Ti Sao ni Jehova Nabiag

Dagiti Tampok iti Libro nga Umuna a Samuel

TAWEN 1117 K.K.P. idi. Agarup tallo gasut a tawenen ti naglabas sipud idi naan-anay a sinakup ni Josue ti Naikari a Daga. Dagiti lallakay iti Israel immadanida iti mammadto ni Jehova gapu iti maysa a naisangsangayan a kiddaw. Inkararag dayta ti mammadto, ket pinatgan ni Jehova ti kiddawda. Dita a nagngudo ti panawen dagiti Uk-ukom ket nangrugi ti panawen dagiti natauan nga ari. Ti Umuna a Samuel a libro ti Biblia isalaysayna dagiti makapikapik a pasamak bayat dayta a dakkel a panagbalbaliw iti historia ti nasion ti Israel.

Insurat ni Samuel, Natan, ken Gad, ti Umuna a Samuel; ken saklawenna ti 102 a tawtawen​—manipud 1180 agingga 1078 K.K.P. (1 Cronicas 29:29) Naglaon dayta iti pakasaritaan ti uppat a lider ti Israel. Dua ti nagserbi kas ukom, dua ti nagserbi kas ari; dua ti natulnog ken ni Jehova, dua ti saan. Maam-ammotayo met ti dua a mapagwadan a babbai ken maysa a maingel ngem naannad a mannakigubat. Dagita a pagarigan ket mangipaay kadagiti agkakapateg a leksion maipapan iti kababalin ken tignay a nasken a tuladen ken liklikan. No kasta, dagiti linaon ti Umuna a Samuel ket nabileg a mangimpluensia iti panunot ken konduktatayo.​—Hebreo 4:12.

NI SAMUEL SINUKATANNA NI ELI KAS MANGUKOM

(1 Samuel 1:1–7:17)

Tiempo ti Piesta ti Panagurnong, ket naragsak ni Anna, nga agnanaed idiay Rama.a Sinungbatan ngamin ni Jehova ti kararagna, ket nangipasngay iti anak a lalaki. Kas panangtungpal iti karina, indatag ni Anna ti anakna a ni Samuel tapno agserbi “iti balay ni Jehova.” Sadiay, nagbalin ti ubing kas “ministro ni Jehova iti sango ni Eli a padi.” (1 Samuel 1:24; 2:11) Idi ubing pay ni Samuel, nakisarita kenkuana ni Jehova, nga impaulogna ti panangukomna iti balay ni Eli. Bayat ti panagmataengan ni Samuel, nabigbig ti amin a tattao iti Israel nga isu ket mammadto ni Jehova.

Idi agangay, dagiti Filisteo rinautda ti Israel. Innalada ti Lakasa ken pinapatayda ti dua nga annak a lallaki ni Eli. Apaman a nadamagna dayta, nauyos ti biag ti lakayen a ni Eli, a ‘nangukom iti Israel iti uppat a pulo a tawen.’ (1 Samuel 4:18) Nagpasar iti didigra dagiti Filisteo gapu iti panangalada iti Lakasa, isu nga insublida dayta kadagiti Israelita. Ni Samuel ti simmaruno a nagserbi kas ukom iti Israel, ket adda talna iti daga.

Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:

2:10​—Apay nga inkararag ni Anna ken ni Jehova nga ‘ipaayanna iti pigsa ti arina’ idinto ta awan met idi ti natauan nga ari iti Israel? Naipadto ngamin iti Mosaiko a Linteg nga addanto maysa a tao nga agari iti Israel. (Deuteronomio 17:14-18) Idi dandani matay, impadto ni Jacob: “Ti setro [maysa a simbolo ti naarian a kinaturay] saanto a sumina ken Juda.” (Genesis 49:10) Maysa pay, no maipapan ken Sara​—ti inapo dagiti Israelita​—kinuna ni Jehova: “Ti ar-ari dagiti ili agtauddanto kenkuana.” (Genesis 17:16) Ikarkararag ngarud ni Anna ti maysa a masanguanan nga ari.

3:3​—Talaga kadi a naturog ni Samuel iti Kasasantuan? Saan. Ni Samuel ket maysa a Levita manipud iti pamilia dagiti saan a padi a Kohatita. (1 Cronicas 6:33-38) Gapuna, isu ket saan a mapalubosan a “sumrek a kumita iti nasantuan a bambanag.” (Numeros 4:17-20) Ti laeng paset ti santuario a mabalin a mastrek ni Samuel ket ti paraangan ti tabernakulo. Sadiay ti mabalin a nagturogan ni Samuel. Mabalin met a naturog ni Eli iti paraangan ti tabernakulo. Ti ebkas nga “ayan ti lakasa ti Dios” nabatad a tukoyenna ti lugar ti tabernakulo.

7:7-9, 17​—Apay a nangidaton ni Samuel iti mapuoran a daton sadi Mizpa ken nangbangon iti altar sadi Rama, idinto ta regular a maidaton dagiti sakripisio iti laeng lugar nga ikeddeng ni Jehova? (Deuteronomio 12:4-7, 13, 14; Josue 22:19) Kalpasan ti pannakaikkat ti sagrado a Lakasa manipud iti tabernakulo iti Silo, saanen a maiparparangarang sadiay ti presensia ni Jehova. Gapuna, kas pannakabagi ti Dios, nangidaton ni Samuel iti mapuoran a daton idiay Mizpa ken nangbangon met iti altar idiay Rama. Nabatad nga inanamongan ni Jehova dagita a tignay.

Dagiti Masursurotayo:

1:11, 12, 21-23; 2:19. Ti kanayon a panagkararag ni Anna, ti kinapakumbabana, ti panangapresiarna iti kinaimbag ni Jehova, ken ti di aggibus a kinadungngona kas ina ket nasayaat a pagwadan ti amin a babbai a managbuteng iti Dios.

1:8. Anian a nagsayaat nga ulidan ti impasdek ni Elcana no maipapan iti panangpabileg kadagiti sabsabali babaen ti sasao! (Job 16:5) Di mangak-akusar a dinamagna nga umuna ken ni Anna: “Apay a maladingitan ta pusom?” Dayta ti nangparegta ken ni Anna a mangyebkas iti riknana. Kalpasanna, pinasingkedan ni Elcana ti panangdungngona, idi kinunana: “Saanak aya a naim-imbag kenka ngem iti sangapulo nga annak a lallaki?”

2:26; 3:5-8, 15, 19. No itungpaltayo ti annongen nga intalek ti Dios, no gundawayantayo ti naespirituan a pannakasanay, ken no nadayaw ken managraemtayo, agbalintayo nga “ad-adda a pagay-ayat” ti Dios ken dagiti tattao.

4:3, 4, 10. Saan a birtud a makaipaay iti pannalaknib uray ti maysa a banag a nasantuan a kas iti lakasa ti tulag. Nasken nga ‘igagatayo ti bagbagitayo manipud kadagiti idolo.’​—1 Juan 5:21.

TI UMUNA NGA ARI TI ISRAEL​—NABALLIGI WENNO NAPAAY?

(1 Samuel 8:1–15:35)

Matalek ni Samuel ken ni Jehova iti unos ti panagbiagna, ngem saan a sinalimetmetan dagiti annakna ti nadiosan a dana. Idi kiniddaw dagiti lallakay iti Israel nga adda koma maysa a tao nga agbalin nga arida, pinatgan dayta ni Jehova. Sinurot ni Samuel ti panangiwanwan ni Jehova ket pinulotanna ni Saul kas ari, maysa a nataer a Benjaminita. Pinasingkedan ni Saul ti saadna kas ari idi pinarmekna dagiti Ammonita.

Ni Jonatan, ti maingel nga anak ni Saul, pinarmekna ti garison dagiti Filisteo. Ti Israel ket rinaut ti dakkel a buyot dagiti Filisteo. Nagdanag ni Saul isu a sisusubeg a nangidaton a mismo kadagiti mapuoran a sakripisio. Nupay ti agaw-awit iti armasna ti kakaisuna a kaduana, simamaingel a rinaut ni Jonatan ti maysa pay a kampo dagiti Filisteo. Ngem gapu iti dinadarasudos a panagsapata ni Saul, saan a naan-anay ti panagballigina. Napan “nakigubgubat iti aglikmut” iti amin a kabusorna. (1 Samuel 14:47) Ngem idi pinarmekna dagiti Amalekita, sinukirna ni Jehova babaen ti panangispalna iti banag a ‘naikeddeng a madadael.’ (Levitico 27:28, 29) Kas resultana, ni Jehova inlaksidna ni Saul kas ari.

Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:

9:9​—Ania ti kaipapanan ti ebkas a “ti mammadto ita nga aldaw maaw-awagan iti pumaparmata kadagidi nagkauna a tiempo”? Mabalin nga ipamatmat dagita a sasao a bayat a limmatak dagiti mammadto idi kaaldawan ni Samuel ken bayat ti panawen dagiti ar-ari iti Israel, ti sao a “pumaparmata” ket nabaliwan iti sao a “mammadto.” Ni Samuel ti naibilang kas umuna iti linia dagiti mammadto.​—Aramid 3:24.

14:24-32, 44, 45​—Napukaw kadi ni Jonatan ti anamong ti Dios gapu iti pannanganna iti diro a maisalungasing iti sapata ni Saul? Agparang a saan a napukaw ni Jonatan ti anamong ti Dios iti dayta nga inaramidna. Umuna, saan nga ammo ni Jonatan ti maipapan iti sapata ni amana. Maysa pay, nangyeg kadagiti parikut dayta a sapata, a nalabit naibatay iti di umiso a regta wenno di umiso a panangmatmat iti naarian a pannakabalin. Kasano koma nga anamongan ti Dios ti kasta a sapata? Nupay sidadaan ni Jonatan a mangakseptar kadagiti pannusa ti panangsalungasingna iti dayta a sapata, naispal ti biagna.

15:6​—Apay a nangipaay ni Saul iti espesial a konsiderasion kadagiti Keneo? Dagiti Keneo ket annak ti katugangan a lalaki ni Moises. Tinulonganda dagiti Israelita idi pimmanaw dagitoy idiay Bantay Sinai. (Numeros 10:29-32) Iti daga ti Canaan, adda met panawen a nakipagnaed dagiti Keneo kadagiti annak ti Juda. (Uk-ukom 1:16) Nupay nakipagilida idi agangay kadagiti Amalekita ken iti nagduduma a tattao, nagtalinaed dagiti Keneo a gayyem ti Israel. Adda ngarud naimbag a rason ni Saul a mangispal kadagiti Keneo.

Dagiti Masursurotayo:

9:21; 10:22, 27. Ti kinaemma ken kinapakumbaba ni Saul idi rugrugi ti panagarina ti nangiliklik kenkuana nga agtignay a simamaag idi adda ‘dagiti awan kaes-eskanna a lallaki’ a di nangbigbig iti kinaarina. Anian a makatulong ti kasta a panagpampanunot tapno maliklikan dagiti dinadarasudos a tignay!

12:20, 21. Dikay koma sumiasi iti panagserbi ken ni Jehova gapu “kadagiti di kinapudno,” kas iti panagtalek iti tao, panagpannuray iti bileg ti militaria dagiti nasion, wenno idolatria.

12:24. Tapno mataginayon ti nadayaw a panagbuteng ken ni Jehova ken makapagserbi kenkuana iti amin a pusotayo, nasken a ‘kitaentayo ti naindaklan a bambanag nga inaramidna’ maipaay kadagiti adipenna idi umuna a panawen ken iti agdama.

13:10-14; 15:22-25, 30. Agannad maibusor iti kinadursok​—babaen man ti aramid a kinasukir wenno natangsit a kababalin.​—Proverbio 11:2.

UBING A PASTOR TI NAPILI NGA AGARI

(1 Samuel 16:1–31:13)

Ni Samuel pinulotanna ni David iti tribu ti Juda kas ti masanguanan nga ari. Di nagbayag kalpasanna, pinapatay ni David ti Filisteo a higante a ni Goliat babaen ti maysa a bato iti pallatibong. Nagbalin a nasinged nga aggayyem da David ken Jonatan. Ni Saul insaadna ni David kas lider dagiti buyotna. Kastoy ti inkanta dagiti babbai nga Israelita gapu iti adu a balligi ni David: “Kinabil ni Saul ti rinibuna, ket ni David ti pinullo a ribuna.” (1 Samuel 18:7) Gapu ta agimon, insikat ni Saul ti panangpapatayna ken ni David. Kalpasan ti namitlo a pananggandatna, naglibas ni David ket nagbalin a pugante.

Kabayatan dagiti tawen nga isu ket pugante, namindua nga inispal ni David ti biag ni Saul. Naam-ammona met ken inasawana ti napintas a ni Abigail. Idi rinaut dagiti Filisteo ti Israel, nagimtuod ni Saul ken ni Jehova. Ngem pinagtallikudan ni Jehova. Natayen ni Samuel. Gapu ta desperado, nagkonsulta ni Saul iti maysa a mannakiuman iti espiritu, ket imbagana a mapapatay ni Saul iti pannakibakalna kadagiti Filisteo. Kabayatan dayta a panagbabakal, nakaro ti pannakasugat ni Saul, ken napapatay dagiti annakna. Iti ngudo ti salaysay, nadakamat ti ipapatay ni Saul kas maysa a napaay nga ari. Nagtultuloy a pugante ni David.

Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:

16:14​—Ania a dakes nga espiritu ti nangpaaligaget ken ni Saul? Ti dakes nga espiritu a nangikkat iti talna ti panunot ni Saul ket isu ti dakes a pagannayasan ti panunot ken pusona​—ti makin-uneg a tarigagayna nga agaramid iti dakes. Idi inikkat ni Jehova ti nasantuan nga espirituna, napukaw ni Saul ti pannalaknib dayta nga espiritu ket dinominaran ti bukodna a dakes nga espiritu. Gapu ta impalubos ti Dios a dayta nga espiritu ti mangsukat iti nasantuan nga espirituna, naawagan dayta a dakes nga espiritu kas “maysa a dakes nga espiritu manipud ken Jehova.”

17:55​—Maitunos iti 1 Samuel 16:17-23, apay nga inyimtuod ni Saul no makin-anak ken ni David? Saan laeng a damdamagen ni Saul no siasino ti ama ni David. Mabalin a kayatna a maammuan no ania a klase nga ama ti nangputot iti maysa nga ubing a nakabael a nangpapatay iti maysa a higante.

Dagiti Masursurotayo:

16:6, 7. Imbes nga agamanga iti makinruar a langa ti dadduma wenno ukomen ida a sidadarasudos, ikagumaantayo a matmatan ida kas iti panangmatmat kadakuada ni Jehova.

17:47-50. Simamaingel a masarangettayo ti ibubusor wenno panangidadanes dagiti arig Goliat a kabusor gapu ta “kukua ni Jehova ti bakal.”

18:1, 3; 20:41, 42. Makasaraktayo kadagiti pudno a gagayyem iti timpuyog dagidiay mangay-ayat ken ni Jehova.

21:12, 13. Namnamaen ni Jehova nga usarentayo dagiti abilidad ken laingtayo nga agpanunot iti panangsangotayo kadagiti narigat a situasion iti biag. Impaayna kadatayo ti naipaltiing a Saona, a mangiwardas iti sirib, pannakaammo, ken abilidad nga agpanunot. (Proverbio 1:4) Manamnamatayo met ti tulong dagiti nadutokan a Kristiano a papanglakayen.

24:6; 26:11. Nangipasdek ni David iti nagsayaat nga ulidan ti panagraem kadagiti pinulotan ni Jehova!

25:23-33. Mapagwadan ti kinasimbeng ni Abigail.

28:8-19. Iti panagreggetda a mangiwawa wenno mangdangran kadagiti tattao, agpammarang dagiti dakes nga espiritu nga isuda daydi indibidual a natay. Adaywantayo ti amin a kita ti espiritismo.​—Deuteronomio 18:10-12.

30:23, 24. Daytoy a desision, a naibatay iti Numeros 31:27, ipakitana nga ipatpateg ni Jehova dagidiay agserserbi kas saranay ti kongregasion. Aniaman ngarud ti ar-aramidentayo, aramidentayo “dayta nga amin-kararua a kas maipaay ken Jehova, ket saan a maipaay iti tattao.”​—Colosas 3:23.

Ania ti “Nasaysayaat Ngem iti Sakripisio”?

Ania a napateg a kinapudno ti ipagpaganetget dagiti kapadasan da Eli, Samuel, Saul, ken David? Isu daytoy: “Ti panagtulnog nasaysayaat ngem iti sakripisio, ti panangipangag ngem iti taba dagiti kalakian a karnero; ta ti kinarebelioso kas met laeng ti basol a panagpadles, ket ti panagtignay a sidudursok kas met laeng ti panagusar iti karkarna a pannakabalin ken terafim.”​—1 Samuel 15:22, 23.

Anian a pribilehiotayo a makiraman iti sangalubongan a panangikasaba iti Pagarian ken iti trabaho a panagaramid iti adalan! Bayat nga idatontayo ken ni Jehova ‘dagiti urbon a toro dagiti bibigtayo,’ masapul nga ikagumaantayo a pagtulnogan ti panangiwanwan nga ipapaayna babaen ti naisurat a Saona ken ti naindagaan a paset ti organisasionna.​—Oseas 14:2; Hebreo 13:15.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 23]

Ti immuna nga ari ti Israel, a sigud a napakumbaba ken naemma, nagbalin a natangsit ken nadursok

[Ladawan iti panid 24]

Iti ania a makapagtalektayo no maipasangotayo kadagiti arig Goliat a kabusor?