MESA

1. Inauna nga anak ni “Caleb nga anak ni Hezron” iti tribu ni Juda. Ni Mesa ti ama, wenno nagtaudan, ni Zif.​—1Cr 2:18, 42.

2. Ari ti Moab idi tiempo ni Jehosafat nga ari ti Juda ken da Acab, Ocozias, ken Jehoram nga ar-ari ti Israel. Dagiti Moabita, nga iturturayan idi ti makin-amianan a pagarian ti Israel, nagbayadda ken Ari Acab iti impuesto a 100,000 a kordero ken 100,000 a di napukisan a kalakian a karnero, a mabalbalin a nagtaud iti puli nga agdindinamag gapu iti kalidad ti delana dagita. Kalpasan ti ipapatay ni Acab, ni Mesa nagrebelde ken Ari Ocozias ti Israel. Ngem natay ni Ocozias kalpasan ti ababa a panagturayna ket sinukatan ni kabsatna a Jehoram, a nakialiansa ken Jehosafat ti Juda ken iti maysa a di nainaganan nga ari ti Edom, tapno maiturayanna manen ni Mesa. Gapu ta nagnada iti narigat a ruta iti abagatan ti Natay a Baybay, naibus ti abasto a danum dagiti puersada. Ngem ni Eliseo a mammadto nangipaay iti pammasiguro a no adda dagiti banawang a makali iti nagmaga a ginget, punnuen ni Jehova dagita iti danum.​—2Ar 1:1; 3:4-19.

Napasamak daytoy, ket ti init iti agsapa sinilnaganna ti rabaw ti danum, iti kasta nagbalin dayta a kasla dara iti panagkita dagiti Moabita, mabalin a gapu iti nalabaga a pila kadagiti nakali a banawang. Naallilaw iti panunotda gapu iti daytoy a nakitada, ket impagarupda a dagiti nagaaliansa a buyot ti Israel, Juda, ken Edom nagdidinnarupda iti maysa ken maysa. Nainkalintegan a kastoy ti pagarupenda, ta ammoda nga adda ilem iti nagbaetan ti Israel ken Juda. Kasta met, dagiti Edomita, a nakialiansa iti Israel iti daytoy a gundaway, awan panagayatda kadagiti lallaki ti Juda.​—2Ar 3:20-23; idiligyo ti 2Cr 20:10, 11, 24, 25.

Yantangay impagarupda a nagpipinnatay dagiti kabusorda, inriaw dagiti Moabita, “Gapuna ita, iti panagsamsam, O Moab!” ket sinerrekda ti pakarso ti Israel, ngem napaksiatda. Kalpasanna, dinadael ti Israel dagiti siudad dagiti Moabita, ket pinasardengda dagiti ubbogda, ken pinunnoda iti batbato dagiti talonda, agingga a nakadanonda iti siudad ti Kir-hareset (Kir ti Moab).​—2Ar 3:23-25.

Idi makita ni Ari Mesa a nalakuben, nangala iti 700 a lallaki a nagtagikampilan ket pinadasna ti lumaban a sumarakusok iti ari ti Edom (nalabit gapu ta impagarupna a maipasango kenkuana sadiay ti nakapuy a puersa), ngem saanna a nabaelan nga aramiden ti kasta. “Kamaudiananna innalana ti inauna nga anakna nga agturay idi a mangsandi kenkuana ket indatonna kas mapuoran a sakripisio iti rabaw ti pader.”​—2Ar 3:26, 27.

Ti kaaduan a komentarista umanamongda nga indaton ni Mesa ti mismo nga anakna kas sakripisio iti diosna a ni Kemos. Ti sumagmamano a naiduma ti kapanunotanda kunaenda a ti naisakripisio ket maysa a nakautibo nga anak ti ari ti Edom, a ti Amos 2:1 ti dakamatenda kas pammaneknek, a sadiay natukoy a ti Moab “pinuoranna a pinaapug dagiti tulang ti ari ti Edom.” Nupay posible ti kasta a panangipatarus iti Hebreo a gramatika, daytoy naud-udi a singasing ket agparang a maisupadi iti dadduma pay a pagaammo a kinapudno. Kas pagarigan, di nakappapati a dagiti Moabita ken dagiti Ammonita, kakaarruba ti Israel, idatonda dagiti kabusorda kas sakripisio iti didiosda, ta pagaammo a maysa nga aramid ti relihionda ti panagidaton iti mismo nga annakda kas mapuoran a sakripisio tapno mapagbaawda ti unget ti didiosda. (De 12:30, 31; Mik 6:6, 7) Matarusan ngarud no apay a daytoy a managdaydayaw ken Kemos, ni Mesa, inaramidna dagiti kasta a naranggas a banag, ta agpegpeggad idin a maabak.

Ti Bato a Moabita. Ti Bato a Moabita ket natakuatan idiay Dhiban (Dibon) idi 1868. Ti kaaduan bigbigenda a gapuanan dayta ni Mesa, ket dagiti linaonna gagangay nga ibilangda a napasamak bayat dagiti pasamak a nailanad iti maikatlo a kapitulo ti Maikadua nga Ar-ari. Iti daytoy nalatak a kitikit, lagipen ni Mesa ti panangabakna iti panangdominar ti Israel, a kunaenna a nagpaut iti 40 a tawen. Adda met nadumaduma a komento a nailanad iti dayta maipapan kadagiti lugar a kinautibo ni Mesa (Medeba, Atarot, Nebo, Jahaz). Iti panangipasindayag ni Mesa nga isu ket relihioso unay, a nagibangbangon kadagiti siudad ken iti maysa a kangrunaan a kalsada, kasta met iti maysa a panagballigi a kinunana a maibusor dayta iti Israel, bigbigenna a ti dios a ni Kemos ti makinggapuanan amin kadagita. Ammo met ni Mesa ti maipapan iti Dios ti Israel a ni Jehova, ta masarakan ti Tetragrammaton iti maika-18 a linia daytoy a dokumento. Sadiay ipangas ni Mesa: “Innalak manipud sadiay dagiti [basehas] ni Yahweh, nga ingguyodko dagita nga impan iti saklang ni Kemos.” (LADAWAN, Tomo 1, p. 946) Nupay kasta, kas inanamaen ti maysa, saan a nadakamat ti mismo a pannakaabakna ken ti pannakaisakripisio ti anakna. Kastoy ti komento ti Biblical Archaeology Review (Mayo/Hunio 1986, p. 57): “Dagiti dadakkel a kitikit kadagiti nakatakder a batbato nga awan pamuonna wenno kadagiti pader ti templo naaramidda kas propaganda ken pakaidayawan ti dios ti nasion ken ti agturay ti pagilian. Gapuna, di pakasdaawan a ni Mesa saanna a dakamaten ti namilitariaan a kampania ti ar-ari ti Israel, Juda ken Edom maibusor iti pagilianna, ngem dayta ket detalyado a salaysayen ti Biblia.”

3. [Heb., Meh·shaʼʹ]. Anak ni Saharaim babaen iti asawana a ni Hodes. Ni Mesa ket maysa nga ulo ti pamilia iti tribu ni Benjamin.​—1Cr 8:1, 8-10.

4. [Heb., Me·shaʼʹ]. Maysa kadagiti pagbeddengan ti rehion a nagnaedan dagiti kaputotan ni Joctan. (Ge 10:29, 30) Ti Griego a Septuagint impatarusna ti nagan a Mesa kas Mas·seʹ. Gapu itoy a rason, maipagarup a ti “Mesa” ket sabali nga ispeling ti “Massa,” ti nagan ti maysa nga Ismaelita a dagiti kaputotanna mabalbalin a nagyanda idiay Arabia.​—Ge 25:13, 14.