GURIGOR

Di normal nga ingangato ti temperatura ti bagi. Ti gurigor mabalin nga ipasimudaagna ti kaadda ti sakit. Nupay ti nakaro a gurigor mabalin nga ibungana ti ilalag-an ti timbang, pannakaibus ti pluido ken asin ti bagi, a nabuyogan kadagiti panagsakit ti ulo ken dadduma pay a panagrigat, ti mismo a gurigor ket masansan a paset ti isasaranget ti bagi iti impeksion. Nupay kasta, no ti kangrunaan a sintomas ti maysa a sakit ket nakaro a gurigor, mabalin a ti nagan ti sakit ti mangipasimudaag iti daytoy, kas iti kaso ti scarlet fever, yellow fever, ken dengue.

Maysa ti malaria kadagiti kadawyan unay a mamaggurigor a sakit idiay Makintengnga a Daya. Ti sika ket sabali pay a mamaggurigor a sakit, nga espesipiko a nadakamat iti Biblia. (Ara 28:8) Daytoy nga an-annayen ket malasin babaen ti napalalo a panagebbal ti colon (bagis ti ibleng), a no dadduma pakaigapuan ti panangitakki iti dara ken marabuteg a banag. Iti Levitico 26:16, ti Hebreo a sao a qad·daʹchath naipatarus a “nakabarbara a gurigor”; iti Mateo 8:14, ti Griego a berbo a py·resʹso kaipapananna ti “aggurigor,” wenno, iti literal, “bumarbara iti gurigor.”

Ti Linteg agraman dagiti probisionna kangrunaanna a nagpaay iti naespirituan a pakagunggonaan ti Israel ken tapno mataginayon ti pannakaisinana kadagiti pagano a nasion. Nupay kasta, ti panangusig kadagiti alagaden ti Linteg maipapan iti taraon ken sanitasion ipalgakna nga adda segundario nga epektona a makagunggona iti panangsalaknib iti nasion kadagiti pakaigapuan ken panagwaras ti adu a sakit, agraman ti sumagmamano a makaimpektar ken mamaggurigor a sakit.

(1) Iti taraon dagiti Hebreo, gagangay a saan a karaman ti adu a karne, ngem no tarigagayan ti maysa a pamilia ti mangparti iti naamo nga animal tapno adda karne a kanenda, iyegda ti animal iti santuario (malaksid no, kalpasan a nakastrekda iti Naikari a Daga, adayo unay ti pagnanaedan dayta a pamilia). (Le 17:3-5; De 12:20-27) Kanenda ti karne kalpasan a makaidaton ti padi iti sumagmamano iti dayta iti altar ken maawatnan ti bingayna. Ti sumagmamano a sakripisio a pakikaykaysa makan idi iti dayta met la nga aldaw. Ti dadduma saan a mabalin a kanen kalpasan ti maikadua nga aldaw, no di ket ti lasag mapuoran iti apuy. Maigapu iti nabara a klima ti Palestina ken iti kaawan ti pagipaeladuan, dagitoy a makalikaguman sinaluadanda dagiti Israelita kadagiti mamaggurigor a sakit a mabalin nga ibunga dagiti sabidong a tumaud no ti sumagmamano nga organismo sipapartak nga umadu iti karne a saan a nayelado. Ti Staphylococcus aureus ken Salmonella ket karaman kadagiti kasta a sakit. (2) Ti lasag ti sumagmamano a naiparit nga animal, kas iti baboy, liebre, an-animal ken tumatayab a mannangan iti agruprupsa a lasag, managkibkib, ken sumagmamano nga animal iti danum ken ik-ikan, ket pagaammo a posible a pakaigapuan ti nadumaduma a sakit a masansan a napakuyogan iti gurigor. (Le 11:1-31) (3) Dagiti pagalagadan iti sanitasion nakatulongda a mangsaluad kadagiti aruaten a pagluto ken kasta met iti abasto ti mainum a danum tapno maliklikan ti pannakakontaminar, a maysa a gubuayan ti tipus ken dadduma pay a mamaggurigor a sakit. (Le 11:32-38) (4) Asinoman a mangsagid iti bagi ti animal a natay lattan wenno mangan iti sumagmamano iti dayta kasapulan a dalusanna ti bagina, iti kasta malapdan ti panagwaras dagiti organismo a nainaig iti sumagmamano a mamaggurigor a sakit. (Le 11:39, 40) (5) Dagiti linteg a mangibilin a ti tunggal indibidual gaburanna ti iblengna, kasta met a ti dara magaburan iti tapok, ket nangsalaknib manipud mamaggurigor a saksakit kas iti hepatitis. (Le 17:13; De 23:12, 13) (6) Dagiti moral a linteg gistay pukawenda ti isuamin a sakit a mayakar babaen iti sekso​—sakit a mangapektar iti amin a kamkameng ti bagi ken masansan a napakuyogan iti gurigor. (Le 18:20, 22, 23) (7) Dagiti linteg iti panangkuarentinas nagpaay a panglapped iti panagwaras dagiti makaimpektar a sakit.​—Le 13; Nu 19:11, 12, 16; 31:19.

Pinakdaaran ni Jehova ti Israel a no supringenda dagiti bilinna, agpasarda iti panagkapsut gapu iti bisin, maysa a pakaigapuan ti adu a mamaggurigor a sakit; maparigatanda iti sarut ken nakabarbara a gurigor, panagebbal ken makapagurigor a pudot; agsagabada iti busbusali, rettab iti kudil (saksakit a masansan a napakuyogan iti gurigor), ken kinabulsek. (Le 26:14-16; De 28:22, 27) Natungpal amin dagitoy kalpasan ti maulit-ulit a panagrebelde ti Israel maibusor ken Jehova ken dagiti panangsalungasingda kadagiti lintegna.​—Eze 4:16, 17; 33:10.

Idi adda ni Jesu-Kristo ditoy daga, pinaimbagna ti adu a tattao nga aggurigor. Ti maysa a kaso isu ti katugangan-a-babai ni apostol Simon Pedro. (Mt 8:14, 15; Mr 1:29-31) Ni Lucas, nalawag a gapu ta maysa a mangngagas, ipatuldona ti kasasaad ti gurigor iti dayta a kaso, nga imbilangna dayta kas “nakaro a gurigor.” (Lu 4:38) Iti maysa a gundaway, idiay Cana, pinaimbag ni Jesus ti anak a lalaki ti maysa a katulongan ni Ari Herodes Antipas, nupay ti matmatayen nga aggurigor nga ubing agarup 26 km (16 mi) ti kaadayona idiay Capernaum. Kas nagbanaganna, ti lalaki ken ti intero a sangakabbalayanna nagbalinda a manamati.​—Jn 4:46-54.

Maysa kadagiti namilagruan a sagut a naited iti sumagmamano a kameng ti nagkauna a kongregasion Kristiano babaen ken Jesu-Kristo isu ti inted-Dios a pannakabalin a mangpaimbag. (1Co 12:7-9, 11, 30) Inusar ni apostol Pablo daytoy a pannakabalin tapno agasanna ti ama ni Publio, ti kangrunaan a tao ken maysa nga agtagtagikua iti daga iti isla ti Malta, a naparigatan iti gurigor ken sika. Idi naammuanda daytoy, dagiti katutubo iti isla immayda ken Pablo, ket pinaimbagna ti adu kadagiti nadumaduma a sakitda.​—Ara 28:7-9.