ti panagpabautisar iti danum. Kalpasanna, nasken nga itultuloyna nga alagaden ti kinalinteg, agraman ti dadduma pay a naespirituan a galad. Indagadag ni Pablo ken ni Timoteo, bautisado a Kristiano nga addaan iti nailangitan a namnama: “Surotem ti kinalinteg, nadiosan a debosion, pammati, ayat, panagibtur, kinaalumamay ti kababalin.” (1 Timoteo 6:11; 2 Timoteo 2:22) Inyunay-unay met ni Jesus a kasapulan ti agtultuloy a panagregget idi kinunana: “Itultuloyyo, ngarud, a sapulen nga umuna ti pagarian ken ti kinalintegna.” Mabalin nga agporporsegitayo a manggun-od kadagiti bendision ti Pagarian ti Dios, ngem kasta met kadi ti panagporsegitayo a mangsurot kadagiti nalinteg a dana ni Jehova?—Mateo 6:33.
18. (a) Apay a saan a nalaka a suroten ti kinalinteg? (b) Ania ti masursurotay iti ulidan ni Lot?
18 Siempre, saan a nalaka a suroten ti kinalinteg. Imperpektotayo ngamin amin ket naikasigudan kadatayo ti agannayas nga agaramid iti dakes. (Isaias 64:6) Maysa pay, nalikmuttayo kadagiti tattao a mangyaleng-aleng kadagiti nalinteg a dalan ni Jehova. Ti kasasaadtayo ket kas ken ni Lot, a nagbiag iti agdindinamag a nalulok a siudad ti Sodoma. Inlawlawag ni apostol Pedro no apay a nakita ni Jehova a maiparbeng a maispal ni Lot manipud iti umas-asideg idi a pannakadadael. Kinuna ni Pedro: “Dayta a nalinteg a tao babaen iti nakita ken nangngegna bayat a makipagnanaed iti tengngada iti inaldaw-aldaw ket matutuok idi ti nalinteg a kararuana maigapu iti nakillo nga ar-aramidda.” (2 Pedro 2:7, 8) No kasta, nasken nga imtuoden ti tunggal maysa kadatayo: ‘Sililimed kadi nga anamongak dagiti imoral nga aramid a makitkitatayo iti aglawlaw? Diak kadi buybuyaen dagiti nalatak ngem naranggas a paglinglingayan wenno isport gapu laeng ta diak magustuan? Wenno matutuokak ketdi kadagiti kasta a di nainkalintegan nga aramid kas ken Lot?
19. Aniada a bendision ti matagiragsaktayo no pakaay-aywantayo ti kinalinteg ti Dios?
19 Kadagitoy nariribuk ken agbaliwbaliw nga al-aldaw, mangyeg iti kinatalged ken salaknib no pagragsakantayo ti kinalinteg ni Jehova. Iti saludsod nga: “O Jehova, siasinonto ti sangaili iti toldam? Siasinonto ti agtaeng iti nasantuan a bantaymo?” Simmungbat ni Ari David: “Daydiay magmagna nga awan pagkuranganna ken mangan-annurot iti kinalinteg.” (Salmo 15:1, 2) Babaen ti panangsurot ken pannakaay-ayo iti kinalinteg ti Dios, mataginayontayo ti nasayaat a relasion kenkuana ken agtultuloy a matagiragsaktayo ti pabor ken bendisionna. Iti kasta, agbalin ti biagtayo a makapnek, addaan iti dignidad, ken talna ti panunot. “Daydiay mangsurot iti kinalinteg ken naayat a kinamanangngaasi masarakannanto ti biag, kinalinteg ken dayag,” kuna ti Sao ti Dios. (Proverbio 21:21) Maysa pay, ti panangikagumaantayo nga agaramid iti nalinteg ken umiso iti amin a gapuanantayo kaipapananna ti naragsak a personal a relasion ken napasayaat a kalidad ti biag—iti moral ken iti naespirituan. Kinuna ti salmista: “Naragsak dagidiay mangsalsalimetmet iti hustisia, mangar-aramid iti kinalinteg iti isuamin a tiempo.”—Salmo 106:3.
[Footnote]
a Para kadagiti detalye no ania ti saklawen ti Mosaiko a Linteg, kitaenyo ti artikulo a “Some Features of the Law Covenant,” panid 214-20 iti tomo 2 ti Insight on the Scriptures, nga impablaak dagiti Saksi ni Jehova.
Mailawlawagyo Kadi?
• Ania ti kinalinteg?
• Kasano a nainaig ti pannakaisalakan iti kinalinteg ti Dios?
• Ibilang ti Dios a nalinteg dagiti tattao maibatay iti ania?
• Kasano a pagragsakantayo ti kinalinteg ni Jehova?
[Dagiti Ladawan iti panid 15]
Inyebkas ni Ari David ti naimpusuan a pannakaay-ayona kadagiti linteg ti Dios
[Dagiti Ladawan iti panid 16]
Imbilang ti Dios a nalinteg da Noe, Abraham, Zacarias ken Elisabet, ken ni Cornelio. Ammoyo kadi no apay?