KAPUONAN

Rekord maipapan kadagiti linia dagiti inapo wenno kakabagian iti natauan a pamilia. Ni Jehova a Dios isu ti naindaklan a Manangilanad iti Kapuonan wenno Manangsalimetmet kadagiti rekord mainaig iti panamarsua, namunganayan, pannakayanak, ken iti puli a nagtaudan. Isu ti “Ama, a nakautangan ti tunggal pamilia idiay langit ken iti daga ti naganna.” (Efe 3:14, 15) Ti Biblia a Saona ket aglaon iti umiso a rekord dagiti kapuonan a napateg mainaig iti panggepna.

Addaan ti tao iti nainkasigudan a tarigagay a mangammo iti kapuonanna ken mangtaginayon a sibibiag ti nagan ti pamiliana. Ti adu a kadaanan a nasion tinaginayonda dagiti atitiddog a rekord ti kapuonanda, nangnangruna dagiti linia ti papadi ken ar-arida. Tinaginayon dagiti Egipcio ti kakasta a rekord, kas iti inaramid dagiti Arabo. Adda nasarakan a cuneiform a taptapi maipapan kadagiti kapuonan ti ar-ari ti Babilonia ken Asiria. Karaman kadagiti naud-udi a pagarigan isu dagiti listaan ti kapuonan dagiti Griego, Celt, Saxon, ken Romano.

Ti Hebreo a berbo maipaay iti panangirekord iti lehitimo a kapuonan ket ya·chasʹ, naipatarus a ‘maipasalista a mayannurot iti kapuonan’ (1Cr 5:17); ti nainaig a nombre ket yaʹchas, naipatarus a “pannakaipasalista a mayannurot iti kapuonan.” (Ne 7:5) Ti Griego a termino a ge·ne·a·lo·giʹa agparang iti 1 Timoteo 1:4 ken Tito 3:9 a tumukoy kadagiti personal a rekord ti inapo, wenno “kapkapuonan.”

Iti salaysayna iti Ebanghelio, mangrugi ni apostol Mateo iti panglukat a sasao a: “Ti libro ti pakasaritaan [ge·neʹse·os, porma ti geʹne·sis] ni Jesu-Kristo, anak ni David, nga anak ni Abraham.” (Mt 1:1) Ti Griego a sao a geʹne·sis literal a kaipapananna ti “linia ti kapuonan; namunganayan.” Ti Septuagint inaramatna daytoy a Griego a termino a pakaipatarusan ti Hebreo a toh·le·dhohthʹ, nga addaan iti isu met laeng a pamunganayan a kaipapanan, ken nabatad met a tumukoy iti “pakasaritaan” iti adu a panagparangna iti libro ti Genesis.​—Idiligyo ti Ge 2:4, Rbi8 ftn.

Saan laeng a ti kapuonan ni Kristo ti inlanad ni Mateo. Imbinsabinsana pay ti pakasaritaan ti natauan a pannakayanak, ministerio, ipapatay, ken panagungar ni Jesus. Kadawyan idin daytoy a kaugalian, ta dagiti nagkauna a pakasaritaan dagiti Griego naglaonda kadagiti listaan ti linia dagiti kapuonan. Kadagidi a kadaanan a tiempo, ti nailanad a pakasaritaan kangrunaanna a maipapan laeng kadagiti tattao a karaman iti nadakamat a listaan ti kapuonan wenno kadagiti inyam-ammo dayta. Ngarud, ti listaan ti kapuonan ket napateg a paset ti pakasaritaan, nga iti adu a kaso nagserbi kas pakauna ti pakasaritaan.​—Kitaenyo ti 1Cr 1-9.

Idi inyebkasna ti panangukom idiay Eden, ti Dios intedna ti kari maipapan iti Bin-i ti “babai” a mangrumek iti ulo ti Serpiente. (Ge 3:15) Mabalin a nangted daytoy iti kapanunotan a ti Bin-i agtaud iti linia ti tao, nupay espesipiko laeng a naikuna a lumasat ti Bin-i iti naindagaan a biag idi naibaga ken Abraham a mabendisionan ti amin a nasion babaen iti Bin-ina. (Ge 22:17, 18) Gapu itoy, nagbalin a nakapatpateg ti kapuonan ti linia ti pamilia ni Abraham. Ti Biblia ti kakaisuna a pakasarakan iti rekord maipapan iti namunganayan ni Abraham, kasta met iti namunganayan ti isuamin a nasion a nagtaud iti annak ni Noe a da Sem, Ham, ken Jafet.​—Ge 10:32.

Kas kunaen ni E. J. Hamlin iti The Interpreter’s Dictionary of the Bible, ti listaan ti nasnasion iti Genesis ket “naisalsalumina iti kadaanan a literatura. . . . Ti kasta a pannakaseknan mainaig iti pakasaritaan saan a masarakan iti aniaman a sabali pay a sagrado a literatura iti lubong.”​—Inurnos ni G. Buttrick, 1962, Tomo 3, p. 515.

Panggep Dagiti Rekord ti Kapuonan. Malaksid pay iti nainkasigudan a pagannayasan ti tao a mangsalimetmet iti rekord ti pannakayanak ken dagiti panagkakabagian, ti listaan ti kapuonan napateg iti kronolohia, nangnangruna iti kasapaan a paset ti pakasaritaan ti tao. Ngem ad-adda pay ngem iti dayta, gapu kadagiti kari, padto, ken pannakilangen ti Dios, nagbalin a napateg ti rekord ti sumagmamano a linia ti kapuonan.

Kalpasan ti Layus, ti pamendision ni Noe impatuldona a paraburan ti Dios dagiti kaputotan ni Sem. (Ge 9:26, 27) Idi agangay, ti Dios impalgakna ken Abraham a daydiay maawagan iti ‘bin-ina’ ket agtaud ken Isaac. (Ge 17:19; Ro 9:7) Ngarud, nagbalin a napateg ti nainget a rekord ti kapuonan tapno maammuan ti kinasiasino daytoy a Bin-i. Gapuna, iti panaglabas ti tiempo, siiinget a nairekord ti linia ni Juda, ti tribu a nakaikarian ti panangidaulo (Ge 49:10), ken nangnangruna ti pamilia ni David, ti naarian a linia. (2Sm 7:12-16) Daytoy a rekord ilanadna ti kapuonan ti Mesias, ti Bin-i, ti linia a kasta unay ti kinapategna.​—Jn 7:42.

Ti sumaruno a kasta unay ti pannakasaluadna a listaan ti kapuonan ket ti tribu ni Levi, a kangrunaan a naipaganetget ti papadi a pamilia ni Aaron.​—Ex 28:1-3; Nu 3:5-10.

Kanayonanna pay, iti sidong ti Linteg, nasken dagiti rekord ti kapuonan tapno maammuan dagiti relasion iti nagbabaetan dagiti tribu maipaay iti pannakabingbingay ti daga ken iti panangsinunuo iti relasion dagiti pamilia mainaig kadagiti indibidual a tawid a daga. Gapu kadagitoy, masinunuo ti kaasitgan a kabagian (go·ʼelʹ), daydiay kualipikado a mangakem iti agkayong a pannakiasawa (De 25:5, 6), mangsaka iti kabagianna (Le 25:47-49), ken kas manangibales iti dara maibusor iti nakapapatay (Nu 35:19). Kasta met, ti Linteg ti tulag imparitna ti pannakiasawa iti daydiay nasinged a kabagian iti lasag wenno iti daydiay kabagian maigapu iti asawa, a nagkasapulan iti pannakaammo kadagiti relasion mainaig kadagiti kapuonan.​—Le 18:6-18.

Nainget ti panangsurot dagiti Israelita kadagitoy a kapuonan. Makita daytoy iti pasamak a timmaud kalpasan ti isusubli manipud Babilonia, idi a ti sumagmamano, nga agkunkuna a kameng iti linia dagiti papadi, saanda a nasarakan ti nakaipasalistaanda a rekord. Imbilin ni Zorobabel a saanda a mangan manipud kasasantuan a bambanag a naisagana kadagiti papadi agingga a mapasingkedanda ti kapuonanda iti publiko. (Ne 7:63-65) Karaman dagiti Netineo iti listaan ti kapuonan dagiti umili, ta nupay saanda nga Israelita, opisial a naitudingda nga agserbi iti templo.​—Ne 7:46-56.

No maipapan iti kronolohia, kaaduanna a dagiti listaan ti kapuonan saanda a pulos nairanta a mangipaay iti kompleto nga impormasion. Nupay kasta, masansan nga adda maitulongda iti kronolohia ta patalgedanda ti sumagmamano a paset ti kronolohia wenno mangipaayda iti napapateg a detalye. Saan met koma nga ibilang a dagiti listaan ti kapuonan gagangay a mangipakitada iti rekord ti iyaadu ti populasion, ta iti adu a kaso adda sumagmamano a silpo a nalibtawan yantangay saan a nasken a madakamat dagita iti partikular a kapuonan. Ket yantangay gagangay nga awan nagnagan ti babbai kadagiti listaan ti kapuonan, saan a nailista ti nagnagan ti assawa ken kamkamalala ti maysa a lalaki; kasta met a saan a nainaganan ti amin nga annakna manipud kadagitoy nga assawa; pasaray malibtawan pay ketdi ti sumagmamano nga annak ti kangrunaan nga asawa.

Manipud ken Adan Agingga iti Layus. Paneknekan ti Biblia nga adda listaan dagiti panagkakabagian sipud punganay ti tao. Idi naipasngay ti anak ni Adan a ni Set, kinuna ni Eva: “Ti Dios nangituding . . . iti sabali pay a bin-i a mangsandi ken Abel, agsipud ta pinapatay ni Cain.” (Ge 4:25) Nakalasat iti Layus dagiti pannakabagi ti linia a namunganay ken Set.​—Ge 5:3-29, 32; 8:18; 1Pe 3:19, 20.

Manipud Layus Agingga ken Abraham. Ni Abram (Abraham) a “gayyem ni Jehova” ket nagtaud iti linia ti anak ni Noe a ni Sem, nga immawat iti pamendision ni Noe. (San 2:23) Babaen iti daytoy laeng a listaan ti kapuonan, agraman ti nadakamat a kapuonan sakbay ti Layus, masinunuo ti kronolohia ti pakasaritaan ti tao agingga ken Abraham. Iti listaan sakbay ti Layus, ti rekord lumasat iti linia ni Set, ket iti listaan kalpasan ti Layus, lumasat ken Sem. Kanayon a nadakamat ti tiempo a pannakayanak ti maysa a tao agingga iti pannakaipasngay ti anakna. (Ge 11:10-24, 32; 12:4) Awanen ti sabali pay nga atiddog a listaan ti kapuonan a mangsaklaw iti daytoy a periodo ti pakasaritaan​—mangipamatmat a nagpaay dagitoy a listaan kas listaan ti kapuonan ken kronolohia. Iti sumagmamano a dadduma pay a gundaway, maaramat ti impormasion a nainaig iti kapuonan tapno maammuan no kaano a naaramid dagiti espesipiko a pasamak iti agus ti panawen.​—Kitaenyo ti KRONOLOHIA (Manipud 2370 K.K.P. agingga iti tulag ken Abraham).

Manipud ken Abraham Agingga ken Kristo. Babaen iti mismo nga ibaballaet ti Dios, naaddaan da Abraham ken Sara iti anak, ni Isaac, a babaen kenkuana dumteng ti “bin-i” iti kari. (Ge 21:1-7; Heb 11:11, 12) Nagtaud ken Jacob (Israel) nga anak ni Isaac ti orihinal a 12 a tribu. (Ge 35:22-26; Nu 1:20-50) Ti Juda ti agbalin a naarian a tribu, nga idi agangay naipamaysa laengen iti pamilia ni David. Dagiti kaputotan ni Levi ti nagbalin a tribu ti papadi, a ti mismo a kinapadi naituding laeng iti linia ni Aaron. Tapno maipasdek ti legal a kalinteganna iti trono, kasapulan a ni Jesu-Kristo nga Ari nagtaud iti pamilia ni David ken iti linia ni Juda. Yantangay ti kinapadi ni Jesu-Kristo nga insapata ti Dios ket maitunos iti kasasaad ni Melquisedec, saanen a masapul nga isu agtaud iti Levitico a kapuonan.​—Sal 110:1, 4; Heb 7:11-14.

Dadduma Pay a Nalatak a Listaan ti Kapuonan. Mainayon iti linia ti kapuonan manipud ken Adan agingga ken Jesu-Kristo ken kadagiti atiddog a listaan ti kaputotan ti 12 nga annak ni Jacob, adda dagiti rekord dagiti kapuonan maipapan kadagiti punganay ti il-ili a nainaig iti Israel. Dagitoy ramanenda ti kakabsat ni Abraham (Ge 11:27-29; 22:20-24); ti annak ni Ismael (Ge 25:13-18); da Moab ken Ammon, nga annak ti kaanakan ni Abraham a ni Lot (Ge 19:33-38); ti annak ni Abraham babaen ken Ketura, a nagtaudan ti Midian ken ti dadduma pay a tribu (Ge 25:1-4); ken ti putputot ni Esau (Edom) (Ge 36:1-19, 40-43).

Napateg dagitoy a nasion gapu iti pannakikabagianda iti Israel nga ili a pinili ti Dios. Agpada a nangala da Isaac ken Jacob iti assawa manipud pamilia ti kabsat ni Abraham. (Ge 22:20-23; 24:4, 67; 28:1-4; 29:21-28) Nangituding ti Dios kadagiti teritoria ti Israel a naibeddeng kadagiti nasion ti Moab, Ammon, ken Edom, ket nabilin ti Israel a saanda a serken ti daga a tawid dagitoy nga ili wenno biangan ida.​—De 2:4, 5, 9, 19.

Dagiti Opisial a Rekord. Agparang nga idiay Israel, malaksid kadagiti listaan ti kapuonan nga intalimeng dagiti mismo a pamilia, naitalimeng met dagiti rekord ti nasion maipapan kadagiti kapuonan. Iti Genesis, kapitulo 46, masarakantayo ti listaan dagidiay nayanak iti sangakabbalayan ni Jacob agingga idi tiempo ti iseserrek ni Jacob iti Egipto ken nabatad a nagtultuloy agingga idi tiempo ti ipapatayna. Iti Exodo 6:14-25, agparang ti maysa a listaan ti kapuonan, kangrunaanna mainaig iti listaan dagiti kaputotan ni Levi. Kasla nakopia daytoy manipud immun-una a rekord. Naaramid idiay let-ang ti Sinai ti kaunaan a pannakasensus ti nasion idi 1512 K.K.P., ti maikadua a tawen kalpasan ti iruruarda manipud Egipto. Iti dayta a tiempo, naipabigbigda ti kapuonanda “no maipapan kadagiti pamiliada iti balay dagiti ammada.” (Nu 1:1, 18; kitaenyo met ti Nu 3.) Ti sabali pay a kakaisuna a nairekord nga imbilin-Dios a pannakasensus ti nasion ti Israel sakbay ti pannakaidestiero ket ti panagsensus a naaramid kalpasan ti agarup 39 a tawen, iti Tantanap ti Moab.​—Nu 26.

Malaksid kadagiti kapuonan a nailanad iti sursurat ni Moises, adda kakasta a listaan nga inaramid ti dadduma pay nga opisial a mannurat iti salaysay, pakairamanan ni Samuel, a mannurat ti Uk-ukom, Ruth, ken paset ti Umuna a Samuel; ni Esdras, a nangisurat iti Umuna ken Maikadua a Cronicas ken ti libro ti Esdras; ken ni Nehemias, ti mannurat ti libro a napanaganan iti naganna. Kadagitoy a sursurat, adda met pammaneknek maipapan iti dadduma pay a nangsalimetmet iti kapuonan: da Iddo (2Cr 12:15) ken Zorobabel, a nabatad a nangibilin a maaramid ti pannakaipasalista ti kapuonan dagiti napagsubli nga Israelita. (Esd 2) Bayat ti panagturay ni nalinteg nga Ari Jotam, adda listaan ti kapuonan dagiti tribu ti Israel nga agnanaed iti daga ti Galaad.​—1Cr 5:1-17.

Dagitoy a kapuonan ket siaannad a naitalimeng agingga iti rugi ti Kadawyan a Panawen. Paneknekan daytoy ti kinapudno a ti tunggal pamilia iti Israel nabaelanna ti agsubli iti siudad ti balay ti amana tapno agpasalista kas panagtungpal iti bilin ni Cesar Augusto sakbay unay ti pannakayanak ni Jesus. (Lu 2:1-5) Kasta met, ti ama ni Juan a Manangbautisar a ni Zacarias pagaammo kas nagtaud kadagiti papadi iti benneg ni Abias, ket ti ina ni Juan a ni Elisabet pagaammo met kas manipud iti annak a babbai ni Aaron. (Lu 1:5) Ni Ana a mammadto naikuna a nagtaud “iti tribu ni Aser.” (Lu 2:36) Ken, siempre, dagiti atiddog a listaan dagiti inapo ni Jesus iti Mateo, kapitulo 1, ken Lucas, kapitulo 3, ilawagda a naitalimeng dagiti kasta a rekord kadagiti publiko a pagidulinan ti opisial a rekord wenno dokumento, a madadaan a pagsukimatan.

Paneknekan ti historiador a ni Josephus nga adda dagiti opisial a rekord ti kapuonan dagiti Judio idi kunaenna: “Saan a nanumo ti namunganayan ti pamiliak, a ti nagtaudanna matunton kadagidi papadi nga inapo. . . . Nupay kasta, saan laeng a papadi dagiti inapok, no di ket kamengda iti umuna kadagiti duapulo ket uppat a panagsasaganad ti papadi​—maysa a nagpaiduma a pakabigbigan​—ken kamengda iti katan-okan kadagiti kangrunaan a puli.” Kalpasan a naibatadna a ti inana nagtaud ken Asamonaeus, ipatinggana: “Maibatay iti kasta a namunganayan, a dakamatek sigun iti nasarakak a nailanad kadagiti publiko a rekord ti pannakairehistro, mabalinkon a bay-an dagiti mayat a mangpadakes iti pamiliak.”​—The Life, 1, 2, 6 (1).

Nadadael dagiti opisial a listaan ti kapuonan dagiti Judio saan a babaen ken Ari Herodes a Dakkel (kas impetteng ni Africanus idi nasapa a paset ti maikatlo a siglo) no di ket nabatad a babaen kadagiti Romano idi nadadael ti Jerusalem idi 70 K.P. (Against Apion, ni F. Josephus, I, 30-38 [7]; The Jewish War, II, 426-428 [xvii, 6]; VI, 354 [vi, 3]) Nanipud daydi a tiempo, saanen a mapatalgedan dagiti Judio ti linia ti kapuonanda uray kadagiti dua a kangrunaan a linia, dagiti linia da David ken Levi.

Panangammo Kadagiti Relasion. Iti panangsinunuo kadagiti relasion, masansan a nasken ti konteksto wenno ti panamagdilig kadagiti pumadpada a listaan wenno teksto manipud nadumaduma a paset ti Biblia. Kas pagarigan, ti “anak” mabalin nga aktual a kaipapananna ti apoko wenno ti kaputotan laeng. (Mt 1:1) Kasta met, ti maysa a listaan ti nagnagan mabalin nga agparang kas listaan ti agkakabsat, ti annak ti maysa a tao. Nupay kasta, no usigen a naimbag ken idilig dayta iti dadduma a teksto, matakuatan a dayta ket listaan ti maysa a linia ti kapuonan, a manginagan iti sumagmamano nga annak ken kasta met iti sumagmamano nga appoko wenno naud-udi a kaputotan. Nabatad nga ilista ti Genesis 46:21 agpadpada ti annak ken appoko ni Benjamin kas “annak,” kas makita babaen ti panangidilig iti Numeros 26:38-40.

Ti kasasaad a nadakamat ket masarakan uray kadagiti listaan ti kapuonan ti sumagmamano a kangrunaan a pamilia. Kas pagarigan, ilanad ti 1 Cronicas 6:22-24 ti sangapulo nga “annak ni Cohat.” Ngem iti maika-18 a bersikulo, ken iti Exodo 6:18, makitatayo ti uppat laeng nga annak a naikuna a putot ni Cohat. Ket no usigen ti konteksto, makita a ti listaan ti “annak ni Cohat” iti 1 Cronicas 6:22-24 iti kinaagpaysuanna ket paset ti maysa a kapuonan ti pampamilia manipud iti linia ni Cohat; adda dagiti pannakabagi a kameng dagitoy a pamilia idi intuding ni David ti sumagmamano nga annongen iti templo.

Iti kasumbangirna, ti “ama” mabalin a kaipapananna ti “apong a lakay” wenno uray pay ketdi ti nasunuan nga ari. (Da 5:11, 18) Iti adu a teksto, kas iti Deuteronomio 26:5; 1 Ar-ari 15:11, 24; ken 2 Ar-ari 15:38, ti Hebreo a sao nga ʼav (ama) maar-aramat met a kaipapananna ti “inapo,” wenno “dagidi amma.” Umasping iti dayta, ti Hebreo a sasao nga ʼem (ina) ken bath (anak a babai) pasaray maar-aramat maipaay iti ‘apong a baket’ ken “apoko [a babai].”​—1Ar 15:10, 13.

Dagiti siudad ken nagnagan a pangadu ti pormada. Iti sumagmamano a listaan, ti maysa a lalaki mabalin a maikuna nga isu ti “ama” ti maysa a siudad. Kas pagarigan, iti 1 Cronicas 2:50-54, ni Salma naawagan “ama ni Betlehem” ket ni Sobal “ama ni Kiriat-jearim.” Nabatad a dagiti siudad ti Betlehem ken Kiriat-jearim ket imbangon dagitoy a tattao wenno pinagnaedan dagiti kaputotanda. Mabasa pay iti dayta met laeng a listaan: “Ti annak ni Salma isu da Betlehem ken dagiti Netofatita, Atrot-bet-joab ken ti kagudua dagiti Manahatita, dagiti Zorita.” (1Cr 2:54) Nabatad ditoy a dagiti Netofatita, dagiti Manahatita, ken dagiti Zorita ket pampamilia.

Iti Genesis 10:13, 14, agparang a pangadu ti porma dagiti nagan ti kaputotan ni Mizraim. Naisingasing nga irepresentarda ti nagnagan dagiti pamilia wenno tribu imbes a dagiti indibidual. Nupay kasta, laglagipen koma a ti dadduma a nagan a pangdua ti pormada ket tumukoy iti maysa nga indibidual, kas pagarigan, ti Efraim, Apaim, Diblaim, ken kasta met ti nadakamat a Mizraim nga anak ni Ham.​—Ge 41:52; 1Cr 2:30, 31; Os 1:3.

Dagiti napaababa a listaan. Masansan a dagiti mannurat ti Biblia pinaababada unay ti maysa a listaan ti kapuonan, a nabatad nga innagananda laeng dagiti ulo ti pamilia ti natantan-ok a balbalay, napapateg a tattao, wenno tattao a kapatgan iti mismo a pakasaritaan a maus-usig. Nalawag a no dadduma, ti mannurat kayatna laeng nga ipakita ti kapuonan a nagtaud iti maysa a nagkauna nga inapo; gapuna mabalin a libtawanna ti adu a nagan.

Ti maysa a pagarigan ti kasta a pannakapaababa ket masarakan iti mismo a listaan ti kapuonan ni Esdras. (Esd 7:1-5) Ilanadna ti kapuonanna manipud ken Aaron a nangato a padi, ngem iti pumadpada a listaan iti 1 Cronicas 6:3-14, agparang ti sumagmamano a nagan iti bersikulo 7 agingga iti 10 a naikkat iti Esdras 7:3. Mabalin nga inaramid daytoy ni Esdras tapno maliklikan ti di nasken a panangulit ken tapno mapaababa ti atiddog a listaan ti nagnagan. Kaskasdi, dayta a listaan makaanayen a mangpaneknek nga isu nagtaud iti linia dagiti papadi. Kunaen ni Esdras nga isu “anak” ni Seraias, kayatna a sawen nga isu ket kaputotan ni Seraias, ta mabalin nga isu apoko-iti-tumeng ni Seraias, wenno apokona pay ketdi iti dapan. Ni Seraias ket nangato a padi, a pinapatay ni Nabucodonosor idi tiempo ti pannakaidestiero idiay Babilonia (607 K.K.P.); naidestiero ti anakna a ni Jehozadac. (2Ar 25:18-21; 1Cr 6:14, 15) Ni Josue (Jesua) a nangato a padi, nga idi agangay nakipagsubli ken Zorobabel kalpasan ti 70 a tawen, ket apoko ni Seraias. (Esd 5:2; Hag 1:1) Ni Esdras nagdaliasat idiay Jerusalem kalpasan ti 69 a tawen. Gapuna, imposible a ni Esdras ket mismo nga anak ni Seraias ken kabsat ni Jehozadac.

Adda pay sabali a maadaltayo manipud panangidilig kadagiti kapuonan a nadakamat. Nupay nagtaud ken Aaron babaen ken Seraias, nabatad a saan a naggapu ni Esdras iti linia ni Seraias a lumasat ken Jehozadac, ti linia nga agtawid iti akem a nangato a padi. Ti linia ti nangato a padi manipud ken Seraias limmasat kada Josue (Jesua), Joiaquim, ken Eliasib. Ni Eliasib isu ti nangato a padi bayat ti kinagobernador ni Nehemias. Nagun-od ngarud ni Esdras ti kalatna iti panangilanadna iti napaababa a kapuonanna, nga inlanadna laeng ti kasapulan a nagnagan a mangpaneknek iti akemna iti linia ni Aaron.​—Ne 3:1; 12:10.

Sumagmamano a Nakaigapuan ti Panagduduma Kadagiti Listaan. Masansan a saan a nainaganan ti anak a lalaki a natay nga awanan putot; iti sumagmamano a kaso, ti lalaki mabalin nga addaan iti anak a babai ngem awanan iti anak a lalaki, ket ti tawid mabalin a nayallatiw babaen iti anak a babai nga, iti pannakiasawana, naipasidong iti sabali pay nga ulo ti pamilia iti isu met laeng a tribu. (Nu 36:7, 8) No dadduma, iti listaan ti kapuonan, mabalin a ti saan unay a natan-ok a pamilia naitipon iti babaen ti sabali pay nga ulo ti pamilia, iti kasta ti nanumo a pamilia saanen a nailista. Gapuna, ti nakaigapuan ti pannakaikkat ti nagnagan iti sumagmamano a listaan ti kapuonan ket kinaawan ti anak, pannakayallatiw ti tawid babaen iti babbai, nalabit pannakaampon, wenno saan a pannakaipasdek ti naisina a balay dagiti inapo. Iti sabali a bangir, mabalin a nainayon ti baro a nagnagan iti listaan gapu kadagiti kabbaro a balay a nabuangay. Ngarud, nabatad nga adu a nagan iti naud-udi a listaan ti kapuonan ket nalabit naiduma kadagiti adda iti immun-una a listaan ti kapuonan.

Adu nga ulo ti pamilia ti mabalin nga agparang iti kasla listaan ti agkakabsat a lallaki ngem mabalin nga iti kinaagpaysuanna nairaman dagiti kaanakan, kas iti ‘panangampon’ ni Jacob iti annak ni Jose, iti kasta kinuna ni Jacob: “Da Efraim ken Manases agbalindanto a kukuak a kas kada Ruben ken Simeon.” (Ge 48:5) Ngarud, idi agangay naibilang da Efraim ken Manases a kadua dagiti ulitegda kas pannakaulo dagiti tribu.​—Nu 2:18-21; Jos 17:17.

Ti Nehemias kapitulo 10 mangidatag iti adu a nagan ti tattao a, babaen iti selio, pinatalgedanda ti “maysa a mapagpiaran nga urnos” tapno tungpalenda dagiti bilin ti Dios. (Ne 9:38) Dagiti nagan a nailanad kadagitoy a listaan ket saan a kanayon a nagnagan dagiti indibidual a nakiraman kadagiti tulagan, no di ket mabalin a tumukoy iti nairaman a balbalay, a ti nainaganan isu ti pannakaulo dagiti inapo. (Idiligyo ti Esd 10:16.) Maikuna a pudno daytoy agsipud ta ti adu a nagnagan a nailista ket kapadpada ti nailanad a nagnagan dagiti kakadua ni Zorobabel a nagsubli manipud Babilonia, agarup 80 a tawen a nasapsapa. Gapuna, nupay adda dagiti gundaway a dagidiay nakipagsubli adda kanagnaganda a pannakaulo dagiti inapo, mabalin a pannakabagi laeng ida ti balbalay dagiti inapo a nailista babaen kadagidiay a nagan.

Pannakaulit-ulit ti nagnagan. Iti maysa a listaan ti kapuonan, masansan unay nga adda panagparang manen ti isu met laeng a nagan. Ti panagaramat ti naud-udi a kaputotan iti pumadpada a nagan ket awan duadua a maysa a pamay-an tapno nalaklakana a mailasin ti linia ti kapuonanna, nupay no dadduma adda latta tattao nga agkakanagan iti nagduduma a linia ti pamilia. Ti sumagmamano a pagarigan ti kasta a panagparang manen ti nagnagan iti maymaysa a linia dagiti inapo ket: Sadok (1Cr 6:8, 12), Azarias (1Cr 6:9, 13, 14), ken Elcana.​—1Cr 6:34-36.

Iti adu a kaso, agduduma ti nagnagan nga agparang kadagiti agkakapada a listaan. Mabalin a daytoy ket gapu ta ti sumagmamano a tattao addaanda iti nasursurok ngem maysa a nagan. Kas pagarigan, ni Jacob naawagan met iti “Israel.” (Ge 32:28) Maysa pay, nalabit adda sangkabassit a pannakabaliw ti ispeling ti maysa a nagan, ket no dadduma agbaliw pay ketdi ti kaipapanan ti nagan. Ti sumagmamano a pagarigan ket: Abram (kaipapananna ti “Ni Ama ket Nangato (Natan-ok)”) ken Abraham (kaipapananna ti “Ama ti Maysa a Bunggoy (Umariwekwek)”), Sarai (mabalin a, “Mannakirupir”) ken Sara (“Prinsesa”). Ni Eliu nga inapo ni mammadto Samuel ket agparang a naawagan met iti Eliab ken Eliel.​—1Sm 1:1; 1Cr 6:27, 34.

Iti Kristiano a Griego a Kasuratan, pasaray naaramat dagiti pannakagalad a nagan, kas iti Simon Pedro, a naawagan Cefas, manipud Aramaiko a katupag ti Griego a nagan maipaay iti Pedro (Lu 6:14; Jn 1:42); adda met Juan Marcos. (Ara 12:12) Mabalin a mapanaganan ti maysa a tao gapu iti naiduma a kababalinna. Naaramat ti nagan a Simon a “Cananeo” (naawagan met “daydiay naregta”) tapno daytoy nga apostol maiduma ken Simon Pedro. (Mt 10:4; Lu 6:15) Iti sumagmamano a gundaway, napagduduma dagiti indibidual babaen iti sasao a kas iti “Santiago nga anak ni Alfeo,” iti kasta maiduma ken Santiago nga anak ni Zebedeo ken kabsat ni Juan nga apostol. (Mt 10:2, 3) Ti siudad, distrito, wenno pagilian a naggapuan ti maysa a tao ket mabalin a mainayon, kas iti Jose ti Arimatea ken Judas a taga Galilea. (Mr 15:43; Ara 5:37) Ti Judas Iscariote maipagarup a kaipapananna ti Judas a “Tao Manipud Keriot.” (Mt 10:4) Naaramat met dagita a pamay-an iti Hebreo a Kasuratan. (Ge 25:20; 1Sm 17:4, 58) Nainayon ti nagan ti maysa a kabsat nalabit tapno agbalin a nalawag ti pakabigbigan. (Jn 1:40) Umasping iti dayta, dagiti babbai nga agpapada ti naganda mapagduduma babaen ti pananginagan met iti ama, ina, kabsat a lalaki, kabsat a babai, asawa a lalaki, wenno anak a lalaki.​—Ge 11:29; 28:9; 36:39; Jn 19:25; Ara 1:14; 12:12.

Mabalin a mausar ti apeliedo wenno titulo agpada iti Hebreo a Kasuratan ken iti Kristiano a Griego a Kasuratan. Ti pakabigbigan ti tao masinunuo babaen iti indibidual a naganna wenno babaen iti tiempo ken paspasamak iti pakasaritaan a nakainaigan dayta a tao. Kas pagarigan, ti Abimelec nabatad a personal a nagan wenno titulo ti tallo a Filisteo nga ar-ari, a pumadpada iti “Faraon” kadagiti Egipcio. (Ge 20:2; 26:26; 40:2; Ex 1:22; 3:10) Ngarud, ti Abimelec wenno ti Faraon a maus-usig ket masinunuo babaen ti tiempo ken dagiti kasasaad. Ti Herodes ket apeliedo; ti Cesar ket apeliedo a nagbalin a titulo. Tapno awan panagduadua iti kinasiasino ti matuktukoy a Herodes, ti agsasao mabalin nga awaganna dayta babaen laeng iti panangusarna iti personal a nagan, kas iti Agripa. Mabalinna met a tukoyen ti Herodes babaen iti panangipakuyogna iti personal a nagan wenno kanayonan a titulo a kas iti Herodes Antipas, Herodes Agripa​—agaplikar met dayta kadagiti Cesar, kas iti Cesar Augusto ken Tiberio Cesar.​—Lu 2:1; 3:1; Ara 25:13.

Nagnagan ti Babbai. No kalikaguman ti pakasaritaan, sagpaminsan a nainaganan ti babbai kadagiti listaan ti kapuonan. Nadakamat ni Sarai (Sara) iti Genesis 11:29, 30, nabatad a gapu ta dumteng ti naikari a Bin-i babaen kenkuana, saan a babaen iti sabali pay nga asawa ni Abraham. Mabalin a nainaganan ni Milca iti isu met laeng a teksto agsipud ta isu ti apong-a-baket ni Rebecca, asawa ni Isaac, iti kasta maipakita a ti linia ni Rebecca naggapu kadagiti kabagian ni Abraham, yantangay naibilin ken Isaac a saan a mangala iti asawa manipud sabsabali a nasion. (Ge 22:20-23; 24:2-4) Iti Genesis 25:1, nailanad ti nagan ti naud-udi nga asawa ni Abraham a ni Ketura. Ipakita daytoy a nangasawa manen ni Abraham kalpasan a natay ni Sara ken nagtultuloy ti pannakabaelna nga agpataud iti annak, nasurok nga 40 a tawen kalpasan ti namilagruan a panangbiag ni Jehova iti dayta a pannakabael. (Ro 4:19; Ge 24:67; 25:20) Maipalgak met ti relasion ti Israel iti Midian ken iti dadduma pay nga Arabiano a tribu.

Nadakamat ti nagan da Lea, Raquel, ken dagiti kamalala ni Jacob, agraman dagiti annak nga impasngayda. (Ge 35:21-26) Tumulong daytoy kadatayo a mangtarus iti pannakilangen ti Dios idi agangay kadagitoy nga annak. Maigapu met laeng kadagita, masarakantayo ti nagnagan ti dadduma pay a babbai kadagiti rekord ti kapuonan. No ti tawid mayallatiw babaen kadakuada, mabalin a mairaman ti nagnaganda. (Nu 26:33) Siempre, naiduma ti kasasaad da Tamar, Rahab, ken Ruth. Iti tunggal kaso, naisalsalumina ti pannakaadda dagitoy a babbai iti linia dagiti inapo ti Mesias, ni Jesu-Kristo. (Ge 38; Ru 1:3-5; 4:13-15; Mt 1:1-5) Ti dadduma pay a kaso a nakadakamatan ti babbai kadagiti listaan ti kapuonan ket iti 1 Cronicas 2:35, 48, 49; 3:1-3, 5.

Kapuonan ken Kapkaputotan. Iti sumagmamano a listaan ti kapuonan, makasaraktayo iti nagan ti maysa a lalaki ken nagnagan dagiti putotna a nailanad agingga kadagiti appokona iti dapan. Maibatay iti maysa a panangmatmat, mabalin a bilangen dagitoy kas uppat wenno lima a kaputotan. Nupay kasta, ti lalaki nga umuna a nainaganan nalabit nakitana pay amin dagitoy a kaputotan ti annakna. Gapuna, manipud iti panangmatmat dayta a lalaki, ti maysa a “kaputotan” mabalin a tumukoy iti tiempo manipud pannakayanakna agingga iti ipapatayna, wenno agingga iti kaadaywan a putot a makitana bayat a sibibiag. No daytoy a kita ti “kaputotan” ti matuktukoy, siempre saklawenna ti napapaut a periodo ti tiempo ngem iti kaso ti immun-una a nadakamat a panangmatmat.

Bilang panangyilustrar: nagbiag ni Adan iti 930 a tawen, a naaddaan iti annak a lallaki ken babbai. Bayat dayta a tiempo, nakitana ti di kumurang a walo a kaputotan dagiti annakna. Nupay kasta, ti mismo a kaatiddog ti biagna simmaknib wenno dimmanon iti panagbiag ni Lamec, ama ni Noe. Gapuna, manipud itoy a panangmatmat, ti Layus napasamak iti maikatlo a kaputotan ti pakasaritaan ti tao.​—Ge 5:3-32.

Masarakantayo iti Biblia ti sumagmamano a kaso a nakaaramatan ti naud-udi a panangmatmat. Inkari ni Jehova ken Abraham a ti bin-ina agbalin a ganggannaet iti daga a saanda a kukua ket agsublida iti Canaan “iti maikapat a kaputotan.” (Ge 15:13, 16) Ti panagsensus iti Numeros kapitulo 1-3, ipasimudaagna nga adu la ketdi ti ama-agingga-anak a kaputotan bayat ti 215 a tawen a panagyan idiay Egipto, a ti dagup a bilang ti lallaki nga agedad iti 20 ken agpangato di nagbayag kalpasan ti Ipapanaw ket 603,550 (malaksid iti tribu ni Levi). Ngem mabalin a tuntonen ti ‘uppat a kaputotan’ iti Genesis 15:16, manipud iti iseserrek iti Egipto agingga idi Ipapanaw, kas iti sumaganad: (1) Levi, (2) Cohat, (3) Amram, (4) Moises. (Ex 6:16, 18, 20) Ti tunggal maysa kadagitoy a tattao ket nagbiag iti promedio a nasurok a sangagasut a tawen. Ngarud ti tunggal maysa kadagitoy uppat a “kaputotan” nakitana ti nakaad-adu a putot, mabalin nga agingga kadagiti annak iti dapan wenno iti labes pay dayta, a ti baet manipud iti ama agingga iti pannakaipasngay ti inauna nga anakna ket mabalin a 20 a tawen wenno, no dadduma, 30 a tawen pay ketdi. Daytoy ti mangilawlawag no kasano a posible a makita ti ‘uppat a kaputotan’ ti itataud ti kasta a dakkel a populasion idi tiempo ti Ipapanaw.​—Kitaenyo ti IPAPANAW.

Ti sabali pay a parikut dagiti eskolar ti Biblia ket maipapan iti daytoy met laeng a sensus. Iti Numeros 3:27, 28, naikuna nga uppat a pamilia ti nagtaud ken Cohat, nga idi tiempo ti Ipapanaw, agdagup iti nangato a bilang a 8,600 a lallaki (8,300, iti sumagmamano nga MSS ti LXX) manipud iti edad a maysa a bulan nga agpangato. Gapuna agparang nga iti daytoy a tiempo, addaan ni Moises iti rinibu a lallaki a kakabsat, kakasinsin, ken kakaanakan. Maigapu iti daytoy, impapan ti sumagmamano a ni Moises ket saan nga anak ni Amram nga anak ni Cohat no di ket anak ti sabali pay nga Amram. Kunaenda pay nga adda sumagmamano a kaputotan iti nagbaetan dagitoy dua nga Amram, iti kasta adda umdas a tiempo maipaay iti itatanor ti kasta a dakkel a populasion ti lallaki manipud iti uppat laeng a pamilia dagiti Cohatita idi tiempo ti Ipapanaw dagiti Israelita manipud Egipto.

Ngem daytoy a parikut mabalin a risuten iti dua a pamay-an. Ti umuna, saan a kanayon a nainaganan ti amin nga annak a lallaki ti maysa a tao, kas immun-unan a naipakita. Gapuna, da Cohat, Amram, ken ti uppat a nainagan nga annak a lallaki ni Amram ket posible a naaddaan iti ad-adu nga annak a lallaki ngem kadagidiay espesipiko a nailista. Ti maikadua, nupay da Levi, Cohat, Amram, ken Moises irepresentarda ti uppat a kaputotan no ikabilangan ti kapaut ti panagbiagda nga uppat, ti tunggal maysa mabalin a nakitana ti sumagmamano a kaputotan bayat ti panagbiagna. Gapuna, uray kunaentayo nga adda 60 a tawen iti tunggal nagbaetan dagiti pannakayanak da Levi ken Cohat, da Cohat ken Amram, ken da Amram ken Moises, adu a kaputotan ti mabalin a mayanak iti las-ud ti tunggal 60-tawen a periodo. Mabalin a nakita ni Moises ti appoko-iti-dapan ti kakabsatna, ken mabalin nga uray pay ti annakda, idi tiempo ti Ipapanaw. Gapuna ti dagup a 8,600 (wenno, mabalin a 8,300) saan nga agkasapulan iti sabali pay nga “Amram” iti nagbaetan da Moises ken ni Amram nga anak ni Cohat.

Adda parikut a tumaud mainaig iti linia ti naikari a Bin-i (ti Mesias) iti linia ti kapuonan manipud ken Naason, a pannakaulo idi ti tribu ni Juda kalpasan ti Ipapanaw. Iti Ruth 4:20-22, ni Jesse ti maikalima iti listaan manipud ken Naason agingga ken David. Ti kapaut ti tiempo manipud Ipapanaw agingga ken David ket agarup 400 a tawen. Kayatna a sawen, ti promedio nga edad ti tunggal maysa kadagitoy nga inapo ni David ket mabalin a 100 a tawen (kas ken Abraham) idi tiempo ti pannakaipasngay ti anakna. Saan nga imposible daytoy ken mabalin a kasta idi ti kasasaad. Dagitoy nga annak a lallaki a nailista iti libro ti Ruth ket mabalin a saan nga isuda ti inauna nga annak, kas ken David a saan nga inauna no di ket isu ti inaudian iti sumagmamano nga annak a lallaki ni Jesse. Kasta met, mabalin nga impalasat ni Jehova ti linia ti Bin-i iti daytoy gistay namilagruan a panagsasaganad, nabatad a tapno makita a nabayagen nga inwanwanna dagiti pasamak maipapan iti naikari a Bin-i, kas pudno nga inaramidna kadagiti kaso da Isaac ken Jacob.

Manen, mabalin nga adda nagnagan a naigagara a nalibtawan iti daytoy 400 a tawen a benneg ti listaan ti Mesianiko a kapuonan, a nailanad met iti 1 Cronicas 2:11-15; Mateo 1:4-6; ken Lucas 3:31, 32. Ngem yantangay agtutunos amin dagitoy a listaan iti daytoy a benneg ti kapuonan, mabalin a kaipapananna nga awan nagnagan a nalibtawan. Ngem nupay dagiti mannurat a nanggupgop kadagitoy a listaan linibtawanda ti sumagmamano a nagan a naibilang a di napateg wenno di nasken iti panggepda, awan parikut a patauden daytoy, ta ti pattapatta nga adda sumagmamano a kanayonan a kaputotan a naiballaet saanna a dadaelen ti dadduma pay a sasao iti Biblia wenno ti kronolohia.

Mapagtalkan ti Listaan ti Kapuonan iti Biblia. Ti naannad ken napasnek a mangad-adal iti Biblikal a kapuonan saanna nga akusaran a di naannad, di umiso, wenno naglablabes dagiti mannurat iti Biblia iti panagreggetda a mangipadayag iti nasionda, maysa a tribu, wenno maysa a tao. Masapul a laglagipen a dagidiay nangiraman kadagiti listaan ti kapuonan iti sursuratda (kas pagarigan, da Esdras ken Nehemias) tinukoyda ti opisial a dokumento ti nasion ken inadawda ti impormasionda manipud kadagiti opisial a gubuayan a mabalinda nga usaren. (Kitaenyo ti CRONICAS, DAGITI LIBRO TI.) Nasarakanda sadiay ti impormasion a kasapulanda. Inusarda dagitoy a listaan tapno naan-anay a mapaneknekanda ti aniaman a kasapulan idi a paneknekanda iti isuamin. Nabatad a dagiti listaanda iti kapuonan naan-anay nga inawat dagidiay agbibiag iti daydi a tiempo, dagiti tattao a mabalin a mangsukimat kadagiti pasamak ken kadagiti rekord. Gapuna, masapul a tarusantayo ti kasasaad a nakaipasanguanda idi. Naipasango da Esdras ken Nehemias kadagitoy a situasion kadagidi tiempo ti panagorganisar manen, ket dagiti listaan ti kapuonan a ginupgopda nasken tapno maaramid dagiti napateg a bambanag iti panagtalinaed ti nasion.

Manamnama a dagiti kasta a listaan ti kapuonan ket agbaliwbaliw iti nadumaduma a panawen; mabalin a mainayon dagiti baro a nagan ket maikkat met ti dadduma; masansan a dagiti laeng napatpateg nga ulo ti pamilia ti mainaganan kadagidiay nadadaanen a listaan. Iti sumagmamano a kaso, mabalin nga agparang ti saan unay a napateg a nagnagan iti sumagmamano a listaan agsipud ta napategda idi tiempoda. Iti sumagmamano a kaso, mabalin a saan a kompleto dagiti naaramat a gubuayan ti impormasion. Mabalin a mapukpukaw ti sumagmamano a benneg, wenno mabalin nga inggagara ti mismo a mannurat a linibtawan ti sumagmamano a benneg gapu ta saanna a kasapulan dagitoy iti panggepna. Ken saantayo a kasapulan dagita agpaay iti panggeptayo iti agdama.

Iti sumagmamano a gundaway, dagiti biddut dagiti managkopia mabalin a nakastrek iti teksto, nangnangruna iti ispeling dagiti nagan. Ngem awan ti dakkel a parikut a patauden dagitoy mainaig kadagiti kapuonan a nasken iti pannakatarustayo iti Biblia; saanda met nga apektaran ti pamuon ti Kristianidad.

No naannad nga usigen ti Biblia, maikkat ti ulbod a kapanunotan, a kas iti naikuna a dagiti kadaanan a listaan ti kapuonan iti Genesis, kapitulo 5 ken 11, ken iti dadduma pay a libro ti Biblia ket naglaon iti parnuay wenno parbo a nagnagan tapno tumunos iti gandat ti mannurat. Dagitoy a mannurat iti salaysay ket dedikado nga ad-adipen ni Jehova, saanda a nasionalista; maseknanda iti nagan ken pannakilangen ni Jehova iti ilina. Maysa pay, saan laeng a ti dadduma pay a mannurat ti Biblia ti nangtukoy iti adu kadagitoy a tattao kas pudpudno a persona no di ket tinukoy met dagita ni Jesu-Kristo. (Isa 54:9; Eze 14:14, 20; Mt 24:38; Jn 8:56; Ro 5:14; 1Co 15:22, 45; 1Ti 2:13, 14; Heb 11:4, 5, 7, 31; San 2:25; Jud 14) No supiatentayo amin dagitoy a pammaneknek, kaipapananna a ti Dios ti kinapudno ak-akusarantayo nga agul-ulbod, wenno agkasapulan iti nasikap a pamuspusan wenno panglakagan tapno masuportaran ti panamati iti Saona. Gapu iti dayta, agparang metten a saan a naipaltiing ti Biblia.

Dakamaten ti apostol, “Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ken makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag, iti panangdisiplina iti kinalinteg, tapno ti tao ti Dios naan-anay koma a makabael, naan-anay a nakabalan maipaay iti tunggal naimbag nga aramid.” (2Ti 3:16, 17) Gapuna, naan-anay a makapagkammatalektayo kadagiti listaan ti kapuonan a nailanad iti Biblia. Nangtedda kadagiti napateg nga estadistika saan laeng nga agpaay idi tiempo a naisuratda no di ket agpaay met kadatayo ita. Babaen kadagita a listaan ti kapuonan, naan-anay a masiguradotayo a ni Jesu-Kristo ti naikari ken nabayagen nga ur-urayen a Bin-i ni Abraham. Dakkel ti maitulong dagitoy iti pannakaipasdek ti kronolohia manipud ken Adan, banag a saan a masarakan iti sabali a gubuayan. Ammotayo a ‘manipud iti maysa a tao, ti Dios inaramidna ti tunggal nasion dagiti tattao, tapno agnaedda iti intero a rabaw ti daga.’ (Ara 17:26) Makitatayo a pudno nga “idi a ti Kangatuan inikkanna dagiti nasion iti tawid, idi pinagsisinana ti annak ni Adan, impasdekna ti beddeng ti il-ili sigun iti bilang ti annak ti Israel” (De 32:8), ken maawatantayo no kasano nga agkakanaig ti nasnasion.

Babaen ti panangammo iti namunganayan ti sangatauan, a ni Adan sigud nga “anak ti Dios” ken nagtaudtayo amin ken Adan (Lu 3:38), silalawag a maawatantayo ti sasao a: “No kasano a babaen iti maysa a tao simrek ti basol iti lubong ken ti ipapatay babaen iti basol, ket iti kasta ti ipapatay nagsaknap iti amin a tattao agsipud ta nagbasolda amin.” (Ro 5:12) Babaen met iti kasta a pannakaammo, nalaka a maawatan no kasano a ni Jesu-Kristo ti agbalin a “maudi nga Adan” ken ti “Agnanayon nga Ama” ken “no kasano a ken Adan matmatay ti amin, kasta met nga iti Kristo mapagbiagto ti amin.” (Isa 9:6; 1Co 15:22, 45) Ad-adda a maawatantayo ti panggep ti Dios, a mamagbalin manen iti natulnog a tattao kas “annak ti Dios.” (Ro 8:20, 21) Mapaliiwtayo nga iparangarang ni Jehova ti naayat a kinamanangngaasina kadagidiay mangay-ayat kenkuana ken mangsalsalimetmet iti bilbilinna “agingga iti sangaribu a kaputotan.” (De 7:9) Mapaliiwtayo ti kinapudnona kas Dios a mangsalsalimetmet iti tulag ken ti naannad a panangtaginayonna iti rekord ti pakasaritaan, nga iti dayta mabalintayo nga ibangon a sititibker ti pammatitayo. Ti listaan ti kapuonan, kasta met ti dadduma pay a paset ti Biblia, paneknekanna a ti Dios isu ti naindaklan a Manangilanad ken Manangtaginayon iti pakasaritaan.​—Kitaenyo ti KAPUONAN NI JESU-KRISTO.

Pammatigmaan ni Pablo Mainaig Kadagiti Kapuonan. Ni apostol Pablo, a nagsurat idi agarup 61-64 K.P., imbagana ken Timoteo a saanna nga ipangag “dagiti ulbod a sarita ken dagiti kapuonan, nga awan tungpalna, no di ket mangpataud iti salsaludsod a siraraken imbes a ti panangiburay iti aniaman a banag babaen ti Dios mainaig iti pammati.” (1Ti 1:4) Ad-adda a maapresiartayo ti puersa daytoy a pammakdaar no ammotayo dagiti panaglablabes nga inaramid dagiti Judio idi agangay iti panangsirarakda kadagiti kapuonan ken no kasano a siiinget nga inusigda ti aniaman a posible a panagsisimparat. Ti Talmud ti Babilonia (Pesahim 62b) sawenna nga “iti nagbaetan ti ‘Azel’ ken ‘Azel’ [1 Cronicas 8:38–9:44, maysa a paset ti Biblia a mainaig iti listaan ti kapuonan] adda arig uppat a gasut a kamelio a nainget a panangipaulog!”​—Hebrew-English Edition of the Babylonian Talmud, impatarus ni H. Freedman, London, 1967.

Awan mamaay ti panangadal ken panagsasarita maipapan iti kasta a bambanag, ket nangnangruna a kasta idi tiempo nga inaramid ni Pablo ti suratna ken Timoteo. Saan idin a napateg ti panangtaginayon kadagiti rekord ti kapuonan tapno mapaneknekan dagiti inapo ti maysa, yantangay ti Dios saanna itan a bigbigen ti aniaman a pagdumaan ti Judio ken ti Gentil iti kongregasion Kristiano. (Ga 3:28) Ket babaen kadagiti rekord ti kapuonan, naipasdeken ti kinapudno a nagtaud ni Kristo iti linia ni David. Kasta met a kalpasan ti panangisurat ni Pablo iti daytoy a pammagbaga, asidegen ti pannakadadael ti Jerusalem agraman dagiti rekord dagiti Judio. Ti Dios saanna a tinaginayon dagita. Gapuna, maseknan idi ni Pablo a saan koma a makumikom ni Timoteo ken dagiti kongregasion iti panagbusbos iti panawen iti panagsirarak ken panagsusupiat iti bambanag maipapan iti personal a namunganayan, nga awan ti maitulongna iti Nakristianuan a pammati. Ti kapuonan nga impaay ti Biblia umdasen a mangpaneknek a ti Mesias isu ni Kristo, ti kapuonan a kapatgan kadagiti Kristiano. Ti dadduma pay a listaan ti kapuonan iti Biblia agpaayda kas pammaneknek iti kinaumiso ti rekord ti Kasuratan, iti kasta silalawag a maipakita a pudpudno dayta a salaysay ti pakasaritaan.