ABSALOM

[Ni Ama [kayatna a sawen, ti Dios] ket Talna].

Ti maikatlo kadagiti innem nga annak a naipasngay ken David idiay Hebron. Ti inana isu ni Maaca nga anak ni Talmai nga ari ti Gesur. (2Sm 3:3-5) Naaddaan ni Absalom iti tallo nga annak a lallaki ken maysa nga anak a babai. (2Sm 14:27) Isu ket nalawag a naawagan nga Abisalom iti 1 Ar-ari 15:2, 10.​—Kitaenyo ti 2Cr 11:20, 21.

Natataraki ken napipintas ti pamilia ni Absalom. Isu ket indaydayaw ti intero a nasion gapu iti naisangsangayan a kinatarakina; ti napuskol a buokna ket agtimbang iti agarup 200 a siklo (2.3 kg; 5 lb) no mapukisan iti kada tawen nga awan duadua a dimmagsen gapu iti panagusarna iti lana wenno kadagiti sapsapo. Napintas met ti kabsatna a babai a ni Tamar, ket “kapipintasan iti langa” ti anakna a babai a naipasurot iti nagan ti ikitna. (2Sm 14:25-27; 13:1) Nupay kasta, imbes a pagsayaatan nakaigapuan ketdi ti naalas a pasamak daytoy a kinalibnos a nagladingitan unay ti ama ni Absalom a ni David, kasta met ti sabsabali, ken nangibunga iti nakaro a riribuk iti intero a nasion.

Pannakapapatay ni Amnon. Gapu iti kinapintas ti kabsat ni Absalom a ni Tamar nagduyos kenkuana ti in-inauna a kabsatna iti ama a ni Amnon. Naginsasakit ni Amnon ket impamuspusanna a maibaon ni Tamar iti pagnanaedanna tapno agluto maipaay kenkuana, ket kalpasanna pinuersana a ginundawayan ni Tamar. Ti dinederrep nga ayat ni Amnon nasuktan iti mangumsi a gura ket impaipanna ni Tamar iti kalsada. Bayat a rayray-aben ni Tamar ti nagayad a garitgaritan a kawesna a pagilasinan nga isu ket birhen nga anak ti ari ken adda dapdapo iti ulona isu ket nasabet ni Absalom. Insigida a natingitingna no ania ti napasamak ket ni Amnon ti imbagana a dagus nga atapenna, nga impasimudaagna a sakbay pay dayta ket ammonan ti naderrep a tarigagay ti kabsatna iti ama. Nupay kasta, binilin ni Absalom ti kabsatna a babai a saanen a mangibangon iti aniaman nga akusasion ket innalana iti pagtaenganna tapno idiay nga agnaed.​—2Sm 13:1-20.

Sigun ken John Kitto, ti panangaywan ni Absalom ken Tamar, imbes nga aywanan ni amana, ket maitunos iti kaugalian iti Dumaya, a sadiay, iti pamilia nga addaan iti adu nga assawa, ti annak ti maymaysa nga ina ket nadekdekketda iti maysa ken maysa ket ti annak a babbai “adda iti sidong ti naisangsangayan a panangaywan ken pannalaknib ti kabsatda a lalaki, nga, . . . ad-adda a pagpannurayanda iti isuamin a banag a mangapektar iti kinatalged ken dayawda imbes nga agpannurayda iti ama.” (Daily Bible Illustrations, Samuel, Saul, ken David, 1857, p. 384) Iti nasapsapa a pasamak, da Levi ken Simeon, dua kadagiti kakabsat ni Dina iti ama ken ina, ket imbalesanda ti pannakaibabain ti kabsatda a babai.​—Ge 34:25.

Idi nangngegna ti pannakamulit ti anakna a babai, nakaunget iti kasta unay ni David ngem saan a nangaramid iti hudisial a tignay maibusor iti naglabsing, nalabit gapu ta awan ti naaramid a direkta wenno pormal nga akusasion a patalgedan ti pammaneknek wenno dagiti saksi. (De 19:15) Mabalin a kinaykayat ni Absalom a saan a pagbalinen nga isyu ti panangsalungasing ni Amnon iti Levitico a linteg (Le 18:9; 20:17) tapno maliklikan ti pannakaibabain ti pamilia ken naganna, ngem kagurguranan ni Amnon a kayatna a patayen nupay tepteppelanna ti bagina agingga a magundawayanna a balsen iti bukodna a pamay-an. (Idiligyo ti Pr 26:24-26; Le 19:17.) Manipuden ditoy, ti biagna ket ladawan ti kinagulib, a dayta ti kangrunaan a linaon ti innem a kapitulo ti Maikadua a Samuel.​—2Sm 13:21, 22.

Naglabas ti dua a tawen. Dimteng ti tiempo ti panagpukis kadagiti karnero, maysa a naragsak nga okasion, ket nangyurnos ni Absalom iti padaya idiay Baal-hasor agarup 22 km (14 mi) iti amianan nga amianan-a-daya ti Jerusalem, nga inawisna ti annak ti ari ken ni David a mismo. Idi nagkitakit a dumar-ay ni amana, pinilit ni Absalom nga umanamong nga ibaonna ni Amnon, ti inaunana, kas sandina. (Pr 10:18) Iti padaya, idi nga ‘agragragsak ni Amnon maigapu iti arak,’ binilin ni Absalom dagiti adipenna a papatayenda. Ti dadduma nga annak nagsublida idiay Jerusalem, ket ni Absalom nagtalaw a napan iti Sirio nga apongna iti pagarian ti Gesur iti daya ti Baybay ti Galilea. (2Sm 13:23-38) Ti “kampilan” nga impadto ni mammadto Natan simrek itan iti “balay” ni David ket agtalinaed sadiay bayat ti natda a panagbiagna.​—2Sm 12:10.

Pannakaisublina iti Pabor. Idi inep-epen ti naglabas a tallo a tawen ti saem ti pannakapukaw ti inaunana, kas ama kailiwen ni David ni Absalom. Yantangay nabasa ni Joab ti pampanunoten ti ulitegna nga ari, impamuspusanna a maluktan ti gundaway tapno mangipaay ni David iti pammakawan nga addaan pannakapaliiw iti kasta makapagsubli ni Absalom ngem awan kalinteganna nga agparang iti palasio ni amana. (2Sm 13:39; 14:1-24) Dua a tawen nga inan-anusan ni Absalom daytoy nailaksid a kasasaadna ket sana inrugi nga immaniobra ti naan-anay a pannakapakawanna. Idi a ni Joab, kas maysa nga opisial iti palasio ti ari, nagkitakit a sumarungkar kenkuana, pinapuoran a dagus ni Absalom ti talon ti sebada ni Joab tapno mapaumayna ket idi immayen ti sipupungtot a ni Joab, imbaga kenkuana ni Absalom a kayatna a maammuan ti pinal a pangngeddeng ti ari ket kinunana, “No adda aniaman a biddut kaniak, masapul ngarud a papatayennak.” Idi indanon ni Joab ti mensahe, inawat ni David ti anakna, nga iti dayta inkurnona ti rupana iti daga kas pagilasinan ti naan-anay a panagpasakupna, ket isu inagkan ti ari a mangipakita a naan-anayen a napakawan.​—2Sm 14:28-33.

Nagulib nga Aramid. Nupay kasta, bayat ti lima a tawen a pannakaisinana iti amana nalawag a nagpukawen ti aniaman a nainkasigudan a panagayat ni Absalom ken David wenno ti panangipategna kenkuana kas amana. Nalabit a gapu iti tallo a tawen a pannakitimpuyogna iti pagano a turay napatanorna ti ambision nga addaan makadadael nga impluensia. Mabalin nga imbilang ni Absalom nga isu ket maikari iti trono gapu ta naarian ti agsinnumbangir a pamilia a nagtaudanna. Yantangay ni Kileab (Daniel), a maikadua iti linia ti annak ni David ket saanen a nadakamat kalpasan a naibaga ti pannakayanakna, mabalin met nga isu natay, iti kasta ni Absalom ti nagbalin a kalakayan a sibibiag nga anak ni David. (2Sm 3:3; 1Cr 3:1) Nupay kasta, ti inkari ti Dios ken David maipapan iti masanguanan a “bin-i” nga agtawid iti trono ket naisawang kalpasan ti pannakayanak ni Absalom, ket ngarud pagaammona koma a saan nga isu ti pinili ni Jehova maipaay iti kinaari. (2Sm 7:12) Uray no kasta, idi nakasublin iti naarian a kasasaadna, rinugian ni Absalom ti nalimed a napolitikaan a kampania. Kasta unay ti laingna a naginkukuna a maseknan unay iti pagimbagan ti publiko ket imparangna ti bagina a mapangnamnamaan dagiti umili. Siaannad nga imparipiripna kadagiti umili, nangnangruna kadagiti tribu iti ruar ti Juda, a ti palasio ti ari ket saan a maseknan kadagiti parikutda ken agkasapulan unay iti mannakipagrikna a lalaki a kas ken Absalom.​—2Sm 15:1-6.

Ti sasao nga “iti ngudo ti uppat a pulo a tawen” a masarakan iti 2 Samuel 15:7 ket saan a sigurado ti pagaplikaranna, ken naipatarus dayta kas “uppat a tawen” iti Griego a Septuagint (Lagardian nga edision), Syriac a Peshitta, ken Latin a Vulgate. Ngem imposible nga aguray ni Absalom iti dagup nga innem a tawen tapno tungpalenna ti maysa a kari, no ibilang a ti “uppat a tawen” ket mangrugi iti tiempo ti naan-anay a pannakaisublina. (2Sm 14:28) Yantangay ti tallo a tawen ti nakaro a bisin, ti pannakigubat kadagiti Filisteo, ken ti pananggandat ni Adonias a panangala iti trono ket napasamak amin bayat ti panagturay ni David nupay kalpasan ti paspasamak a maus-usig ita, nalawag a ti rugi ti panangbilang ti mannurat iti “uppat a pulo a tawen” ket sipud pay nabayagen a tiempo sakbay a nangrugi ti 40-tawen a panagturay ni David, ket nalabit kaipapananna nga 40 a tawen manipud immuna a panangpulot kenkuana ni Samuel. Iti kasta daytoy ti mangipakita a ni Absalom ket “agtutubo” pay laeng iti daytoy a gundaway (2Sm 18:5), yantangay nayanak iti tiempo nga adda iti nagbaetan ti 1077 ken 1070 K.K.P.

Gapu ta kombinsido ni Absalom a nakaurnongen iti adu a paspasurot iti intero a pagturayan, dimmawat iti pammalubos ken amana babaen ti panagpambarna a mapan idiay Hebron, ti orihinal a kabesera ti Juda. Manipud sadiay nangorganisar a dagus iti nakasaksaknap a kumplot a mangagaw iti trono, agraman kadagiti managsimisim nga inwarasna iti intero a nasion tapno iwaragawagda ti kinaarina. Kalpasan ti panagkiddawna iti pamendision ti Dios iti turayna babaen ti panagidaton kadagiti sakripisio, naalana ti suporta ti mararaem unay a manangbalakad ni amana a ni Ahitofel. Adu itan ti kimmappon iti dasig ni Absalom.​—2Sm 15:7-12.

Gapu ta naipasango iti dakkel a krisis ken namnamaenna ti nasaknap a pannakaraut, pinili ni David a panawan ti palasio a kakuyogna ti intero a sangakabbalayanna, nupay adda kenkuana ti nasungdo a suporta ti dakkel a grupo dagiti matalek a lallaki, agraman dagiti kangrunaan a papadi, da Abiatar ken Sadok. Imbaonna dagitoy a dua idiay Jerusalem tapno agserbida a kas mangyallatiw iti impormasion. Bayat a sumangsang-at iti Bantay dagiti Olibo a sakasaka, siaabbong ti ulona, ken agsangsangit, ni David sinabet ni Husai, ti “kadua” ti ari, ket imbaonna met idiay Jerusalem tapno paayenna ti pammatigmaan ni Ahitofel. (2Sm 15:13-37) Nupay rirriribuken dagiti mananggundaway, ti maysa nga agsapsapul iti pabor, idinto ta ti sabali napno iti manangidumduma nga espiritu ken mangyes-esngaw iti naipempen a gura, naiduma unay ken Absalom ni David gapu iti siuulimek a panagpasakupna ken panagkedkedna a supapakan iti dakes ti dakes. Idi nagkedkedanna ti kiddaw ti kaanakanna a ni Abisai a palubosanna a bumallasiw tapno ‘ikkatenna ti ulo’ ti agub-ubor ken agilunlunod a ni Simei, inrason ni David: “Adtoy ti bukodko nga anak, a rimmuar manipud bukodko a makin-uneg a paspaset, sapsapulenna ti kararuak; ket anian nga ad-adda pay ita ti maysa a Benjaminita! Baybay-anyo tapno maidawdawatna ti pakadaksan, ta ni Jehova sinaona kenkuana ti kasta! Bareng makitanto ni Jehova iti matana, ket pudno nga isublinto kaniak ni Jehova ti kinaimbag imbes a ti lunodna itoy nga aldaw.”​— 2Sm 16:1-14.

Idi nasakupna ti Jerusalem ken ti palasio, inawat ni Absalom ti ikakapponen ni Husai iti dasigna kalpasan ti manglais a panangdakamatna nga umuna a ni Husai ket matalek a “kadua” ni David. Kalpasanna, tinungpalna ti pammatigmaan ni Ahitofel ket sipapanayag a nakidenna ni Absalom kadagiti kamalala ni amana kas pammaneknek ti naan-anay a panagsinada ken David ken ti di agsarday a determinasionna a taginayonen ti panangtengngelna iti trono. (2Sm 16:15-23) Iti kastoy a pamay-an, natungpal ti maud-udi a paset ti naipaltiing a padto ni Natan.​—2Sm 12:11.

Indagadag ita ni Ahitofel nga isu ket ipaayan ni Absalom iti autoridad a mangidaulo iti maysa a puersa maibusor ken David iti dayta met laeng a rabii tapno mapan mangparmek sakbay a maorganisar dagiti puersa ni David. Nupay naay-ayo ni Absalom, impapanna latta a nainsiriban a denggen ti kapanunotan ni Husai. Gapu ta nabigbigna ti panagkasapulan ni David iti panawen, nangaramid ni Husai iti nalawag a panangiladawan, mabalin a nairanta a manggundaway iti aniaman a kaawan ti pudpudno a tured ken Absalom (nga agingga ita, mangipakpakita iti ad-adda a kinapangas ken kinasikap imbes a kinamaingel ti maysa a lalaki), kasta met tapno gundawayan ti kinaubbaw ni Absalom. Insingasing ni Husai ti panangiwaya nga umuna iti panawen tapno mabuangay ti nabileg a puersa dagiti lallaki nga idauluanto a mismo ni Absalom. Babaen ti panangiturong ni Jehova, naawat ti pammatigmaan ni Husai. Nagpakamatay ni Ahitofel, nabatad a gapu ta nabigbigna a mapaay ti iyaalsa ni Absalom.​—2Sm 17:1-14, 23.

Tapno mapagannadna, impaipakaammo ni Husai ken David ti maipapan iti pammatigmaan ni Ahitofel, ket nupay ikagkagumaan ni Absalom a tiliwen dagiti nalimed nga agitultulod, naawat ni David ti pakdaar ket bimmallasiw iti Jordan ket simmang-at kadagiti turod ti Galaad agingga iti Mahanaim (nga ayan idi ti kabesera ni Is-boset). Inawatda ditoy nga impakitaanda iti kinamanagparabur ken kinamanangngaasi. Kas panagsaganana iti pannakidangadangda, inorganisar ni David dagiti dumakdakkel a puersana a pinagbalinna a tallo a benneg iti sidong da Joab, Abisai, ken Ittai a Gitita. Idi naidagadag kenkuana nga agtalinaed iti siudad, yantangay nasaysayaat no adda sadiay, nagtungpal ni David ket imparangarangna manen ti nakaskasdaaw a kaawan ti sakit ti nakemna ken Absalom idi sipapanayag a kiniddawna iti tallo a kapitanna a “siaalumamay a pakilangenanyo ni agtutubo nga Absalom maigapu kaniak.”​—2Sm 17:15–18:5.

Mamagpatingga a Gubat ken Ipapatayna. Dagiti kabbuangay a puersa ni Absalom ket pinaksiat dagiti aduan kapadasan a mannakigubat ni David. Nakadanon ti panagbabakal iti bakir ti Efraim. Idi agtaltalaw a sisasakay iti naarian a mulona, limmasat ni Absalom iti sirok dagiti nababa a sanga ti dakkel a kayo ket naisalat ti ulona iti sinanpakawan a sanga iti kasta nabati a nakabitin. Ti lalaki a nangipadamag ken Joab a nakitana ni Absalom ket nagkuna a saanna a sukiren ti kiddaw ni David uray pay maikkan iti “sangaribu a kapisi a pirak [no siklo, a. $2,200]” tapno papatayenna ni Absalom, ngem saan a nakapagteppel ni Joab a kas kenkuana ket nangipalok iti tallo nga urong iti puso ni Absalom, a kalpasan dayta, sangapulo kadagiti tattaona ti nakiraman iti kapitanda a nangpapatay ken Absalom. Kalpasanna, impuruakda ti bagi ni Absalom iti maysa a lungog ket ginabsuonanda iti batbato ta saan a maikari iti pannakaitabon.​—2Sm 18:6-17; idiligyo ti Jos 7:26; 8:29.

Idi a dagiti mensahero nakagtengda ken David idiay Mahanaim, ti immuna a kayatna a maammuan ket ti kasasaad ti anakna. Idi naammuanna a natayen ni Absalom, nagpagnapagna ni David iti suelo ti siled iti pangatepan, nga insangsangitna: “Anakko nga Absalom, anakko, anakko nga Absalom! O siak la koman ti natay, siak, imbes a sika, Absalom nga anakko, anakko!” (2Sm 18:24-33) Ti laeng direkta, prangka a panagsao ken panagrason ni Joab ti nakapabileg ken David iti kasta unay a ladingitna gapu iti nakalkaldaang a dana ken nagtungpalan daytoy nga agtutubo a makaatrakar iti pisikal ken manangipamuspusan, nga intuggod ti nakaro nga ambisionna tapno makirupak iti pinulotan ti Dios, iti kasta dinadaelna ti bagina.​—2Sm 19:1-8; idiligyo ti Pr 24:21, 22.

Insurat ni David ti Salmo 3 idi tiempo ti iyaalsa ni Absalom, sigun iti superskripsion nga isu ti paulo ti salmo.

Monumento ni Absalom. Nangipatakder ni Absalom iti adigi idiay “Nababa a Tanap ti Ari,” a naawagan met iti “Nababa a Tanap ti Save,” iti asideg ti Jerusalem. (2Sm 18:18; Ge 14:17) Impatakderna dayta agsipud ta awanan iti annak a lallaki a mangtaginayon a sibibiag iti naganna kalpasan ti ipapatayna. Agparang ngarud a ti tallo nga annakna a lallaki a nadakamat iti 2 Samuel 14:27 ket natayda idi agtutuboda pay laeng. Saan a naitabon ni Absalom iti ayan ti monumentona no di ket naibati iti maysa a lungog idiay bakir ti Efraim.​—2Sm 18:6, 17.

Adda adigi a nakungkong manipud iti bato idiay Ginget Kidron a naawagan idi iti Tanem ni Absalom, ngem ipasimudaag ti arkitekturana a nagtaud dayta iti Griego-Romano a panawen, nalabit iti tiempo ni Herodes. Isu nga awan ti pangibatayan ti pananginaig iti dayta iti nagan ni Absalom.