KINAPAKUMBABA

Kaawan panagpannakkel wenno panagpangas; napakumbaba a panagpampanunot. Saan a kinakapuy no di ket kasasaad ti panunot a makaay-ayo ken Jehova.

Iti Hebreo a Kasuratan, ti “kinapakumbaba” ket nagtaud iti sao (ʽa·nahʹ) a kaipapananna ti “maparigatan; mapagpakumbaba; mairurumen.” Ti sasao a nagtaud iti daytoy a sao ket naipatarusda kas “kinapakumbaba,” “kinaemma,” “pannakaparigat,” ken dadduma pay. Ti dua a sabali pay a Hebreo a berbo a mainaig iti “kinapakumbaba” ket ka·naʽʹ (iti literal, panangparukma [iti bagi ti maysa]) ken sha·phelʹ (iti literal, agbalin a nanumo wenno nababa). Iti Kristiano a Griego a Kasuratan, ti sao a ta·pei·no·phro·syʹne ket naipatarus a “kinapakumbaba” ken “kinapakumbaba iti panagpampanunot.” Nagtaud dayta iti sasao a ta·pei·noʹo, “pagbalinen a nababa,” ken phren, “ti panunot.”

Makapagbalin a napakumbaba ti maysa a tao babaen ti panangutobna iti relasionna iti Dios ken iti padana a tao, kas naibinsabinsa iti Biblia, ket kalpasanna annurotenna dagiti prinsipio a naadalna. Ti Hebreo a sao, hith·rap·pesʹ, a naipatarus nga “ipakumbabam ta bagim,” literal a kaipapananna ti “paddakam ta bagim.” Umiso a mailadawanna ti tignay a dineskribir ti masirib a mannurat ti Proverbio: “Anakko, no nagserbika a pammasiguro maipaay iti padam a tao, . . . no nasiluanka iti sasao ti ngiwatmo, . . . dimtengka iti dakulap ti padam a tao: Inka ipakumbaba ta bagim [paddakam ta bagim] ket dupagem ti padam a tao kadagiti pakpakaasi. . . . Ispalem ti bagim.” (Pr 6:1-5) Iti sabali a pannao, iwaksim ti panagpannakkelmo, bigbigem ti biddutmo, ilintegmo ti bambanag, ken dumawatka iti pammakawan. Imbalakad ni Jesus nga ipakumbaba ti tao ti bagina iti sanguanan ti Dios kas iti maysa nga ubing ket, imbes a padasenna ti agbalin a natan-ok, pagserbianna ti kakabsatna.​—Mt 18:4; 23:12.

Wenno, mabalin a ti maysa a tao masursurona ti kinapakumbaba babaen ti pannakaipababana gapu iti kapadasanna. Imbaga ni Jehova iti Israel a pinagpakumbabana ida babaen ti panangpapagnana kadakuada iti 40 a tawen idiay let-ang tapno subokenna ida, iti kasta maammuanna no ania ti adda iti pusoda ken tapno ipakaammona kadakuada a “saan a babaen iti tinapay laeng nga agbiag ti tao no di ket babaen iti tunggal ebkas ti ngiwat ni Jehova nga agbiag ti tao.” (De 8:2, 3) Awan duadua nga adu kadagiti Israelita ti nagunggonaan iti daytoy a nakaro a kapadasan ket nasursuroda ti agpakumbaba maigapu iti dayta. (Idiligyo ti Le 26:41; 2Cr 7:14; 12:6, 7.) No ti maysa a tao wenno nasion saanna a kayat ti agpakumbaba wenno agkedked nga umawat iti mamagpakumbaba a disiplina, aglak-amto iti pannakaipababa iti naikeddeng a tiempo.​—Pr 15:32, 33; Isa 2:11; 5:15.

Makaay-ayo iti Dios. Dakkel ti pateg ti kinapakumbaba iti imatang ni Jehova. Nupay awan aniaman a banag a nakautangan ti Dios iti sangatauan, buyogen ti di kaikarian a kinamanangngaasi sidadaan a kaasianna ken anamonganna dagidiay mangipakumbaba iti bagbagida iti sanguananna. Ipakita ti kasta a tattao a saanda a pagtaltalkan wenno pagpaspasindayag ti bagbagida no di ket mangnamnamada kenkuana ken tarigagayanda nga aramiden ti pagayatanna. Kas kunaen dagiti napaltiingan a Kristiano a mannurat a da Santiago ken Pedro: “Ti Dios busorenna dagiti natangsit, ngem mangted iti di kaikarian a kinamanangngaasi kadagiti napakumbaba.”​—San 4:6; 1Pe 5:5.

Uray dagidiay nagar-aramid iti nakadakdakes a bambanag iti napalabas, no pudno nga ipakumbabada ti bagbagida iti sanguanan ni Jehova ken agdawatda kenkuana iti asi, ipangagnanto ida. Ni Ari Manases intandudona ti ulbod a panagdaydayaw idiay Juda, ket sinulisogna dagiti agnanaed iti Juda ken Jerusalem “tapno aramidenda ti dakdakes ngem kadagiti nasion a tinalipupos ni Jehova manipud sanguanan ti annak ti Israel.” Nupay kasta, kalpasan a ni Jehova binay-anna a ni Manases kautibuen ti ari ti Asiria, “impakpakumbaba [ni Manases] ti bagina iti kasta unay gapu iti Dios dagidi ammana. Ket nagkarkararag Kenkuana, iti kasta impalubosna nga isu mapagpakaasianna ket dinengngegna ti panagkiddawna iti parabur ket isu insublina idiay Jerusalem iti kinaarina; ket naammuan ni Manases a ni Jehova ti pudno a Dios.” Gapuna nasursuro ni Manases ti agpakumbaba.​—2Cr 33:9, 12, 13; idiligyo ti 1Ar 21:27-29.

Mangipaay iti Umiso a Pannakaiwanwan. Ti maysa a mangipakumbaba iti bagina iti sanguanan ti Dios mainanamana nga isu iwanwan ti Dios. Nadagsen idi ti pagrebbengan ni Esdras iti panangidaulona iti nasurok a 1,500 a tattao, malaksid pay iti papadi, Netineo, ken babbai ken ubbing, nga agsubli idiay Jerusalem manipud Babilonia. Kanayonanna pay, nangawitda iti nakaad-adu a balitok ken pirak a pangpapintas iti templo idiay Jerusalem. Kasapulanda ti pannalaknib iti dayta a panagdaliasat, ngem saan idi a kayat ni Esdras ti agkiddaw iti ari ti Persia maipaay iti kumuyog a militar ket iti kasta agparang nga agkammatalek iti natauan a bileg. Malaksid iti dayta, immunan a naibagana iti ari: “Ti ima ti Diosmi adda kadagidiay isuamin nga agsapsapul kenkuana maipaay iti pagimbagan.” Gapuna nangiwaragawag iti panagayunar, tapno ipakumbaba dagiti umili ti bagbagida iti sanguanan ni Jehova. Nagkiddawda iti Dios, ket dimngeg ken sinalaknibanna ida manipud kadagiti panagsaneb ti kabusor bayat nga addada iti dalan, iti kasta sibaballigi a naturposda ti napeggad a panagdaliasat. (Esd 8:1-14, 21-32) Iti pannakaidestieroda idiay Babilonia, naparaburan unay ni mammadto Daniel idi nangibaon kenkuana ti Dios iti maysa nga anghel babaen ti maysa a sirmata, agsipud ta impakumbaba ni Daniel ti bagina iti sanguanan ti Dios iti panangbirokna iti pannakaiwanwan ken pannakaawat.​—Da 10:12.

Kinapakumbaba ti mangiturong iti maysa a tao iti umiso a dana ken mangipaay kenkuana iti dayag, ta ti Dios ti mangitan-ok iti maysa a tao ken mangipababa iti daydiay sabali. (Sal 75:7) “Sakbay ti pannakarpuog napalalo ti puso ti maysa a tao, ket sakbay ti dayag adda kinapakumbaba.” (Pr 18:12; 22:4) Ngarud, mapaayto ti maysa nga agbirbirok iti kinadayag babaen ti kinatangsit, kas iti napasamak ken Ari Ozias ti Juda, a nagbalin a nadursok ken di nainkalintegan a nangaramid kadagiti annongen ti papadi: “Apaman a pimmigsa, timmangsit ti pusona agingga a mismo iti punto a mangdadael, iti kasta nagtignay a di simamatalek maibusor ken Jehova a Diosna ket simrek iti templo ni Jehova tapno agpuor iti insienso iti rabaw ti altar ti insienso.” Idi nakapungtot kadagiti papadi gapu iti panangilintegda kenkuana, isu nagkukutel. (2Cr 26:16-21) Ti kaawan ti kinapakumbaba ti makagapu iti pannakaisiasi ni Ozias, a nagbanag iti pannakatnagna.

Makatulong iti Maysa a Tao Bayat ti Tiempo ti Pakarigatan. Dakkel ti maitulong ti kinapakumbaba iti maysa a tao a mangsarsaranget iti pakarigatan. No dumteng ti didigra, ti kinapakumbaba tulonganna ti maysa a tao a makaandur ken makapagibtur kasta met a makapagtultuloy iti panagserbina iti Dios. Nagpasar ni Ari David iti adu a pakarigatan. Kas maysa a pugante, isu inanup ni Ari Saul. Ngem saan a pulos nagreklamo maibusor iti Dios ket saanna met nga intan-ok ti bagina iti ngatuen daydiay pinulotan ni Jehova. (1Sm 26:9, 11, 23) Idi nagbasol ken Jehova iti pannakidennana ken Bat-seba ken siiinget unay a tinubngar ni Natan a mammadto ti Dios, impakumbabana ti bagina iti sanguanan ti Dios. (2Sm 12:9-23) Kalpasanna, idi a ti maysa a Benjamita nga agnagan Simei sipapanayag nga inrugina nga idawdawat ti pakadaksan ni David ket ni Abisai nga opisial ni David kayatna a papatayen dayta a lalaki gapu iti kasta a di panangraem iti ari, imparangarang ni David ti kinapakumbaba. Insungbatna ken Abisai: “Adtoy ti bukodko nga anak, a rimmuar manipud bukodko a makin-uneg a paspaset, sapsapulenna ti kararuak; ket anian nga ad-adda pay ita ti maysa a Benjaminita! . . . Bareng makitanto ni Jehova iti matana, ket pudno nga isublinto kaniak ni Jehova ti kinaimbag imbes a ti lunodna itoy nga aldaw.” (2Sm 16:5-13) Idi agangay, ti panangbilang ni David kadagiti umili ket maikaniwas iti pagayatan ni Jehova. Mabasa iti salaysay: “Ket ti puso ni David nangrugi a mangsidir kenkuana kalpasan ti kasta a panangbilangna kadagiti umili. Gapuna ni David kinunana ken Jehova: ‘Nagbasolak iti kasta unay iti inaramidko. . . . Nagtignayak a simamaag unay.’” (2Sm 24:1, 10) Nupay naglak-am iti pannusa, saan a naikkat ni David kas ari; dakkel ti naitulong ti kinapakumbabana iti pannakaisublina iti anamong ni Jehova.

Kualidad ti Dios. Kadagiti kualidad ni Jehova a Dios, iramanna a mismo ti kinapakumbaba. Daytoy ket saan a gapu ta adda aniaman a pagkurangan iti biangna wenno adda asinoman a pagpasakupanna. Imbes ketdi, ipakitana ti kinapakumbaba iti panangipakatna iti asi ken kasta unay a panangngaasi kadagiti nanumo a managbasol. Ti pannakilangenna kadagiti managbasol ken ti panangipaayna iti Anakna kas sakripisio maipaay iti basbasol ti sangatauan ket ebkas ti kinapakumbabana. Ni Jehova a Dios impalubosna ti kinadakes iti agarup 6,000 a tawen ket binay-anna a maipasngay dagiti tattao, uray pay no nagbasol ni amada nga Adan. Babaen iti di kaikarian a kinamanangngaasi, naipakita ngarud ti asi iti kaputotan ni Adan, iti kasta naikkanda iti gundaway nga agbiag nga agnanayon. (Ro 8:20, 21) Dagitoy amin a nadakamaten ket parangarang ti kinapakumbaba ti Dios, agraman ti dadduma pay a nasasayaat a kualidadna.

Nakita ken inapresiar ni Ari David daytoy a kualidad idi naipaayan iti di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios. Kalpasan nga insalakan ni Jehova iti ima ti amin a kabusorna, inkantana: “Ket itedmonto kaniak ti mangisalakan a kalasagmo, ket ti mismo a kinapakumbabam pagbalinennakto a naindaklan.” (2Sm 22:36; Sal 18:35) Nupay buyogen ti naindaklan a dayawna nga agtugaw iti natan-ok a saadna iti kangatuan a langlangit, kaskasdi a maikuna maipapan ken Jehova: “Siasino ti kas ken Jehova a Diostayo, Daydiay mangar-aramid ti pagnaedanna iti nangato? Isu agpakumbaba tapno kumita iti langit ken daga, nga ibangonna daydiay nanumo manipud iti mismo a tapok; itan-okna daydiay napanglaw manipud iti abut ti dapo met laeng, tapno pakikatugawenna kadagiti natan-ok, kadagiti natan-ok iti ilina.”​—Sal 113:5-8.

Kinapakumbaba ni Jesu-Kristo. Idi adda ditoy daga ni Jesu-Kristo, impakitana ti katan-okan nga ulidan ti maysa a napakumbaba nga adipen ti Dios. Iti rabii sakbay ti ipapatayna, binariksan ni Jesus ti bagina iti maysa a tualia ket binugguanna ken pinamagaanna ti saksaka ti tunggal maysa kadagiti 12 nga apostolna, maysa a panagserbi a kadawyan idi nga aramiden dagiti tagabo ken ad-adipen. (Jn 13:2-5, 12-17) Imbagana kadagiti adalanna: “Siasinoman a mangitan-ok iti bagina maipababanto, ket siasinoman a mangipababa iti bagina maitan-okto.” (Mt 23:12; Lu 14:11) Ni apostol Pedro, nga adda iti daydi a rabii, nalagipna ti nasayaat nga ulidan ni Jesus iti panagbiagna maitunos iti sasaona. Idi agangay binagbagaanna dagiti kapammatianna: “Dakayo amin bariksanyo ti bagbagiyo iti kinapakumbaba iti panagpampanunot maipaay iti maysa ken maysa . . . Agpakumbabakayo, ngarud, iti sidong ti mannakabalin nga ima ti Dios, tapno itan-oknakayo iti naikeddeng a tiempo.”​—1Pe 5:5, 6.

Iparegta ni apostol Pablo kadagiti Kristiano a maaddaanda koma iti isu met laeng a kababalin iti isip kas ken Jesu-Kristo. Dinakamatna ti nangato a saad ti Anak ti Dios iti panagbiagna idiay langit a kadua ni Amana a Jehova sakbay pay a nagbalin a tao, ti kinatulokna a nanguksob iti bagina, ti panagparangna nga adipen, ken ti panagbalinna a kaas-asping ti tattao. Inayon ni Pablo: “Ad-adda pay ngem dayta, idi nasarakan [ni Jesus] ti bagina iti langa a kas maysa a tao, impakumbabana ti bagina ket nagtulnog agingga iti ipapatay, wen, ipapatay iti kayo a pagtutuokan.” Ti mismo a sasao ni Jesus maipapan iti gunggona ti kinapakumbaba ket napaneknekan a pudno unay iti bukodna a kasasaad, kas itultuloy a kunaen ti apostol: “Iti daytoy met laeng a rason isu intan-ok ti Dios iti nangatngato a saad ket siaasi nga inikkanna iti nagan a nangatngato ngem iti tunggal sabali pay a nagan.”​—Fil 2:5-11.

Uray pay addanton ni Kristo iti kasta a natan-ok unay a saad, inton aramatenna ti ‘isuamin nga autoridad idiay langit ken ditoy daga’ tapno ipagtengna ti pagayatan ti Dios mainaig iti daga (Mt 28:18; 6:10), nakaskasdaaw ta kastanto latta ti kinapakumbabana inton agpatingga ti Sangaribu a Tawen a Panagturayna. Gapuna, kunaen kadatayo ti Kasuratan: “Inton ti amin a bambanag naipasakupen kenkuana, iti kasta ti Anak a mismo ipasakupnanto met ti bagina iti Daydiay a nangipasakup iti amin a bambanag kenkuana, tapno ti Dios agbalinto nga amin a bambanag iti tunggal maysa.”​—1Co 15:28.

Kinuna ni Jesu-Kristo maipapan iti bagina: “Naalumamay ti kababalinko ken napakumbaba ti pusok.” (Mt 11:29) Idi indatagna ti bagina kadagiti umili ti Jerusalem kas Arida, tinungpalna ti padto a naisawang maipapan kenkuana: “Adtoy! Ti met laeng arim umay kenka. Isu nalinteg, wen, naisalakan; napakumbaba, ken sisasakay iti asno, iti mismo a nataenganen nga animal nga anak ti asna.” (Zac 9:9; Jn 12:12-16) Iti naitan-ok a nailangitan a saadna inton agtignayen maibusor kadagiti kabusor ti Dios, naimpadtuan a maited kenkuana ti bilin nga: “Iti kinangayedmo agtultuloyka iti panagballigi; agsakayka maipuon ti kinapudno ken kinapakumbaba ken kinalinteg.” (Sal 45:4) Gapuna makapagrag-o dagidiay napakumbaba, uray pay no inlupitlupit ken rinanggasan ida dagiti napannakkel ken natatangsit. Maliwliwada iti sasao a: “Sapulenyo ni Jehova, dakayo amin a naemma iti daga, a nangannurot iti bukodna a hudisial a pangngeddeng. Sapulenyo ti kinalinteg, sapulenyo ti kinaemma. Nalabit maitalimengkayo iti aldaw ti unget ni Jehova.”​—Sof 2:3.

Ti sasao ni Jehova iti Israel sakbay ti pannakadadael ti Jerusalem ket nagpaay a pammakdaar kadagidiay napakumbaba, ken dayta ti nangliwliwa kadakuada agsipud ta naideklara nga agtignayto met laeng ti Dios maipagapu kadakuada iti naikeddeng a tiempona. Kinunana: “Iti daytan ikkatekto iti tengngam dagidiay sitatangsit nga agragrag-o a tattaom; ket saankanton a pulos agtangsit iti nasantuan a bantayko. Ket sigurado a mangiteddaakto iti tengngam iti maysa nga ili a napakumbaba ken nanumo, ket pudno nga agkamangdanto iti nagan ni Jehova.” (Sof 3:11, 12) Iti kinapudnona, ti kinapakumbaba agbanagto iti pannakaisalakan ti adu, kas adda a naisurat: “Ti napakumbaba nga ili isalakanmonto; ngem dagiti matam maibusorda kadagidiay natangsit, tapno ipababam ida.” (2Sm 22:28) Ngarud masiguradotayo a ni Ari Jesu-Kristo, nga agsakay maipuon iti kinapudno ken kinapakumbaba ken kinalinteg, isalakannanto ti ilina nga agpakumbaba iti sanguananna ken iti sanguanan ni Amana, ni Jehova.

Masapul a Sukayen Dagiti Kristiano ti Kinapakumbaba. Idi balbalakadan ni apostol Pablo dagiti padana a Kristiano nga ikawesda ti personalidad a “mapabpabaro maitunos iti ladawan Daydiay nangparsua iti dayta,” kunaenna: “Ngarud, kas pinili ti Dios, nasantuan ken ay-ayaten, kawesanyo ti bagbagiyo kadagiti kinalailo ti pannakipagrikna, kinamanangngaasi, kinapakumbaba iti panagpampanunot, kinaalumamay, ken mabayag a panagitured.” (Col 3:10, 12) Iti panangdakamatna iti nasayaat nga ulidan ni Kristo, binagbagaanna ida: ‘Buyogen ti kinapakumbaba iti isip ibilangyo a ti dadduma [kadagiti adipen ti Dios] nangatngatoda ngem dakayo.’ (Fil 2:3) Manen kiddawenna kadakuada: “Panunotenyo ti sabsabali iti isu met laeng a pamay-an kas iti bagbagiyo; dikay pampanunoten ti nangato a bambanag, no di ket umabuloykayo koma iti nababa a bambanag. Dikay agmasirib iti bukodyo a matmata.”​—Ro 12:16.

Iti kasta met laeng nga anag, kinuna ni Pablo kadagiti Kristiano iti siudad ti Corinto: “Ta, nupay siwayawayaak manipud iti isuamin a tattao, pinagbalinko ti bagik nga adipen ti isuamin, tapno magun-odko ti kaaduan a tattao. Ket ngarud kadagiti Judio nagbalinak a kas maysa a Judio, tapno magun-odko dagiti Judio; kadagidiay adda iti sidong ti linteg nagbalinak a kas adda iti sidong ti linteg, nupay awanak a mismo iti sidong ti linteg, tapno magun-odko dagidiay adda iti sidong ti linteg. Kadagidiay awanan linteg nagbalinak a kas awanan linteg, nupay saanak nga awanan linteg iti Dios no di ket adda iti sidong ti linteg ken Kristo, tapno magun-odko dagidiay awanan linteg. Kadagiti nakapuy nagbalinak a nakapuy, tapno magun-odko dagiti nakapuy. Nagbalinak nga amin a bambanag iti amin a kita ti tattao, tapno iti amin a pamay-an maisalakanko ti sumagmamano.” (1Co 9:19-22) Kasapulan ti pudpudno a kinapakumbaba tapno maaramid daytoy.

Mangibunga iti talna. Ti kinapakumbaba mangitandudo iti talna. Ti napakumbaba a tao saan a makiapa iti kakabsatna a Kristiano tapno maipapilitna dagiti pagarupna a personal a “kalintegan.” Inkalintegan ti apostol a nupay nawaya a mangaramid iti amin a bambanag, aramidenna laeng ti bambanag a makapabileg; ket no ti tigtignayna makariribuk iti konsiensia ti maysa a kabsat, liklikanna dayta nga aramid.​—Ro 14:19-21; 1Co 8:9-13; 10:23-33.

Kasapulan met ti kinapakumbaba tapno mapagtalinaed ti talna babaen ti panangannurot iti pammatigmaan ni Jesus a panangpakawan iti basbasol a naaramidan ti sabsabali maibusor kadatayo. (Mt 6:12-15; 18:21, 22) Ket no ti maysa a tao mapasaktanna ti sabali, masubok ti kinapakumbabana nga agtulnog iti bilin a mapan iti dayta a tao ket aklonenna ti biddut, a dumawat iti pammakawan. (Mt 5:23, 24) Wenno, no ti napasaktan a tao umasideg kenkuana, ti laeng ayat a nabuyogan iti kinapakumbaba ti mangtignay iti maysa tapno bigbigenna ti biddut ket madagdagus nga agtignay a mangilinteg iti bambanag. (Mt 18:15; Lu 17:3; idiligyo ti Le 6:1-7.) Ngem dagiti resulta a patauden ti kasta a kinapakumbaba tapno adda talna iti indibidual ken iti organisasion ket adayo a naim-imbag no idilig iti rikna ti pannakaipababa; kasta met a gapu iti kinapakumbabana, ad-adda a rumayray ken bumileg kenkuana dayta a nasayaat a kualidad a kinapakumbaba.

Napateg maipaay iti panagkaykaysa iti kongregasion. Ti kinapakumbaba tumulong iti maysa a Kristiano a mapnek iti bambanag nga adda kenkuana, ket tumulong met kenkuana a mangtaginayon iti rag-o ken kinatimbeng. Ti panagpannuray iti maysa ken maysa iti uneg ti kongregasion Kristiano, kas inladawan ti apostol iti Umuna a Corinto kapitulo 12, ket naibatay iti kinatulnog, kinapakumbaba, ken kinamanagpasakup iti urnos ti Dios mainaig iti organisasion. Ngarud, nupay naibaga kadagiti lallaki a kameng ti kongregasion a: “No ti asinoman a lalaki ragragpatenna ti akem a manangaywan, tartarigagayanna ti nasayaat nga aramid,” naibaga met kadakuada a saanda a siaambisioso a tarigagayan ti maysa nga annongen, bilang pagarigan, kas mannursuro iti kongregasion, ta dagitoy ‘awatenda ti nadagdagsen a pannakaukom.’​—1Ti 3:1; San 3:1.

Ti isuamin, lallaki ken babbai, rumbeng nga agpasakupda kadagidiay mangidadaulo ket agurayda ken Jehova iti aniaman a pannakadutok wenno pannakaituding iti pagrebbengan, ta aggapu kenkuana ti pannakaital-o. (Sal 75:6, 7) Kas pagarigan, kinuna ti sumagmamano kadagiti Levita nga annak ni Kore: “Pinilik ti agtakder iti arsadanan iti balay ti Diosko imbes nga agsursor kadagiti tolda ti kinadangkes.” (Sal 84:10) Mapatanor ti kasta a pudpudno a kinapakumbaba kalpasan ti nabayag a tiempo. Ti Kasuratan, iti panangidatagna kadagiti kualipikasion maipaay iti maysa a madutokan iti saad a manangaywan, iyespesipikona a saan a rumbeng a madutokan ti kabbaro a nakomberte a tao, “ta amangan no agtangsit buyogen ti panagpannakkel ket matnag iti pannakaukom a naipatay iti Diablo.”​—1Ti 3:6.

Di Umiso a Kinapakumbaba. Napakdaaran dagiti Kristiano a saanda koma a pagbalinen a pammarang laeng ti kinapakumbabada. Asinoman a maragsakan iti sinsinan a kinapakumbaba mabalin nga “agtangsit nga awanan iti umiso a makagapu babaen ti nainlasagan a panagannayas ti panunotna.” Ti tao a pudpudno a napakumbaba saanna a panunoten a ti Pagarian ti Dios wenno ti iseserrek iti dayta adda pakainaiganna iti kanen wenno inumen ti maysa a tao wenno iti pagkedkedanna a kanen wenno inumen. Ipakita ti Biblia a ti maysa a tao mabalinna a kanen wenno inumen ti sumagmamano a banag wenno mabalinna a pagkedkedan dagita agsipud ta mariknana a rumbeng nga aramidenna ti kasta, gapu iti salun-at wenno maigapu iti konsiensia. Ti maysa a tao mabalin a pagarupenna a ti pananganamong kenkuana ti Dios agpannuray iti pannanganna, iyiinumna, wenno panangsagidna iti sumagmamano a banag wenno iti saanna a panangaramid kadagita; mabalin met a pagarupenna nga agpannuray dayta iti panangngilinna iti sumagmamano a narelihiosuan nga aldaw wenno saan. Maigapu iti dayta, saanna a mabigbig a dagiti tignayna ket aglanglanga a “kinasirib iti [maysa a] kabukbukodan nga impasdek a porma ti panagdaydayaw ken sinsinan a kinapakumbaba, maysa a nakaro a panangparigat iti bagi; ngem awan pategda iti panangsaranget iti panangpennek iti lasag.”​—Col 2:18, 23; Ro 14:17; Ga 3:10, 11.

Kinapudnona, ti di umiso a kinapakumbaba mabalin nga agbanag iti itatanor ti kinatangsit ti indibidual, agsipud ta amangan no panunotenna a nalinteg gapu laeng iti bukodna nga aramid; wenno mabalin nga ipagarupna a maibambanagna dagiti panggepna, a saanna a pampanunoten a di maallilaw ni Jehova. No tumanor ti kinatangsit, addanto tiempo nga isu mapagpakumbaba iti pamay-an a saan a maragsakan. Maipababanto, ket mabalin nga agbanag dayta iti mismo a pannakadadaelna.​—Pr 18:12; 29:23.