MARDOKEO

1. Maysa a tao a nagsubli idiay Jerusalem ken Juda idi 537 K.K.P. kalpasan ti 70 a tawen a pannakaidestiero idiay Babilonia. (Esd 2:1, 2) Ni Mardokeo ket maysa a natan-ok nga Israelita ken panguluen a timmulong ken Zorobabel ken karaman iti damo a pannakailista a mayannurot iti kapuonan idi naipasdek manen ti komunidad iti Juda.​—Ne 7:5-7.

2. “Anak ni Jair nga anak ni Simei nga anak ni Kis a maysa a Benjaminita” (Est 2:5), laklakay a kasinsin ken agay-aywan ken Ester. (Est 2:7) Iti laeng libro ti Biblia nga Ester ti nakaiparangan ni Mardokeo. Isalaysay ti libro nga Ester ti nalatak a pasetna iti paspasamak ti Imperio ti Persia iti nasapa a paset ti maikalima a siglo K.K.P. Ipatuldo ti pammaneknek nga isu ti nangisurat iti libro nga Ester.

Pagduaduaan ti dadduma no umiso ti libro wenno no pudpudno a persona ni Mardokeo. Ti di umiso a pannakaawatda iti Ester 2:5, 6 a ni Mardokeo ket naidestiero idiay Babilonia a kadua ni Ari Jeconias ti nakaibasaran ti saanda nga iyaanamong iti salaysay, nga agtawenen ni Mardokeo iti nakurang a 120 ken adda napintas a kasinsinna nga ub-ubing iti 100 a tawen. Nupay kasta, ti panggep ti Biblia iti daytoy a teksto ket saan a tapno isalaysayna ti pakasaritaan ni Mardokeo no di ket tapno ipakitana ti kapuonanna. Mabalin a ni Kis ket apong ni Mardokeo iti tumeng, wenno laklakay pay nga inapona a “naipan iti pannakaidestiero.” Maitunos iti sasao ti Biblia, ti sabali pay a panangmatmat ket nupay naidestierodan idi naipasngay ni Mardokeo, naibilang a naidestieron idi 617 K.K.P. ta adda kadagiti lomo dagiti inapona, a di pay naipasngay.​—Idiligyo ti Heb 7:9, 10.

Nasungdo kas Adipen ti Ari. Sigun iti salaysay, ni Mardokeo ket adipen idi ti ari, nupay maysa a destiero a Judio. Nangngegna a ni Reyna Vasti ket inikkat ni Ari Asuero ti Persia iti saadna kas reyna ken naibilin a mapaayaban amin dagiti napipintas nga agtutubo a babbai iti intero nga imperio tapno mapili kadakuada ti agbalin a kasukat ti reyna. Ti kasinsin ni Mardokeo a ni Ester, a maysa a balasang a ‘nalibnos ken napintas ti langana,’ ti maysa kadagiti naidatag a pagpilian nga agbalin a reyna, ngem saan a naipalgak nga isu ket maysa a Judio. (Est 2:7, 8) Isu ti napili kas reyna. Nagtultuloy ni Mardokeo kadagiti rebbengenna, a ‘situtugaw iti ruangan ti ari,’ idi impadamagda kenkuana a ni Ari Asuero ket isiksikat ti dua kadagiti opisial ti palasio, nga isu da Bigtan ken Teres nga iyunnat dagiti imada maibusor kenkuana. Pinakdaaranna ti ari babaen ken Ester, ket daytoy nga inaramidna kas kinasungdona ket nailanad “iti libro dagiti pasamak ti al-aldaw.”​—Est 2:21-23.

Nagkedked nga Agruknoy ken Haman. Ti simmaruno a pasamak ket insaad ni Asuero kas primero ministro ni Haman nga Agageo, sa imbilinna nga amin nga adda iti ruangan ti ari ket agruknoyda iti sanguanan ni Haman gapu iti baro a nangato a saadna. Sititibker a nagkedked ni Mardokeo sa inrasonna nga isu ket maysa a Judio. (Est 3:1-4) Paneknekan ti panangaramat ni Mardokeo iti daytoy a rason a ti panagkedkedna ket maigapu iti relasionna iti Diosna a ni Jehova, kas maysa a naidedikar a Judio. Nabigbigna a ti panagkurno iti sanguanan ni Haman ket saan laeng a panagruknoy iti daga maipaay iti naitan-ok a persona ti nairaman iti dayta, kas iti inaramid dagiti Israelita iti naglabas, a panangbigbig laeng iti nangato a saad dayta a tao kas agturay. (2Sm 14:4; 18:28; 1Ar 1:16) Mainaig ken Haman, adda naimbag a rason no apay a saan a nagruknoy ni Mardokeo. Nalabit ni Haman ket maysa nga Amalekita, ket imbaga ni Jehova a makigubat a mismo iti Amalek “manipud kaputotan agingga iti kaputotan.” (Ex 17:16; kitaenyo ti HAMAN.) Dayta a banag ket nainaig iti kinatarnawna iti Dios, saan laeng nga isyu iti politika iti biang ni Mardokeo.

Nakapungtot ni Haman, nangnangruna idi naammuanna a ni Mardokeo ket maysa a Judio. Napalalo ti pungtotna ta napukaw payen ti ragsakna iti amin a pannakabalin ken pribilehiona nga adda kenkuana no situtugaw latta ni Mardokeo iti ruangan ken agkedked nga agruknoy kenkuana. Gapu ta saan laeng a ni Mardokeo ti kayatna a balsen, nagkiddaw ni Haman iti maysa a bilin manipud iti ari a mangtalipupos ti amin a kailian ni Mardokeo iti intero a pagturayan ti Persia.​—Est 3:5-12.

Naaramat a Mangispal iti Israel. Iti laksid ti bilin a matalipupos ti amin a Judio iti imperio, addaan pammati ni Mardokeo a naisaad ni Ester iti naarian a kinadayag iti daydi a gundaway tapno maispal dagiti Judio. Impakaammona ken Ester ti nadagsen a responsabilidadna ket binagaanna nga agpakaasi ken agkiddaw iti tulong ti ari. Nupay namagpeggad dayta iti mismo a biagna, immanamong ni Ester nga aramidenna dayta.​—Est 4:7–5:2.

Naintiempuan unay dayta ken Mardokeo ken kadagiti Judio (ta maipapan dayta iti mismo nga isyu ti kinasungdo ni Mardokeo iti ari), ta iti maysa a rabii idi saan a makaturog ni Ari Asuero, inturong ti Dios ti atension ti ari iti opisial a libro dagiti rekord ti pakasaritaan ti estado. Iti kasta, naipalagip iti ari a saan pay a nagunggonaan ni Mardokeo iti naaramidanna idi a panagserbina, nga isu ti panangibutaktakna iti plano a panagalsa da Bigtan ken Teres. Gapu itoy, kayat ti ari nga ipaayan ni Mardokeo iti dakkel a pammadayaw​—nga isu met ti nakaibabainan ni Haman, ta nabilin nga iyurnosna ken ipakaammona iti publiko daytoy a pammadayaw.​—Est 6:1-12.

Nagballigi ni Ester a nangpaneknek a nagbasol ni Haman iti panangpadakes ken panangpardaya kadagiti Judio ken kasta met iti dakes a gandatna maibusor iti mismo nga ari. Imbilin ti sipupungtot a ni Asuero ti sentensia nga ipapatay maipaay ken Haman, ket ti 22 m (73 pie) ti kangatona a kayo nga impatakder ni Haman maipaay ken Mardokeo ket naaramat a pakaibitayan a mismo ni Haman.​—Est 7:1-10.

Ni Mardokeo ti nangsukaten ken Haman kas primero ministro ket inawatna ti mismo a pangtanda a singsing ti ari a pangselio kadagiti dokumento ti estado. Ni Mardokeo ket insaad ni Ester kas panguluen iti balay ni Haman, nga inyawaten ti ari ken Ester. Kalpasanna, inaramat ni Mardokeo ti pammalubos ti ari a nangipaulog iti bilin a kasungani daydi immuna a mangipaay kadagiti Judio iti legal a kalintegan a mangidepensa iti bagbagida. Nangyeg daytoy kadagiti Judio iti namnama iti pannakaispal ken panagrag-o. Adu kadagiti adda iti Imperio ti Persia ti nakidasig kadagiti Judio, ket idi dimteng ti Adar 13, ti aldaw a pannakaipatungpal dagiti linteg, nakasaganan dagiti Judio. Sinuportaran ida dagiti opisial gapu iti nangato a saad ni Mardokeo. Idiay Susan, ti panagdadangadang ket nagpaut pay iti maysa nga aldaw. Natalipupos ti nasurok a 75,000 a kabusor dagiti Judio iti Imperio ti Persia, agraman ti sangapulo nga annak ni Haman. (Est 8:1–9:18) Addaan iti pammasingked ni Ester, imbilin ni Mardokeo ti tinawen a pannakarambak ti piesta iti maika-14 ken maika-15 nga aldaw ti Adar, dagiti “aldaw ti Purim,” maipaay iti panagragrag-o ken panagdadaya ken panangipaay iti sagsagut iti maysa ken maysa ken kadagiti napanglaw. Inawat dagiti Judio ti piesta ket impaalagadda dayta kadagiti kaputotanda ken amin dagidiay nakitimpuyog kadakuada. Kas maikadua a kangatuan iti imperio, ni Mardokeo ket raraemen dagiti Judio a dedikado nga ili ti Dios, ket intultuloyna nga inaramid ti pagimbaganda.​—Est 9:19-22, 27-32; 10:2, 3.

Maysa a Tao nga Addaan Pammati. Ni Mardokeo ket maysa a tao nga addaan pammati a kas kadagidiay dinakamat ni apostol Pablo iti Hebreo kapitulo 11, nupay saan a nadakamat ti naganna iti dayta. Imparangarangna ti kinatured, kinaawan panagpangpangadua, kinatarnaw, ken kinasungdo iti Dios ken iti ilina, ket sinurotna ti prinsipio nga imbaga ni Jesus idi agangay: “Ngarud, ibayadyo ken Cesar ti bambanag ni Cesar, ngem iti Dios ti bambanag ti Dios.” (Mt 22:21) Ni Mardokeo ken Ester ket nagtaud iti tribu ni Benjamin, a maipapan kenkuana impadto ni patriarka Jacob: “Ni Benjamin agtultuloyto a mangrangrangkay a kas maysa a lobo. Iti bigat kanennanto ti animal a nakemmeg ket iti rabii bingayennanto ti samsam.” (Ge 49:27) Ti aramid dagitoy a Benjamita ket napasamak iti nalidem a panawen ti nasion ti Israel, idi awanen iti trono dagiti arida ken iturturayan idan dagiti Gentil. Mabalin a da Mardokeo ken Ester ti nakatalipupos iti kaudian kadagiti magurgura nga Amalekita. Ipakita ti pannakaseknan ni Mardokeo iti pagimbagan dagiti kailianna nga isu ket addaan pammati a manipud iti annak ti Israel dumteng ti Bin-i ni Abraham a mangbendision iti amin a pamilia iti daga.​—Ge 12:2; 22:18.