UMOK

Ti disso nga isagana ti maysa a tumatayab wenno animal maipaay a pangpadakkelanna iti urbonna; kasta met a pagyanan, pagpaknian, wenno maysa a naimeng, natalingenngen, ken namayengmeng a pagtaengan.​—Pr 27:8; Isa 10:14; 16:2.

Agduduma dagiti umok dagiti tumatayab no iti ayan, kadakkel, ken pannakaaramidda, ngem ti tunggal kita ti umok ket ad-adda a mayataday iti nairanta a pakausaranna no idilig iti aniaman a sabali pay. Ti lugar a pakasarakan ti nadumaduma a kita ti umok ket manipud iti daga wenno iti kadaratan (dagiti uleg naikuna met nga addaan kadagiti “umok” iti daga wenno iti batbato; Isa 34:15) agingga kadagiti rimmuok ti ruruot, babassit a kayo, batbato, kaykayo, lungog a paset dagiti bunged ti kayo, rangrangkis iti dapnis, bambantay, lengngan kadagiti patakder nga imbangon ti tao, agbibitin pay ketdi iti ngatuen ti danum iti nagbabaetan dagiti runo. Karaman kadagiti material a maar-aramat a pagaramid iti umok ket dagiti ruting, bulbulong, aragan, delana, kapas, garami, arutang, lumot, burbor, dutdot, muldot dagiti mula, buok ti kabalio, rigrigis, ken dadduma pay. Kaaduanna a dagiti umok agpaayda kas salaknib manipud kadagiti agtiliw, kas salinong iti panawen ti bagyo, ken kas pannakakabal manipud pudot ken lamiis.

Tapno maimula iti panunot ni Job ti kinasirib ti Namarsua, intampok ni Jehova ti agila, nga “aramidenna ti umokna iti nangato, nga iti napasdok a bato agtaeng dayta ket agtalinaed bayat ti rabii iti rabaw ti pannakangipen ti napasdok a bato ken ti di madanon a disso.” (Job 39:27, 28) Ket tapno mailadawan ti naayat a panangaywan ti Dios iti Israel, tinukoy ni Moises ti agila a “gunggonenna ti umokna,” nabatad a tumukoy iti wagas a panangdagadag ti maysa nga agila iti urbonna ken, no dadduma, panangiduronna iti dayta iti angin tapno suruanna nga agtayab. Umasping iti dayta, inaon ni Jehova ti Israel manipud Egipto kas maysa a nasion. Sidudungngo nga inaywananna ti kayariganna nga ubing pay a nasion bayat ti panagdaliasatda iti let-ang ken bayat ti panagyanda iti Naikari a Daga, kas iti panangsipsiput ken panangaywan ti agila kadagiti urbonna bayat ti panagsursuroda nga agtayab.​—De 32:11; kitaenyo ti AGILA.

Ti kalapati iti kabatuan aramidenna met a nangato ti umokna kadagiti nabato a disso. Adu a lengngan ken rukib ti ipaay dagiti natatayag a bato iti asideg ti Natay a Baybay, a kadagita ti pangaramidanna kadagiti umokna. Mabalin a dagitoy a naiputputong nga umok ti adda iti panunot ni Jeremias idi insawangna ti panangukom iti Moab, isuda nga agnanaed idi iti daytoy a lugar: “Panawanyo dagiti siudad ket agtaengkayo iti napasdok a bato, dakayo nga agnanaed ti Moab, ket agbalinkayo a kas iti kalapati nga agaramid iti umokna kadagiti rehion ti wangawangan ti lungog.”​—Jer 48:28; idiligyo ti kinuna ni Balaam iti Nu 24:21.

Ti napuskol a bulbulong dagiti natibker a sedro ti Libano nagpaayda kas nagsayaat a pagumokan ti dadduma pay a tumatayab; adda naruay a pagsalinongan ken paglemmengan iti intero a makatawen. Dinakamat daytoy ti salmista kas maysa a pagarigan dagiti nakaskasdaaw a probision ti Dios maipaay iti pagimbagan dagiti parsuana.​—Sal 104:16, 17.

Iti sidong ti Linteg, naiparit nga alaen dagiti Israelita dagiti itlog wenno dagiti urbon manipud iti umok ket kalpasanna papatayenda ti ina dagiti urbon iti dayta met laeng gundaway. Daytoy linapdanna ti kinaulpit a naan-anay ken mamimpinsan a panangpunas iti pamilia. Masapul a maispal ti ina, tapno mangpataud pay iti annak.​—De 22:6, 7.

‘Dagiti Tumatayab Addaanda Kadagiti Pagaponan.’ Ti sumagmamano a patarus ipatarusda ti Griego a sao a ka·ta·skeʹno·sis kas “umok”; iti kinapudnona, tumukoy dayta iti maysa a ‘lugar a paginanaan wenno pagaponan’ a papanan dagiti tumatayab no iti rabii, saan a maysa nga umok a pangukopan kadagiti itlog ken pangpadakkelan kadagiti urbon. Idi a ti maysa kadagiti eskriba kinunana ken Jesus: “Mannursuro, surotenkanto sadinoman ti papanam,” insungbat ni Jesus: “Dagiti sora addaanda kadagiti rukib ket dagiti tumatayab iti langit addaanda kadagiti pagaponan, ngem ti Anak ti tao awan pangisaadanna iti ulona.” (Mt 8:19, 20; Lu 9:57, 58) Ditoy, ipapaawat ni Jesus a tapno agbalin a pasurotna, dayta a tao masapul nga iwaksina ti kapanunotan a maaddaan kadagiti gagangay a tagtagiragsaken a pagnam-ayan ken pagsayaatan, ket naan-anay nga agtalek ken Jehova. Nayanninaw daytoy a prinsipio iti pagtuladan a kararag nga insurona kadagiti adalanna: “Itedmo kadakami ita nga aldaw ti tinapaymi nga agpaay itoy nga aldaw,” ken iti sasaona a: “Gapuna, makasiguradokayo, awan kadakayo a saan nga agpakada kadagiti amin a sanikuana ti makapagbalin nga adalak.”​—Mt 6:11; Lu 14:33.

Piguratibo a Pannakausar. Kadagiti mensahe maipaay iti pannakaukom ti Edom, inaramat ti Dios ti nangato a pagumokan ti agila kas simbolo ti literal a nangato nga ayan ti Edom iti bambantay, kasta met ti kinatangsit ken kinadursokna.​—Jer 49:15-18; Abd 1-4; idiligyo ti deklarasion ti Dios maibusor iti Babilonia, iti Hab 1:6; 2:6-11.

Iti padtona maibusor iti Jerusalem, tinukoy ni Jeremias ti kinangato dagiti kayo ti Libano ken ti pateg ti sedro a kayona, a kangrunaanna nga inaramat ti ar-ari ken nabaknang a tattao iti panagibangon iti balbalayda. Sedro ti kangrunaanna a naaramat iti pannakaibangon ti palasio ti ari ti Juda ken dagiti patakder ti gobierno idiay Jerusalem. Gapuna, dinakamat ni Jeremias dagiti agnanaed iti Jerusalem kas dagidiay “agnanaed iti Libano, a nayumok kadagiti sedro.” Ngem maipababada manipud iti daytoy a nangato a pagsaadan.​—Jer 22:6, 23.

Maysa a ‘Benneg.’ Iti Genesis 6:14, ti Hebreo a sao a qin·nimʹ (“um-umok”) ket naipatarus a “silsiled” (KJ, RS), “kamkamarote” (AT), ken ‘bembenneg’ (NW). Nabatad a dagitoy ket babassit a benneg iti daong nga imbangon ni Noe ket, kas kadagiti umok dagiti tumatayab, nagpaay kas salaknib ken paglinongan bayat ti napeggad a tiempo a dagiti tattao ken an-animal ket awan gawgawayda.