Ti Sao ni Jehova Nabiag

Dagiti Tampok iti Libro a Deuteronomio

TAWEN 1473 K.K.P. Uppat a pulo a tawenen ti napalabas sipud idi inispal ni Jehova dagiti annak ti Israel manipud pannakaadipen idiay Egipto. Kalpasan dagita a tawtawen iti let-ang, awan pay bukod a daga dagiti Israelita kas maysa a nasion. Kamaudiananna, nakagtengda met laeng iti beddeng ti Naikari a Daga. Ania ti agur-uray kadakuada bayat a tagikuaenda ti daga? Anianto dagiti parikutda, ket kasanoda a sanguen dagita?

Sakbay a binallasiw ti Israel ti Karayan Jordan tapno makastrekda iti daga ti Canaan, insagana ni Moises ti kongregasion para iti dakkel a trabaho. Kasano? Babaen kadagiti serye ti palawag a mangparegta ken manggutugot, mangbalakad ken mangballaag. Impalagipna kadagiti Israelita a maikari ni Jehova a Dios iti naipamaysa a debosionda ken masapul a saanda a tuladen ti panagbiag dagiti kabangibang a nasion. Dagitoy a palawag ti mangbukel iti kangrunaan a paset ti Deuteronomio a libro iti Biblia. Ken dagiti balakad kadagitoy a palawag ti apag-isu a kasapulantayo ita, agsipud ta agbibiagtayo met iti maysa a lubong a makakarit ti panangipaay iti naipamaysa a debosion ken ni Jehova.​—Hebreo 4:12.

Ti libro a Deuteronomio nga insurat ni Moises, malaksid iti maudi a kapitulona, saklawenna ti panawen a nasurok bassit a dua a bulan.a (Deuteronomio 1:3; Josue 4:19) Usigentayo no kasano a ti nailanad iti dayta matulongannatayo a mangayat ken ni Jehova a Dios buyogen ti amin a puso ken agserbi kenkuana a simamatalek.

‘SAANMO A LIPATAN TI NAKITA DAGITA MATAM’

(Deuteronomio 1:1–4:49)

Iti umuna a palawag, insalaysay ni Moises ti dadduma kadagiti kapadasan iti let-ang​—nangruna dagidiay makatulong kadagiti Israelita iti panagsaganada a mangtagikua iti Naikari a Daga. Ti salaysay maipapan iti pannakadutok dagiti ukom impalagipna la ketdi kadakuada nga organisaren ni Jehova ti ilina iti wagas a maipasigurado ti naayat a pannakaaywanda. Insalaysay met ni Moises ti maipapan iti negatibo a report dagiti sangapulo nga espia a nakaigapuan ti pannakapaay ti immun-una a kaputotan a sumrek iti naikari a daga. Panunotenyo no ania ti epekto dayta a mangballaag a kapadasan kadagiti agdengdengngeg ken ni Moises bayat a kitkitaenda ti naikari a daga iti masungadda.

Ti pananglagipda kadagiti ingganuat ni Jehova a balligi dagiti annak ti Israel sakbay a bimmallasiwda iti Jordan ket awan duadua a nangted kadakuada iti tured bayat a nagsaganada a mangsakup iti daga iti ballasiw ti karayan. Napno iti idolatria ti daga a nakasaganan a sakupenda. Anian a maitutop a nainget a ballaagan ida ni Moises maibusor iti panagdayaw iti idolo!

Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:

2:4-6, 9, 19, 24, 31-35; 3:1-6​—Apay a dagiti Israelita saanda a tinalipupos dagiti amin a tattao nga agnanaed iti daya ti Jordan? Imbilin ni Jehova iti Israel a saanda a makigubat kadagiti annak ni Esau. Apay? Agsipud ta annak ida ti kabsat ni Jacob. Dagiti Israelita saanda a gundawayan wenno gubaten dagiti Moabita ken Ammonita, agsipud ta kaputotan ida ni Lot a kaanakan ni Abraham. Ngem da Amorita nga Ari Sihon ken Og saanda a maikari iti daga agsipud ta awan ti nakainaiganda iti Israel. Gapuna, idi saan nga impalubos ni Sihon a lumabas dagiti Israelita ken idi simmabet ni Og tapno makigubat kadakuada, imbilin ni Jehova kadagiti Israelita a dadaelenda dagiti siudad, nga awan ti ibatida a makalasat.

4:15-20, 23, 24​—Ti kadi panangiparit nga agaramid kadagiti kinitikitan a ladawan kaipapananna a dakes ti agaramid kadagiti ladawan a pangdekorasion? Saan. Ti maiparit ditoy ket ti panagaramid kadagiti ladawan a mausar iti panagdayaw​—‘ti panagruknoy kadagiti idolo wenno panagserbi kadagita.’ Ti Kasuratan dina iparit ti panagkitikit wenno panangipinta iti ladawan dagiti banag a pangdekorasion.​—1 Ar-ari 7:18, 25.

Dagiti Masursurotayo:

1:2, 19. Dagiti annak ti Israel nagalla-allada iti let-ang iti agarup 38 a tawen, idinto ta ti kaadayo laeng ti Cades-barnea ket “sangapulo ket maysa nga aldaw manipud Horeb [ti bambantay a rehion iti aglikmut ti Bantay Sinai a nakaitedan ti Sangapulo a Bilin] a dumalan iti Bantay Seir.” Anian a nakaay-ay-ay a resulta ti panagsukir ken ni Jehova a Dios!​—Numeros 14:26-34.

1:16, 17. Kasta met laeng ti pagalagadan ita ti Dios no iti panangukom. Dagidiay nakaitalkan iti annongen nga agserbi iti maysa a hudisial a komite masapul a saanda nga ipalubos a ti paboritismo wenno buteng iti tao ti mangballikug iti pangngeddengda.

4:9. Ti ‘saan a pananglipat iti bambanag a nakita dagiti matada’ ket napateg iti panagballigi ti Israel. Bayat nga umad-adani ti naikari a baro a lubong, napateg met nga ipamaysatayo dagiti nakaskasdaaw nga ar-aramid ni Jehova babaen ti naanep a panangadal iti Saona.

AYATEM NI JEHOVA KET AGTULNOGKA KADAGITI BILINNA

(Deuteronomio 5:1–26:19)

Iti maikadua a palawagna, insalaysay ni Moises ti pannakayawat ti Linteg iti Bantay Sinai ken dinakamatna manen dagiti Sangapulo a Bilin. Pito a nasion ti nainaganan a naan-anay a madadael. Naipalagip kadagiti annak ti Israel ti maysa a napateg a leksion a naadalda iti let-ang: “Saan a babaen iti tinapay laeng nga agbiag ti tao no di ket babaen iti tunggal ebkas ti ngiwat ni Jehova nga agbiag ti tao.” Iti baro a kasasaadda, masapul a ‘salimetmetanda ti intero a bilin.’​—Deuteronomio 8:3; 11:8.

Bayat ti panagnaedda iti naikari a daga, kasapulan dagiti Israelita dagiti linteg a saan laeng a mainaig iti panagdayaw no di ket mainaig met iti panangukom, turay, gubat, ken inaldaw a sosial ken pribado a biag. Rinepaso ni Moises dagitoy a linteg ken impaganetgetna a kasapulan ti panagayat ken ni Jehova ken panagtulnog kadagiti bilinna.

Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:

8:3, 4​—Iti ania a pamay-an a dagiti bado dagiti Israelita saan a narunot ken dagiti sakada saan a limteg bayat ti panagdaliasatda iti let-ang? Milagro dayta, kas iti regular nga abasto a manna. Inusar dagiti Israelita dagiti isu met laeng a kawes ken palloka nga usarda idi naggapuda manipud Egipto, a nalabit nagsisinnublatanda yantangay dimmakkel dagiti ubbing ken natay ti dadduma nga adulto. Yantangay saan nga immadu ti bilang dagiti Israelita kas ipalgak dagiti dua a sensus a naaramid idi rugi ken idi ngudo ti panagdaliasat iti let-ang, umdas ngarud ti orihinal nga abasto kadagitoy nga aruaten.​—Numeros 2:32; 26:51.

14:21​—Apay a dagiti Israelita mabalinda nga ited iti maysa a ganggannaet nga agnanaed wenno ilako iti maysa a baniaga ti di napadara a natay nga animal idinto ta isuda a mismo saanda a pagtaraon dagita? Iti Biblia, ti sasao a “ganggannaet nga agnanaed” mabalin a tukoyenna ti maysa a di Israelita a nagbalin a proselita wenno iti maysa nga agindeg a mangsursurot kadagiti pamunganayan a linteg iti daga ngem saan a nagbalin nga agdaydayaw ken ni Jehova. Ti maysa a baniaga ken ganggannaet nga agnanaed a saan a nagbalin a proselita ket awan iti sidong ti Linteg ken mabalinna nga usaren ti di napadara a natay nga animal iti nagduduma a pamay-an. Napalubosan dagiti Israelita a mangted wenno mangilako kadagiti kasta nga animal kadagitoy a ganggannaet. Ti proselita, iti sabali a bangir, ket masapul a sumurot iti Linteg ti tulag. Kas naipasimudaag iti Levitico 17:10, ti kasta a tao ket maparitan a mangan iti dara ti maysa nga animal.

24:6​—Apay a ti panangagaw “kas tani iti paggilingan a pusiposen ti ima wenno ti makinngato a gilingan a batona” ket maidilig iti panangagaw iti “kararua”? Ti paggilingan ken ti makinngato a gilingan a batona isimbolona ti “kararua,” wenno ti pagbiag ti tao. Ti panangagaw iti aniaman kadagitoy ket agresulta iti pannakaguped ti inaldaw a suplay a tinapay para iti intero a pamilia.

25:9​—Ania ti kaipapananna ti pananguksot iti palloka ken panangtupra iti rupa ti maysa a lalaki nga agkedked a mangasawa iti balo nga ipagna? Sigun iti “kaugalian kadagidi nagkauna a tiempo iti Israel maipapan iti kalintegan a mangsaka . . . , kasapulan nga uksoten ti maysa a lalaki ti pallokana ket itedna iti padana a tao.” (Ruth 4:7) Ti pananguksot iti palloka ti maysa a lalaki nga agkedked a mangasawa iti balo nga ipagna patalgedanna ngarud a pinaglikudanna ti annongen ken kalinteganna a mangpataud iti maysa nga agtawid para ti natay a kabsatna. Nakababain dayta. (Deuteronomio 25:10) Ti panangtupra iti rupana ket maysa a panangumsi.​—Numeros 12:14.

Dagiti Masursurotayo:

6:6-9. Kas kadagiti Israelita a nabilin nga ammuenda ti Linteg, masapul met nga ammuentayo dagiti linteg ti Dios, a kanayon a silalagip kadagita, ken iyukuok kadagiti annaktayo. Masapul nga ‘igaluttayo ida kas pagilasinan iti imatayo,’ kayatna a sawen a dagiti aramidtayo​—nga isimbolo dagiti imatayo​—masapul nga ipakitana a natulnogtayo ken ni Jehova. Ken kas iti ‘bedbed iti muging iti baet dagiti matatayo,’ masapul a nabatad kadagiti dadduma ti kinatulnogtayo.

6:16. Ditay koma pulos suboken ni Jehova kas iti di matalek nga inaramid dagiti Israelita idiay Massah, a sadiay nagtanabutobda maipapan iti kaawan ti danum.​—Exodo 17:1-7.

8:11-18. Mabalin a malipatantayo ni Jehova gapu iti materialismo.

9:4-6. Masapul a saluadantayo ti bagbagitayo maibusor iti panaginlilinteg.

13:6. Masapul a ditay ipalubos nga adda mangisiasi kadatayo manipud iti panagdayaw ken ni Jehova.

14:1. Ti panangsugat iti bagi ipakitana ti di panangraem iti natauan a bagi, mabalin a nainaig dayta iti palso a relihion, isu a masapul a liklikan. (1 Ar-ari 18:25-28) Gapu iti namnamatayo a panagungar, saan nga umiso ti nalabes a panagleddaang.

20:5-7; 24:5. Rumbeng nga ipakitatayo ti konsiderasion kadagidiay naiduma ti kasasaadda, uray no adda ar-aramidentayo a napateg a banag.

22:23-27. Ti panagikkis ti maysa kadagiti kaepektibuan a depensa ti maysa a babai no adda mangrames kenkuana.

“MASAPUL A PILIEM TI BIAG”

(Deuteronomio 27:1–34:12)

Iti maikatlo a palawagna, kuna ni Moises a kalpasan ti ibaballasiw iti Jordan, masapul nga isurat dagiti Israelita ti Linteg kadagiti dadakkel a bato ken ilunodda ti kinasukir ken bendituenda ti kinatulnog. Nangrugi ti maikapat a palawag babaen ti pannakaipaganetget ti tulag iti nagbaetan ni Jehova ken ti Israel. Nagballaag manen ni Moises maibusor iti kinasukir ken pinaregtana ti ili a ‘pilienda ti biag.’​—Deuteronomio 30:19.

Malaksid iti uppat a diskursona, inlawlawag ni Moises ti pannakasukat ti mangidaulo kadagiti Israelita ken insurona kadakuada ti nagpintas a kanta a mangidayaw ken ni Jehova ken nangballaag maipapan kadagiti dakes a resulta ti di kinamatalek. Kalpasan ti panangbendisionna kadagiti tribu, pimmusay ni Moises idi agtawen iti 120 ket naitabon. Nagpaut iti 30 nga aldaw ti panagdung-aw, a dandani kagudua ti tiempo a saklawen ti Deuteronomio.

Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:

32:13, 14​—Yantangay naparitan dagiti Israelita a mangan iti aniaman a taba, ania ti kaipapanan ti pannanganda iti “taba dagiti bulog a karnero”? Ti ebkas ditoy ket piguratibo ti pannakausarna ken ipasimudaagna ti kasayaatan iti arban. Maawatan a piguratibo dayta gapu iti pannakadakamat iti isu met laeng a bersikulo ti “taba ti bekkel ti trigo” ken “ti dara ti ubas.”

33:1-29​—Apay a ni Simeon saan nga espesipiko a nadakamat iti pamendision a babaen dayta binendisionan ni Moises dagiti annak ti Israel? Gapu ta ni Simeon agraman ni Levi nagtignayda a “sigugubsang,” ken “naulpit” ti ungetda. (Genesis 34:13-31; 49:5-7) Ti tawidda ket saan nga eksakto a pumada iti tawid dagiti dadduma a tribu. Nakaawat ti tribu ni Levi iti 48 a siudad, ken dagiti binglay ti tribu ni Simeon ket masarakan iti teritoria ti Juda. (Josue 19:9; 21:41, 42) Gapuna, saan nga espesipiko a binendisionan ni Moises ni Simeon. Ngem ti pamendision ken ni Simeon ket nairaman iti pannakabendision ti intero nga Israel.

Dagiti Masursurotayo:

31:12. Dagiti agtutubo nasken nga agtugawda a kadua dagiti nataengan kadagiti gimong ti kongregasion ket ikagumaanda ti agimdeng ken agadal.

32:4. Perpekto dagiti amin nga ar-aramid ni Jehova agsipud ta ipakpakatna dagiti galadna a hustisia, sirib, ayat, ken pannakabalin buyogen ti naan-anay a kinatimbeng.

Nakapatpateg Kadatayo

Ti Deuteronomio inyam-ammona ni Jehova kas “maymaysa a Jehova.” (Deuteronomio 6:4) Maysa dayta a libro maipapan iti ili nga addaan iti naidumduma a relasion iti Dios. Ti libro a Deuteronomio mamatigmaan met maibusor iti idolatria ken ipaganetgetna a masapul ti panangipaay iti naipamaysa a debosion iti Dios.

Wen, nakapatpateg kadatayo ti Deuteronomio! Nupay awantayo iti sidong ti Linteg, adu ti masursurotayo iti dayta a tumulong kadatayo a ‘mangayat ken ni Jehova a Diostayo buyogen ti isuamin a puso, kararua, ken bikastayo.’​—Deuteronomio 6:5.

[Footnote]

[Mapa iti panid 24]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

SEIR

Cades-barnea

Bantay Sinai (Horeb)

Nalabaga a Baybay

[Credit Line]

Naibatay kadagiti mapa a kukua ti Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Ladawan iti panid 24]

Dagiti palawag ni Moises ti pakabuklan ti kangrunaan a paset ti Deuteronomio

[Ladawan iti panid 26]

Ania a leksion ti isuro ti panangipaay ni Jehova iti manna?

[Ladawan iti panid 26]

Ti panangagaw iti paggilingan a pusiposen ti ima wenno ti makinngato a gilingan a batona kas tani ket nayarig iti panangagaw iti “kararua”