BITUMEN

Daytoy a nangisit wenno kimmayumanggi a mineral nga aspalto ket natukoy babaen iti tallo a Hebreo a sao. Ti dua kadagitoy deskribirenda ti agduma a kasasaadna: galagala (zeʹpheth), ti likido a pormana; bitumen (che·marʹ), ti solido a kasasaadna. Ti maikatlo a sao, ti alkitran (koʹpher), deskribirenna ti pakausaran dayta: no kasano a maaramat a pangalupkop iti aramid a kayo. (Kitaenyo ti GALAGALA.) Gapu ta di masarut ti danum, ti bitumen napategen iti tao uray pay sakbay ti Layus, ta idi nabilin a mangbangon iti daong, naibaga ken Noe nga ‘iti uneg ken ruar kalupkopanna dayta iti alkitran.’​—Ge 6:14.

Ti papiro a daong a nakaipatapawan ti maladaga a ni Moises iti tengnga dagiti runo ti Nilo ket di mastrek ti danum agsipud ta nakalupkopan agpadpada iti “bitumen ken galagala.” (Ex 2:3) Naammuan dagiti nangibangon iti siudad ti Babilonia a ti bitumen saan laeng a di masarut ti danum no di ket napigket pay, iti kasta nagpaay dayta kas nakasaysayaat nga argamasa maipaay kadagiti ladrilioda a nagebba iti pugon.​—Ge 11:3.

Adda idi tiempo a ti Ginget ti Siddim, nga adda iti asideg ti Sodoma ken Gomorra iti ayan ti Natay a Baybay, ket nalatak gapu ta “aduan iti abut ti bitumen” (“ab-abut ti lan-ak,” KJ). (Ge 14:10) Uray ita pasaray adda maisapda a bitumen, a mangipasimudaag nga iti agdama adda ti Siddim iti tukok ti dandanum ti Natay a Baybay. Nalaka met a mauram ti bitumen ket kasta ti panangdeskribir ni Isaias, a nangipadto a ti daga ti Edom “agbalinto a kas sumsumged a galagala.”​—Isa 34:9.