Nagannak, Maragsakankay Kadagiti Annakyo
“Maragsakan koma da amam ken inam.”—PROVERBIO 23:25.
1. Ania ti pakaigapuan ti panagragsak dagiti nagannak kadagiti annakda?
ANIAN a nagsayaat a buyaen ti maysa a naganus a kayo a dumakkel ken agbalin a naranga a kayo a mangpapintas ken paglinongan—nangruna no dakayo ti nangimula ken nangtaripato! Umasping iti dayta, dagiti nagannak a mangtaripato kadagiti annak a dumakkel nga agbalin a nataengan nga adipen ti Dios, pagragsakanda unay dagiti annakda, kas kuna ti proverbio ti Biblia: “Ti ama ti nalinteg agragrag-onto unay; ket ti nagputot iti masirib nga ubing maragsakanto kenkuana. Maragsakan koma da amam ken inam, ket agrag-o koma ti nangipasngay kenka.”—Proverbio 23:24, 25.
2, 3. (a) Kasano a maliklikan dagiti nagannak ti ladingit ken pait? (b) Aniat’ kasapulan agpadpada dagiti naganus a kayo ken annak tapno agbalinda a pakaragsakan?
2 Ngem saan nga automatiko nga agbalin a “nalinteg” ken “masirib” ti maysa nga ubing. Dakkel a panagregget ti kasapulan tapno saan nga agbalin dagiti ubbing a pakaigapuan ti ‘ladingit’ ken “pait,” no kasano a kasapulan met ti panagregget iti panangpatanor iti naganus a kayo tapno agbalin a naranga a kayo. (Proverbio 17:21, 25) Kas pagarigan, dagiti pasok mabalinda a tubayen ti naganus a kayo tapno dumakkel a nalinteg ken nabileg. Napateg ti regular a panangsibug, ken kasapulan a masalakniban ti naganus a kayo kadagiti peste. Kamaudiananna, ti panangarbas papintasenna ti kayo.
3 Ipalgak ti Sao ti Dios a kasapulan dagiti ubbing ti kasta a bambanag kas iti nadiosan a pannakasanay, panangyagsep iti danum ti kinapudno iti Biblia, pannalaknib kadagiti moral a pannakaabuso, ken naayat a disiplina a mangarbas kadagiti di makaay-ayo a kababalin. Tapno maipaay dagitoy a kasapulan, nangnangruna a maidagadag kadagiti amma a padakkelenda dagiti annakda “iti disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova.” (Efeso 6:4) Aniat’ ramanen daytoy?
Pannakaipangpangruna ti Sasao ni Jehova
4. Aniat’ responsabilidad dagiti nagannak kadagiti annakda, ken ania ti kasapulan sakbay a maitungpalda dayta?
4 Ti “panangiturong-panunot ni Jehova” kaipapananna ti panangituray iti panagpampanunottayo tapno maitunos iti pagayatan ni Jehova. Masapul ngarud nga itukit dagiti nagannak iti isip dagiti annakda ti panagpampanunot ni Jehova iti bambanag. Ken masapul a tuladenda met ti ehemplo ti Dios iti panangipaay iti naasi a disiplina, wenno mangilinteg a panangsanay. (Salmo 103:10, 11; Proverbio 3:11, 12) Ngem sakbay a maaramidan daytoy dagiti nagannak, masapul nga agsependa a mismo ti sasao ni Jehova, kas imbalakad ti mammadto ti Dios a ni Moises kadagiti nagkauna nga Israelita: “Dagitoy a sasao [manipud ken Jehova] nga ibilinko kenka iti daytoy nga aldaw, agyandanto ita pusom.”—Deuteronomio 6:6.
5. Kaano ken kasano idi ti rumbeng a panangisuro dagiti nagannak nga Israelita kadagiti annakda, ket aniat’ kaipapanan ti ‘panangisuro’?
5 Ti regular a panagadal iti Biblia, panagmennamenna, ken panagkararag tulonganna dagiti nagannak a mangaramid iti sumaganad nga imbilin ni Moises: “Isuromto a siaagawa [ti sasao ni Jehova] kadagiti annakmo, ket dagitoy ti sasawem kadakuada no situtugawka iti balaymo, ken no magmagnaka iti dalan, ken no agiddaka, ken no bumangonka.” Ti Hebreo a sao a naipatarus nga ‘isuro’ kaipapananna ti “panangulit,” “maulit-ulit a panangibaga,” “panangyallatiw a sibabatad.” Kitaenyo ti ad-adda pay a panangipaganetget ni Moises iti kinapateg ti panangipangpangruna iti sasao ni Jehova: “Ibedbedmonto ida ita imam a maysa a tandaan, ket isudanto ti pannakabedbed ti baet dagita matam. Ket isuratmonto ida kadagiti babaotek ti ruangan ti balaymo, ken kadagiti rikepmo.” Nabatad, kalikaguman ni Jehova kadagiti nagannak nga ipaayda koma ti regular, naayat nga atension kadagiti annakda!—Deuteronomio 6:7-9.
6. Aniat’ masapul idi nga isuro dagiti nagannak kadagiti annakda, ken aniat’ magunggona?
6 Ania “dagitoy a sasao” ni Jehova a masapul nga isuro idi dagiti nagannak kadagiti annakda? Kalkalpas laeng nga inulit ni Moises ti gagangay a maawagan Sangapulo a Bilin, a pakairamanan dagiti bilin a di panangpapatay, di pannakikamalala, di panagtakaw, di panagsaksi iti ulbod, ken di panagagum. Ti kakasta a moral a pagannurotan, kasta met ti bilin nga “ayatem ni Jehova a Diosmo iti isuamin a pusom ken iti isuamin a kararuam ken iti isuamin a kabaelam,” isut’ kangrunaan idi nga isuro dagiti nagannak nga Israelita kadagiti annakda. (Deuteronomio 5:6-21; 6:1-5, NW) Dikay kadi umanamong a daytoy a kita ti pannursuro ti kasapulan ita dagiti annak?
7. (a) Iti Biblia, ania ti nakayarigan dagiti annak? (b) Aniat’ usigentayo ita?
7 Naibaga iti Israelita nga ama: “Ti asawam arigto la narnuoyan nga ubas, kadagiti kaunggan a siled ti balaymo; dagiti annakmo kasda la mulmula nga olivas, a mailikmut iti lamisaanmo.” (Salmo 128:3) Ngem tapno maragsakan dagiti nagannak kadagiti ‘naganus nga annakda’ imbes nga aglak-am iti ladingit, masapul nga ipakitada ti personal, inaldaw a pannakaseknan kadagiti annakda. (Proverbio 10:1; 13:24; 29:15, 17) Usigentayo no kasano a sanayen, sibugan iti naespirituan, salakniban, ken siaayat a disiplinaen dagiti nagannak ti annakda iti wagas a pudpudno a pagragsakanda ida.
Panangsanay Manipud Kinamaladaga
8. (a) Asino dagiti nagserbi kas mangtubay a pasok ken Timoteo? (b) Kaano a nangrugi ti panangsanay, ket ania ti resultana?
8 Usigenyo ni Timoteo a nasalakniban, no ar-arigen, babaen iti dua a natibker ti pannakaitugkelna a pangtubay a pasok—ti ina ken ti apongna a baket. Yantangay Griego ken nabatad a di manamati ti ama ni Timoteo, ti Judio a nanangna, ni Eunice, ken ti apongna a baket, ni Loida, ti nangsanay iti ubing ‘manipud kinamaladaga kadagiti nasantuan a sursurat.’ (2 Timoteo 1:5; 3:15; Aramid 16:1) Sibabaknang a nabendisionan ti kinasaetda a nangisuro ken Timoteo—uray idi maladaga pay—kadagiti “nakaskasdaaw nga ar-aramid nga inaramid [ni Jehova].” (Salmo 78:1, 3, 4) Nagmisionero ni Timoteo kadagiti adayo a pagilian, nalabit bayat a tin-edyer pay laeng, ken dakkel ti naaramidanna iti panangpabileg kadagiti nagkauna a kongregasion Kristiano.—Aramid 16:2-5; 1 Corinto 4:17; Filipos 2:19-23.
9. Kasano a masursuro dagiti annak a liklikan dagiti silo ti materialismo?
9 Nagannak, ania a kitakayo ti pangtubay a pasok? Kas pagarigan, kayatyo kadi a maaddaan dagiti annakyo iti natimbeng a panangmatmat kadagiti material a banag? No kasta masapul a mangipakitakayo iti umiso nga ulidan babaen ti saan a panangkalikagum kadagiti amin a kabaruan nga alikamen wenno dadduma pay a banag a saanyo a talaga a kasapulan. No ad-adda a kalikagumanyo dagiti material a pagimbagan, dikay maklaat no tuladendakay dagiti annakyo. (Mateo 6:24; 1 Timoteo 6:9, 10) Wen, no saan a nalinteg dagiti pangtubay a pasok, kasano a dumakkel a nalinteg ti naganus a kayo?
10. Siasino ti kanayon koma a pagpatulongan dagiti nagannak maipaay iti panangiwanwan, ken ania koma ti rumbeng a kababalinda?
10 Dagiti nagannak a maragsakan kadagiti annakda kankanayon a birokenda ti nadibinuan a tulong a mangsanay kadakuada, a kanayon a pampanunotenda ti kasayaatan agpaay iti naespirituan a pagimbagan dagiti annakda. Kinuna ti ina nga addaan uppat nga annak: “Uray pay idi sakbay a nayanak dagiti ubbingmi, kankanayonmi nga ikararag ken Jehova a tulongannakam nga agbalin a nasayaat a nagannak, paidalan iti Saona, ken iyaplikar dayta iti panagbiagmi.” Innayonna: “Saan laeng a gagangay ti pagsasao a ‘ni Jehova ti maipangpangruna’ no di pay ket nagbiagkami maitunos iti dayta.”—Oc-ocom 13:8.
Regular a Panangipaay iti “Danum”
11. Aniat’ kasapulan agpadpada dagiti naganus a kayo ken annak tapno dumakkelda?
11 Nangnangruna a kasapulan dagiti naganus a kayo ti kankanayon a pannakasibug, kas ipasimudaag ti nasayaat nga idadakkel dagiti kayo iti igid ti karayan. (Idiligyo ti Apocalipsis 22:1, 2.) Rumang-ay met iti naespirituan dagiti annak no regular a maipaayanda iti danum ti kinapudno iti Biblia. Ngem masapul nga usigen dagiti nagannak ti kaunday ti kabaelan dagiti annakda nga agimdeng. Nalabit ad-adda nga epektibo dagiti masansan ken pangababaen a sesion ti panangisuro ngem iti manmano ken napaut unay. Dikay tagtagibassiten ti kinapateg ti kakasta nga ab-ababa a sesion. Ti panawen a panaglalangen ket napateg iti panangpataud iti singgalut ti naganak ken anak, ti kinasinged a maulit-ulit a maiparparegta iti Kasuratan.—Deuteronomio 6:6-9; 11:18-21; Proverbio 22:6.
12. Aniat’ pateg ti panagkararag a kadua dagiti annak?
12 Ti maysa a pannakitaripnong kadagiti ubbing ket mabalin nga iti ngudo ti aldaw. Malaglagip ti maysa nga agtutubo: “Rinabii nga umapiring dagiti dadakkelko iti katremi ket imdenganda ti mismo a panagkararagmi.” Iti kinapateg ti panangaramid iti kastoy, kinuna ti sabali pay: “Dayta ti nakatulong kaniak tapno iyugalik ti agkararag ken Jehova kada rabii sakbay a maturogak.” No inaldaw a mangngegan dagiti annak ti panangisarita dagiti nagannak maipapan ken Jehova ken agkararag kenkuana, agbalin [ni Jehova] a pudpudno a persona kadakuada. Kinuna ti maysa nga agtutubo a lalaki: “Agkidemak nga agkararag ken Jehova ket makitak ti maysa a pudpudno a persona kasla apong a lakay. Tinulongandak dagiti dadakkelko a mangkita a maseknan ni Jehova iti isuamin nga aramiden ken sawentayo.”
13. Aniat’ mabalin nga iraman kadagiti panawen ti regular a panangisuro?
13 Tapno matulongan dagiti ubbing a mangagsep iti danum ti kinapudno iti Biblia, mabalin nga iraman dagiti nagannak ti adu a praktikal a banag kadagiti panawen ti regular a panangisuro. Kinuna dagiti nagannak ti dua nga ubbing: “Nangrugi a masanayda nga agtugaw a siuulimek iti Kingdom Hall sumagmamano laeng a lawas kalpasan ti pannakaipasngayda.” Dineskribir ti ama no aniat’ inaramid ti pamiliana: “Inlistami amin a libro ti Biblia kadagiti index card ken inyugalimi ti panangurnos kadagitoy, nga agsisinnublatkam amin. Kanayon a segseggaan daytoy dagiti ubbing.” Adu a pamilia ti mangiraman iti ababa a panawen a panangisuro sakbay wenno kalpasan ti pannangan. Kinuna ti maysa nga ama: “Ti pannangan iti rabii ket nagsayaat a panawen a panangusigmi iti inaldaw a teksto ti Biblia.”
14. (a) Ania dagiti aramid a makagunggona iti naespirituan a mabalin nga iburay kadagiti annak? (b) Ania ti kabaelan dagiti annak no maipapan iti panagsursuro?
14 Pagragsakan met dagiti ubbing ti panagimdeng kadagiti nabiag a salaysay ti Biblia iti Ti Librok dagiti Estoria ti Biblia.a “Idi ubbingda pay,” napaliiw ti maysa a pagassawaan, “masaklaw ti maysa a leksion iti libro nga Estoria ti Biblia, sa kalpasanna ag-costume dagiti ubbing sada tuladen dagiti pasetna iti ababa a drama. Pagay-ayatda daytoy ket masansan nga ipilitda ti mangaramid iti nasursurok ngem maysa nga estoria iti kada panagadal.” Dikay tagtagibassiten ti kabaelan ti anakyo nga agsursuro! Adda ubbing nga uppat ti tawenda a nakaikabesa iti intero a kapitulo ti libro nga Estoria ti Biblia ken nasursuroda pay ketdi ti agbasa iti Biblia! Malaglagip ti maysa nga agtutubo nga idi agarup tallo ket kagudua ti tawenna, maulit-ulit a dina mabalikas ti “dagiti hudisial a pangngeddeng,” ngem pinaregta ni tatangna nga itultuloyna ti agsanay.
15. Ania dagiti banag a mabalin nga iraman iti pannakisarita kadagiti annak, ken ania ti pammaneknek a napateg ti kakasta a panagsasarita?
15 Dagiti pannakitaripnongyo kadagiti annakyo mabalin met a maaramat a pangisagana kadakuada a mangiburay iti danum ti kinapudno kadagiti sabsabali, kas ti panagkomento kadagiti gimong. (Hebreo 10:24, 25) “Kabayatan dagiti panagsanaymi, kasapulan nga agkomentoak iti bukodko a sasao,” malaglagip ti maysa nga agtutubo. “Diak mapalubosan a basta agbasa a diak maawatan.” Mainayon pay, mabalin a masanay dagiti ubbing a maaddaan iti nabagas a pannakiraman iti tay-ak ti ministerio. Ilawlawag ti maysa a babai a pinadakkel dagiti managbuteng iti Dios a nagannak: “Dikam pulos mapilpilitan a basta sumursurot kadagiti nagannak kadakami iti trabahoda. Ammomi nga adda pasetmi, uray ti panagtimbre laeng iti ruangan ken panangibati iti polieto. Babaen ti panagsagana a naimbag sakbay ti kada trabaho iti ngudo ti lawas, ammomin ti ibagami. Dikam pulos bumangon iti agsapa ti Sabado nga agpangpangadua no mapankami mangasaba. Ammomi a masapul a mapankami.”
16. Apay a napateg ti kinaregular iti panangidaulo iti panagadal ti pamilia a kadua dagiti ubbing?
16 Pudno a maipangpangruna ti pannakaipaganetget ti regular a panangipaay iti danum ti kinapudno iti Biblia kadagiti ubbing, a kayatna a sawen napateg ti linawas a panagadal ti pamilia iti Biblia. Kinuna ti maysa nga ama nga addaan dua nga annak a “ti kangrunaan a mangparurod kadagiti ubbing ket panagbaliwbaliw.” (Efeso 6:4) Kinunana: “Nangpilikami ken baketko iti aldaw ken oras sa simamatalek nga indaulomi ti panagadal ti pamilia iti dayta nga eskediul. Di unay nagbayag segseggaanen dagiti ubbing dayta.” Napateg amin ti kasta a panangsanay manipud kinamaladaga, maitunos iti pagsasao a, ‘No kasano ti panangsukogmo iti naganus a sanga, kastanto met ti pagbalinanna inton dumakkel.’
17. Ania pay ti nasken malaksid iti kinapateg ti panangipaay iti kinapudno iti Biblia kadagiti annak?
17 Napateg ti panangipaay iti kinapudno iti Biblia kadagiti annak, ngem kasta met ti kinapateg ti ulidan dagiti nagannak. Makitkitadakay kadi dagiti annakyo nga agad-adal, regular a tumabtabuno kadagiti gimong, makiramraman iti tay-ak ti ministerio, wen, maragragsakan nga agar-aramid iti pagayatan ni Jehova? (Salmo 40:8) Napateg a makitada. Makapainteres, kinuna ti maysa nga anak a babai maipapan ken nanangna, a nakapagibtur iti ibubusor ti asawana ken nakapadakkel iti innem nga annak nga agbalin a matalek a Saksi: “Ti mismo nga ulidan ni Nanang isut’ ad-adda a namagsiddaaw kadakami—nabilbileg dayta ngem iti sasao.”
Panangsalaknib Kadagiti Annak
18. (a) Kasano a maipaay dagiti nagannak ti pannalaknib a kasapulan dagiti annak? (b) Ania a kita ti pannursuro ti inawat dagiti ubbing idiay Israel maipapan kadagiti paset ti bagi a para iti panagpaadu?
18 No kasano a masansan a kasapulan a masalakniban dagiti naganus a kayo manipud kadagiti napeggad a peste, iti daytoy dakes a sistema ti bambanag, masapul a masalakniban dagiti annak kadagiti “nadangkes a tattao.” (2 Timoteo 3:1-5, 13) Kasano a maipaay dagiti nagannak daytoy a pannalaknib? Babaen ti panangtulong kadakuada a gumun-od iti nadiosan a sirib! (Eclesiastes 7:12) Imbilin ni Jehova kadagiti Israelita—a pakairamanan dagiti “ubbing[da]”—nga imdenganda ti pannakaibasa ti Lintegna, nga inramanna ti panangilasin iti umiso ken di umiso a kababalin iti sekso. (Deuteronomio 31:12; Levitico 18:6-24) Naulit-ulit a nadakamat dagiti paset ti bagi para iti panagpaadu, a pakairamanan “dagiti bukelbukel” ken ‘mabagbagi.’ (Levitico 15:1-3, 16; 21:20; 22:24; Numeros 25:8; Deuteronomio 23:10) Gapu iti nakaro a kinadakes ti lubong ita, kasapulan a maammuan dagiti ubbing ti umiso ken di umiso a panangusar kadagita a paset ti bagi a nairaman iti panamarsua nga inawagan ti Dios a “nasayaatda unay.”—Genesis 1:31; 1 Corinto 12:21-24.
19. Ania ti maitutop a maisuro kadagiti ubbing maipapan kadagiti pribado a paset ti bagida?
19 Rumbeng koma nga agtinnulong a dua dagiti nagannak, wenno ti kada adulto a mangay-aywan, a mangisuro iti ubing kadagiti pribado a paset ti bagina. Kalpasanna rumbeng nga ilawlawagda nga awan koma ti sabali a tao a mangsagid kadagitoy a paset. Tangay masansan a suboken dagiti manangmolestia iti ubing ti panagtignay dagiti ubbing kadagiti nasikap a seksual a pananggargari, rumbeng a maisuro ti ubing nga agkedked a sititibker ken mangibaga iti, “Ipulongka!” Isuroyo dagiti annakyo a kanayon koma nga ipulongda ti asinoman nga aggandat a mangsagid kadakuada a saanda a komportable, uray pay butbutngenda ida.
Naayat a Panangdisiplina
20. (a) Kasano a mayasping ti disiplina iti panangarbas? (b) Ania ti damo nga epekto ti disiplina, ngem ania ti ibungana?
20 Magunggonaan dagiti annak iti naayat a disiplina, a kas iti kayo no maarbasan. (Proverbio 1:8, 9; 4:13; 13:1) No maputed dagiti di makaay-ayo a sanga, nasayaat ti idadakkel dagiti sabsabali. Gapuna no ipangpangruna dagiti annakyo ti material a sanikua wenno agannayasda iti dakes a pannakitimpuyog wenno di nasayaat a paglinglingayan, dagitoy a di umiso a pagannayasan ket kas kadagiti sanga a masapul a mapukan. No maikkatda, matulongan dagiti annakyo a dumakkel iti naespirituan a direksion. Iti damo, kasla saan a makaay-ayo ti kasta a disiplina, a kas ti pannakasinga ti kayo no maarbasan. Ngem ti nasayaat nga ibunga ti disiplina ket napabaro nga idadakkel iti direksion a kayatyo a pagturongan ti anakyo.—Hebreo 12:5-11.
21, 22. (a) Aniat’ mangipakita a di makaay-ayo ti panangipaay wenno panangawat iti disiplina? (b) Apay a di koma ipaidam dagiti nagannak ti panangdisiplina?
21 Nabatad nga iti damo saan a makaay-ayo ti disiplina, iti panangipaay man wenno panangawat. “Adu a panawen ti busbusbosen ti barok iti pannakikadkaduana iti maysa nga agtutubo a sigun kadagiti panglakayen saan a nasayaat a pakikaduaan,” kinuna ti maysa nga ama. “Rumbeng a naal-alibtakak koma. Nupay saan a nakaaramid ti barok iti aniaman a nabatad a kinadakes, nabayag bassit sakbay a naatur ti panagpampanunotna.” Kinuna ti anak: “Idi naisinaak iti kasingedan a gayyemko, naldaanganak.” Ngem innayonna: “Nasayaat daytoy a pangngeddeng, tangay di nagbayag isut’ nailaksid.”
22 “Dagiti panangtubngar ti sursuro isuda ti dalan ti biag,” kuna ti Sao ti Dios. Isu a nupay kasanot’ kinarigat ti mangdisiplina, dikay ipaidam kadagiti annakyo. (Proverbio 6:23; 23:13; 29:17) Inton agangay, agyamandanto ta tinubngaryo ida. “Malagipko a napalalo ti pungtotko kadagiti dadakkelko idi disdisiplinaendak,” kuna ti maysa nga agtutubo. “Ita, ad-adda pay koma a makapungtotak no saan nga impaay dagiti dadakkelko dayta a disiplina.”
Ti Gunggona Lab-awanna ti Panagregget
23. Apay a napateg unay ti pannakaipaay iti naayat nga atension kadagiti annak?
23 Di pagduaduaan, dagiti ubbing a pakaragsakan dagiti nagannak, agraman kadagiti sabsabali, ket maigapu iti aglaplapusanan a naayat nga atension iti inaldaw. Nupay kasta, ti gunggona a matagiragsak lab-awanna amin a panagregget a naipaay kadakuada—literalda man nga annak wenno naespirituan. Impakita daytoy ni nataenganen nga apostol Juan idi insuratna: “Awanen ti adda kaniak a dakdakkel pay a pakaigapuan ti kinamanagyaman ngem kadagitoy a bambanag, a mangngegko koma a dagiti annakko agtultuloyda a magmagna iti kinapudno.”—3 Juan 4.
[Footnote]
a Impablaak ti Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Malagipyo Kadi?
◻ Aniat’ kasapulan agpadpada dagiti naganus a kayo ken ubbing tapno agbalinda a nadayaw?
◻ No ar-arigen, kasano nga agserbi dagiti nagannak kas epektibo a pangtubay a pasok?
◻ Aniat’ mabalin nga iraman kadagiti sesion a panangisuro kadagiti annak, ken aniat’ rumbeng a masursuroda a pagkedkedan?
◻ Kasano a ti disiplina makagunggona iti anak, a kas met iti pannakagunggona ti kayo manipud iti panangarbas?
[Picture Credit Line iti panid 10]
Iti pammalubos ti Green Chimney’s Farm