PANAGEMBALSAMAR

Ti proseso a panangsapsapo iti natay a bagi (tao wenno animal) babaen kadagiti sangkap a kas kadagiti nasayamusom a lana tapno mapreserba dayta manipud panagrupsa. No saan a dagiti Egipcio ti nagtaudan daytoy nga arte, uray kaskasano inan-annurotdan dayta kadagidi nagkauna unay a tiempo. Ti natay a bagi ti tao wenno animal a napreserba babaen iti pamay-an a panagembalsamar ti kadaanan nga Egipcio wenno iti dadduma pay a pamay-an iti panagembalsamar ket maawagan iti mummy. Saan laeng a dagiti Egipcio ti nangannurot iti panangembalsamar iti tattao no di ket uray met dagiti nagkauna a tattao a kas kadagiti Asirio, Persiano, ken Escita.

Panangembalsamar Kada Jacob ken Jose. Adda laeng dua a pagarigan iti Biblia nga espesipiko a naawagan iti panagembalsamar ket agpada dagitoy a naaramid idiay Egipto. Sadiay a natay ni Jacob, ket kalpasan ti panangisalaysay ti naipaltiing a Rekord iti ebkas ti panagladingit ni Jose gapu iti ipupusay ni amana, kunaen dayta: “Kalpasan dayta binilin ni Jose dagiti adipenna, dagiti mangngagas, nga embalsamarenda ni amana. Gapuna dagiti mangngagas inembalsamarda ni Israel, ket binusbosda a naan-anay ti uppat a pulo nga aldaw maipaay kenkuana, ta kastoy a kaadu ti al-aldaw ti kadawyan a busbosenda iti panangembalsamar, ket dagiti Egipcio nagtultuloyda a mangyarubos iti lulua maipaay kenkuana iti pitopulo nga aldaw.” (Ge 50:2, 3) Natay ni Jose iti edad a 110 a tawen, “ket inembalsamarda, ket naikabil iti maysa a lungon idiay Egipto.” (Ge 50:26) Iti kaso ni Jacob, nalawag a ti kangrunaan a panggep ket panangipreserba agingga iti pannakaitabonna idiay Naikari a Daga. No maipapan ken Jose, ti kinatan-okna ti makagapu nga isu naembalsamar.​—Ge 49:29-32; 50:13, 24, 25; Ex 13:18, 19; Jos 24:32.

Sigun ken Herodotus, dagiti pamay-an iti panagembalsamar dagiti Egipcio ramanenda ti panangikabil iti bangkay iti natron (sodium carbonate) iti pitopulo nga aldaw. Nupay kasta, idi a ni Jacob inembalsamar dagiti Egipcio a mangngagas iti nasapsapa pay a tiempo, kuna ti Biblia a “binusbosda a naan-anay ti uppat a pulo nga aldaw maipaay kenkuana, ta kastoy a kaadu ti al-aldaw ti kadawyan a busbosenda iti panangembalsamar, ket dagiti Egipcio nagtultuloyda a mangyarubos iti lulua maipaay kenkuana iti pitopulo nga aldaw.” (Ge 50:3) Dagiti eskolar inkagumaanda nga itunos ti Genesis 50:3 iti sasao ni Herodotus. Ti maysa a punto ket, ti 40 nga aldaw mabalin a saanna nga inraman ti tiempo a pannakaipalned ti bagi iti natron. Nupay kasta, mabalbalin a nagbiddut laeng ni Herodotus iti panangikunana a ti natay a bagi naikabil iti natron iti 70 nga aldaw. Ti naud-udi a Griego a historiador a ni Diodorus Siculus (iti umuna a siglo K.K.P.) kinunana a ti proseso a panagembalsamar dagiti Egipcio nagpaut iti nasurok a 30 nga aldaw. (Diodorus of Sicily, I, 91, 5, 6) Siempre, mabalin nga adda dagiti pamay-an iti panagembalsamar dagiti Egipcio a saan nga imbinsabinsa ti asinoman kadagitoy a historiador, ken posible a nadumaduma a periodo ti tiempo ti nairaman kadagiti proseso ti panagembalsamar iti nadumaduma a paset ti pakasaritaan.

Panagitabon Dagiti Hebreo ken Dagiti Kristiano. Ti nakas-ang a kasasaad dagiti bangkay ti tattao a nasarakan kadagiti tanem idiay Palestina ipasimudaagna a dagiti Hebreo kaaduanna a saanda a kaugalian ti panangembalsamar kadagiti natay (uray laeng ti napaut a pannakapreserba maitunos iti pamay-an dagiti Egipcio), ket dagiti nagkauna a pasurot ni Kristo sadiay saanda nga inembalsamar dagiti minatayda tapno mapreserbada dagitoy iti di nakedngan a kapaut ti tiempo. Nabigbig dagiti matalek a Hebreo ken dagiti pudno a Kristiano a ti kararua matay, uray no kararua ti tao wenno ti animal, ket ti bagi agsubli iti tapok. (Ec 3:18-20; Eze 18:4) Agparang a ti kasta a limitado a panangtukoy ti Kasuratan iti panagembalsamar ket kanayonan a pammaneknek a saan a pangkaaduan a kaugalian dayta dagiti Hebreo ken dagiti nagkauna a Kristiano.

Maipapan iti pannakaitabon ni Ari Asa, kuna ti Kasuratan: “Impaiddada iti pagiddaan a napno iti lana ti balsamo ken nadumaduma a kita ti sapsapo a nailaok iti maysa a sapsapo a naisangsangayan ti pannakaaramidna. Kanayonanna, nangaramidda iti maysa a nalablabes ti kinadakkelna a pamumpon a panagpuor maipaay kenkuana.” Saan a panangpuor daytoy iti bangkay ti ari, no di ket panangpuor kadagiti especia. (2Cr 16:13, 14) Ket, no daytoy a pannakausar ti sapsapo maibilang latta kas porma ti panagembalsamar, saan a kasta ti inannurot dagiti Egipcio.

Idi natay ni Jesu-Kristo, nangyeg ni Nicodemo iti “sangalukot a mirra ken aloe, agarup sangagasut a libra dayta,” ket naikuna: “Gapuna innalada ti bagi ni Jesus ket binedbedanda kadagiti patapat nga addaan kadagiti especia, kas iti wagas ti kaugalian dagiti Judio a panagisagana a maipaay iti panagitabon.” (Jn 19:39, 40) Nupay kasta, saan nga espesipiko a naawagan daytoy iti panagembalsamar, ket saan a kas kadagiti proseso ti panagembalsamar nga inannurot dagiti Egipcio. Dayta ti kaugalian a pamay-an a panangisagana iti bagi maipaay iti pannakaitabon, a di pagduaduaan nga umasping iti pamay-an a pannakaisagana ni Lazaro maipaay iti pannakaipumpon. Ipakita ti naaramid kenkuana a ti kaugalian dagiti Judio saanna idi a ramanen ti nagarbo a proseso ti panagembalsamar a nairanta a mangpreserba iti bagi iti napaut a tiempo, ta idi kinuna ni Jesus, “Ikkatenyo ti bato,” kinuna ni Marta: “Apo, itan nabuyoken, ta uppat nga aldawen.” Saan koma a kasta ti namnamaen ni Marta a kasasaad ni Lazaro no aktual a naembalsamar. Dagiti saka ken im-ima ni Lazaro sipapatapat kadagiti bedbed ket “ti rupana napatapatan iti lupot,” ngem nabatad a ti panggep ket saan a panangpreserba iti bagina manipud panagrupsa.​—Jn 11:39, 44; kitaenyo ti PANAGITABON, DAGITI LUGAR A PAGITABONAN.