Sanayenyo ti Anakyo Manipud Kinamaladaga

1, 2. Siasino ti rebbeng a pagpatulongan dagiti nagannak iti panangpadakkel kadagiti annakda?

“DAGITI annak isuda ti pagpatawid ni Jehova,” kinuna ti maysa a manangipateg nga ama ag-3,000 a tawenen ti napalabas. (Salmo 127:3) Pudno la unay, napateg a gunggona nga aggapu iti Dios ti rag-o iti panagbalin a nagannak, a matagiragsak ti kaaduan a naasawaan a tattao. Nupay kasta, iti saan a mabayag mabigbig dagidiay addaan iti annak a malaksid iti rag-o, adda dagiti responsabilidad a kabuyog ti panagbalin a nagannak.

² Nangnangruna ita, dakkel a trabaho ti panagpadakkel iti annak. Nupay kasta, adu ti nagballigi iti dayta, ket dinakamat ti napaltiingan a salmista ti pamay-an, a kunkunana: “No saan a ni Jehova ti mangbangon iti balay, agbannogda a barengbareng dagiti mangbangon.” (Salmo 127:1) No surotenyo a naimbag dagiti pannursuro ni Jehova, agbalinkayto a nasaysayaat nga ama wenno ina. Kuna ti Biblia: “Agtalekka ken ni Jehova iti amin a pusom ket dika agtalged iti pannakaawatmo met laeng.” (Proverbio 3:5) Madadaankay aya a mangipangag iti pammagbaga ni Jehova bayat nga irusatyo ti 20-tawen a proyektoyo a panangpadakkel iti anak?

 3. Aniat’ pagrebbengan dagiti amma iti panangpadakkel kadagiti annak?

³ Iti adu a pagtaengan iti aglikmut ti lubong, ipagarup ti adu a lallaki a kangrunaan a rebbengen ti babai ti panangsanay iti anak. Pudno, ipakita ti Sao ti Dios a ti ama ti kangrunaan a para sapul iti pagbiag. Nupay kasta, kunaenna met nga adda dagiti pagrebbenganna iti pagtaengan. Kuna ti Biblia: “Iwayatmo ti aramidmo iti ruar, ket saganaem a maipaay kenka iti away. Kalpasanna masapul a bangonemto met ti balaymo.” (Proverbio 24:27) Iti panirigan ti Dios, agbinnulig dagiti amma ken inna a mangsanay iti anak.​—Proverbio 1:8, 9.

 4. Apay a ditay koma ibilang a natantan-ok dagiti annak a lallaki ngem kadagiti babbai?

⁴ Kasanot’ panangibilangyo kadagiti annakyo? Naipadamag nga iti Asia “masansan a saan a naragsak dagiti nagannak no maipasngay ti maladaga a babai.” Maipadpadamag pay laeng a dida kaykayat dagiti ubbing a babbai iti Latin America, uray kadagiti “adda adalna a pamilia.” Nupay kasta, iti kinapudnona, saan a nababbaba a klase nga annak dagiti babbai. Ni Jacob, maysa a nalatak nga ama idi ugma, inladawanna dagiti amin nga annakna, a pakairamanan dagiti babbai a nayanak agingga iti daydi a tiempo, kas “dagiti annak nga inted [kaniak] ti Dios a siaasi.” (Genesis 33:1-5; 37:35) Kasta met, binendisionan ni Jesus dagiti amin nga “ubbing” (lallaki ken babbai) a nayeg kenkuana. (Mateo 19:13-15) Masiguradotayo nga inyanninawna ti panirigan ni Jehova.​—Deuteronomio 16:14.

 5. Aniat’ nasken nga usigen ti agassawa no ikeddengda ti kadakkel ti pamiliada?

⁵ Iti lugaryo, manamnama aya nga agpasngay ti babai iti adu nga annak? Mayanatup la unay, adda iti agassawa a mangikeddeng no mano nga annak ti kayatda. No ngay di kabaelan ti agassawa a taraonan, kawesan, ken pagadalen ti adu nga annak? Rebbeng a panunoten daytoy ti agassawa no ikeddengda ti kadakkel ti pamiliada. Adda dagiti nagannak a gapu ta dida kabaelan a biagen dagiti amin nga annakda, italekda kadagiti kabagianda ti responsabilidad a mangpadakkel iti dadduma kadakuada. Maiparbeng aya daytoy nga aramid? Saan. Ket dina ikkaten ti obligasion dagiti nagannak iti annakda. Kuna ti Biblia: “No ti asinoman dina taraonan dagidiay bukodna, ken nangnangruna kadagidiay kameng ti sangakabbalayanna, pinaglikudanna ti pammati.” (1 Timoteo 5:8) Planuen dagiti responsable nga agassawa ti kadakkel ti ‘sangakabbalayanda’ tapno ‘mataraonanda dagidiay kukuada.’ Mabalinda kadi a tipden ti panaganak tapno maaramidda daytoy? Adda met kadakuada dayta, ket no ikeddeng ti agassawa nga aramidenda dayta, adda met kadakuada no ania a kontraseptibo ti pilienda. “Tunggal maysa awitennanto ti bukodna nga awit.” (Galacia 6:5) Nupay kasta, maisalungasing kadagiti prinsipio ti Biblia ti panangtiped iti panaganak a nairaman ti aniaman a kita ti aborsion. Ni Jehova a Dios “ti ubbog ti biag.” (Salmo 36:9) Gapuna, nakaro a kinaawan panagraem ken Jehova ken pammapatay ti panangkettel iti biag a nayinawen.​—Exodo 21:22, 23; Salmo 139:16; Jeremias 1:5.

 6. Kaano a rebbeng nga irugi a sanayen ti anak?

⁶ Kuna ti Proverbio 22:6: “Iruammo ti ubing iti dalan a rebbengna a papanan.” Maysa met a dakkel a pagrebbengan dagiti nagannak ti panangsanay iti annak. Nupay kasta, kaano a rebbeng nga irugi ti kasta a panangsanay? Nasapa unay. Kinuna ni apostol Pablo a nasanay ni Timoteo “manipud kinamaladaga.” (2 Timoteo 3:15) Mabalin a tumukoy ti Griego a sao a naaramat ditoy iti maladaga wenno uray iti sikog. (Lucas 1:41, 44; Aramid 7:18-20) No kasta, nasanay ni Timoteo manipud kinamaladagana​—ket maitutop dayta. Ti kinamaladaga ti kasayaatan a panawen nga irugi a sanayen ti ubing. Mawaw iti pannakaammo uray ti maladaga.

 7. (a) Apay a nasken a patanoren dagiti nagannak ti nasinged a relasion iti maladaga? (b) Ania a relasion ti adda iti nagbaetan ni Jehova ken ti bugbugtong nga Anakna?

⁷ “Inayatkon ti anakko sipud pay idi damo a makitak,” kuna ti maysa nga ina. Kasta met ti kaaduan nga inna. Tumarubo dayta naimnas a panagpinnateg ti agina bayat ti kaadda ti kappasngay a maladaga iti denna ti inana. Parayrayen ti panangtagibi ti kasta a kinasinged. (Idiligyo ti 1 Tesalonica 2:7.) Nagpateg ti panangap-apros ken pannakisasao ti ina iti maladagana iti panangpunno kadagiti emosional a kasapulan ti maladaga. (Idiligyo ti Isaias 66:12.) Ngem komusta met ngay ti ama? Rebbeng met a patanorenna ti nasinged a pannakinaig iti kappasngay nga anakna. Ni Jehova a mismo ti ulidan iti daytoy. Iti libro a Proverbio, maammuantayo ti maipapan iti relasion ni Jehova iti bugbugtong nga Anakna, a nailadawan nga agkuna: “Pinarsuanak ni Jehova a mismo kas pangrugian ti dalanna . . . Siak ti nangnangruna a pagrag-oanna iti inaldaw.” (Proverbio 8:22, 30; Juan 1:14) Umasping iti dayta, patanoren ti naimbag nga ama ti nabara, naayat a relasion iti anakna manipud pannakaipasngay ti anakna. “Pennekem iti dungngo,” kuna ti maysa nga ama. “Awan pay ti ubing a natay kadagiti arakup ken agek.”

8. Aniat’ rebbeng nga ipaay dagiti nagannak iti kasapaan a panawen aginggat’ mabalin tapno matubay ti isip dagiti maladaga?

⁸ Ngem saan la a dayta ti kasapulan dagiti maladaga. Manipud iti pannakaipasngayda, nakasaganan ti utekda nga umawat ken mangipempen iti impormasion, ket dagiti nagannak ti kangrunaan a pagtaudan daytoy. Alaenyo a pagarigan ti pagsasao. Kuna dagiti managsirarak a “maipagarup a dakkel ti pakainaigan ti pamay-an ti nasapa a pannakilangen dagiti nagannak iti anakda” iti kabaelan ti ubing nga agsursuro nga agsao ken agbasa. Kasao ken ibasaanyo ti anakyo manipud kinamaladaga. Inton agangay tuladennakayto, ket iti saan a mabayag maisuroyonton nga agbasa. Mabalin nga ammonanton ti agbasa sakbay nga ageskuela. Nangnangruna a makatulong dayta no agnanaedkayo iti pagilian a manmano dagiti mannursuro ken napusek dagiti eskuelaan.

9. Ania ti kapatgan a kalat a nasken a laglagipen dagiti nagannak?

⁹ Ti panangipaay kadagiti naespirituan a kasapulan ti ubing ti kangrunaan a pakaseknan dagiti Kristiano a nagannak. (Kitaenyo ti Deuteronomio 8:3.) Ania ti kalatda? Tapno tulongan ti anakda a mangpatanor iti personalidad a kas ken Kristo, tapno ikawes “ti baro a personalidad.” (Efeso 4:24) Gapuna, kasapulan nga aramatenda dagiti umiso a materiales a pagbangon ken umiso a pamay-an ti panagbangon.

10. Ania dagiti galad a nasken a patanoren dagiti annak?

¹⁰ Agpannuray a nangnangruna ti kinalagda ti maysa a pasdek iti kita ti materiales a naaramat iti pasdek. Kinuna ni apostol Pablo a “balitok, pirak, napapateg a batbato” ti kasasayaatan a materiales a pagbangon kadagiti Nakristianuan a personalidad. (1 Corinto 3:10-12) Iladawan dagitoy dagiti galad a kas iti pammati, sirib, pannakaawat, kinasungdo, panagraem, ken naayat a panangipateg ken ni Jehova ken dagiti lintegna. (Salmo 19:7-11; Proverbio 2:1-6; 3:13, 14) Kasano a matulongan dagiti nagannak ti annakda a mangpatanor kadagitoy a galad manipud iti kinaubingda? Babaen ti panangsurot iti pamay-an a naibalabala idi ugma.

11. Kasano a tinulongan dagiti nagannak nga Israelita ti annakda a nangpatanor kadagiti nadiosan a personalidad?

¹¹ Sakbay ti iseserrek ti nasion ti Israel iti Naikari a Daga, kinuna ni Jehova kadagiti nagannak nga Israelita: “Dagitoy a sao nga ibilinko kenka iti daytoy nga aldaw masapul nga agyandanto ita pusom; ket masapul nga itukitmo ida iti anakmo ket dagitoy ti isarsaritam no situtugawka iti balaymo ken no magmagnaka iti dalan ken no agiddaka ken no bumangonka.” (Deuteronomio 6:6, 7) Wen, nasken nga agbalin dagiti nagannak nga ulidan, kakadua, nalaing a makisarita, ken mannursuro kadagiti annakda.

12. Apay a nasken nga agbalin dagiti nagannak a nasayaat nga ulidan?

¹² Agbalinkayo nga ulidan. Umuna, kinuna ni Jehova: “Dagitoy a sao . . . masapul nga agyandanto ita pusom.” Sana innayon: “Masapul nga itukitmo ida iti anakmo.” Isu a masapul nga adda nga umuna iti puso ti nagannak dagiti nadiosan a galad. Masapul nga ipateg ti naganak ti kinapudno ken agbiag a mayannurot iti dayta. Iti kasta laeng a madanonna ti puso ti anak. (Proverbio 20:7) Apay? Agsipud ta ad-adda a maimpluensiaan dagiti ubbing iti makitada ngem iti mangngegda.​—Lucas 6:40; 1 Corinto 11:1.

13. Iti panangasikaso kadagiti annakda, kasano a matulad dagiti nagannak a Kristiano ti ulidan ni Jesus?

¹³ Agbalinkayo a kadua. Kinuna ni Jehova kadagiti nagannak iti Israel: ‘Kasaritam dagiti annakmo no situtugawka iti balaymo ken no magmagnaka iti dalan.’ Masapul nga adda panawen dagiti nagannak kadagiti annakda uray kasanot’ kaadu ti trabahoda. Narikna la ketdi ni Jesus a maikari dagiti ubbing iti panawenna. Kadagiti maudi nga aldaw ti ministeriona, “dagiti tattao rinugianda nga iyeg kenkuana dagiti ubbing tapno sagidenna dagitoy.” Aniat’ inaramid ni Jesus? “Innalana dagiti ubbing kadagiti takkiagna ket rinugianna a bendisionan ida.” (Marcos 10:13, 16) Panunotenyo, mabilbilang idin ti oras ni Jesus. Kaskasdi, impaayanna latta iti panawen ken atension dagitoy nga ubbing. Anian a nagsayaat a leksion!

14. Apay a makagunggona kadagiti nagannak a maaddaan iti panawen kadagiti annakda?

¹⁴ Agbalinkayo a nalaing a makisarita. Ti kaaddayo iti denna ti anakyo tulongannakay a makikomunikar kenkuana. No ad-adut’ panawenyo a makikomunikar, ad-adda a makitayo no kasanot’ itatanor ti personalidadna. Nupay kasta, laglagipenyo a saan a basta pannakisao ti pannakikomunikar. “Masapul a sursuruek ti arte ti panagimdeng,” kinuna ti maysa nga ina idiay Brazil, “a naimpusuan nga umimdengak.” Nagbunga ti kinaanusna idi rinugian ti anakna nga iyebkas kenkuana ti kaririknana.

15. Aniat’ rebbeng a laglagipen no maipanggep iti panaglinglingay?

¹⁵ Kasapulan dagiti annak ti “panawen ti panagkatawa . . . ken panawen ti panaglagtolagto,” panawen ti panaglinglingay. (Eclesiastes 3:1, 4; Zacarias 8:5) Makagunggona unay ti panaglinglingay no agkakadua dagiti nagannak ken annak. Makapaladingit ta panagbuya iti telebision ti kaipapanan ti panaglinglingay iti adu a pagtaengan. Nupay makaliwliwa ti dadduma a programa iti telebision, adu ti makadadael iti nasayaat a sursuro, ket mabalin a lapdan ti panagbuya iti telebision ti komunikasion iti pamilia. Gapuna, apay a dikay mangaramid iti makapainteres a banag a kadua dagiti annakyo? Agkakantakayo, agaayam, makilangen kadagiti gagayyem, agpasiar kadagiti makaay-ayo a lugar. Parayrayen dagiti kasta nga aktibidad ti komunikasion.

16. Aniat’ rebbeng nga isuro dagiti nagannak iti annakda maipapan ken Jehova, ket kasanoda nga aramiden dayta?

¹⁶ Agbalinkayo a mannursuro. “Masapul nga itukitmo [dagitoy a sao] iti anakmo,” kinuna ni Jehova. Ibagbaga ti konteksto kadakayo no ania ti isuro ken kasano ti mangisuro. Umuna, “ayatem ni Jehova a Diosmo iti amin a pusom ken iti amin a kararuam ken iti amin a pigsam.” (Deuteronomio 6:5) Kalpasanna, “dagitoy a sao . . . masapul nga itukitmo.” Mangisurokayo nga addaan panggep a mangpatanor iti amin-kararua a panagayat ken ni Jehova ken dagiti lintegna. (Idiligyo ti Hebreo 8:10.) Isuro babaen ti panangulit-ulit ti kayat a sawen ti sao nga “itukit.” Isu nga ibagbaga ni Jehova kadakayo a ti masansan a panangisarsarita iti maipapan kenkuana ti kangrunaan a pamay-an a matulonganyo dagiti annakyo a mangpatanor iti nadiosan a personalidad. Ramanen daytoy ti regular a panangyadal iti Biblia kadakuada.

17. Aniat’ mabalin a nasken a patanoren dagiti nagannak iti anakda? Apay?

¹⁷ Ammo ti kaaduan a nagannak a saan a nalaka nga ipasagepsep ti impormasion iti puso ti ubing. Indagadag ni apostol Pedro kadagiti padana a Kristiano: “Kas kaiyanak a maladaga, patanorenyo ti panagtarigagay iti awan lalaokna a gatas a kukua ti sao.” (1 Pedro 2:2) Ipasimudaag ti sasao a “patanorenyo ti panagtarigagay” nga adu ti di naikasigudan a mabisin iti naespirituan a taraon. Mabalin a nasken a sumapul dagiti nagannak kadagiti pamay-an tapno mapatanor ti anakda ti kasta a panagtarigagay.

18. Ania dagiti sumagmamano a wagas ti panangisuro ni Jesus a maiparegta a tuladen dagiti nagannak?

¹⁸ Dinanon ni Jesus dagiti puso babaen ti panangaramatna kadagiti pangngarig. (Marcos 13:34; Lucas 10:29-37) Nangnangruna nga epektibo kadagiti ubbing daytoy a wagas ti panangisuro. Isuroyo dagiti prinsipio ti Biblia babaen ti panangaramat kadagiti makapagagar, makapainteres nga estoria, nalabit dagidiay masarakan iti publikasion a Ti Librok dagiti Estoria ti Biblia.a Iramanyo dagiti ubbing. Bay-anyo ida a mangidrowing ken mangyakto kadagiti pasamak iti Biblia. Nagaramat met ni Jesus kadagiti saludsod. (Mateo 17:24-27) Tuladenyo ti wagasna bayat ti panagadal ti pamiliayo. Imbes nga ilawlawagyo laeng ti linteg ti Dios, isaludsodyo ti kas iti, Apay nga inted ni Jehova daytoy a linteg kadatayo? Aniat’ mapasamak no tungpalentay dayta? Aniat’ mapasamak no saantay a tungpalen? Tulongan dagiti kasta a saludsod ti ubing nga agrason ken mangamiris a praktikal ken naimbag dagiti linteg ti Dios.​—Deuteronomio 10:13.

19. No suroten dagiti nagannak dagiti prinsipio ti Biblia iti pannakilangen kadagiti annakda, aniat’ imbag nga itden daytoy kadagiti annak?

¹⁹ Babaen ti panagbalinyo nga ulidan, kadua, mannakikomunikar, ken mannursuro, matulonganyo ti anakyo manipud iti kinaubingna a maaddaan iti nasinged a personal a relasion ken Jehova a Dios. Paregtaen daytoy a relasion ti anakyo nga agbalin a naragsak kas maysa a Kristiano. Ikagumaannanto a salimetmetan ti pammatina uray no piliten dagiti kataebna ken maipasango kadagiti sulisog. Kanayon a tulonganyo a mangilala iti daytoy napateg a relasion.​—Proverbio 27:11.

20. Ania ti disiplina, ket kasanot’ rebbeng a panangdisiplina?

²⁰ Panangisuro a mangatur iti panunot ken puso ti disiplina. Kanayon a kasapulan dayta dagiti ubbing. Bagbagaan ni Pablo dagiti amma nga “itultuloy[da] a padakkelen [dagiti annakda] iti disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova.” (Efeso 6:4) Mangdisiplina koma dagiti nagannak iti ayat, kas iti ar-aramiden ni Jehova. (Hebreo 12:4-11) Maipaay ti disiplina a naibatay iti ayat babaen ti pannakirinnason. Isut’ gapuna a nabilintayo a ‘dumngeg iti disiplina.’ (Proverbio 8:33) Kasanot’ mangdisiplina?

21. Ania dagiti prinsipio a rebbeng a laglagipen dagiti nagannak no disdisiplinaanda dagiti annakda?

²¹ Ipagarup ti dadduma a nagannak a ti panangdisiplina kadagiti annakda ramanenna ti panangbutbuteng laeng, panagunget, wenno pananginsulto pay ketdi kadakuada. Nupay kasta, maipapan itoy met laeng a banag, namakdaar ni Pablo: “Dakayo, nga amma, dikay rurruroden dagiti annakyo.” (Efeso 6:4) Maidagadag kadagiti amin a Kristiano nga “agbalin a naalumamay kadagiti isuamin . . . nga isursuro a buyogen ti kinaalumamay dagidiay saan a sidadaan nga umannugot.” (2 Timoteo 2:24, 25) Dakayo a Kristiano a nagannak, nupay masapul a natibkerkayo, laglagipenyo dagitoy a sao no disdisiplinaanyo dagiti annakyo. Ngem no dadduma, saan nga umdas ti pannakirinnason, ket mabalin a kasapulan ti panangdusa.​—Proverbio 22:15.

22. No kasapulan a madusa ti ubing, aniat’ masapul nga ipaawat kenkuana?

²² Nadumaduma a kita ti disiplina ti kasapulan ti nadumaduma nga ubbing. ‘Di mapalinteg kadagiti sao’ ti dadduma. Kadakuada, mabalin a makaispal biag ti sagpaminsan a panangdusa gapu iti kinasukir. (Proverbio 17:10; 23:13, 14; 29:19) Nupay kasta, rebbeng a maawatan ti ubing no apay a madusdusa. “Ti pagbaut ken pannubngar itdenda ti kinasirib.” (Proverbio 29:15; Job 6:24) Maysa pay, adda pagbeddengan ti panangdusa. “Dusaenkanto kas maiparbeng,” kinuna ni Jehova iti ilina. (Jeremias 46:28b) Pulos a di anamongan ti Biblia ti sipupungtot a panangbaut wenno nakaro a panangkabil, a mangdunor ken mangdangran pay ketdi iti ubing.​—Proverbio 16:32.

23. Aniat’ rebbeng a maawatan ti ubing no dusdusaen dagiti dadakkelna?

²³ Idi pinakdaaran ni Jehova ti ilina a disiplinaenna ida, kinunana nga umuna: “Dika agbuteng . . . ta addaak kenka.” (Jeremias 46:28a) Kasta met, no mangdisiplina dagiti nagannak, iti aniaman a maitutop a pamay-an, saan koma a marikna ti ubing a di maipatpateg. (Colosas 3:21) Imbes ketdi, maawatan koma ti ubing a madisdisiplina agsipud ta ‘adda kenkuana,’ iti dasigna, dagiti dadakkelna.

24, 25. Iti ania a nakaam-amak a peggad a nasken a masalakniban dagiti annak kadagitoy a tiempo?

²⁴ Naragsak ti pakalaglagipan ti adu a nataengan iti panagubingda. Malaglagipda ti nabara a pannakarikna iti talged, nga agtalekda nga aywanan ida dagiti dadakkelda aniaman ti mapasamak. Kayat dagiti nagannak nga iparikna dayta kadagiti annakda, ngem iti agdama a rinuker a lubong, narigrigat ngem idi a taginayonen ti kinatalged dagiti ubbing.

²⁵ Ti maysa a nakaam-amak a peggad a kumarkaro kadagiti kallabes a tawen isu ti seksual a pannakaabuso dagiti ubbing. Idiay Malaysia, naipadamag a namimpat ti nginatuan ti bilang dagiti ubbing a naabuso iti las-ud ti sangapulo a tawen. Idiay Alemania ag-300,000 nga ubbing ti seksual a maab-abuso kada tawen, bayat nga iti maysa a pagilian ti Sud America, sigun iti maysa a panagsirarak, makapakigtot a 9,000,000 ti mapattapatta a bilang kada tawen! Nakalkaldaang, dagiti kabbalayda a mismo ken tattao nga am-ammo ken pagtaltalkanda ti mangab-abuso iti kaaduan kadagitoy nga ubbing. Ngem adda koma napigsa a depensa dagiti ubbing manipud kadagiti dadakkelda. Kasano a makasalaknib dagiti nagannak?

26. Ania dagiti sumagmamano a pamay-an tapno agtalinaed a natalged dagiti ubbing, ket kasano a ti pannakaammo salaknibanna ti ubing?

²⁶ Tangay ipakita ti kapadasan a nalaka a biktimaen dagiti manangabuso dagiti ubbing a bassit ti ammona maipapan iti sekso, dakkel a salaknib ti panangisuro iti anak, uray no ubing pay. Mangilisi ti pannakaammo “iti dalan ti dakes, iti tao nga agsao kadagiti agkakadakes a banag.” (Proverbio 2:10-12) Ania a pannakaammo? Pannakaammo kadagiti prinsipio ti Biblia, no ania ti umiso ken di umiso. Kasta met, pannakaammo nga adda dagiti nataengan a dakes ti aramidda ket di rebbeng nga agtulnog ti ubing no dakes ti ipaaramid dagiti tao. (Idiligyo ti Daniel 1:4, 8; 3:16-18.) Saan a maminsan laeng nga isuroyo dayta. Iti kaaduan nga ubbing, nasken a maulit-ulit nga isuro ti maysa a banag sakbay a matandaananda a naimbag. Bayat a dumakdakkel dagiti ubbing, siaayat a raemen ti ama ti kalintegan ti anakna a babai nga agmaymaysa, ken kasta met ti ina iti anakna a lalaki​—iti kasta ad-adda a maawatan ti ubing no ania ti umiso. Ket, siempre, ti nainget a panangtarabayyo kas nagannak ti maysa kadagiti kasayaatan a salaknib iti pannakaabuso.

27, 28. Asino ti kangrunaan a Pagpatulongan dagiti nagannak no maipasangoda iti karit ti panangpadakkel iti anak?

²⁷ Pudno a maysa a karit ti panangsanay iti ubing manipud kinamaladaga, ngem saan a kasapulan nga agbukbukod dagiti manamati a nagannak a mangsango iti karit. Idi panawen dagiti Ukom, idi naammuan ti maysa a lalaki nga agnagan Manoa a dandanin agbalin nga ama, nagpaiwanwan ken Jehova maipanggep iti panangpadakkel iti anakna. Sinungbatan ni Jehova dagiti kararagna.​—Oc-ocom 13:8, 12, 24.

²⁸ Kasta met ita, bayat a padpadakkelen dagiti manamati a nagannak ti annakda, mabalinda met ti makisao ken Jehova iti kararag. Narigat a trabaho ti panagbalin a nagannak, ngem dadakkel a gunggona ti itdenna. Kuna ti agassawa a Kristiano idiay Hawaii: “Addaankay iti 12 a tawen a mangiringpas iti trabahoyo sakbay a dumteng dagiti napeggad a tawen ti kinaagtutubo. Ngem no inkagumaanyo nga iyaplikar dagiti prinsipio ti Biblia, agapitkayo iti rag-o ken talna no ikeddengda a kayatda ti agserbi a naimpusuan ken Jehova.” (Proverbio 23:15, 16) No kasta ti pangngeddeng ti anakyo, matignaykayto met a mangikuna: “Dagiti annak [a lallaki ken babbai] isuda ti pagpatawid ni Jehova.”