Librot’ Biblia Numero 13​—1 Cronicas

Mannurat: Esdras

Lugar a Nakaisuratanna: Jerusalem (?)

Nalpas a Naisurat: c. 460 K.K.P.

Tiempo a Saklawenna: Kalpasan ti 1 Cronicas 9:44: 1077–1037 K.K.P.

 1. Kasano a ti Umuna a Cronicas nesesita ken naimbag a paset ti nadibinuan a rekord?

TI UMUNA a Cronicas makauma la aya a listaan dagiti kapuonan? Naulit la aya dagiti libro a Samuel ken Ar-ari? Adayo a kasta! Adtoy ti mangsilnag ken nesesita a paset ti nadibinuan a rekord​—nesesita idi aldaw a pannakaisuratna ta nareorganisat’ nasion ken ti panagdaydayawna, ket nesesita ken naimbag ta impakitanat’ padron ti nadibinuan a panagdaydayaw kadagiti simmuno nga aldaw, agraman ita. Ti Umuna a Cronicas naglaon kadagiti kaimnasan nga ebkas a pangdayaw ken Jehova a masarakan iti intero a Kasuratan. Mangted nakaskasdaaw a pangripiripan iti nalinteg a Pagarian ni Jehova, ket makagunggona nga adalen dagiti mangnamnama iti Pagarian. Dagiti dua a libro a Cronicas impateg nga agpada dagiti Judio ken Kristiano iti unos dagiti tawen. Intan-ok ni Jerome, a nangipatarus iti Biblia, ti Umuna ken Maikadua a Cronicas ta imbilangna ida kas “pakagupgopan ti Daan a Tulag” ket indagadagna a “dagitoy ti tampok a kanito ken nakapatpateg, a ti agkuna a kabisadona dagiti sagrado a surat, ngem dina ammo dagita, al-allilawenna lat’ bagina.”a

 2. Apay a naisurat ti Cronicas?

² Dagiti dua a libro a Cronicas nabatad a maymaysada idi a libro, wenno lukot, a biningayda tapno kumbiniente. Apay a naisurat ti Cronicas? Amirisenyo ti eksena. Nagngudo ti pannakaidistierodat’ Babilonia agarup 77 a tawen sakbayna. Naiwaras manen dagiti Judio iti dagada. Nupay kasta, adda delikado a pagannayasanda a sumina iti panagdaydayaw ken Jehova idiay napabaro a templot’ Jerusalem. Ni Esdras tinudingan ti ari ti Persia a mangdutok kadagiti ukom ken mannursuro ti linteg ti Dios (ken linteg ti ari) ken mangpapintas ti balay ni Jehova. Nesesita idi ti listaan dagiti kapuonan tapno masiertoda a dagiti laeng autorisado ti agserbi iti kinapadi ken mapasingkedan pay ti tawid dagiti tribo, nga isut’ nangsuporta iti kinapadi. Gapu kadagiti padto ni Jehova maipapan iti Pagarian, nesesita met nga adda nalawag ken mapagtalkan a rekord ti kapuonan ti Juda ken ni David.

 3. (a) Aniat’ tarigagayan ni Esdras nga ipaagsep kadagiti Judio? (b) Apay nga intampokna ti historia ti Juda, ket kasanona nga inggunamgunam ti kinapateg ti nasin-aw a panagdaydayaw?

³ Sireregget ni Esdras a mangriing kadagiti naisubli a Judio manipud kinaaleng-aleng ken maipaagsep koma kadakuada a talaga a tawidenda ti naitulag a naayat a kinamanangaasi ni Jehova. Iti Cronicas, no kasta, insaadna kadakuada ti naan-anay a historia ti nasion ken dagiti punganay ti sangatauan, nga agsubli ingga iti immuna a tao, ni Adan. Yantangay ti pagarian ni David ti sentrona, intampokna ti historia ti Juda, a gistayna inikkat nga interamente ti mangibabain a rekord ti sangapulo-tribo a pagarian. Inladawanna dagiti kangrunaan nga ari ti Juda a naigamer iti panangbangon wenno panangisubli iti templo ken sireregtada nga idadauluan ti panagdaydayaw iti Dios. Intudona dagiti relihiuso a salungasing a nangitagad iti pannakarpuog ti pagarian, bayat nga inggunamgunamna dagiti pannakaisubli nga inkari ti Dios. Impaganetgetna ti pateg ti nasin-aw a panagdaydayaw babaen iti panangitampokna kadagiti adu a detalye a nainaig iti templo, dagiti padina, dagiti Levita, dagiti maestro ti kanta, ken dadduma pay. Naparegta unay dagidi Israelita gapu ta adda historikal a rekord a naisentro iti rason ti isusublida manipud distiero​—ti pannakaisubli ti panagdaydayaw ken Jehova sadi Jerusalem.

 4. Aniat’ ebidensia a ni Esdras ti nagsurat iti Cronicas?

⁴ Aniat’ ebidensia a ni Esdras ti nangisurat iti Cronicas? Dagiti mangrikep a dua a bersikulo iti Maikadua a Cronicas 36:22, 23pumada kadagiti manglukat a dua a bersikulo ti 1:1, 2Esdras, ket ti Maikadua a Cronicas agngudo iti ngalay ti sarita a naturpos idiay Esdras 1:3. Ti ngad nangisurat iti Cronicas isu met lat’ nangisurat iti Esdras. Mapaneknekan pay gapu ta ti estilo, lenguahe, balikas, ken deletiar ti Cronicas ken Esdras agpadada. Dadduma nga ebkas kadagitoy dua a libro di masarakan kadagiti dadduma a librot’ Biblia. Ni Esdras, a mannurat iti libro nga Esdras, isu met lat’ nangisurat iti Cronicas. Ti Judio a tradision suportaranna daytoy a konklusion.

 5. Aniat’ naespirituan ken sekular a kualipikasion ni Esdras?

⁵ Awan ti mas kualipikado ngem ni Esdras a mangtiptipon itoy autentiko ken apaghusto a historia. “Ta ni Esdras insaganana ti pusona a makiuman iti linteg ni Jehova ken mangaramid iti dayta ken isurona iti Israel ti alagaden ken hustisia.” (Esd. 7:10) Isut’ tinulongan ni Jehova babaen iti nasantuan nga espiritu. Daydi Persiano nga agturay iti lubong binigbignat’ sirib ti Dios nga adda ken Esdras ket dinutokanna iti dakkel a sibil a pannakabalin iti hurisdiksional a distrito ti Juda. (Esd. 7:12-26) Gapu ta nakabalan iti nadibinuan ken naarian a turay, nabaelan ni Esdras a tiptiponen ti salaysayna manipud kadagiti dokumento nga adda idi.

 6. Apay nga agtalektay iti kinahusto ti Cronicas?

⁶ Nagpaiduma a managsirarak ni Esdras. Sinukimatna dagidi nagkauna a rekord ti historia dagiti Judio a tiniptipon dagidi mapagtalkan a propeta kadagiti naglabas a tiempo agraman dagiti tinipon dagiti opisial a para rekord ken para idulin kadagiti rekord a publiko. Nalabit kinunsultana pay dagiti dokumento ti Estado agpada iti Israel ken Juda, rekord ti kapuonan, historikal a libro nga insurat dagiti propeta, ken dokumento nga inikutan dagiti ulo ti tribo ken pamilia. Di kumurang 20 a kasta a libro ti insitar ni Esdras.b Gapu ta sierto ti sitasionna, sipupudno nga inted ni Esdras ti gundaway kadagiti kapatadana a mangusisa iti impormasion a nakalapna no kayatda, ket mangnayon unay daytoy iti kredibilidad ken kinaapaghusto ti saona. Mapiartay ita ti kinaumiso dagiti Cronicas a kas met kadagiti Judio idi tiempon Esdras.

 7. Kaano a naisurat ti Cronicas, asinodat’ agkuna nga autentiko dayta, ket ania a tiempot’ saklawenna?

⁷ Yantangay ni Esdras “simmang-at manipud Babilonia” idi maikapito a tawen ni Artaxerxes Longimanus nga ari ti Persia, idi 468 K.K.P., ket di inrekord ni Esdras ti nakapatpateg nga idadateng ni Nehemias idi 455 K.K.P., mabalin a nakompleto ti Cronicas iti nagbaetan dagitoy a petsa, nga agarup tawen 460 K.K.P., idiay Jerusalem. (Esd. 7:1-7; Neh. 2:1-18) Dagiti Judio idi tiempon Esdras inakseptarda ti Cronicas a pudno a paset ti ‘amin a Kasuratan nga impaltiing ti Dios ket naimbag.’ Inawagandat’ Div·rehʹ Hai·ya·mimʹ, a kayuloganna “Dagiti Pasamak kadagidi Aldaw,” kayatna a sawen, historia dagiti aldaw wenno tiempo. Agarup 200 a tawen kalpasanna, dagiti nangipatarus iti Griego a Septuagint inramandan ti Cronicas a paset ti katalogo. Pinagdua a kapasetda ti libro ket, gapu ta impapanda a suplemento daytoy ti Samuel ken Ar-ari wenno nayon ti intero a Biblia idi a tiempo, inawagandat’ Pa·ra·lei·po·meʹnon, a kayuloganna “Bambanag a Nalabsan (Di Nadakamat; Naiwagat).” Nupay di unay maikanatad dayta a nagan, kaskasdi nga imbilangda nga autentiko, naipaltiing a Kasuratan, ti Cronicas. Idi insaganana ti Latin a Vulgate, insingasing ni Jerome: “Mas bagay nga awagantay [ida] ti Khro·ni·konʹ ti intero a nadibinuan a historia.” Daytoy ti agparang a nagtaudan ti titulo a “Cronicas.” Ti cronicas ket rekord dagiti napasamak sigun iti panagsasagadsadda. Kalpasan nga inlistana dagiti kapuonan, ad-adda a naseknan ti Umuna a Cronicas iti tiempo ni Ari David, nanipud 1077 K.K.P. inggat’ ipapatayna.

LINAON TI UMUNA A CRONICAS

 8. Ania a dua a seksion ti nakabingayan ti Umuna a Cronicas?

⁸ Ti Umuna a Cronicas natural nga agbingay iti dua a seksion: ti umuna a 9 a kapitulo, a kapuonan ti ipangrunana, ken ti maudi a 20 a kapitulo, a saklawenna dagiti naangay iti 40 a tawen manipud ipapatay ni Saul inggat’ ngudo ti panagturay ni David.

 9. Apay awan rason tapno iladladaw ti petsa a pannakaisurat ti Cronicas?

⁹ Dagiti kapuonan (1:1–9:44). Dagitoy a kapitulo ilistada ti kapuonan manipud ken Adan ingga iti linea ni Zorobabel. (1:1; 3:19-24) Dagiti adu a managipatarus idanondat’ linea ni Zorobabel ingga ti maika-10 a kaputotan. Yantangay nagsubli sadi Jerusalem idi 537 K.K.P., di umdas ti tiempo tapno maipasngay ti kasta a kaadut’ kaputotan idi 460 K.K.P., idi masinunuo a naturpos ni Esdras ti insuratna. Nupay kasta, ti Hebreo a teksto kurang itoy a seksion, ket di masigurado ti pannakikabagian dagitoy a lallaki ken Zorobabel. Gapuna, awan rason tapno iladladaw ti petsa a pannakaisurat ti Cronicas, kas ar-aramiden ti dadduma.

10. (a) Aniada a kaputotan ti nayun-una? (b) Ania a kapuonan ti natural a nadakamat iti rugi ti maikadua a kapitulo? (c) Aniada pay ti nailista, a nagngudo iti ania?

¹⁰ Umuna isu ti 10 a kaputotan ni Adan ingga ken Noe, sa ti 10 a kaputotan ingga ken Abraham. Nailista dagiti annak ni Abraham ken dagiti putotda; ti kaputotan ni Esau ken ni Seir, a nagtaeng iti kabambantayan ti Seir; ken dagiti nagkauna nga ari ti Edom. Ngem, manipud maikadua a kapitulo, ti rekord maseknan kadagiti kaputotan ti Israel, wenno ni Jacob, a nabinsabinsa manipud kenkuanat’ kapuonan baeten ken Juda sa 10 a kaputotan ingga ken David. (2:1-14) Nailista met dagiti dadduma a tribo, nangruna iti tribon Levi ken dagiti nangato a padi, ket nagngudo iti kapuonan ti tribo ni Benjamin tapno mayam-ammo ni Ari Saul, a Benjaminita, a kenkuana mangrugi ti historikal a salaysay. No dadduma agkontra ti listaan ni Esdras ken ti dadduma a tekstot’ Biblia. Ngem, laglagipen koma nga addada tao a duat’ naganda ket ti panagbaliw ti lenguahe ken pannagnat’ tiempo baliwanna ti deletiar ti dadduma a nagan. Ti naannad a panagadal iwalinna dayta a problema.

11. Mangtedkay ti ehemplo dagiti impormasion a naiballaet iti rekord dagiti kapuonan.

¹¹ Imballaet ni Esdras kadagiti kapuonan ti sumagmamano a historikal ken geograpikal nga impormasion kas panglawlawag ken mangted nasken a palagip. Kas ehemplo, idi ilistanat’ kaputotan ni Ruben, innayon ni Esdras ti nasken nga impormasion: “Ket dagiti annak ni Ruben nga inauna ni Israel​—ta isu ti inauna; ngem gapu ta tinulawanna ti idda ni amana ti kina-inaunana naited kadagiti annak ni Jose nga anak ni Israel, gapuna iti kapuonan saan a nailista iti kina-inauna. Ta ni Juda a mismo pinaneknekanna a nalalaing ngem dagiti kabsatna, ket timmaud kenkuana ti pangulo; ngem ti kina-inauna kukua ni Jose.” (5:1, 2) Adut’ nailawlawag kadagitoy mammano a sao. Sa, ditoy la Cronicas ti pakaammuantayo a da Joab, Amasa, ken Abisai ket kaanakan amin ni David, a tumulong tapno maawatantay dagiti pasamak a naangay kadakuada.​—2:16, 17.

12. Ania dagiti sirkumstansia ti ipapatay ni Saul?

¹² Ti panaglabsing ni Saul nagresultat’ ipapatayna (10:1-14). Mangrugi ti salaysay iti iraraut dagiti Filisteo iti bakal idiay Bantay Gilboa. Tallo kadagiti annak ni Saul, agraman ken Jonatan, napasagda. Idi kuan nasugatan ni Saul. Tapno di tiliwen dagiti kabusor, kunana iti agaw-awit ti igamna: “Asutem ti kampilanmo ket isu ti pangsalputmo kaniak, di la ket ta dagitoy di nakugit umayda ket pagpalaluandak.” Idi nagkitakit ti agaw-awit ti igamna, pinatay ni Saul ti bagina. Iti kasta natay ni Saul gapu iti “panaglabsingna a maikaniwas ken Jehova gapu iti sao ni Jehova a dina sinalimetmetan ken gapu met iti panagsapulna iti patigmaan iti maysa a baglan tapno umuman. Ket saan nga immuman ken Jehova.” (10:4, 13, 14) Inted ni Jehova ken David ti pagarian.

13. Kasano a rimmang-ay ni David iti pagarianna?

¹³ Napasingkedan ken David ti pagarian (11:1–12:40). Idi kuan naummong ti 12 a tribo ken David sadi Hebron ket pinulotanda kas ari ti amin nga Israel. Naalanat’ Sion ket ‘ad-adda a rimmang-ay ta ni Jehova dagiti buyot adda kenkuana.’ (11:9) Maingel a lallaki ti nangiggem iti armada, ket gapu kadakuada, nangispal ni Jehova “iti dakkel a panangisalakan.” (11:14) Kompleto a suportat’ inawat ni David idi a dagiti soldado, buyogen ti nagkaykaysa a puso, pinagbalinda nga ari. Nagdadayá ken nagraragsakda idiay Israel.

14. Aniat’ nagbanagan ti pannakidangadang ni David kadagiti Filisteo, ket ania a makapakired-pammati nga okasion ti nagkantaanda a sirarag-o?

¹⁴ Ni David ken ti lakasa ni Jehova (13:1–16:36). Ni David immuman kadagiti lider ti ili, ket inanamonganda a ti Lakasa maipan sadi Jerusalem manipud Kiriat-jearim, ta ag-70-añosnat’ sadiayen. Idiay dalan, natay ni Uzza ta sidudursok a liniwayanna ti bilin ti Dios, ket ti Lakasa imbatida pay laeng iti balay ni Obed-edom. (Num. 4:15) Intuloy dagiti Filisteo ti irarautda, ngem namindua a pinarmek ni David ida, idiay Baal-perazim ken sadi Gabaon. Babaen iti pammilin ni David, sinurot dagiti Levita ti teokratiko a wagas a panangiyalis iti Lakasa a sitatalged idiay Jerusalem, ket naisaad iti tolda nga impaisagana ni David, bayat nga agsalsala ken agragragsakda. Nagdaton ken nagkantada, ket ni David nagkanta iti panagyaman ken Jehova iti dayta nga okasion. Ti grande a tampokna addaan tema nga: “Agragsak koma dagiti langit, ket agrag-o koma ti daga, ket sawenda koma kadagiti nasion, ‘Ni Jehova a mismo nagbalinen nga ari!’” (1 Cron. 16:31) Anian a makapakired, makaparegta nga okasion! Kalpasanna, daytoy kanta ni David nangibasaranda kadagiti baro a kanta, a maysa isut’ Salmo 96. Ti sabali nairekord kas umuna a 15 a bersikulo ti Salmo 105:1-15.

15. Ania a karkarna a kari ti insungbat ni Jehova iti kiddaw ni David a mamangon iti balay para iti nagkaykaysa a panagdaydayaw?

¹⁵ Ni David ken ti balay ni Jehova (16:37–17:27). Rimsuat’ karkarna nga urnos iti Israel. Ti lakasa ti tulag agnanaed iti toldat’ Jerusalem a pagserserbian da Asaf ken kakabsatna, idinto ta mano la a milia iti amianan a laud ti Jerusalem sadi Gabaon, agdatdaton da Zadoc ken kakabsatna idiay tabernakulo. Gapu ta kayat ni David nga itan-ok ken pagkaykaysaen ti panagdaydayaw ken Jehova, tinarigagayanna a bangonen ti balay para iti lakasa ti tulag ni Jehova. Ngem kunan Jehova a saan a ni David no di ket ti anakna ti mamangonto ti balay para Kenkuana ket “pasingkedakto ti tronona iti panawen a di nakedngan,” nga impakitana ti naayat a kinamanangaasi ti ama iti anak. (17:11-13) Daytoy karkarna a karin Jehova​—a tulag iti agnanayon a pagarian​—​tinignaynat’ puso ni David. Naglapusanan ti yamanna ket indawatna a ti nagan ni Jehova “agbalin a matalek ken dakkel iti panawen a di nakedngan” ket ti bendisionna umapay koma iti balay ni David.​—17:24.

16. Ania a kari ti intungpal ni Jehova baeten ken David, ngem kasano a nakabasol ni David?

¹⁶ Panagbiktoria ni David (18:1–21:17). Baeten ken David, tinungpal ni Jehova ti karina nga ited ti Naikari a Daga iti bin-i ni Abraham. (18:3) Iti nagsasaruno a dangadang, inted ni Jehova ti “panangisalakan ken David” uray adinot’ napananna. (18:6) Buyogen dagiti sierto a panagbiktoria, sinakup ni David dagiti Filisteo, kinabilna dagiti Moabita, inabakna dagiti Sobahita, pinagbuisna dagiti Sirio, ken pinarmeknat’ Edom ken Ammon agraman Amalec. Ngem, ginargarin Satanas ni David a nangbilang iti Israel ket nakabasol. Nangyeg ni Jehova iti angol a pannusa ngem siaasi a pinagngudona ti didigra idiay pagtaltagan ni Ornan, idi 70,000 ti natayen.

17. Aniat’ insagana ni David para iti pannakabangon ti balay ni Jehova, ket kasanona a pinaregta ni Salomon?

¹⁷ Panangisaganan David iti templo (21:18–22:19). Inawat ni David ti bilin ti anghel baeten ken Gad a “mangbangon iti altar ken Jehova idiay pagtaltagan ni Ornan a Jebuseo.” (21:18) Idi nagatang ni David dayta ken Ornan, situtulnog a nagdaton sadiay ken immawag ken Jehova, a simmungbat kenkuana “iti apuy manipud langit iti rabaw ti altar ti daton a mapuoran.” (21:26) Inkeddeng ni David a kayat ni Jehova a mabangon sadiay ti balayna, ket insagananan ti pannakabukel dagiti material ken pannakasangalda, a kunana: “Ni Salomon nga anakko agtutubo ken naganus, ket ti balay a mabangon ken Jehova sidadayagto nga aglaplapusanan iti naimnas a pannakaisalumina kadagiti amin a daga. Ngarud, agsaganaak a maipaay kenkuana.” (22:5) Inlawlawagna ken Salomon a ni Jehova dina impalubos a mamangon iti balay, ta isu ket lalaki a mannakigubat ken nagibukbok ti dara. Pinabileg ken pinapigsanat’ anakna iti daytoy a proyekto, a kunana: “Tumakderka ket agtignayka, ket adda koma kenka ni Jehova.”​—22:16.

18. Apay a naaramid ti sensus?

¹⁸ Inorganisan David ti panagdaydayaw ken Jehova (23:1–29:30). Naangay ti sensus, a mayalubog iti pagayatan ti Dios, tapno maorganisa manen ti serbisio dagiti padi ken Levita. Mas detaliado a nadeskribir ditoy ti serbisio dagiti Levita ngem iti uray ania a paset ti Kasuratan. Nabalabala ti dibision ti panagserbidat’ ari.

19. Aniat’ sinao ni David idi dinutokannan Salomon, ania dagiti plano nga intedna, ket ania ti nagsayaat nga ulidanna?

¹⁹ Idi agngudon ti turayna, inummong ni David dagiti pannakabagi ti intero a nasion, “ti kongregasion ni Jehova.” (28:8) Nagtakder ti ari. “Denggendak, kakabsatko ken ilik.” Sinaritanat’ tarigagay ti pusona, “ti balay ti pudno a Dios.” Iti saklangda dinutokannan Salomon: “Ket sika, Salomon nga anakko, ammuem ti Dios ni amam ket agserbika kenkuana iti amin a puso ken naragsak a kararua; ta ni Jehova sukimatenna amin a puso, ket ilasinna amin a pagannayasan ti panunot. No isu ti sapulem, ipalubosna a masarakamto; ngem no idiam, iwaksinakanto iti agnanayon. Kitaem, itan, ta pinilinaka ni Jehova a mangbangon iti balay kas santuario. Bumilegka ket agtignayka.” (28:2, 9, 10, 12) Intedna ken agtutubo a Salomon ti detaliado nga arkitektural a plano nga impaltiing ni Jehova sa inkontribusionna ti nawadwad a personal a kinabaknangna iti dayta a proyekto​—3,000 a talento a balitok ken 7,000 a talento a pirak, nga inurnongna para iti dayta. Gaput’ nagsayaat nga ehemplona, dagiti prinsipe ken umili nagdonardat’ balitok a 5,000 a talento ken 10,000 a daric ken pirak a 10,000 a talento, agraman nawadwad a landok ken gambang.c (29:3-7) Nagrag-o dagiti umili iti daytoy a pribilehio.

20. Ania a napalalo a kinatan-ok ti nadanon ti ultimo a kararag ni David?

²⁰ Nagyaman ngarud ni David ken Jehova, a binigbigna nga amin dagitoy nawadwad a daton talaga a naggapu iti ima ti Dios ket dinawatna a bendisionanna ti ili ken ni Salomon. Daytoy ultimo a kararag ni David naabutna ti napalalo a pannakaitan-ok ti pagarian ni Jehova ken ti nadayag a naganna: “Benditoka, O Jehova a Dios ni Israel nga amami, iti panawen a di nakedngan ingga iti panawen a di nakedngan. Kukuam, O Jehova, ti kinadakkel ken kinamaingel ken ti imnas ken ti kinatan-ok ken ti kinadayag; ta amin nga adda kadagiti langit ken iti daga kukuam. Kukuam ti pagarian, O Jehova, sika Daydiay itan-okmo ti bagim kas ulo dagiti isuamin. Dagiti kinabaknang ken dayaw agpadpadada nga aggapu kenka, ket sakupem dagiti isuamin; ket ita imam adda pannakabalin ken kinamaingel, ket ita imam ti mamadakkel ken mamapigsa iti isuamin. Ket ita, O Diosmi, agyamankami kenka ket agdayawkami iti naimnas a naganmo.”​—29:10-13.

21. Ania a kinadayag ti nagnguduan ti Umuna a Cronicas?

²¹ Napulotan iti maikadua a daras ni Salomon ket nagtugaw ‘iti trono ni Jehova’ iti saad ni lakayen a David. Kalpasan a nagturay iti 40 a tawen, natay ni David iti “naimbag a kinalakay, a napnek kadagiti aldaw, kinabaknang ken dayag.” (29:23, 28) Ingngudo ni Esdras a sidadayag ti Umuna a Cronicas, nga intan-oknat’ pagarian ni David kadagiti amin a pagarian dagiti nasion.

NO APAY NAIMBAG

22. Kasano a ti Umuna a Cronicas naparegtana dagiti Israelita a kailian ni Esdras?

²² Adut’ nagunggona dagiti pada ni Esdras nga Israelita iti librona. Gaput’ kompleto a historia agraman presko ken optimistiko a panangmatmatna, inapresiardat’ naayat nga asi ni Jehova kadakuada gaput’ kinasungdoda iti tulag ti Pagarian ken Ari David ken gapu iti mismo a naganna. Gapu ta naparegtadan, nabalinanda nga inako ti nasin-aw a panagdaydayaw buyogen ti napabaro a regta. Dagiti kapuonan pinakireddat’ kompiansada iti kinapadi nga agan-annong iti napabaro a templo.

23. Kasano nga inusar da Mateo, Lucas, ken Esteban ti Umuna a Cronicas?

²³ Dakkel met ti naitulong ti Umuna a Cronicas iti damo a Kristiano a kongregasion. Da Mateo ken Lucas inadawda ti kapuonan tapno mapasingkedanda a ni Jesu-Kristo “anak ni David” ken Mesias nga addaan legal a kalintegan. (Mat. 1:1-16; Luc. 3:23-28) Idi ingngudona ti ultimo a testimoniana, dinakamat ni Esteban ti kiddaw ni David a mamangon iti balay ni Jehova ken ti panangbangon ni Salomon iti dayta. Sana impakita a “ti Kangatuan saan nga agtaeng kadagiti balay nga inaramid dagiti ima,” nga impasimudaagna a ti templo idi tiempon Salomon iladawanna ti ad-adda a nadayaw a nailangitan a banag.​—Ara. 7:45-50.

24. Aniat’ matuladtay ita iti nadaeg nga ulidan ni David?

²⁴ Kadagiti ngay pudno a Kristiano ita? Ti Umuna a Cronicas pabilgen ken parayrayenna koma ti pammatitayo. Adut’ matuladtay no iti nadaeg nga ehemplon David. Anian a naiduma ken ni managlabsing a Saul, ta kanayon a nakiuman ken Jehova! (1 Cron. 10:13, 14; 14:13, 14; 17:16; 22:17-19) Iti panangisang-atna ti lakasa ni Jehova idiay Jerusalem, kadagiti salmo a pagdayawna, iti panangorganisana iti panagserbi dagiti Levita, ken iti kiddawna a mamangon iti nadayag a balay ni Jehova, impakita ni David nga inyun-unana ni Jehova ken ti panagdaydayaw kenkuana. (16:23-29) Saan a reklamador. Dina sinapul dagiti naisangayan a pribilehiona no di ket inkagumaanna ti pagayatan ni Jehova. Gapuna, idi dinutokan ni Jehova ti anakna a mamangon iti balay, naimpusuan a binilinna ti anakna ket intednat’ tiempo, pigsa, ken kinabaknangna a nangisagana iti trabaho a mangruginto kalpasan ti ipapatayna. (29:3, 9) Talaga a nagsayaat nga ehemplo ti debosion!​—Heb. 11:32.

25. Ania a panangapresiar iti nagan ken Pagarian ni Jehova ti gutugoten ti Umuna a Cronicas kadatayo?

²⁵ Sa adda dagidiay tampok a pangserra a kapitulo. Ti nadayag a lenguahe ni David a nangdayaw ken Jehova ken nangipadayag iti “naimnas a naganna” parayrayennatay koma a mangapresiar a sirarag-o iti pribilehiotay ita a mangiwaragawag kadagiti kinatan-ok ni Jehova ken ti Pagarianna babaen ken Kristo. (1 Cron. 29:10-13) Sapay koma ta ti pammati ken rag-otayo ket kas ken David nga agyaman iti agnanayon a Pagarian ni Jehova babaen iti reggettay nga agserbi Kenkuana. (17:16-27) Wen, ti Umuna a Cronicas pagsilnagennat’ tema ti Biblia a Pagarian ni Jehova baeten iti Bin-i a naim-imnas nga amang, ket seggaantay dagiti kanayonan a palgaak dagiti panggep ni Jehova.

[Footnotes]